451 replies to this topic

[admin]

Əs salamu aleykum və rahmətullahi va bərakatuh!
Əziz müsəlmanlar! inşəAllah, avqustun 1-dək suallarınızı forumda verə bilərsiniz.
Suallarınız bir neçə gün ərzində məscidimizin imamı Qamət Suleymanov tərəfindən cavablandırılacaqdır.
Hamınızı maraqlı suallarla gözləyirik!
Salam aleykum!

Ас саламу алейкум, уважаемые мусульмане!
ИншаАллах, до 1-го августа можете задавать вопросы на форуме.
В течении нескольких дней на ваши вопросы ответит имам нашей мечети Гамет Сулейманов.
До встречи в онлайне! Готовьте вопросы.
Салам алейкум!!

DİQQƏT, DİQQƏT, DİQQƏT!!!
Yalnız söz yığımından ibarət olan,
əxlaqsız və ədəbdənkənar ibarələrlə dolu olan,
forum iştirakçılarının bir-birinə
elmsiz, dəlilsiz və əsassız cavabları
silinərək foruma buraxılmayacaq.
Yazıları bu şərtləri ödəməyən istifadəçilər
haqqı halal etməni tələb etməsələr də olar,
çünki forumun və onun sahibinin
haqqını ödəmək lazımdır.

[AykuT_555]

Selamun aleykum şeyh

bir arkadaş şiilerin pişaver geceleri kitabından soru sorumuş,aslında bu kitabı bende okumuşum, ama hepsini yok bi iki hadise bakmışım zaten hadisler Hz Ebu Hureyreden geliyor zaten kitabın yazarı şia kendi hadislerinde haberi yok ben baktığım hadislerde şii kitablarında var istersen musanın ölum melegine dayak atması isterse musanın ciplak gözukmesi daşı dovemesi isterse hz peygamberin namazda unutmasi bunlar şii kitablarında var zaten bunu biliyorum.benim sorum şu : şerh doğru degil demeniz,uydurma demeniz, yarımcık yazılip demeniz beni merak ettirdi hocam size bi zahmet kitabda delil getire bilir misiniz ? Amacım bunu okuyan insanlara nasıl kandıklarlarını göstermektir ben kendim avropada yaşıyorum ihracatla yanımda şiiler var o kitabı okuyorlar onlar kimi kac insan var allahu alem

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun. Ona görə də mən həmişə deyirəm ki, əhli sunnəyə tənə eləmək istəyən şiə əvvəlcə öz kitablarını oxumalıdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Anar_Ibrahim]

As Salam Aleykum Sheyx..Xahish edirem bu sualimi cavablandirasiz..Amma bashqalari kimi sert shekilde yox..Cahilem mene chatmir bu sheyler ola biler bir az gulmeli olsun size..Amma bilmemek eyib deyil..

Qurani qismen oxumusham..Bu kitabin besheriyyete gonderilen en xeyirli en mugeddes kitab oldugunu danmiram..Mubahiseli meseleler orda oz cavabini tapir..Amma mene maraglidir goresen niye gore muselman kishi eyni vaxtda 4 arvad ala biler..Qadinlar bir az egoist olurlar..Men qetiyyetle dedim ki birinci arvaddan halallig almag lazimdi..Bir exi mene dedi ki xeyr halallig almasanda olar bu senin haggindir..Mene maraglidi eger qadin buna razi deyilse..Ozde ele bele qadin yox heyat yoldashi zovce..Ikinci ucuncu dorduncu arvadi almag olar?
ve en esasi..Bunun ne kimi menasi var ne xeyiri var bunun ?

As salam aleykum

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Mən başqa suallara da sərt cavab vermirəm, əksinə, məni dəvətdə mülayim olmaqda ittiham edirlər.
Suala gəlincə, ikinci zövcə almağa birinci heç vaxt razı olmayacaq, bu təbii haldır. Həm də Allah Təala deməyib ki, 2, 3 və ay 4 arvad almalısan, deyib ki, ala bilərsən, əgər baxa biləcəksənsə, əks halda elə biri də kifayətdir. Təbii ki, bu addımı ehtiyac üzündən atmaq olar, əks halda məsləhət deyil.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[AykuT_555]

Selamun aleykum hocam

pişaver geceleri isimli isimli kitabda hadis getriyorlar habeşliler camide oyun oynuyorlar hz peygamber hz aiseni omuzuna alip seyiretiriyor,hadisi tam yazamadim ama siz biliyorsunux buhari muslimde geciyor.hocam şimdi şiiler diyor ki nasıl olur peygamber hanimini beline alar orada erkekler yok muydu ? Bu gün hanimimizi omuzumuza alarsak insanlar ne der ? Şimdi hocam bu hadis şii kitabında geciyor mu ? Geciyorsa kitabın adin cildin sayfasin yazar misiniz ? Ve yahut buna benzer hadsler var mi şii kitabında ???

Selam ve Dua..........

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Vaxtınızı belə kitablara sərf eləməyin. Çox güman ki, tələsiblər hədisi tam oxumayıblar, ya da savadsızlıqlarını göstərirlər – hədisdə gəlib ki, Aişə (radiyALLAHU 'anhə) arxadan çənəsini peyğəmbərin (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) çiyninə dayayıb rəqsə tamaşa edir, daha çiyninə minmir ))
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Question]

As salamu aleykum ve rahmetullahi va berakatuh

Insan andi pozmagin keffaresi oldugunu bilmediyi halda coxlu and icib sonra pozarsa pozdugu

andlara gore keffare dusurmu?

As salamu aleykum ve rahmetullahi va berakatuh

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Çalışın son andın kəffarəsini pozun və andı pozmayın.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Bint Muhammed]

As salamun aleykum weyx...
Kecen defe size sual unvanlamiwdim,

[UmMuhammad]

As Salamu aleykum wa rahmatuLlahu wa barakatuhu!
Qamet qardash,
1.Hamile qadinin hamilelik dovrunde ve ondan sonra chekdiyi agrilar onun gunahlarini keffaresi sayilirmi?
2.Eger hamile qadinin hali cox pisdirse ve o qalxib namazini qila bilmirse,hetta uzandigi yerde de namazini qila bilmirse,namazinin vaxtini gecikdirirse,bu onun ucun gunah sayilirmi?
Onceden teshekkur edirem,ALLAH sizden razi olsun!Wa aleykuma Salam wa rahmatuLlahu wa barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bəli, sayılır.
2. Elə etməlidiri ki, namazın vaxtını keçirməsin. Bu vəziyyətdə namazları birləşdirə bilər.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullah !
İnşAllah faydalı olar !

QƏBİR ZİYARƏTLƏRİ
Boyuk səadətin dunya və axirətdə kəramətin ancaq Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yolu ilə
getməklə mumkun olduğu bilinməkdədir. Lakin şeytan insan ucun acıq-aydın bir duşməndir. Min cur
hiylələri ilə Adəm ovladlarını doğru yoldan saptırmağa, onları boyuk gunahlara duşməyə cağırır ki,
Cəhənnəm əhlindən olsunlar. Şeytanın insanı suruklədiyi fitnələrin başında qəbir fitnəsi gəlir. Şeytanın bu
hiyləsi nəticəsində insanlar Allahdan başqa Rəblər qəbul etdilər. Onların qəbirlərinə tapınaraq onları
butləşdirdilər. Qəbirlərin uzərlərinə heykəllər duzəldərək orada yatanların surətlərini uzərlərinə cəkdilər.
Olmuş vəlilərin ehtiyaclara cavab verdiyinə, sıxıntıları apardığına inanmaq, onlardan yardım və komək
diləməyə baş__________ladılar. Bəziləri hətta ayağa qalxanda, oturanda, budrəyəndə, cətinlikdə, sıxıntıda və s.
muqəddəs saydığı insanların adlarını dilinə gətirərək onlardan komək istəyir. «Ya Muhəmməd», «Ya Əli»,
«Ya Huseyn» və s. «Allahdan başqa ibadət etdiyiniz butlər də sizin kimi bəndələrdir». (əl-Əraf 194).
Bəziləri qəbirlərin ətrafında Kəbəni təvaf edir ki, təvaf edir, bəziləri də surunərək təvaf edirlər. Əllərini
qəbirlərə surtur, onların ocaqlarını opur, təmizləyir, oranız toz-torpağını uzunə, bədəninə surtur. Qəbir
gordukdə boynunu bukur, səcdə edir, ozunu qəbirin yanında aşağı sayaraq zəlil olur, xəstəsinin şəfa tapması,
uşağının olması ya da bir işinin asanlıqla baş verməsi ucun istək və arzularını bildirərək: «Ey ağam! Uzaqdan
gəlmişəm, umudlərimi boşa cağırma» deyərək zəlil kimi yalvarır. «Allahı qoyub Qiyamətədək ozunə cavab
verə bilməyən butlərə ibadət edən kimsədən daha cox haqq yoldan azmış kim ola bilər? Halbuki bu butlər
onların ibadətindən xəbərsizdilər». (əl-Əhqaf 5). Bəziləri qəbirlərin yanında saclarını qırxır, ozləri ilə bu
kimi ziyarətgahlara (pirlərə, turbələrə, məzarlara) «Həcc edərkən yerinə yetiriləcək ibadətlər» adlı kitablar da
gətirirlər. Bu boyuk xəstəliyi ilk olaraq Nuh – əleyhissəlam – ın qovmundə goruruk. Allah Nuh –
əleyhissəlam - ın qovmu haqqında belə buyurur: «Və (oz tabeciliyində olanlara) dedilər: «Oz tanrılarınızı
tərk etməyin, (xususi ilə) Vəddi, Suvaı, Yəğusu, Yəuqu və Nəsri atmayın». (Nuh 23). İbn Abbas –
radıyallahu anhu - rəvayət edir ki, bunlar Nuh - əleyhissəlam - ın qovmunun əməlisaleh insanları idilər.
Onlar oldukdən sonra şeytan onların yaşadığı qovmun insanlarına vəsvəsə edir ki, onların qəbirləri ustundə
onların heykəllərini ucaltsınlar və onların adlarını həmən heykəllərə versinlər. Uzun muddət kecdikdən və
elm yaddan cıxdıqdan sonra o, heykəllərə ibadət etməyə başladılar89. Buna səbəb də Onların Rəblərinin
kitabı və Nəbilərinin sunnətindən uzaqlaşdıqları ucun oz ağıllarına və nəfsi istəklərinə uydular. Sıratal
Mustəqimdən ayrıldıqca yalanlamağa başladılar. Allah və Rəsulunun hokmunun onunə kecdilər. Beləcə də
nəsildən-nəsilə zəlalətə duşdulər. İxtilaf edib firqələrə bolundulər. İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi –
deyir ki: «Kim nubuvət cizgisindən ayrılarsa şirkə və digər gunahlar icərisinə duşər. İnsanların inanclarında
şirk yox idi. Adəm – əleyhissəlam – və uşaqları Allahı tovhid etmək inancı uzərə idilər. İnsanlar tək bir
ummət idilər sonra ixtilafa duşdulər. «İnsanlar (əvvəlcə) ancaq tək bir ummət idilər (eyni bir dində idilər).
Sonra (aralarında ixtilaf duşduyu ucun) ayrıldılar». (Yunus 19)». «İnsanlar tək bir ummət idilər». (əl-
Bəqərə 213). İbn Abbas – radıyallahu anhu – deyir ki: «Adəm ilə Nuh – əleyhimussəlam – arasında altı əsr
(Başqa rəvayətdə: on əsr) vardır. Bu dovurdə yaşayan insanların hamısı da Allahın şəriəti uzərə idilər.
Onların hamısı İslam dini uzərə idilər. Daha sonra ixtilafa duşdulər. Rəsulların şəriətlərinə uymağı tərk
89 Buxari H. 4920.
24
etdikləri ucun şirkə duşdulər. Allah da mujdələyən və qoxudan Rəsullar gondərdi. Gondərilən ilk Rəsul isə
Nuh – əleyhissəlam – idi»90.
Butlərə tapınmaq belə başladı. O, zaman onlar qəbirlərə dəvət etmək və qəbir əhlinin surətlərini cəkməklə
iki fitnəyə duşdulər. Aişə – radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Ummu Sələmə (və Ummu Həbibə) –
radıyallahu anhə -, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə Həbəşistanda gorduyu bir kilsə haqqında
xəbər verdi. Adı Mariyadır. Onlar bu kilsənin gozəlliyindən və kilsədəki rəsmlərdən soz etdilər. Orada
gorduklərini soylədikdən sonra, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Onlar ozlərindən olan
saleh bir qul və ya saleh bir kimsə oldukdə qəbri uzərində məscid tikir və uzərində (sənin soylədiyin) kimi
surətlərini cəkərdilər. Onlar Allah qatında məxluqların ən şərliləridirlər»91. Qəbr olan məsciddə səcdə edənin
halı budursa, onda qəbrə səcdə edənin halı necə olar. İbn Həcər – rahmətullahi aleyhi – «Fəthul Bəridə»
deyir ki: «Bu hədis saleh kimsələrin qəbirləri uzərində məscid inşa etmək və Xristiyanların etdiyi kimi onlara
bu salehlərin surətini cəkmənin haram olduğunu gostərməkdədir. Bunların hər birinin haram olmasında
şubhə yoxdur. Həm Adəm oğullarının rəsmlərini cəkmək, həm də qəbir uzərində məscid ucaltmaq haramdır.
Bərəkət və şəfaətlərini ummaq ucun Peyğəmbərlərin və salehlərin rəsmlərini cəkmək İslama gorə haramdır.
Bu butlərə tapınmağa bənzəyir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onların Qiyamət gunu Allah
qatında insanların ən şərliləri olacağını bildirmişdir. Seyr etmək, təsəlli tapmaq, vaxt kecirmək, əylənmək
ucun rəsm cəkmək haramdır. Bu boyuk gunahlardandır. Rəsm cəkənlər Qiyamət gunu ən şiddətli əzaba
məruz qalanlar olacaqlar. Cunki Allahdan başqa hec kimsənin etməyə qadir olmadığı Allahın fellərindən
bənzərini etməyə qalxan bir zalımdır. Zatı, sifətləri və fellərində Ona bənzər hec bir şey yoxdur». İbn Məsud
- radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ən şərli insanlar
Qiyamət qopduğu vaxt həyatda olanlardır və qəbirləri məscid halına gətirən kimsələrdir»92.
Artıq Allaha Rəsulu – sallallahu aleyhi və səlləm – peyğəmbərlərin qəbirlərini səcdəgaha cevirənləri
lənətləmişdir. Əgər qəbrləri səcdəgaha cevirənlər lənətlənmişsə onda onlara bir başa ibadət edənlərin, dua
edənlərin, komək istəyənlərin, şəfa, ovlad istəyənləri, ora gedərək qurban kəsənlərin halı necə olacaqdır.
Cundab b. Abdullah əl-Bəcəli - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm
– olumundən beş gun qabaq buyurdu: «Nə badə məndən sonra əvvəlkilər kimi Peyğəmbərlərin qəbirlərini
ibadətgaha cevirəsiniz. Mən bunu sizə qadağan edirəm»93. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «İlahi mənim qəbrimi ibadət olunan but etmə. Oz
Peyğəmbərlərinin qəbirlərini məscidlərə (ibadət olunan yerə) cevirən bir qovmə Allahın şiddətli əzabı tutar
(lənət etsin)»94. İbn AbulBərr – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mənim qəbrimi namaz qılınan, səcdə edilən
və beləcə ona ibadət edilən bir but halına gətirməyin. Cunki Allah bu cur iş edənlərə şiddətli qəzəb edər.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – isə səhabələrini və ummətini əvvəlkilərin etdikləri kimi
Peyğəmbərlərinin qəbirlərinə doğru namaz qılan, oraları qiblə və məscid edən digər ummətlərin etdikləri pis
işdən cəkindirmişdir. Cunki butpərəslər səcdə etdikləri və ucaltdıqları butlərinə qarşı belə hərəkət edirlər. Bu
da ən boyuk şirkdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bu işin Allahı nə qədər qəzəbləndirdiyini və
Onun razı olmadığı işlərdən bir iş olduğunu bildirməkdədir. Cunki ummətinin də əvvəlki ummətlərin yolunu
izləməkdən qorxurdu. O, həm kitab əhlinə, həm də kafirlərə muxalif olmağı sevərdi. Ummətinin isə onlara
uymasından qorxurdu. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bu sozlərinə diqqət edin: «Həqiqətən siz
əvvəlkilərin (sunnəsi – yolu), adət ən-ənələr ilə gedəcəksiniz. Hər bir şeydə onlara qarış-qarış oxşamağa
calışacaqsınız. O, dərəcəyə qədər ki, onlardan biri kərtənkələ yuvasına girsə belə siz də onun ardınca
girəcəksiniz». Biz: «Ya Rəsulullah! Sən Yəhudi və Xristianları (Başqa rəvayətdə: Farslar və Rumluları)
nəzərdə tutursan?» deyə soruşduq. Peyğəmbər: «Onlardan başqa kimlər olacaq» deyə buyurdu95.
Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Allah Yəhudilərə lənət etsin. Onlar Peyğəmbərlərinin qəbrlərini məscid halına gətirdilər» 96 . Aişə –
radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – (vəfatından oncə) xəstələndiyi
vaxt buyurdu: «Allah Yəhudilərə və Xristianlara lənət etsin. Cunki onlar Peyğəmbərlərinin qəbirlərini
ibadətgaha (məscidlərə) ceviriblər»97. Aişə – radıyallahu anhə – deyir ki: «Əgər belə omasaydı Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – in qəbri colə cıxardılardı. Yalnız onun qəbrinin məscid halına gətrilməsindən
qorxurduq»98. Aişə – radıyallahu anhə – ilə İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər –
90 İbn Kəsir 1/250, Məcmuul Fətava 20/106.
91 Buxari 1/416, H. 1341, Muslim 2/66, H. 528, Nəsəi 1/115, Əhməd 6/51.
92 İbn Huzeymə «Sahih» 1/92, İbn Hibban 340,341, Əhməd 3844,4143, Əbu Yala «Musnəd» 257/a.
93 Muslim H. 532.
94 İmam Məlik, Əhməd 7352, İbn Sad 2/241-242, Əbu Yala «Musnəd» 312/a, Əbu Nuaym «Hilyə» 6/317.
95 Buxari, Muslim, İbn Həcər «Fəthul Bəri» 65/90/b.
96 Buxari 2/422, Muslim, Əbu Davud 2/71, Əhməd 2/284,366,453,518, Əbu Yala «Musnəd».
97 Buxari H. 4443, Muslim H. 529.
98 Aişə – radıyallahu anhə – nin sozləri acıq bir şəkildə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in evində dəfn
edilməsinin səbəbini ortaya qoymaqdadır. Bu da irəlidə qəbir uzərinə məscid tikən kimsələrin onundə yolu
bağlamaqdır. Məqsəd Peyğəmbərin qəbrini məscid etməmək idi. Aişə – radıyallahu anhə – deyir ki: «Səhabələr
25
sallallahu aleyhi və səlləm – olumu yaxınlaşdığı vaxt uzunu Hamisanın ucuyla ortur və sonra ortuyu uzundən
qaldıraraq buyurardı: «Allah Yəhudilərə və Xristianlara lənət etsin. Cunki onlar Peyğəmbərlərinin qəbirlərini
ibadətgaha (məscidlərə) ceviriblər». Aişə – radıyallahu anhə – deyir ki: «(O, bu sozləriylə) onların
etdiklərinin bənzərini etməkdən bizi cəkindirirdi»99. Əbu Ubeydə b. Cərrah - radıyallahu anhu – rəvayət edir
ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in son soylədiyi sozlər bunlardı: «Hicaz əhalisi ilə Nəcran
əhalisi arasında olan Yəhudiləri ərəb yarmadasından cıxardın. Bunu da bilin ki, insanların ən şərliləri
Peyğəmbərlərinin qəbirlərini məscid halına gətirənlərdir»100. Hafiz İraki – rahmətullahi aleyhi - deyir ki:
«Əgər bir kimsə icində dəfn edilmə qəsdi ilə bir məscid tikəcək olursa bu lənətin icərisinə girər. Hətta
məsciddə dəfn edilmək haramdır»101.
Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Evlərinizi qəbir yerinə, qəbrimi də bayram yerinə cevirməyin. Mənim ucun Allahdan xeyir-dua istəyin
(salavat). Harda olsanız sizin xeyir-duanız (salavatınız) mənə catar»102. Əli b. Huseyn - radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, bir nəfər Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in qəbrinin yanına gələrək dua etməyə
başladı. Əli b. Huseyn onu cağırıb dedi: «Mən sənə atamdan eşitdiyim, onun da Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – dən eşitdiyi bir hədisi danışacağam: «Qəbrimi bayram yerinə, evlərinizi də qəbir yerinə
cevirməyin. Mənə salavat gondərin. Harada olsanız sizin salavatınız mənə catacaqdır»103. Qəbri butun
qəbirlərin ən ustunu və ən fəzilətlisi olduğu halda bayram yerinə cevrilməsi Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – tərəfindən qadağan edilirsə, digərləri ucun bu daha da muhumdur. Əhli Kitab Peyğəmbərləri və
saleh kimsələrin qəbirlərini bayram yerinə cevirdiyi kimi, qəbrimi bayram yerinə cevirməniz
əhəmiyyətsizdir. Qəbristanlıqları bayram yerləri etmək İslamdan əvvəl edilən bayramlardandır. Hər il
muəyyən vaxtlarda qəbirləri ziyarət edib oralarda ibadət edərdilər. İslamın gəlməsilə bunlar qadağan edildi.
İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mən bu əməli icazə verən hec kəsi tanımıram. Cunki bu
təntənələr kecirməyin bir novudur. Əksinə hədis onu gostərir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
in məscidində namaz qılmağa gedərkən onun məzarını salamlamaq ucun ziyarət etmək şəriətə gorə qadağan
edilmişdir. Səhabələr və onların davamcıları Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in məscidini ziyarət
edir, namaz qılıb qurtardıqda ya oturar, ya da cıxardılar. Onlar onun məzarını salamlamaq ucun ziyarət
etməzdilər. Cunki bilirdilər ki, onun ucun salavat gətirmək daha yaxşıdır». «Allahın elcisini oz aranızda birbirinizi
cağırdığınız kimi cağırmayın». (ən-Nur 63). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Kim mənə bir dəfə salavat gətirərsə Allah o, kimsəyə on dəfə salavat deyər»104. Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – buyurdu: «Qəbrimi bayram edilən yerə cevirməyin. Mənə salavat gətirin. Harda olsanız
sizin salavatınız mənə catacaqdır»105. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Həqiqətən də yer
uzundə Allahın mələkləri vardır ki, mənim ummətimin mənə gondərdikləri salavatı mənə catdırırlar»106.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Mənə salavat deyəndə Allah mənə ruh verir ki, mən də
o, kimsəyə salam deyim»107. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ya Əli! Ən xəsis insan
bilirsənmi kimdir?». Əli: «Allah və Rəsulu daha gozəl bilir» dedi. Peyğəmbər: «Mənim adım cəkiləndə mənə
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in harada dəfn edilməsi barəsində ixtilaf etdilər». Biri: «Onu namaz qıldığı
yerdə dəfn edək» dedi. Əbu Bəkr: «Onu ibadət edilən bir but halına gətirməkdən Allaha sığınırıq» dedi. Digərləri: «Onu
muhacir qardaşlarımızın yanında Bəqidə dəfn edək» dedi. Əbu Bəkr: «Bizlər Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
in qəbrinin Bəqidə olmasından xoşlanmarıq. İnsanlar bu vaxt onun Allah qatında məqamına sığınaraq dua edərlər» dedi.
Halbuki Allahın haqqı Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in haqqının ustundədir. Əgər onu colə cıxarsaq
Allahın haqqını zay etmiş olarıq. Əgər ona verdiyimiz sozu yerinə yetirməsək Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm
– in qəbrinə də xəyanət etmiş olarıq» dedi. Səhabələr: «Bəs onda nə edək ya Əbu Bəkr?» dedilər. O: «Peyğəmbərlər
oldukləri yerdə dəfn edilirlər» dedi. Bundan sonra: «Sən sozu qəbul edilən və hormət edilən birisisən» dedilər. Sonra
yatağının yanında bir cizgi cəkdilər. Əli, Abbas, Fadl və ailə xalqı onu goturdulər. Digərləri isə yatağının olduğu yerdə
məzar qazmağa başladılar». İbn Kəsir – zəif hədis. Suyuti «Cəmiul Kəbir» 3/147/a,b.
HƏMCİNİN - burada bir məsələ də vardır ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in evində dəfn edilməsi
başqalarının da evində dəfn edilməsi ucun dəlil deyildir. Cunki dəfn qəbristanlıqda edilməlidir. İbn Urva «Kavakibud
Dərar» adlı əsərində 88/1 təfsir 548-də deyir: «Musəlmanların qəbristanlıqda dəfn edilməsi Əbu Abdullah (İmam
Əhməd) tərəfindən evlərində dəfn edilməsindən daha bəyənilən bir xususdur. Cunki olən kimsənin həyatda qalan
mirascıları olan kimsələrə daha az zərər verər və qəbristan axirət məskənlərinə daha cox bənzəyər. Burada dəfn
edilənlər ucun daha cox dua edilir. Səhabələr, tabiinlər və onlardan sonra gələnlər də qəbristanlıqda dəfn edilmişlər».
99 Buxari 1/422, 6/386, 8/116, Muslim 2/67, Nəsəi 1/115, Əhməd 1/218, 6/34,229,275, Darimi 1/326.
100 Əhməd 1691, 1694, Tahavi «Muşkilul Əsar» 4/13, Heysəmi «Məcmuul Zəvaid» 5/325.
101 Munəvi «Fəyzul Qadir» 5/274.
102 Əbu Davud 2042, Əhməd 2/367, İsmayıl əl-Qazi «Fadl əs-Salət alən Nəbi» səh. 20, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 7226.
103 Əbu Yala 465, İbn Əbi Şeybə H. 7542, Buxari «Taixi Kəbir» 1,2/186, İsmayıl əl-Qazi «Fadl əs-Salət alən Nəbi» səh.
30.
104 Muslim.
105 Əbu Davud, Əhməd.
106 Nəsai.
107 Əbu Davud.
26
salavat gətirməyən kimsədir» deyə buyurdu108. Ənəs – radiyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – bir gun minbərə cıxdı və: «Amin! Amin! Amin!» deyə buyurdu. Səhabələr: «Bu
nədir ya Rəsulullah!» deyə soruşdular. Peyğəmbər: «Cəbrail mənə gələrək dedi: «Qoy utansın (burnu yerlə
surtunsun) o, kimsə ki, sənin adın cəkildiyi vaxt sənə salavat gətirməyən»109. Bununla da aydın oldu ki,
salam və salavat ona istənilən yerdən catır. Salavatınızın qəbrimə catması uzaq və yaxın olmanıza gorə
deyildir. Bir şeyi də yadda saxlamaq lazımdır ki, salavat yalnız Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
ucundur110.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –: «Evlərinizi qəbir yerinə cevirməyin…» sounu zikr etmişdir ki,
bu da nafilə ibadətlərə aiddir ki, evlərdə qılınması daha uyğundur və beləliklə də qəbir yerinə bənzəməsin
deyə bir əmirdi. Digər tərəfdən də qəbir yerlərində ibadət etməkdən də cəkindirir. İbn Omər - radıyallahu
anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Namazlarınızın bir qismini
evlərinizdə qılın. Evlərinizi qəbristanlığa cevirməyin»111. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Evlərinizi qəbristanlığa cevirməyin. Şubhəsiz ki, şeytan
Bəqərə surəsi oxunan evdən qacar»112. Zeyd b. Sabit - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ey insanlar evlərinizdə namaz qılın. Cunki fərz namazlarından sonra
ən fəzilətli namaz bir kimsənin evində qıldığı namazıdır»113. Cabir - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sizdən biriniz namazını məsciddə qıldıqdan sonra evi
ucun də namazlarından bir hissəsini ayırsın. Cunki Allah namazı səbəbilə evində xeyir yaradır»114.

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullah !
İnşAllah faydalı olar !

QƏBİRLƏRİ HƏR İL MUƏYYƏN VAXTLARDA ZİYARƏT EDƏRƏK
BAYRAM YERLƏRİNƏ CEVİRMƏYİN FƏSADLARINDAN
Qəbri uzaqdan gordukdə həmən yeri yıxılaraq opmələri, başlarını acaraq cığırmağa başlamaları, nə
yaratmağa, nə də diriltməyə qudrəti olmayandan imdad diləyərək fəryadla səslərini yuksəltmək. Bununla da
həcc edən birindən daha cox savab qazandıqlarını duşunmələri. Qəbrə catdıqda orada iki rukət namaz
qılmaları, səcdə edərək oludən lutf və riza diləmələri, səslərini Allah ucun deyil, şeytan ucun yuksəltmələri,
ehtiyacın gotrulməsini, sıxıntıların qaldırılmasını, xəstəlikdən şəfa, yoxsulluqdan zənginlik, sonsuzluqdan
ovlad oludən istənilir. Yanaqlarını qəbrin uzərinə qoyaraq komək istəmələri, opmələri, qəbirin ətrafını
surunərək təvaf etmələri, saclarını kəsmələri, qurbanlarını və nəzirlərini vermələri sonda isə Allah bizə də,
sizə də bol savab versin – deyərək bir-birilərini təbrik arxasını qəbirə tərəf cevirmədən oranı tərk etmələridir.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in qəbirlər haqqında sunnətini araşdıran, onun bu movzuda
əmir və qadağalarını, səhabə və onlara ən gozəl bir şəkildə tabe olanların yolunu bilən və insanların bu gun
etdiklərinin şahidi olan kimsə arada boyuk ziddiyətin olduğunun şahidi ola bilər. Cunki Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – qəbrin yanında namaz qılmağı nəhy etdiyi halda onlar qılırlar, qəbirləri məscid
etməyi qadağan etdiyi halda onlar qəbir uzərində məscid tikirlər və ya olunun vəsiyyəti ilə (vəsiyyəti
olmadan) onu orada (məscidin həyətində) dəfn edirlər. Qəbirlər uzərində qəndil yandırmağı qadağan etdiyi
halda onlar yandırırlar, qəbirlərin yerlə bir edilməsini əmr etdiyi halda onlar muxalif olaraq yuksəldillər,
uzərinə yazı yazılmasını qadağan etdiyi halda uzərinə yazılar yazır (ayə, hədis, şer və s). Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «(Ziyarət məqsədi ilə) Yalnız uc məscid ucun səfərə cıxmaq olar.
Məscidul Həram (Məkkə), mənim məscidim (Mədinə) və əl-Əqsa məscidi (Quts)»115. Lakin Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – in bu əmrinə də muxalif olaraq istədikləri yeri ziyarət etmək məqsədilə səfər
edirlər.
Hər bir kəs bilməlidir ki, şirk zulmlərin zulmu, cirkin şeylərin ən cirkini və munkərlərin munkəri
olduğundan Allahın pis və şiddətlə qarşıladığı işlərin başında gəlir. Buna gorə də Allah şirk əhli ucun
dunyada və axirətdə cəzalar qoymuş, şirki əsla bağışlamayacağını və muşriklərin də nəcis olduğunu
bildirmişdir, qurban və digər kəsdiklərinin yeyilməsini haram etmiş, onlarla evlənməyi və onlarla dostluq
etməyi qadağan etmiş, onları mələklər, Peyğəmbərlər və butun mominlər ucun duşmən etmişdir. «İbrahim
və onunla birlikdə olanlar (mominlər) sizin ucun gozəl ornəkdir. O, zaman onlar oz qovmunə belə
demişlər: «Şubhəsiz ki, bizim sizinlə və sizin Allahdan başqa ibadət etdiklərinizlə hec bir əlaqəmiz yoxdur.
108 Tirmizi.
109 Buxari, Muslim.
110 Salavatın bir necə forması gəlmişdir ki, bunlardan: «Allahım! İbrahimə və İbrahimin ailəsinə xeyir-dua verdiyin
kimi, Muhəmmədə və Muhəmmədin ailəsinə də xeyir-dua ver! Şubhəsiz ki, Sən tərifəlayiqsən, Sən şohrətlisən! (Başqa
rəvayətdə: Allahın! İbrahimin ailəsinə xeyir-dua verdiyin kimi, Muhəmmədə, onun zovcələrinə və nəslinə (Əhli
Beytinə) də xeyir-dua ver!)» Buxari «Fəthul Bəri» 6/407, Muslim 1/306.
111 Muslim 777.
112 Muslim 780.
113 Muslim 731.
114 Muslim 778.
115 Buxari 3/57, 1189, Muslim 1379, Nəsəi 3/114, Əhməd 6/7 və 397, Məlik 827.
27
Biz sizin dininizi inkar edirik. Siz bir olan Allaha iman gətirməyincə bizimlə sizin aranızda həmişə ədavət
və nifrət olacaqdır!». (əl-Mumtəhinə 4). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Uca və Boyuk
olan Allah İslamı qəbul etmiş muşrikin əməllərini o, muşrikləri tərk edib muəlmanlara qoşulmayınca qəbul
etməz»116. Onların mal və qadınları Tovhid əhli ucun halal edilmişdir. Nə ucun şirk ən boyuk zulmdur?
Cunki sən şirk qoşmaqla birbaşa Allahın haqqına girmiş olursan. Allahın Rububiyyət, Uluhiyyət haqqına
girmiş olursan. Adi bu dunyada olan insanlar şərikliyi qəbul etmirlər. İstəmirlər ki, kimsə onlara mallarında,
dovlətlərində, pullarında, hansısa bir ticarətdə şərik olsunlar. Bu şərikliyə tez qızır və qəzəb edir. Lakin
Allaha ozu kimi bir zəlil, aciz, ehtiyacı olanı şərik qoşur və bundan hec qəlbi də ağramır və elə zənn edir ki,
bu ona bağışlanacaqdır. Onlar Allah haqqında cox pis bir zənnə qapanıblar. «Allahı haqqı ilə təqdir
etmədilər…». (əl-Həcc 74). Başqasını Allaha şərik qoşub sonra da Allaha qurban olum, Ondan qorxduğunu
soyləyən Allahı haqqı ilə tovhid etmiş olurmu?
Qəbirpərəstlər insanları haqq yoldan cıxartmaq, zəlalətə surukləmək ucun bir cox əfsanələrdə uydururlar
ki, guya filankəs qəbrlərdən sıxıntıdan qurtarmaq ucun komək istəmiş və o, sıxıntıdan qurtulmuşdur, filan
kişi musibətdən qurtarmaq ucun qəbr sahibinə dua etmiş və bu musibətdən qurtarmışdı, kimsə necə illər
ovlad azsusunda olmuş və qəbr sahibindən ovlad istəmiş onun ovladı olmuşdur və s. bu kimi hekayələr
onlarda cox olur. İnsan nəfsi ehtiyaclarının odənilməsi və sıxıntıların qaldırılması ucun cox duşkundur.
Xususən də cox sıxıntı icərisində olan kimsə hər yola baş vurur. Cətinlikdə olan insana şeytan vəsvəsə
verərək: «Gorurəsn ki, necə ildiki sənin ovladın olmur. Lakin filankəs filan pirə gedən kimi ovladı oldu» və
ya «Gorursən ki, Allaha dua edirsən hec sağalmırsan, lakin filankəs filan pirə gedib orada dua edən kimi və
ya (o, pir) ucun qurban kəsən kimi sağaldı» deyərək insanların qəlblərinə şubhə salır. Aciz insanda şeytanın
hiyləsinə aldanaraq dərhal Allahdan qeyrisinə ibadət olunan yerlərə meyl edir. Oraya gedərək aciz, sınmış,
yazıq bir şəkildə, qırılmış, hər şeydən əli uzulmuş bir şəkildə qəbr sahibinə boyun əyərək dua edər. Uca
Allahda qəbr ucun deyil onun o, insanın yazıq halına baxaraq onun duasını qəbul edir. Cahil insan da
duasının qəbul olunmasında qəbrin rolu olduğunu zənn edir və bununla da zəlalətini artırır. Artıq onda
Allaha deyil qəbrlərə iman yaranar. Hec bir şubhə olmayan Allaha and olsun ki, əgər o, kimsə bu şəkildə
başqa yerdə (evində) dua etsəydi Allah onun duasını qəbul edərdi.

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullah !
İnşAllah faydalı olar !

QƏBRİSTANLIQDA QURAN OXUMAQ
Qəbir uzərində Yəsin və Qurani Kərimdən digər surələr oxumaq dinimiz tərəfindən qadağan edilmişdir.
Əgər olən kimsə sağlığında ikən namaz qılan, oruc tutan, ibadət edən deyildisə Qurani Kərimin ayələrini
onun ucun oxumağın hec bir faydası olmayacaqdır ziyandan başqa. Cunki Qəbir başında Quran oxumaq olən
kimsə ucun əzab və ya əzabının artmasına səbəb ola bilər. Əməl etməmiş bir ayə oxunduqda ona: «Bu
ayələri eşitmədinmi? Bəs nə ucun əməl etmədin?» deyilərək muxalif olduğu ucun, əməl etmədiyi ucun əzab
gorə bilər. Məkil b. Yəsər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Olum ayağında olan kimsələrin uzərində Yəsin surəsini oxuyun»117. Bu hədis İslam alimləri
tərəfindən zəif qəbul edilmişdir. Hətta səhih olsaydı da belə hədisdə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm
– olum ayağında olan kimsələrin yanında Yəsin surəsinin oxunmasını əmr edir. Cunki olum ayağında olan
kimsələrin yanında xeyirli sohbətlər etməyi, onlara Lə İləhə İlləllah kəliməsini təlqin etməyi Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – in dilindən səhih hədislər vasitəsilə bizə catmışdır. Cunki Qurani Kərim yalnız
dirilərin onu oxuyub ibrət almarından otru nazil olmuşdur. Qəbrdə olanlara isə artıq biz haqqı eşitdirə
bilmərik. Kor ilə gorən eyni olmaz, zulmətlə nur da eyni olmaz, kolgə ilə isti də eyni olmaz, dirilərlə olulər
də eyni deyillər. Şubhəsiz ki, Allah dilədiyinə (ayələrini) eşitdirər. Sən isə (Ya Peyğəmbər!) qəbrlərdə
olanlara (haqqı) eşitdirn deyilsən». (Fatir 19-22). Artıq dunyasını dəyişən kimsənin əməl dəftəri
bağlanmışdır. Onun ucun Qurani Kərimdən istənilən surəni də oxusan ona hec bir koməyi olmayacaqdır əgər
o, bu dunyada onu yaradan Rəbbinə bir dəfə də olsun belə səcdə etməmişdirsə. Ənəs - radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Olənin arxasıyca uc şey gedər. Ailəsi,
malı və əməli. İkisi geri donər. Biri isə onunla qalar. Ailəsi və malı geri donər, əməli isə yanında qalar»118.
əl-Albani – rahmətullahi aleyhi – «Əhkəmul Cənaiz» 241-242 kitabında deyir ki: «Olmuş insanlar ucun
Quran oxumaq haqda nə Sunnədə, nə də şəriətimizdə hec bir dəlil gəlməmişdir. Əgər belə bir şey şəriətdə
bildirilmiş olsaydı Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bunu edər və səhabələrinə də bunu oyrədərdi.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in sevimli zovcəsi Aişə - radıyallahu anhə – ondan qəbristanlığı
ziyarət etdikdə nə demək barəsində soruşduqda Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ona qəbir əhlini
salamlamağı və onlar ucun dua etməyi bildirmiş, lakin nə Fatihə surəsini oxumağı, nə də Qurandan hər hansı
başqa bir surəni oxumağı ona tovsiyə etməmişdir. Əgər bu haqda Allah tərəfindən bir şey vəhy olunsaydı
sossuz ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onu gizlətməyim bəyan edərdi». İmam Şafii –
rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Olulər onlar ucun oxunan Qurandan hec bir mukafat almırlar». Təfsir İbn
116 Nəsəi, əl-Albani «Səhih Silsilə» 3515.
117 Əbu Davud 3121, Nəsəi, əl-Albani «Zəif hədislər» 5861, 5961, «Mişkət» 1622.
118 Buxari 6514.
28
Kəsir 4/258, İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «İmam Şafii – rahmətullahi aleyhi – olulər
uzərində Quran oxumağı bidət sayardı». «İqtida» 182. İmam Məlik – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mən
bu əməli edən bir kimsə tanımıram. Məlumdur ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in səhabələri,
Saleh sələflərdən hec kəs bu əməli etməmişdir». «İqtida Sıratal Mustəqim» 182. İbn Qeyyim – rahmətullahi
aleyhi – «Zədul Məad» kitabında deyir ki: «Qəbirin ətrafında əyləşmək, qəbir sahibi ilə danışmaq, onun ucun
Quran oxumaq, qəbirdə ona verilən suallara cavab olaraq ona verilən sualların cavablarını ona diqtə etmək
və s. əməllər dinlə hec bir əlaqəsi olmayan bidətlərdir». Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Oz evlərinizi qəbristanlığa cevirməyin! Şeytan Bəqərə surəsi oxunan evdən uzaqdır». Muslim 780. Bu hədis
onu gostərir ki, qəbristanlıqlar Quran oxumaq yeri deyildir. Buna gorə də Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – insanları evlərində Quran oxumağa sovq etmiş və Quran oxunmayan evləri isə qəbristanlığa
bənzətmişdir».


Vassalam Aleykum va Rahmatullah va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullah !
İnşAllah faydalı olar !

QƏBİRLƏRLƏ BAĞLI BƏZİ QADAĞALAR
HƏMCİNİN - qəbirləri məscid halına gətirmək, onların uzərində namaz qılmaq, qəbirə doğru namaz
qılmaq da şəriətimiz tərəfindən qadağan edilmişdir. Əbu Səid əl-Xudri - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – qəbirlərin uzərinə bina tikməyi, onların uzərinə oturmağı və ya
onların uzərində namaz qılınmasını qadağan etmişdir» 119 . Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Hec bir qəbirə doğru namaz qılmayın və hec bir qəbirin uzərində namaz qılmayın»120. Ənəs -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – qəbirlərə doğru namaz qılmağı
qadağan etmişdir»121. İbn Həcər Heytəmi – rahmətullahi aleyhi - «Zəvacir» 1/121-də deyir ki: «Qəbrin
məscid halına gətrilməsi, onun uzərində və ya ona doğru namaz qılmaq deməkdir». Sanani – rahmətullahi
aleyhi - «Sublus Səlam» 1/214-də deyir ki: «Qəbirləri məscid halına gətirmək, onlara doğru namaz qılmaq,
yaxud da onların uzərində namaz qılmaq mənasından da daha geniş mənaları əhatə edir». Amr b. Dinar -
radıyallahu anhu – qəbirlər arasında namz qılmaq haqqında soruşulduqda rəvayət etdi ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «İsrail oğulları peyğəmbərlərinin qəbirlərini məscid halına
gətirmişdilər. Bu səbəblə də Allah onlara lənət etdi»122. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Qəbirlər uzərində oturmayın və onlara doğru namaz qılmayın»123. Ənəs - radıyallahu anhu – rəvayət edir
ki, mən bir gun qəbirin yanında namaz qılırdım. Omər - radıyallahu anhu – məni gordu və: «Qəbirdən uzaq
dur! Qəbirdən uzaq dur!» dedi124. Cabir - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi
və səlləm – buyurdu: «Qəbirləri əhəngləməyi, uzərinə oturmağı və uzərinə bina tikməyi qadağan etmişdir»125.
Qəbirlər uzərində məscid tikilməsinin qadağan edilməsi kimi, orada namaz qılmanın da qadağan edilməsini
icərisinə alır. Cunki vasitənin qadağan edilməsi, onunla qəsd edilən, catmaq istənilənin də qadağan
edilməsini əhatə edir. Məs: Din icki satmağı qadağan etmişdirsə, onu icmək qadağanı da bu cərcivəyə
daxildir. Əbu Səid əl-Xudri - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Hamam (ayaq yolundan) və qəbristanlıqdan başqa yer uzu mənim ucun məscid edildi»126. Cabir b.
Abdullah əl-Ənsari - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Məndən əvvəl hec bir kimsəyə (Peyğəmbərə) verilməyən beş şey mənə verilmişdir» Yer uzu mənim ucun
təmiz və məscid qərar verildi. Buna gorə də namaz vaxtı catmış hər kim olursa olsun olduğu yerdə namazını
qılabilər…»127. Huzeyfə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «İnsanlar uzərinə uc şeylə təfdil olunduq. Namaz da səflərimiz mələklərin səfləri kimi edildi, butun
yer uzu bizə məscid qılındı və yerin torpağı su tapılmadıqda bizə təmizlik vasitəsi edildi»128.
Allahdan qeyrisinə ibadət edənlərə isə bu qədər yer uzu bəs etmir. Qəbirlərə, pirlərə gedərək onundə necə
alcaldıqlarını, təmiz urəkdən ibadət etdiklərini, boyun əydiklərini gorə bilərsiniz. Hec Allahın evlərində bu
cur ibadət etmirlər. Onların əksəriyyəti isə məzarların yanında etdikləri duaların və yalvarmalarının xeyirini
gozləyirlər. Buna gorə də Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – qəbristanlıqda namaz qılmağı qadağan
etmişdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – qəbristanlıqda namaz qılmağı onun mundarlığına gorə
deyil, şirkin mundarlığına gorə qadağan etmişdir. Cunki şirkə aparan yol əsasən məzarların yanında ibadət
etməkdən başlayır. İmam Şafii – rahmətullahi aleyhi – «əl-Umm» adlı əsərində 1/246-da deyir ki: «Mən
qəbir uzərində məscid tikilməsini və ya dulzəldilməmiş halda uzərində namaz qılınmasını, yaxudda qəbirə
119 Əbu Yala «Musnəd» 66/b, Heysəmi «Məcmauz Zəvaid» 3/61.
120 Təbərani «Kəbir» 3/145, 150, Buxari «Tarihus Sağir» 163.
121 İbn Hibban 343.
122 AbdurRazzaq 1591.
123 Muslim 3/62, Əbu Davud 1/71, Nəsai 1/124, Tirmizi 2/154, Beyhəqi 3/435, Əhməd 4/135.
124 Əbu Həsən Dinəvəri, Emali Əbil Həsən Qazvinin məclislərindən bəzilərinin yer aldığı bir cuzdə səhih bir isnad ilə
rəvayət etmişdir. Buxari Muallaq olaraq “Fəthul Bəri” 1/437, AbdurRazzaq «Musənnəf» 1/404,1581.
125 Muslim 3/62, Tirmizi 2/155, Əhməd 3/339,399.
126 Əhməd 3/83-96, Əbu Davud H. 492, Tirmizi H. 317, İbn Məcə H. 745, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 1/536, H. 2767.
127 Muslim 521.
128 Muslim 522.
29
doğru namaz qılınmasını məkruh (haram) gorurəm. Əgər bir kimsə qəbirə doğru namaz qılarsa namzını
qılmış olur, lakin cox pis bir iş etmiş olur129«. Şeyx Aliyul Kari «Mirkatul Məfatin Şərhu Mişkətul Məsabih»
1/456-da deyir ki: «Onlara lənət edilməsinin səbəbi, ya onların ucaltmaq ucun Peyğəmbərlərin qəbirlərinə
doğru səcdə etmələridir ki, bu isə acıq bir şirkdir, ya da onların uca Allah ucun namaz qılmağı
Peyğəmbərlərin dəfn edildikləri yerdə tikmələri və onların qəbirləri uzərində səcdə edib namaz qılarkən
qəbirlərinə yonəlmələridir. Beləliklə onlar uca Allaha ibadət edərkən peyğəmbərləri ucaltmaqda həddi aşmış
olurlar. Gizli şirk deyilən budur. Cunki bunda Allahın izin vermədiyi şəkildə hər hansısa bir yaradılışa təzim
vardır. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bunu ummətinə ya Yəhudi adətlərinə bənzədiyinə gorə, ya
da gizli şirk olduğuna gorə qadağan etmişdir».
HƏMCİNİN - qəbirlərin əhənglənməsi, onların uzərlərinin yazılması, başqa yerdən torpaq gətirərək ora
qatılmasını Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – qadğan edilmişdir. Abdullah b. Cabir - radıyallahu
anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –: «Qəbirləri əhəngləməyi, uzərinə yazılar
yazmağı və torpaq əlavə etməyi qadağan etmişdir»130.
HƏMCİNİN - qəbirlərin yerlə bir olması və ya zaman kecdikcə o, qəbirlərin itməsi. Buna gorə də
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Əli - radıyallahu anhu – nu hundur, ucaldılmış qəbirləri dağıdaraq
yerlə bir edilməsini əmr etmişidr. Əbu Həyyac əl-Əsədi deyir ki, Əli - radıyallahu anhu – dedi ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in məni gondərdiyilə gondərimmi səni? Silmədiyin bir surət,
duzənlə-mədiyin yuksəldilmiş bir qəbir qalmasın!» dedi131. Sumamə b. Şufeyy rəvayət edir ki, biz Fudalətu
b. Ubeyd - radıyallahu anhu – nun əli altında Rum ərazisində Rodos adasında idik. Bir qardaşımız vəfat etdi.
Bunun uzərinə Fudalətu b. Ubeyd onun dəfn edilməsini və qəbrinin dumduz edilməsini əmr etdi. Qəbir yerlə
bir edildi. Bunun ardından Fudalə: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in qəbirin yerlə bir edilməsini
əmr edərkən eşitdim» dedi132.
HƏMCİNİN - qəbirlər uzərində oturmaq, onlara ayaq basmaq, orada ehtiyacı odəmək qadağan
edilmişdir. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Sizdən birinizin bir od parcası uzərində oturaraq paltarını yandırması və odun dərisinə qədər
catması onun ucun bir qəbrin uzərinə oturmaqdan daha xeyirlidir»133. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Od parcasının və ya qılıncın ustundə yeriməyim və yaxud da ayaqqabılarımın ayağıma
tikilməsi mənə bir musəlmanın qəbri ustundə yeriməkdən daha sevimlidir»134. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi
və səlləm – buyurdu: «Qəbrlərin arasında təbii ehtiyacını odəyənlə bunu bazarın ortasında edənin ikisi də
mənim ucun eynidir»135. Bəşir b. Xasasiyə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – qəbrlərin arasındə ayaqqabı ilə gəzən bir şəxsi gorərək buyurdu: «Ey dəri ayaqqabıların
sahibi! Cıxart onları»136. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Olmuş insanın sumuklərini sındırmaq, eynilə diri insanın sumuklərini sındırmaq kimidir»137.
HƏMCİNİN - Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «(Ziyarət məqsədi ilə) Yalnız uc
məscid ucun səfərə cıxmaq olar. Məscidul Həram (Məkkə), mənim məscidim (Mədinə) və əl-Əqsa məscidi
(Quts)»138. Uc məsciddən başqa yerlər ucun səyahətə cıxmaq şirkə duşmək səbəblərindəndir. Əbu Hureyrə -
radıyallahu anhu – Tur dağına getdiyi zaman Bəsrə b. Əbu Bəsrə əl-Ğifari ilə qarşılaşdı. Bəsrə: «Haradan
gəlirsən?» deyə soruşdu. Əbu Hureyrə: «Tur dağından» deyə cavab verdi. Bəsrə: «Əgər ora cıxmamışdan
qabaq səni gorsəydim bunu etməyə imkan verməzdim. Cunki Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in
belə buyurduğunu eşitdim: «Miniyə ancaq uc məscidə getmək ucun minilir…»139.
HƏMCİNİN - də qadınların qəbristanlıqları tez-tez ziyarət etmələri qadağan edilmişdir. Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – qəbirləri ziyarət edən qadınlara, onları məscidlər edənlərə və qəndil
yandıranlara lənət etmişdir»140. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in haqqında lənət oxuduğu şey
boyuk gunahlardan sayılır. Əbu Muhəmməd Məqdisi – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Qəbirlərdə qəndil
129 Burada Məkruhdan qəsd edilən haramdır deməkdir. Cunki: «Əgər bir kimsə qəbirə doğru namaz qılarsa namzını
qılmış olur, lakin cox pis bir iş etmiş olur» sozu haram etdi mənasındadır. Quran uslubunda da pislik SEYYİƏ
deməkdir. Allah – subhənəhu və təalə – uşaqlarınızı oldurməyi, zinaya yaxınlaşmağı, can almağı və s. şeyləri qadağan
etdikdən sonra buyurur: «Butun bunlar Rəbbinin dərgahında bəyənilməyən (məkruh), pis şeylərdir». (əl-İsra
23,33,36,37,38).
130 Əbu Davud 3226, Tirmizi 1052, İbn Məcə 1563, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 2/1155, H. 6841-6843.
131 Muslim H. 969, Əbu Davud H. 32184, Tirmizi H. 1049.
132 Muslim 968.
133 Muslim 2/667.
134 İbn Məcə 1/499, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5038.
135 İbn Məcə 1/499, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5038.
136 Səhuh Əbu Davud 3230, əl-Albani «Cənazə Əhkamları» səh. 173.
137 Buluq əl-Məram 563.
138 Buxari 3/57, 1189, Muslim 1379, Nəsəi 3/114, Əhməd 6/7 və 397, Məlik 827.
139 Məlik 1/109, Əhməd 6/7/397, əl-Albani «Səhih Sunnən Nəsəi» 1/309.
140 Nəsai 4/94-95, Əbu Davud 3236, Tirmizi 32, İbn Məcə 1575İbn Hibban 2169, Həkim 1/s. 374.
30
yandırmaq mubah olsaydı bunu edənə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – lənət etməzdi. Cunki bu
əməldə qəbirləri, butləri ucaltma, təzim vardır. Həmcinin də malı zay etmək də vardır». Əbu Hureyrə -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –: «Qəbirləri tez-tez ziyarət edən
qadınları lənətləyib» 141 . Ummu Atiyyə - radıyallahu anhə – deyir ki: «Biz qadınlar cənazələri təqib
etməkdən nəhy olunduq. Cənazə arxasından getmək bizim uzərimizə fərz edilmədi»142.

Vassalamu Aleykum va Rahmatullah va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !
QƏBİR ZİYARƏTİ
QƏBİR ZİYARƏTİ İKİ NOVDUR: 1. Şəri ziyarət. Bu ziyarət Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
in izin verdiyi şəkildə edilən ziyarətdir. Bundan da gozlənilən məqsəd iki curdur. 1) Ziyarət edənə aiddir ki,
bu da oyud və ibrət almasıdır. 2) Qəbirdəkilərə aiddir ki, bu da ziyərət edən kimsənin onlara salam verməsi
və onlara dua etməsidir.
2. Bidət olan ziyarətdir ki, bu da qəbirlərin yanında namaz qılmaq, onların ətrafında dolanmaq, qəbrləri
opmək, torpağını goturmək, qəndil yandırmaq, qəbr sahiblərindən komək istəmək və s. bu kimi şəriətimizin
qadağan etdiyi şeylərdir. Buna gorə də ziyərətcinin sunnətə tabe olması və əmr ediləndən kənara
cıxmamalıdır. Ozunə və olən kimsəyə yaxşılıq etdiyini duşunərək bu sərhəddi kecməməlidir. Bureydə -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Qəbirləri ziyarət
etməkdən sizləri qadağan etmişdim. Artıq onları ziyarət edin…»143. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Anam ucun istiğfar diləmək ucun
Rəbbimdən izin istədim mənə izin vermədi. Qəbrini ziyarət etmək ucun Rəbbimdən izin istədim mənə izin
verdi. Siz də qəbirləri ziyarət edin. Cunki qəbir ziyarəti olumu xatırladır»144. Əbu Səid - radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sizlərə qəbir ziyarətlərini qadağan
etmişdim. İndi isə kim ziyarət etmək istəyərsə ziyarət etsin. Lakin cirkin soz soyləməsin»145. Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – qəbristanlığa girdikdə bu duanı edərdi: «Ey bu diyarın momin və musəlman
sakinləri! Sizə salam olsun! Allah istəsə (İnşəallah) biz də sizə qovuşacağıq. (Allah bizdən əvvəl gedənlərə
və qalanlara rəhmət etsin). Allahdan ozumuzə və sizə salamatlıq diliyirəm»146 . Kecən hədislərdən də
gorunduyu kimi Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in qəbristanlıqları ziyarət etməsində məqsəd həm
ziyarət edənin ozunə, həm də oluyə bir yaxşılıq, xeyir olduğunu bildirmişdir. Ziyarət edənin ozunə xeyir
etməsi olunun vəziyyətindən ibrət alması və axirəti xatırlamasıdır. Cunki insanların dunya işlərinə başları
qarışdığından (kimisi var-dovlət dalıyca qacır, kimisi şan-şohrət, kimisi vəzifə və s) Allahı unudurlar. Allah,
yalnız xəstəlik və olum anlarında yadlarına duşur. Buna gorə də qəbirləri ziyarət etmək insana olumu, axirəti
xatırladır. Ağıllı insan bir az da olsa duşunur ki, bu gun mən kimisə ciynimdə daşıyaraq qəbr evinə yola
salıram, sabah isə məni kimsə ciynidə daşıyacaqdır. Ozunu o, olmuş insanın yerində duşunərək: «Gorəsən o,
gələn mələklərin suallarına cavab verə bildimi? Ondan soruşanda ki, Rəbbin kimdir? Dinin nədir?
Peyğəmbərin kimdir? Suallarına MMM….. deyərək mızıldanmadımı. Gorəsən o, cavab verə bildimi. Qəbri
Cənnət baxcalarından bir baxcamı oldu, yoxsa Cəhənnəm atəşindən bir cuxur?» Orada durduqca bunları
duşunəcək və ibrət alacaqdır. Oluyə xeyiri isə ona salam vermək, Allahdan onun ucun rəhmət, məğfirət və
afiyət diləməkdir. Osman b. Auf - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – olunu dəfn etdikdən sonra başı ustundə duraraq buyurardı: «Qardaşınız ucun Allahdan məğfirət və
sabitlik diləyin, cunki o, bu an sorğu-sualdadır»147. Sufyan əs-Souridən – rahmətullahi aleyhi – dən edilən
rəvayətdə deyilir ki: «Oluyə Rəbbin kimdir? Deyə sual edildikdə şeytan ona bir şəkildə gorunərək və ozunə
işarə edərək: Mən sənin Rəbbinən» deyər148. Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allahım!
Onu bağışla, ona rəhm et, ona salamatlıq ver, onu əfv et, onu gozəl tərzdə qarşıla, onun yerini geniş et! Onu
su, qar və dolu ilə yu! Ağ paltarı kirdən təmizlədiyin kimi onu da gunahlardan təmizlə! Ona evinin əvəzinə
daha xeyirli ev ver, ailəsinin əvəzinə daha xeyirli ailə, zovcəsinin əvəzinə daha xeyirli zovcə ver! Onu
Cənnətə daxil et! Onu qəbir əzabından qoru!»149. Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Allahım! Dirimizi və olumuzu, burada olanımız və olmayanımızı, kiciyimizi və boyuyumuzu, kişimizi və
qadınımızı bağ__________ışla! Allahım! Bizdən kimi oldursən momin kimi oldur! Allahım! Onun əcrindən bizi məhrum
etmə və ondan sonra bizi azdırma!»150.
141 Əhməd 2/337, Tirmizi 1056, İbn Məcə 1576.
142 Muslim 938.
143 Muslim 977.
144 Muslim 976.
145 Əhməd 3/38, Heysəmi 3/57, Nəsəi 4/89.
146 Muslim 2/671, İbn Məcə 1/494.
147 Əbu Davud 3221, Həkim 1/370, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 945.
148 Zəif əsər.
149 Muslim 2/663.
150 İbn Məcə 1/480, «Səhih İbn Məcə» 1/251.

Vassalamu Aleykum va Rahmatullah va barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Doctor Muslim]

Assalamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu

1.Namazda hər hansı bir ayəni və ya duanı oxuyarkən səhv edirsənsə həmin anda qayıdıb onu düz oxumaq kifayət edər yoxsa səhv səcdəsi edilməlidi?
2.Səsli namazı çaşıb səssiz(yaxud tərsinə) qılmağa başlayırsan və bir az getdikdən sonra səhvi anlayandan sonra qalanını səsli(yaxud müvafiq olaraq səssiz) qılmaq kifayət edər?Yoxsa səhv səcdəsi edilməlidi?

Allah razı olsun!
Assalamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Səhvi düzəltmək kifayət edər, səhv səcdəsi lazım deyil.
2. Kifayət edir, ehtiyat üçün istəsəniz, səhv səcdəsi edə bilərsiniz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[AZERITURK]

Salamaleykum,yene suallarim var.
1. Peyğəmbərimizin (sas) qızı Həzrət Fatimeyi Zəhra (s.ə) cümə günləri əmisi şəhid Həmzə-nin qəbrinin yanına gedib namaz qılır və ona göz yaşı tökürdü. (Səhihi Müslüm c.3 və Sünəni Beyhəqi c.4 səh.78).Bele hedis varmi?Qebrin yaninda namaz qadagan olunmamishdimi?
2. Eger 2-ci teshehhudde ettehiyyatudan sonra unudub axirinci teshehuddeki dualari oxusaq ne etmeliyik?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Sizə düzgün məlumat verməyiblər, Səhih Muslimdə belə hədis yoxdur, o biri də uydurmadır.
2. Heç nə lazım deyil, istəsəniz, ehtiyat üçün səhv səcdəsi edə bilərsiniz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[rasimis]

As salamu aleykum sheyx,qabaqcadan deyim ki yoldashim derslere gedir ancaq orada qadin olmadigina gore men gede bilmirem ve bu sebebden de bilmediklerimi sizden orgenmek isteyirem mene maraqlidir olumnen sonrasi ve axir zaman insanlarin hali nece olacaq o zaman yeni insanlar yeniden dirildikden sonra cennet ve cehennem aydinlanmamish nece olacaq o gunu peyqemberimiz (s.a.v.s) Allahdan muminler uchun bagishlanmami istiyecek ve sirat korpusunnen havax kechilecek sorqu sualdan sonrami? bu meseleni aydinlashdirardiniz zehmet olmasa Allah razi olsun As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Təbii ki, bunlar hamısı böyük mövzulardır. Ölümdən sonra bərzəx həyatı başlayır, düz Qiyamətə qədər. Sonra Qiyamət olacaq, hamı qəbirlərdən qalxacaq, Ərəsat deyilən yerə toplaşacaq, haqq-hesab olunacaq, tərəzidə ölüçələcək, yerlər təyin olunacaq. Cəhənnəmə atılan ora atılacaq, körpü ilə keçib cənnətə düşən keçib gedəcək. Allah bizi onlardan etsin.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Rustem91]

salam aleykum seyx
1) anamin 55 yasindadi ne qeder edirem namazin sozleri yadinda qalmir yaddasi cox zeifdi ona nece etmek olar namaz qila bilsin namazin qisaldici sekili var? 3ya 4 cumle ile kifayetlenecek ? ona nece yardim etmek olar?

2)cume ve ya camaat namazinda imam fatihe deyerken biz ona tabe olub qulaq asmaliyiq? yoxsa dille tekrarlamaliyiq?

3) icki ve donuz kolbasalari satilan dukanda kamera muhafizecisi , muhasib,ve ya icki addelinde yox sene aid olmayan addelde meselen sirniyat addelinde Satici islemek olar?

Qeyd ; qeyd edim ki o dukanda muhafizeci ve ya muhasib islesemde maasda pulun geliri qatisir ola bilerki ickiden gelen pul maasa qatisir

4)bogaza qeder sebr etsende bir cahil yenede seni tehqir etse ve sen yenede sebr etsen o artiq tehqirini ana baci soymekle kufr etse onu vurmaq olar ?

5. aileli ve ya bosanmis qadin 11 yasli xalasi oglunun yaninda hicab taxmalidi? bu mutleqdir?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Vərəqi əlində tutub üzündən oxusun.
2. İmam Fatihəni oxuyanda qulaq asın, heç nə oxumayın, Fatihədən sonra ya təkrarlayın, ya da susun.
3. Əgər sizə aidiyyatı yoxdursa və böyük yerdirsə, satıcı işləyə bilərsiniz, amma imkan daxilində çəkinin. Qeyri işlər isə içki şöbəsi ilə bağlıdırsa, olmaz.
4. Əvvəl sözlə başla, görsən davam edir və təhqir edirsə, onda qulaq vurması ver ki, yerini bilsin.
5. Çox açıq-saçıq olmasın və hicabda olsa, daha yaxşıdır, çünki artıq anlayır və gedib kiməsə vəsf edə bilər.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[ibn bazz]

Salam Aleykum ve rehmetullahi ve bereketu.Evlenmek niyyetiynen hansisa bir giza baxirsan amma giz xosuna gelmirse onu terk elemek olarmi.Seyx mene birmesele yaman garanlig kalir guya deyirlerki evlenennen sonra eger eve gonag gelirsen birinci evin yiyesi deyir gonaga (sen diyan gapinin agzinda men baxim gorek zov cem haradadi)bunnan sonra ev yiyesi baxmalidi ki zovcesi gorsenmir sonra gonagi buraxmalidi eve.Sonra gonagi garsilamag meselesin eger evin kisisi edecekse herse yi meselen gonaga yemek vermeyi cay vermeyi bes evin gadini neye lazimdi.Mene ele gelirki bu birbasa devetede zidd ola biler cunki gohum gelir gonag sende deyirsenki ha size olmaz zovcemi gormek? Cunki bezi qardasdar bu meselini sisirdirler onda bele cixirki evlenen gadin daima gapali yerde olmalidi ve gohumlug elagelerinide kesmelidi ve qonaq gelendede evde kisi gormrlidi her isi.SEYX ALLAH RIZASI UCUN BU MESELE baresinde etrafli basa salardizda

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Söhbət onun qapalı olmasından getmir, söhbət ondan gedir ki, naməhrəm onu görməməlidir. Kifayətdir ki, qadın yeməyi və çayı hazırlasın, amma süfrəyə kişi gətirir, əgər süfrədə naməhrəm varsa. Əgər gələn qonaqlar arasında qadın da varsa, qadınlar qonşu otaqda otura bilərlər. Burda eyib bir şey yoxdur.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullah !
İnşAllah faydalı olar !

MƏHƏBBƏTDƏ, TƏZİMDƏ ŞİRK
Məxluqu Allahı sevdiyin kimi sevmək. Bu da Allahın bağışlamadığı şirkdir. «İnsanlar icərisində elələri
də vardır ki, Allahdan qeyrilərini Allaha şərik qoşub onu Allahı sevən kimi sevənlərdə vardır. Halbuki
iman gətirənlərin Allaha olan məhəbbəti daha quvvətlidir. Əgər ozlərinə zulm edənlərin vaxtında
gorəcəkləri əzabdan xəbərləri olsaydı onlar butun quvvət və qudrətin Allaha məxsus olduğunu və onun
əzabının şiddətli olacağını bilərdilər». (Bəqərə 165). «Onlar orada cənəboğaz olub deyərlər: «Allaha and
olsun ki, biz acıq-aydın azmışdıq! Cunki biz sizi aləmlərin Rəbbi ilə bərabər tutduq». (əş-Şuəra 97). Onlar
o, ilahlarını yaratmaqda, ruzi verməkdə, oldurməkdə, diriltməkdə, mulkdə, qadir olmaqda Allaha bərabər
tutmayıblar. Onlar Allaha sevgidə, təzimdə bərabər tutublar. Sənin kimi aciz bir qul necə aləmlərin Rəbbi,
hər şey əlində olan ilə bərabər tutula bilər. Sənin kimi hər şeyə mohtac olan mohtacsıza (Allaha) bərabər
tutula bilər. Bundan da daha boyuk və cirkin bir zulm ola bilərmi. Məxluqu Allaha bərabər tutduğuna gorə.
«Goyləri və yeri xəlq edən, zulmətləri və nuru yaradan Allaha həmd olsun! (Bu qudrəti gordukdən) sonra
kafir olanlar yenə (butləri) oz Rəbbinə tay tutarlar». (əl-Ənam 1). Bu elə bir bərabərlikdir ki, ən boyuk
zulmu, cirkinliyi əhatə edir. «Ey iman gətirənlər! Sizdən hər kəs dinindən donsə Allah (onun yerinə) elə bir
tayfa gətirər ki, (Allah) onları, onlar da (Allahı) sevərlər. Onlar mominlərə qarşı mulayim, kafirlərə qarşı
isə sərt olar, Allah yolunda vuruşar və hec kəsin tənəsindən qorxmazlar. Bu Allahın lutfudur, onu
istədiyinə verər. Allah (lutfu ilə) genişdir, (O, hər şeyi) biləndir». (əl-Maidə 54). Bu ayədə məhəbbətin dord
əlaməti qeyd olunmuşdur: 1) Allah onları, onlar da Allahı sevərlər. 2) Onlar mominlərə qarşı mulayim,
kafirlərə qarşı sərt olarlar. 3) Allah yolunda vuruşarlar. 4) Hec kəsin tənəsindən qorxmazlar.
MƏHƏBBƏT İKİ QISMƏ BOLUNUR: Bunları bilmək və onların arasını ayırd etmək hər kəsə
muhumdur. İnsanların coxları da bu məhəbbətin aralarını ayırd edə bilmədiklərinə gorə azmışlar. 1. İbadət
olan məhəbbət. Allah – subhənəhu və təalə – ni sevmək. 2. Ozu-ozluyundə ibadət olmayan məhəbbətdir ki,
hansısa bir səbəbə gorə ibadət ola bilr. Bu ozu də dord qismə bolunur. 1) Allah – subhənəhu və təalə – nin
sevdiklərini sevmək (əməlləri, şəxsləri). İnsanı İslama salan və kufurdən cıxardan budur. Allahı sevdikdən
sonra Allahın sevdiklərini də sevmək. İnsanlar icərisində Allaha ən sevimlisi bu məhəbbətdə ən guclu
olandır. Yəni Allahın sevdiklərini sevən kimsədir. 2) Şəfqət, mərhəmət olan məhəbbət. 3) Ehtiram olan
məhəbbət (boyuklərə, elm əhlinə) və s. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Boyuklərimizə
hormət etməyən, kiciklərimizə rəhm etməyən və alimlərimizin haqqını odəməyən bizdən deyildir»151. (Bəzi
rəylərə gorə: Allah ucun sevmək. Bu da Allahın sevdiyi şeyləri sevməyə tabedir. Allahın sevdiklərini sevmək
duzgun olmaz insan Allah ucun də sevmədikcə). 4) Təbii məhəbbət. Bu da insanın oz təbiətinə, fitrətinə meyl
etdiyi şeyləri sevməsidir. Susuz insanın suyu, acımış insanın yeməyi, insanın oz ovladlarını, yoldaşını, ata və
anasını sevməsi və s. Bu kimi şeyləri sevməyə gorə insan məzəmmət olunmur. Lakin nə vaxt məzəmmət
olunur? Əgər bu kimi şeylər Allahı sevməkdən, zikr etməkdən yayındırarsa. «Ey iman gətirənlər! Nə maldovlətiniz,
nə də oğul-uşağınız sizi Allahın zikrindən yayındırmasın! Hər kəs bunu etsə belələri əsl ziyana
uğrayanlardır». (əl-Munafiqun 9). İbn Məsud - radıyallahu anhu – deyir ki: «Nə vaxt Quranda YƏ
ƏYYUHƏL LƏZİNƏ gəldisə diqqətli ol! Burada ya səni xeyirə cağıran əmr vardır, ya da səni şərdən
cəkindirən qadağa vardır». «O, kəslər ki, nə ticarət, nə alış-veriş onları Allahı zikr etməkdən, namaz
qılmaqdan və zəkat verməkdən yayındırmaz». (ən-Nur 37). Bunların hər biri ozu-ozluyundə ibadət deyildir
lakin Allah ucun edilərsə ibadət sayılar.
ALLAHDAN QEYRİSİNİ SEVMƏK OLAN MƏHƏBBƏT DƏ İKİ YERƏ BOLUNUR: 1. Novdə olan
məhəbbət. Allahdan qeyrisini sevirsən ibadət niyyətilə. «(Ya Peyğəmbər!) Allaha və axirət gununə inanan
hec bir tayfanın Allaha və Onun Peyğəmbəri əleyhinə cıxanlarla – oz ataları, oğulları, qardaşları, yaxın
qohumları olsalar belə – dostluq etdiyini gorməzsən. Onlar elə kimsəlrdir ki, Allah onların qəlblərinə
iman yazmış və oz dərgahından onlara guc vermişdir. Allah onları altından caylar axan Cənnətlərə daxil
edəcəkdir. Onlar orada əbədi qalacaqlar. Allah onlardan, onlar da Allahdan razıdırlar. Onlar Allahın
firqəsidirlər. Bilin ki, Allahın firqəsi məhz onlar, nicat tapıb əbədi səadətə qovuşanlardır». (əl-Mucadələ
22). 2. Keyfiyyətdə olan məhəb-bət. Allahı sevdiyin kimi bir kimsəni sevirsən. «De ki: Əgər atalarınız,
oğullarınız, qardaşlarınız, ovrətləriniz, qəbiləniz, qazandığınız mallar, kasad olmasından qorxduğunuz
ticarət, xoşunuza gələn məskənlər sizə Allahdan, Onun Peyğəmbərindən və Allah yolunda cihad
etməkdən əzizdirsə, Allahın əmri gəlincəyə qədər gozləyin. Allah fasiqləri doğru yola yonəltməz». (ət-
Tovbə 24).
İnsanlar bir-birilərini dunya malına gorə, hansısa bir vəzifəyə gorə sevirlər və əlaqələr saxlayırlar. Butun
bunlar bitdikdə o, dostluq da bitəcəkdir. Yalnız Allah xatirinə olan dostluqdan başqa: «Muttəqilər mustəsna
olmaqla, o gun dostlar bir-birinə duşmən kəsiləcəklər». (əz-Zuxruf 67). «Sizin haminiz ancaq Allah, Onun
Peyğəmbəri və iman gətirənlərdir». (əl-Maidə 55).
151 Musnəd 5/323, Mustədrək 1/211.
32
DOSTLUQ İKİ QİSMƏ BOLUNUR: 1. Allahın bəndəsini Ozunə dost tutması. «Allah Ona inananların
dostudur. Onları zulmətdən cıxarıb işığa tərəf yonəldər. Kafirləri dostu isə şeytandır. Onları nurdan ayırıb
zulmətə salarlar». (əl-Bəqərə 257). 2. Bəndənin Allahı ozunə dost tutması. «Hər kəs Allahı, Onun
Peyğəmbərini və iman gətirənləi ozunə dost tutsa, şubhəsiz ki, qələbə calanlar məhz Allahın firqəsidir».
(əl-Maidə 56).
HƏQİQİ SEVGİ UCA SEVDİYİNİ TƏKLƏŞDİRMƏYİ TƏLƏB EDİR
Sən bunu bildikdən sonra hec vaxt mumkun deyildir ki, insanın qəlbində Allahı sevməklə digər (surətlərə,
şəkillərə) olan eşq bir yerdə olsun. Bunların ikisi də zidd olan bir şeylərdir və hec vaxt birləşə bilməzlər.
Mutləq bunların birisi digərini qəlbdən cıxarmalıdır. Əgər sənin qəlbində Allah sevgisi varsa digər olan
haram sevgilər sənin qəlbindən cıxmalıdır. Əgər bunlara sevgi varsa onda sənin Allaha olan sevgin zəifləyir.
Əgər bir kimsənin qəlbində Allah sevgisi olarsa bu sevgi onu başqalarını sevməkdən yayındırar. Allahdan
başqasını sevdikdə isə onu da Allah ucun sevir və ya Allahın sevgisinə bir vasitə olduğu ucun sevir. Buna
gorə də Allah – subhənəhu və təalə – dən qeyrisi mustəqil olaraq sevilmir. İnsanda həqiqi sevgi varsa o,
Allahı təkləşdirməyi tələb edir. Allahdan qeyrisini sevgidə Allaha şərik qoşmamağı tələb edir. Hətta insanlar
arasında da gorursən ki, başqasını qısqanır sevildiyinə gorə. Onda insan necə başqasını (sevgidə) Allaha
şərik qoşa bilər. Bu sevgi yalnız tək olan Allaha aiddir. Allahdan qeyrisini sevmək isə bu sahibi ucun bir
əzab və bəladır. Buna gorə Allah məhəbbətdə ona şərik qoşanı bağışlamır. Bundan aşağı olanları isə
istədiyinə bağışlayır. Bu kimi şeyləri sevmək insana daha məfəətli olanı oturur. Əksinə ondan elə bir şeyi
oturur ki, insanın xoşbəxtliyi, səadəti, həqiqi həyatı onu sevməkdədir. Buna gorə də bəndə bu iki sevgidən
birini secsin. Cunki onların ikisi də bir qəlbdə yerləşə bilməz. Od ilə su kimi. Əgər bir kimsə Allaha
sevgidən, Allaha zikrdən, Allahala qovuşmaq istəyindən uz dondərərsə Allah da onu başqasını sevməklə
imtahana cəkər və bununla ona dunyada əzab verər. Həmcinin bərzəxdə və axirətdə də əzab verər. Ona
butləri sevməklə, xacları, qadınları, odları sevməklə imtahan edər. İnsanda o, sevdiyinin quludur. Əgər bir
kimsənin İlahı Allah olmazsa onun İlahı oz nəfsi-istəyi olar. «Nəfsini ozunə tanrı edən və Allahın
bilərəkdən yoldan cıxartdığı, qulağını və qəlbini mohurlədiyi, gozunə də pərdə cəkdiyi kimsəni
gordunmu?». (Casiyə 23).

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va rahmatullah !
İnşAllah faydalı olar!

İBADƏTLƏ SEVGİ
İbadət nədir? İtaətkarlıqla yanaşı sevgidir və həmcinin sevdiyinin qarşısında zəlil olmaqdır.
TƏABBUDUN – ibadətin xususiyyətidir ki, itaətlə yanaşı sevmək, sevgi ilə yanaşı da insanın zəlil olmasıdır.
Əgər bir kimsə bir şeyi sevərsə artıq qəlbini ona yonəltmiş, qəlbi ona ibadət etmişdir. TƏABBUD – sevginin
ən axırıncı dərəcəsidir ki, buna da TƏTƏYYUM deyilir. Sevginin birinci mərtəbəsinə ƏLƏQA – deyilir.
Sevənin sevdiyinə qəlbi ilə (əlaqə) bağlanması olduğuna gorə. İkinci dərəcəsi SABƏBƏ – qapanmaq adlanır.
Cunki qəlb artıq sevdiyinə qapanmışdır. Ucuncu dərəcəsi ĞARAM – bir şeylə yanaşı olmaq. Sevginin qəlbdə
daima (uzaqlaşmadan) olması. Buna gorə də ərəb dilində borclu insana Ğarim deyilir. Borc sahibinin həmişə
dalıyca duşduyunə gorə ona ğarim deyilir. Cəhənnəmin əzabı da Ğaramə (daimidir). Dorduncu dərəcəsi EŞQ
– bu isə sevgidə ifrata varmaqdır. Buna gorə də Allah eşqlə vəsf olunmaz. Beşinci dərəcə ŞOVQ – qəlbin
sevdiyinə qarşı səfər etməsidir. Ammar b. Yəsir - radıyallahu anhu – namaz qıldıqdan sonra dua edir: «(Bu
dua təşəhhud ilə salamın arasında deyilir) Allahım! Mən Səndən qeybi bilməyinlə və məxluqat uzərində olan
qudrətinlə Səndən istəyirəm ki, həyat (yaşamaq) mənim ucun xeyirlidirsə məni yaşat, olumum xeyirlidirsə
mənim canımı al. Allahım! Mən səndən qeyibdə və aşkarda Səndən qorxmağı diləyirəm. Səndən qəzəbdə və
razı olduğun halda haqq kəliməni soyləməyi diləyirəm. Kasıblıqda da, varlılıqda da motədil olmağı Səndən
diləyirəm. Qurtarmayan bir nemət Səndən diləyirəm. Kəsilməyən sevinc, olumdən sonra Səndən sərin bir
yaşayış diləyirəm. Sənin cəmalına baxmağı diləyirəm. Səninlə goruşməyə şovq diləyirəm. Hec bir cətinliyə,
fitnəyə duşmədən Allahım bizi iman zinəti ilə zinətləndir və bizi doğru yolda olub yol gostərənlərdən et!».
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Əgər bir kimsə Allah ilə goruşməyi sevərsə Allah da o,
kimsə ilə goruşməyi sevər». «Hər kəs Allahla qarşılaşacağına umud edirsə Allahın muəyyən etdiyi vaxt
mutləq gələcəkdir. Allah (hər şeyi) eşidən və biləndir». (əl-Ənkəbut 5). Allah bildi ki, bu Allah dostlarını
Allah ilə goruşməyi (şovqi) gucludur, qəlbləri Allah ilə qovuşmasa sakitlik tapmayacaqdır Allah onlar ucun
muəyyən bir vaxt təyin etdi ki, onların nəfsləri sakitləşsin. Kim Allah ilə qovuşmağı umud edirsə həqiqətən
Allahın təyin etdiyi vaxt gəlib catacaqdır. Həqiqətən də ən gozəl yaşayış bu sevənlərin şovq icində olanların
yaşayışıdır. Həqiqətən də onların yaşayışı gozəl yaşayışdır. Qəlb ucun bu yaşayışdan daha xoş və gozəl
yaşayış yoxdur. Bu da ayədə zikr olunan gozəl yaşayışdır. «Momin olub yaxşı işlər gorən kişi və qadına xoş
həyat nəsib edəcək və etdikləri yaxşı əməllərə gorə mukafatlarını verəcəyik». (Nəhl 97). Burada həyat
dedikdə mominlərlə kafirlər, yaxşı insanlarla pis insanlar arasında olan həyat qəsd olunmur. Cox vaxt
gorursən ki Allahın duşmənləri dunya həyatında (yemək, icmək və s. kimi şeylərdə) Allah dotlarından daha
yaxşı yaşayırlar və ustun olurlar. Ona gorə də bu ayədə qəsd olunan gozəl yaşayış başqa bir şeydir. Allah
artıq zamin durmuşdur iman gətirib saleh əməl edən kimsəyə xoş həyat verməyi. Allah – subhənəhu və təalə
33
– oz vədinə sadiqdir. Dərdləri toplaşaraq bir dərdi olan kimsədən gozəl yaşayışı olan kimsə ola bilərmi.
Hansı ki, onun butun dərdi bir olan Allah – subhənəhu və təalə – nin razılığını qazanmaqdır. Qəlbi, fikri
dağınıq, başqalarının razılığını qazanmağa yonəlməyib. O, artıq Allaha yonəlib. Artıq onun fikirləri, qəlbi
Allaha yonəlib. Artıq Allah – subhənəhu və təalə – ni sevmək, Onunla goruşmək, şovqun, istəyin olması,
Onunla yaxınlaşaraq unsiyyət tapmaq onun qəlbini burumuşdur. Qəlbində olan fikrin başlanğıcı da bunun
uzərində olur. Gorursən ki, susanda Allah ucun susur, danışanda Allah ucu danışır, baxanda da Allahla baxır
(Allah onun baxışını qoruyur), tutanda da Allahla tutur, atdığı addımları da xeyirli yerlərə atır və Allahla
hərəkət edir, onunla yaşayır və Onunla da olur. Əbu Hureyrə - radiyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah – subhənəhu və təalə – buyurdu: «Kim mənim
dostumala duşməncilik edərsə, mən ona muharibə elan edərəm. Qulum, uzərinə fərz qıldığım şeylərdən daha
cox sevdiyim hər hansı bir şeylə mənə yaxınlaşmaz. Qulum nafilələrlə mənə yaxınlaşarsa mən onu sevərəm.
Elə ki, onu sevdim, artıq onun eşidən qulağı, gorən gozu, tutan əli, yuruyən ayağı olaram. Əğər məndən bir
şey istəsə and olsun ki, ona verərəm. Sığınacaq istəsə onu himayəmə alaram» 152 . Bu hədis ozundə
məhəbbətin, Allah sevgisini qazanma səbəblərinin ikisini ozundə əhatə etmişdir. Fərzləri yerinə yetirmək və
həmcinin də nafilələri yerinə yetirmək. Allah bu hədisdə xəbər verir ki, Allaha yaxınlaşanların icərisindən ən
cox sevdiyi fərz olan ibadətlə yaxınlaşanlardır. Bundan sonra isə nafilə ibadətlərlə yaxınlaşanlardır. İnsan
nafilə ibadətlərin sayını o, qədər coxaldır ki, hətta Allah – subhənəhu və təalə – nin sevdiyi bir insana
cevrilir. Allahı sevmək onun qəlbində elə bir sevgi yaradır ki, artıq başqasını sevməkdən uz dondərir.
Allahdan başqasına onun qəlbində yer qalmır. Şəkk yoxdur ki, belə bir insan eşidəndə Allahla eşidir (Allah
onun qulağını qoruyur, eşitdikdə yalnız xeyirli şeylər eşidir), Gorəndə də Allahla gorur (gozu yalnız xeyirli
şeylərə yonəlir), Tutanda da Allahla tutur (Allah onun tutmasını da qoruyur), yeriyəndə də Allahla yeriyi
(xeyirli yerlərə gedir). Daima ozunu Allahın nəzarəti altında bilir. Bu hədisdə zikr olunan əsas qulaq, goz, əl
və ayaqdır. Bu əzalar dərk etmək və əməl etmək əzalarıdır. Cunki gormək və eşitmək qəlbə iradə və ikrah
(nifrət) hissi gətirir və sonra bununla da əlini və ayağını işlədir. Əgər bəndənin gorməsi də, eşitməsi də
Allahla olarsa onun bu dərk etmək əzaları Allah tərəfindən qorunmuş olar. Həmcinin o, insan sevgisində də,
nifrət etməsində də qorunmuş olar. O, işləri tutanda da, yeriyəndə də Allah ucun edər. Əgər o, insanın qulağı,
gozu qorunursa eyni ilə dili də qorunar. Cunki yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi qulaq, goz bunlar nə gətirirlərsə
qəlbə gətirirlər. Dil isə qəlbin tərcuməcisidir. Qəlbdə olanları danışır. Allahın bu bərabərliyi də xususi
bərabərlik adlanır.
TƏTƏYYUM
Sevənin sevdiyinə itaət etməsi. Sevgi onu qul etdi deyilir. TƏABBUD – sozunun həqiqəti nədir? Sevdiyi
ucun zəlil və itaətkar olmaq. Buradan da bu soz yaranmışdır ki, TARİQUN MUABBƏDUN – zəlilləşən yol,
ayaqların tapdalanması ilə zəlilləşən yol. Bəndəni sevgi sevdiyini sevməklə itaətlə zəlil etmişdir. Bəndənin
ən uca və şərəfli məqamı da UBUDİYYƏT – qulluq məqamıdır. Onun bundan da uca dərəcəsi yoxdur. Artıq
Allah bəşəriyətin ən əfsəli və şərəflisi olan Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i ən şərəfli dərəcələrdə
belə qulluqla vəsf etmişdir. Allah – subhənəhu və təalə – insanları ozunə ibadət ucun yaratmışdır. Bu da
məhəbbətin ən uca novudur. Allahın qarşısında itaətkar və zəlil olmaqla. İslamın da həqiqəti və İbrahim –
əleyhimussəlam – ın dini də budur. Artıq İbrahim – əleyhimussəlam – dinindən uz dondərən səfeh insandır.
Buna gorə də Allah qatında bağışlanılmaz gunah şirkdir. Allaha şirk qoşmağın əsası da məhəbbətdə Allaha
şirk qoşmaqdır. Bu barədə deyilmişdir ki, mominlər Allaha olan sevgisi muşriklərin oz butlərinə olan
sevgisindən daha boyukdur. Cunki Allaha şərik qoşanlar Allahı da sevirlər, şəriklərini də. Onlar Allahı
sevsələr də belə şərik qoşduqlarına gorə onların Allaha olan sevgisi azalmışdır. Allahı təkləşdirənlər isə
Allaha olan sevgiləri xalis olduğu ucun mominlərin sevgiləri o, şirk qoşanların sevgisindən daha ucadır. O,
şərikləri aləmlərin Rəbbinə bərabər tutmaq bu da məhəbbət tərəfdən bərabər tutmaq olmuşdur. Allah –
subhənəhu və təalə – nin bu yaratdıqlarını yaratmaqda əsas qəsd bu məhəbbətin xalis Allaha olmasıdır. Buna
gorə də Allah ozundən başqasını hami tutanları, şəfaətci tutanları inkar etmişdir. Əgər bəndə tək Allahı dost
tutarsa Allah onun ucun şəfaətcilər də hasil edər, həmcinin onunla momin bəndələri arasında dostluq
bağlayar və insanlar ozləri də Allah ucun onun dostları olarlar. Qaldı ki, o şəxsə ki, Allahı qoyaraq ozunə
başqasını dost tuta.
Haqq olan şəfaət də Tovhid ilə, Allahı təkləşdirməklə hasil olur. Şirk əhli ilə tovhid əhlinin ayrıldığı yer
də elə budur. Allah dilədiyini doğru yola yonəldir. Burada qəsd olunan da odur ki, həqiqi qulluq Allaha şirk
qoşmaqla hasil ola bilməz. Allah ucun sevmək isə qulluğun tələb etdiyi şeylərdəndir. Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – i ozundən, nəfsindən, valideyinlərindən, ovladlarından və cəmi insanlardan da cox sevmək
muhum bir şeydir ki, insanın imanı onsuz tamamlanmır. Mustəqil olaraq tək Allah sevilir. Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – də ona gorə sevilir ki, o Allahın Rəsuludur. Bunlardan başqa olan digər sevgilər
152 Səhih Buxari 6502.
34
də bura daxildir. Bu sevgi də Allahı sevməyi tələb edən sevgidir. Əgər sən Allahı sevirsənsə sənin Allaha
olan sevgin bunları sevməyi tələb edir.
XULLƏ
Məhəbbətin kamilliyini tələb edir. Sevənin qəlbində sevdiyindən başqasına artıq yer qalmır. Bu elə bir
dərəcədir ki, burada artıq hec bir şəriklərə yer qalmır. Bu da iki xəlilə xasdır. Nə vaxt ki, İbrahim –
əleyhissəlam – Allah – subhənəhu və təalə – dən ovlad istədi Allah da ona ovlad bəxş etdi. Bu ovlada olan
sevgidə qəlbi ona bağlandı. Qəlbində bir pay da onun ucun ayırdı. Artıq Allah qısqandı ki, xəlilinin qəlbində
Allahdan başqasına yer olduğuna gorə və əmr etdi ki, oğlunu kəssin. Bu əmr də yuxuda idi və bu əmri yerinə
yetirmək daha boyuk olsun deyə imtahan tərəfdən. Əsas qəsd uşağın kəsilməsi deyildir. Əsas qəsd onu
qəlbindən kəsmək ucun idi. Qəlb Allah ucun xalis olsun deyə. Nə vaxt ki, İbrahim – əleyhissəlam – Allahın
əmrini yerinə yetirməyə tələsdi Allaha olan sevgisini ovlad sevgisindən ustun tutdu. Məqsəd də hasil olduqda
kəsmək aradan qaldırıldı və onun əvəzinə qoc gondərildi.
Xullə məhəbbətin ən son dərəcəsidir. Xullə aiddir iki kimsəyə o, da İbrahim və Muhəmmədir (Hər ikisinə
də Allahın salamı olsun). Kim deyirsə ki, məhəbbət xullədən daha ustundur bu onun elminin və fəhminin
daha aşağı olduğunu gostərir. Məhəbbətin ən yuksək dərəcəsi olan Xəlillik dərəcəsinə Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – də catmışdır. Şubhəsiz Allah İbrahimi xəlil etdiyi kimi məni də xəlil etmişdi153.
Bu hədis Xəlil İbrahimə, məhəbbət isə Məhəmmədə aid bir məqamdır deyənlərin fikirlərini məhv edir. Cunki
Məhəbbət digər insanlar haqqında da sabitdir. «Allah tovbə edənləri, təmiz və pak olanları sevər». (əl-
Bəqərə 222). «Şubhəsiz ki, Allah muttəqiləri sevər». (Ali İmran 76). «Allah yaxşılıq edənləri sevər». (Aliİmran
134). Beləliklə xəlillik İbrahimə, həbiblik Muhəmmədə xas olduğunu soyləyənlərin sozlərinin tutarsız
olduğu ortaya cıxdı. Əksinə xəlillik hər iksinə də aiddir, həbiblik isə umumidir. Ola bilər ki, kimsə sizə belə
bir hədis də gətirə bilər. Lakin bilin ki, bu hədis zəifdir. İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «İbrahim Allahın Xəlilidir. Bunu da bilin ki, mən
Allahın həbibiyəm və ovunmurəm»154.


Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

BƏNDƏ SEVDİYİNİ ƏN UCA SEVDİYİ UCUN TƏRK EDİR
İnsan sevdiyi bir şeyi başqa sevdiyi bir şey ucun tərk edir. Ondan da boyuk istədiyi bir şey ucun. Lakin az
sevdiyini cox sevdiyi ucun tərk edir. İki əməldir. Biri az sevimlidir, digəri isə daha cox sevimlidir. Lakin az
sevimli olanı cox sediyinə gorə digərini ona gorə tərk edir. Həmcinin insan bəzən xoşlamadığı şeyi də tərk
edir.
Hər bir nəfs malı sevir. İnsanın təbiətində bu vardır. Buna gorə də sədəqə vermək də nəfsə ağırdır. Lakin
insan bunu edir Allahı daha cox sevdiyinə gorə. İnsan malı sevir. Lakin onu cıxardır Allah rizası ucun, Allahı
daha cox sevdiyi ucun. Bu da onun imanının sadiqliyinə dəlalət edir. Əgər o, iman onda olmasaydı sədəqə
cıxarmazdı. Həmcinin də bu ağlın xususiyyətlərindəndir ki, insan iki sevimlidən ən ustun sevdiyini secsin və
ya iki xoşlamadığı işdən daha yungul olanı secsin. Bu da sevginin və nifrətin guclu olmasının
kamilliyindəndir. Bu da iki işlə kamilləşir (tamamlanır). 1) İnsanın dərk etməsinin guclu olmasına gorə. 2)
Qəlbin şucayətinə gorə.
İnsanın iki sevimli şeydən ən sevimlini etməməsinə və ya iki xoşlamadığı işdən daha yungul olanı
secməməsinə səbəb iki şeyə gorədir. O, şeyin nə dərəcədə sevimli olduğunu, ustun olduğunu dərk etmədiyinə
gorə və ya dərk edib lakin nəfsində, qəlbində olan acizliyinə gorədir. Daha xeyirli və yararlı olanı ustun
tutmağa qadir deyildir. Əgər insanın dərk etmək qabiliyyəti guclu olarsa və həmcinin də qəlbində şucayət
olarsa bununla o, kimsə səadətin səbəblərinə muvəffəq olmuş olar. İnsanlardan elələri də vardır ki, onun
şəhvətinin gucu ağlının, imanının gucundən daha gucludur. Şəhvəti ağlını ustələyir və bu zaman guclu zəifə
qalib gəlir. Elələri də vardır ki, imanı şəhvətini ustələyib. Gorursən ki, həkim oz xəstəsini filan-filan
yeməkləri yeməkdən onu cəkindirir. Lakin insanın şəhvəti (nəfsi-istədiyi) ağlına guc gələrək o, yeməklərdən
yeyir. Belə bir insanı şəxsiyyəti itən insan adlandırırlar. Qəlbi xəstə olanlarda belədir. Onlarda nəfsi
istəklərinə gorə xəstəliklərini artıran şeyləri ustun tuturlar. Şərrin əsası da elə idrakı (dərk etməyin) aşağı
olmasına və nəfsin zəif olmasına gorədir. Xeyrin əsası mənbəyi isə idrakın kamil və nəfsin də guclu
olmasındandır. Deməli sevgi və iradə hər bir şeyin mənbəyidir (əsasıdır). Hər bir tərk etməyində əsası nifrət
və xoşlamamaqdır. Bu iki şey sevgi və nifrət insanın xoşbəxtciliyinin və bədbəxciliyinin əsasıdır. İnsanın
səadəti buna bağlıdır Allah ucun sevib nifrət etməyə. Həmcinin də insanın əməli onun sevgi və iradəsinin
əməlinə bağlıdır.
Bəzən gorursən ki, insanlar ləzzət almağı qəsd edirlər. Lakin bu ləzzətin ardıyca nə kimi ağrıların
gəldiyini isə duşunmurlər. O, kimsə bilmədiyi yerdən nəfsinə ağrı gətirir. Elə zənn edir ki, onun hasil olması
ilə ləzzət tapacaq. Elə şeylə qəlbinə şəfa gətirmək istəyir ki, onun ardıyca qəlbinə sonsuz xəstəlik gəlir. Bu
153 Muslim.
154 Tirmizi 3620 qərib hədis. Sənədi zəif.
35
da baxışları qısa olanların fikirləridir. O, kimsələr ki, baxışları yalnız bu dunyayadır. Dunyanı axirətdən
ustun tutanların işi belədir. Onlar işi tuturlar ki, burada ləzzət vardır lakin aqibətini fikirləşmirlər. Ağlın
xususiyyəti isə aqibəti fikirləşəndir. İnsanların ən ağıllıları da o, kimsələrdir ki, axirəti (əbədi ləzzəti) bu fani
dunya ləzzətindən ustun tutanlardır. Səfeh insan isə əbədi bir neməti dunyəvi şeylərə dəyişəndir. Dunyada
olanlar isə tez qurtarandır. Sələflər deyirlər ki: «Mən ağıllı insanların səy etdikləri şeylər barəsində
fikirləşdim. Fikirləşdim ki, ağıllı insanlar nə kimi şeylərə səy gostərirlər. Gordum ki, bunların istəkləri birdir.
Lakin əldə etmək yolları muxtəlifdir. Mən gordum ki, onların hər biri dərdlərini, qəmlərini, kədərlərini
uzaqlaşdırmaq ucun səy gostərirlər. Gordum ki, kimisi bu dərd-qəmi ozundən yemək-icməklə, kimisi ticarət
və qazanmaqla. kimisi şəhvətini sondurməklə, kimisi evlənməklə, kimisi musiqi ilə, kimisi oyun, əyləncə ilə
uzaqlaşdırır. Bunların tələb etdikləri ağıllı insanların istədikləri şeylərdir. Lakin bu yollardan hec biri onları
o, istədikləri şeyə catdırmır. Bunların coxu o, şeyin ziddidir. Mən bu yolların icərisində o, şeyə catdıran
yalnız bir əməl gordum. Allaha yonəlmək, Allahın razılığını hər bir şeydən ustun tutmaq. O, şeylərdə ləzzət
olsada onlar ani kecici şeylərdir. Yenə də bunların ardıyca qəm-kədər, bədbəxtcilik gəlir. Əgər insan iman
yolunu tutarsa o, uca bir şeyi əldə edər. Əgər bəndə ucun bu iman hasil olarsa demək hər bir şey onun ucun
hasil olmuşdur. Əgər bu yoxa cıxarsa onda hər bir şeydə boş şeydir. İnsanı bu xoşbəxtciliyə, səadətə catdıran
bu bir yoldur. Əgər insan bu şeyi yeməkdə, icməkdə, şəhvətdə axtararsa onda o, kimsə heyvandan hec bir şey
ilə fərqlənmir. Hətta heyvan bu işlərdə ondan ustundur. Cunki heyvandan cox yeyən, icən, yatan və həmcinin
şəhvətdə də heyvandan cox məşğul olan yoxdur. İnsan mutləq fərqlənməlidir. «Momin olub yaxşı işlər
gorən kişi və qadına xoş həyat nəsib edəcək və etdikləri yaxşı əməllərə gorə mukafatlarını verəcəyik».
(Nəhl 97). Hamı xoş həyat axtarır. Kafir, fasiq, momin və s. lakin Allah xoş həyatı imanda və saleh əməldə
qoymuşdur. Belə bir insan xəstəlik anında da, musibətdə də xoş həyat icindədir. Bu da yalnız mominə xasdır.
SEVİLƏN İKİ QİSMDİR: 1) Ozu-ozluyundə sevilən. 2) Başqası ucun sevilən. Allahdan qeyri sevilən
hər bir şey başqası ucun sevilən adlanır. Ozluyundə sevilən isə Allahdan başqa hec kəs yoxdur. Allah –
subhənəhu və təalə – dir ki, ozluyundə sevilir. Allahdan qeyri sevilən hər bir şey və ya hər bir kəs bu
məhəbbətə tabedir. Allahın mələklərini, peyğəmbər-lərini, salehlərini sevmək Allaha olan sevgiyə bağlıdır.
Allahın tələb etdiyi sevgidir ki, əgər Allahı sevirsənsə mələklərini, peyğəmbərlərini də sevməlisən. Allahı
sevmək onun sevdiyi şeyləri də sevməyi tələb edir. O, şeylər ozluyundə mustəqil olaraq sevilmir. Allah sevir
deyə sevirirk. Bil ki, zatına gorə sevilən yalnız tək olan Allahdır. İnsanda nifərət də artır nəyə gorə Allahın
sevdiyi şeylərə zidd olduğuna gorə. O, şeylər ki, Allahın sevgisinə muxalifdir, Allah sevmir, nə qədər nifrət
edirsə sən də bir o, qədər də ona nifrət etməlisən. Bir var fasiq musəlman, bir də var kafir. Kafir nifrət
olunmalıdır. Cunki kafirdə sevilən bir yer yoxdur. Əksinə ona nifrət edilir. Fasiq musəlmana isə onun
asiliyinə gorə nifrət edilir, imanına gorə isə sevilir. Bu da duzgun və ədalətli bir tərəzidir ki, bununla dost və
duşmən bilinir. Elə bir kimsə vardır ki, Allahın xoşlamadığını sevir, Allahın sevdiyini isə xoşlamır. Artıq
bilirik ki, bu kimsə Allahın duşmənidir. Elə kimsələrdə vardır ki, Allahın sevdiyini sevir, xoşlamadığını isə
sevmir. Belə bir kimsə Allahın dostlarındandır. Allahın dostluğuna catmaqda nədən ibarətdir? Allahın
sevdiyi şeylərə muvafiq olmaq, onun qəzəbləndiyi şeylərə muxalif olmaq. İbn Teymiyyə – rahmətullahi
aleyhi – deyir ki: «Sevən və nifrət edilən uc yerə bolunur. 1) Butovlukdə sevilən momin. 2) Butovlukdə
nifrət edilən kafir. 3) Yarı sevilən və nifrət edilən fasiq musəlman.
ALLAHDAN QEYRİ SEVİLƏN DƏ İKİ QİSMDİR: 1) Sevən sevdiyinə catdığına gorə ləzzət alır 2)
Onunla ağrı cəkir lakin o, ağrıya dozur sevdiyinə catdığına gorə. Bunun da misalı xoşlamadığı dərmanı icən
insana bənzəyir ki, dərman xoşuna gəlməsə də belə sonda şəfa olduğunu gorə icir. «(Allahın duşmənlərinə
qarşı) vuruşmaq xoşunuza gəlmədiyi halda, sizə vacib edildi. Bəezən xoşlamadığınız bir şey sizin ucun
xeyirli, bəzən də xoşladığınız bir şey sizin ucun zərərli ola bilər. (Onu) Allah bilir, siz biməzsiniz». (əl-
Bəqərə 216). Allah bu ayədə bizə xəbər verir ki, doyuşmək xoşunuza gələn bir şey deyildir. Lakin bu
doyuşmək onlar ucun xeyirlidir. Nəyə gorə? Daha mənfəətli, sevimli bir şeyə catdırdığına gorə. Nəfs isə
daima rahatcılığı və arxayıncılığı sevir. Gorursən ki, dunyəvi işlərdə də insanlar ağır, xoşa gəlməz işlərə
dozurlər onun ardıyca ləzzət gəldiyinə gorə. Hətta o, ləzzət davamlı olmasa da belə. Buna gorə də bu kimi
işlər dorddur. 1. Elə bir işdir ki, nəfs də xoşlamır və nəticəsi də xoşa gəlməzdir. 2. Elə bir işdir ki, xoşa
gəlməzdir lakin nəticəsi sevimli bir şeyə catdırır. 3. Elə bir işdir ki, həm xoşa gələndir, həm də nəticəsi də
sevimli bir işə catdırır. 4. Elə bir işdir ki, xoşa gələndir, lakin nəticəsi isə xoşlanılmaz bir şeyə catdırır.
Nəfsə gəldikdə nəfs ozunə yaxın olanı istəyir (dunyəvi işləri). Ağıla və imana gəldikdə isə daha mənfəətli
olanı və daha əbədi olanı ustun tutur. Qəlbdə bunların ikisi arasındadır. Gah buna yonəlir, gah da digərinə.
Ağıl və iman daima insanı HAYYƏ ALƏL FƏLƏH – xoşbəxciliyə cağırır. Buna gorə də insanda şəhvət
gucləndiyi zaman nəfsinə deyir ki: Ey nəfs səbr et! Bu cətinliklər muəyyən bir vaxtdır. Sonra qurtaracaqdır».
Bu da ağıllı, imanı guclu olan insanın movqeyidir.

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
Allah faydalı etsin !

HƏR BİR ƏMƏLİN KOKU VƏ QAYNAĞI MƏHƏBBƏTDİR (İSTƏR HAQQ,
İSTƏR BATİL OLSUN)
Əgər hər bir əməlin koku və qaynağı sevgidirsə onda dini əməllərin də əsası Allah və Rəsulunu
sevməkdir. Həmcinin də dini sozlərin də əsası Allah və Rəsulunu təsdiq etməkdir. İradə, istək Allah və
Rəsuluna olan sevginin kamilliyinə və ya insanda olan şubhələr təsdiqin kamilliyinə mane olur. Bu da
insanın imanının əslinə ziddir. İmanı zəiflədir. İmanın əslinə, təsdiqin də kamilliyinə zidd olan iradə, istək
guclənərsə artıq bu kufrə cevrilir. İnsanda olan qətiyyətə yorğunluq, zəiflik gətirir. İnsanın Allah ucun
sevməsi yalnız nifrətlə kamilləşir. İnsanda tək sevgi deyil, həmcinin nifrət də olmalıdır. İbarihimin Allaha
Xəlil olması du duşmənciliyi həqiqi surətdə həyata kecirdikdən sonra ortaya cıxdı. Nə vaxt Allah ucun
sevmək olur? Allahdan qeyri ibadət olunanları uzaqlaşdırmaqla, nifrət etməklə olur. «İbrahim və onunla
birlikdə olanlar sizin ucun gozəl ornəkdir. O, zaman onlar oz qovmunə belə demişdilər: Şubhəsiz bizim
sizinlə və sizin Allahdan başqa ibadət etdiklərimizlə hec bir əlaqəmiz yoxdur. Biz sizin dininizi inkar
edirik. Siz bir olan Allaha iman gətirməyincə bizimlə sizin aranızda həmişə ədavət və nifrət olacaqdır».
(əl-Mumtəhinə 4). «İbrahim (Lə İləhə İlləllah) kəlməsini oz nəsli arasında həmişəlik qalan bir soz etdi.
Bəlkə qayıdalar». (Zuxruf 28). İbrahim – əleyhissəlam - Allah ucun sevməyi və Allahdan qeyri ibadət olunan
hər bir şeydən uzaq olmağı ozundən sonra bir kəlimə olaraq qoydu ki, ozundən sonra gələn hər bir
Peyğəmbər bunu gotursun və ozundən sonrakılara otursun. Bu da Lə İlə İlləllah kəliməsidir. Bu da o,
kəlimədir ki, həniflərin imamı olan İbrahim – əleyhissəlam - Qiyamət gununə qədər buna tabe olanlara miras
qoymuşdur. Lə İlə İlləllah elə bir kəlimədir ki, goylər və yerlər onunla durur. Bunun ucun Allah butun
məxluqatı yaratdı. Bunun ucun din qurulmuş və qiblə təyin edilmişdir. Cuhad qılıncları bunun ucun
qaldırılmışdır. Allahın bəndəsi uzərində xalis haqqıdır. Bu elə bir kəlimədir ki, qanı, malı, zurriyəti qoruyan
bir kəlimədir. Bu kəlimə qəbr və Cəhənnəm əzabından qurtaran bir kəlimədir. Yalnız Cənnətə bu kəlimə ilə
daxil olmaq olar. Kim bu kəndirdən yapışmasa Allaha cata bilməz. Salamatcılıq diyarının acarıdır. Bu
kəliməyə gorə insanlar bədbəxtlərə və xoşbəxtlərə bolunmuşlər. Qəbul olunana və qovulana bolunmuşlər.
Bununla kufr diyarı iman diyarından ayrılmışdır. Nemət diyarı bədbəxciliyin və alcağlığın diyarından
secilmişdir. Fərzi və sunnəti daşıyan əsas dayaqda elə budur. Kimin son kəliməsi Lə İləhə İlləllah olarsa
Cənnətə daxil olar. Bu kəlimənin sirri nədir Allahı təkləşdirmək: Sevgidə, qorxuda, ucaltmaqda, təzimdə,
umuddə, təvəkkuldə, rəğbətdə, Allhdan qeyri sevilən hər bir şey Allahın məhəbbətinə tabe olaraq sevilir.
Mustəqil olaraq sevilmir. Mustəqil olaraq yalnız Allah sevilir. Həmcinin də Allaha olan sevginin artmasında
vasitə olduğuna gorə sevilir. Ona yonəlmək, ondan istəmək (ovlad, şəfa və s), Ona nəzir demək, Ona qurban
kəsmək (filankəsin cəddi ucun, filankəsin pirinə yox), Ona tovbə etmək, Ona səcdə etmək, cətinlikdə də,
sevincdə də Ondan istəmək. Yəni Lə İlə İlləllah kəliməsini həqiqi surətdə həyata kecirmək budur. Buna gorə
də Allah həqiqi surətdə şəhadət gətirən insana Cəhənnəmi haram etmişdir.
İnsanlardan elələri də vardır ki, onların şəhadəti oludur, elələri də vardır ki, onları şəhadəti yuxuludur.
Oyadanda oyanır. Elələrinin də şəhadəti durmağa daha yaxındır. İnsanın qəlbində olan şəhadət ruhun
bədəndə olması kimidir. Elə ruh vardır ki, oludur, eləsi də vardır ki, xəstədir olumə yaxındır. Elə ruh da
vardır həyata daha yaxındır. Elə ruh da vardır ki, sağdır və bədənin butun xeyirlərini yerinə yetirir.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Mən elə bir kəlimə bilirəm ki, hər hansı bir kimsə olum
ayağında onu soyləyərsə onun ruhu uzərinə bir ruh verilər. Bu da Lə İləhə İlləllah kəliməsidir». Deməli
ruhun həyatı onda olan o, kəlimənin həyatına gorədir. Bu kəlimə nə qədər guclu olarsa ruh da bir o, qədər
guclu olar. Bədənin həyatı onda olan ruha gorədir. Hər kəs bu kəlimə uzərə olərsə o, kimsə Cənnətdə gozəl
nemətlər icərisində olar. İnsanın Allahı sevməsi, Ona qovuşmaq istəyi, Onunla unsiyyətdə olmaq istəyi onun
dunyadakı ruhunun Cənnətidir. Əgər bir kimsənin Cənnəti olarsa bu dunyada şəkk yoxdur ki, Qiyamət gunu
də onun duşəcəyi yer Cənnətdir. Əgər bir kimsə bu kimi şeylərdən məhrum olarsa şəkk yoxdur ki, Qiyamət
gunu də o, kimsə Cənnətə duşməkdən məhrum olar. Əbrarlar bu dunyada da Cənnətdədirlər, o dunyada da.
Hətta bu dunya onlar ucun dar və sıxıntılı olsa da belə. Facirlər isə bu dunyada da Cəhənnəmdədirlər, o
dunyada da. Bu dunya onlar ucun geniş və dəbdəbəli olsada belə. İNNƏL ƏBRARA LƏFİ NƏİM VƏ
İNNƏL FUCCƏRA LƏFİ CƏHİM
İxlaslı olan momin bu dunyada insanlar icərisində xoş yaşayışı olan kimsədir. Ağıl tərəfdən də ən boyuk
nemət icində olan kimsədir. Hər tərəfdən də geniş qəlbi olan muxlis momindir. Bu da axirət Cənnətindən
əvvəl dunyada olan Cənnətdir. Cunki insan nəyi cox sevirsə onu da cox xatırlayır. Bil ki, qəlbində olan Allah
sevgisi daha cox olsaydı onu da cox xatırlayardın. Həmcinin də o, ruh Allahdan qeyrisinə yonəldiyinə,
qapandığına gorə sərxoışluğuna qapanmış o, sərxoşun vəziyyətdindədir. Sərxoşun malı, uşaqları, ailəsi yansa
da belə o, oz sərxoşluğuna qapan-dığına gorə o, sevdiklərinin yandığını hiss etmir. Ayıldıqda, sərxoşluq
pərdəsi ondan qalxdıqdan sonra o, kimsə oz halını, ağrılarını bilib və dadır. İnsanın halı da belədir. Oləndə
isə ayılır və halını bilir. Onda da artıq əzab qat-qat olur. Musibətə qərq olan insan bu musibətin nə ilə əvəz
olunmasını umur. Əgər insan musibətə ducar olursa və onun musibətinin hec bir əvəzi yoxdursa onda onun
halı necə olacaqdır. Cunki axirət əzabı əvəz olunmazdır. Artıq insan o, vaxtı ayılır və əzabının nə qədər
şiddətli olduğunu bilir. Sələflər deyirlər ki: «İnsan yuxudadır, oləndə isə ayılacaqdır». Bu dunyada olan hər
37
bir şeyin əvəzi vardır lakin axirətdə olanların isə əvəzi yoxdur. Allahın haqqını zay etsə onun hec bir əvəzi
yoxdur. Ey Adəm ovladı! Mən səni ibadət ucun yaratdım oynama. Mənə itaət etsən məni taparsan. Sən məni
tapsan hər bir şeyi taparsan. Məni otursən hər bir şeyi oturərsən. Mən sənə hər bir şeydən də sevimliyəm».
MƏHƏBBƏTİN MUXTƏLİF NOVLƏRİ
Məhəbbətin altında da muxtəlif novləri vardır. «Ey iman gətirənlər! Sizdən hər kəs dinindən donsə
Allah elə bir tayfa gətirər ki, Allah onları, onlar da Allahı sevərlər. Onlar mominlərə qarşı mulayim,
kafirlərə qarşı isə sərt olarlar. Allah yolunda vuruşar və hec kəsin tənəsindən qorxmazlar. Bu Allahın
lutfudur onu istədiyinə verər. Allahın (lutfu) genişdir və O, (hər şeyi) biləndir!». (əl-Maidə 54). «İnsanlar
icərisində elələri də vardır ki, Allahdan qeyrilərini Allaha şərik qoşub onu Allahı sevən kimi sevənlərdə
vardır. Halbuki iman gətirənlərin Allaha olan məhəbbəti daha quvvətlidir. Əgər ozlərinə zulm edənlərin
vaxtında gorəcəkləri əzabdan xəbərləri olsaydı onlar butun quvvət və qudrətin Allaha məxsus olduğunu və
onun əzabının şiddətli olacağını bilərdilər». (Bəqərə 165). Məzəmmət olunan məhəbbətin ən əzəmətlisi
Allahla yanaşı başqa birisini Allah kimi sevməkdir ki, bu şirki məhəbbətdir. Bu elə bir məhəbbətdir ki, sevən
insan sevdiyini Allahla yanaşı tutur. Allah kimi sevir. Bəyənilən məhəbbətin novlərindən ən əzəmətlisi isə
Tək olan Allahı sevmək və sevdiklərini sevməkdir. Allahı və Allahın sevdiklərini sevmək səadətin,
xoşbəxtliyin əsası və başıdır. Əzabdan insan yalnız bununla qurtara bilər. Bu məzəmmət olunan şirki
məhəbbət isə bədbəxtciliyin əsasıdır. O, kəslər ki, tək olan Allaha ibadət edir və onu da sevirlər, onlar
Cəhənnəmə daxil olmazlar, olsalarda belə orada əbədi qalmayacaqlar. Qurani Kərim də bu məhəbbəti əmr
etmək və bu məhəbbətin tələb etdiyi şeyləri əmr etmək uzərədir. Quran ayələri Allahla yanaşı başqasını
sevməkdən cəkindirmişdir. Quran bu haqda təfsilatı ilə xəbər verərək həm Allahı sevənin, həm də Allahla
yanaşı qeyrisini sevənin aqibəti barəsində dunyada, bərzəxdə və axirətdə də xəbər vermişdir.
Peyğəmbərin dəvətinin əsası Tək olan Allaha ibadət etməkdir. Elə bir ibadətdir ki, kamil Allahı ozundə
sevməyi əhatə edən ibadət, həmcinin də Allah qarşısında kamil şəkildə itaətkar olmaq, zəlil olmaqdan və
Allahı təzim etməkdən ibarətdir. Bunun da tələb etdiyi şeylər İtaət və təqvadır. Əbu Hureyrə - radıyallahu
anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sizdən hər hansı bir kimsə məni
uşaqlarından, valideynlərindən və cəmi insanlardan cox sevmədikcə iman etmiş olmaz»155. Əgər bu sevgi
Allahın Rəsulunu sevənin dərəcəsidirsə bəs onda o, Rəsulu gondərəni sevməyin dərəcəsi necədir? Bəs Allahı
sevmək nə cur olmalıdır? Allahı ovladlarından, valideyinlərindən, cəmi insanlardan, qulağından, gozundən,
nəfsindən də daha sevimli olmalıdır. Allah ona hər bir şeydən də sevimli olmalıdır. İnsan bir tərəfdən sevilə
bilər. Digər tərəfdən isə sevilməyə də bilər. Lakin Allah yalnız zatına gorə hər tərəfdən sevilir. Buna gorə də
Uluhiyyət yalnız ona yonəlməlidir. Hər bir canlının iradəsi və sevgisi vardır. Hər bir canlının da ozunə gorə
əməli vardır. Hər bir canlı hərəkət etdikdə onun hərəkətinin əsası (onu hərəkətə gətirən) sevgisi və iradəsidir.
Bu kimi şeylərin aqibəti nə zaman yaxşı ola bilər. O, vaxt ki, butun bunlar onu yaradan ucun olarsa. Necə ki,
onun yaradılışı da tək olan Allahın156 yaratması ilədir. «Əgər yerdə və goydə Allahdan başqa tanrılar olsa
idi, onların ikisi də (muvazinətdən cıxıb) pozulardı. Ərşin sahibi olan Allah muşriklərin (Ona) aid etdikləri
sifətlərdən təmamilə uzaqdır!». (əl-Ənbiya 22).
155 Buxari, Muslim.
156 Buna gorə də Allah buyurur ki, yerlərdə və goylərdə Allahdan başqa ilahlar olsaydı onların nizamı pozulardı. Allah
buyurur ki, onların ikisi də muvazinətini itirərək yox olardılar. Allah goyləri və yerləri pozulmuş halda da saxlaya bilər.
Onlar duzgun şəkildə ola bilməz əgər onların məbudu tək olan Allah deyilsə. Əgər aləmin. Kainatın iki ilahı olsaydı
şəkk yoxdur ki, onların nizamı pozulardı. İki ilah olsaydı biri digərini məğlub etmək istəyərdi. Ona ustun olmaq
istəyərdi. Ozu tək ilah olamaq istəyərdi. Bu da Uluhiyyətin kamilliyinə ziddir. Əgər ilahlardan biri digərini məğlub
edərsə tək ilah olar. Məğlub olan isə ilah sayılmır. Onlardan hər biri oz yaratdıqlarını ayırar, hər biri o, biri uzərində
ustun olmağa calışar. Əgər belə olarsa bu da goylərin və yerlərin arasında olanların işlərinin pozulmasını tələb edir.
Necə ki, bunu biz dunyada da muşahidə edə bilərik. Bir dovlətin iki hokmudarı olarsa bu da dovlətin pozulması
deməkdir. İbn Qeyyim - rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Duşmənlər hec vaxt İslama tamah gostərməyib-lər. Yalnız o.
vaxt ki, musəlmanların padşahları coxalıb onda duşmənlər tamah gostəriblər. Onlardan hər biri oz torpağını ayırdıqdan
sonra. Onlardan hər biri də digəri uzərinə ustunluk tələb etdiyinə gorə. Bir xəlifə olduqda isə tamah hec vaxt
gostərməyiblər. Goyləri və yerlərin duz olması, saleh olması. Butun yaradılmışların işlərinin nizamlı şəkildə olması
acıq-aydın dəlildir ki, Allahdan başqa ibadətə haqqı olan İlah yoxdur. Butun mulk də Onundur. Dirildən də, oldurən də
Odur. Yuxarıdan aşağıya doğru başlayaraq Allahdan qeyri butun ilahlar batildir. «Allah hec bir ovlad goturməmişdir.
Onunla yanaşı hec bir tanrı yoxdur. Əgər belə olsaydı, onda hər bir tanrı əlahiddə oz yaratdıqları ilə _________gedər, və
onların bir qismi (dunyadakı padşahlar kimi) digərinə ustun olmağa calışardı. Allah muşrikləri (Ona) aid etdikləri
sifətlərdən təmamilə kənardır». (əl-Muminun 91). «Əgər yerdə və goydə Allahdan başqa tanrılar olsa idi, onların ikisi
də (muvzinətdən cıxıb) pozulardı. Ərşin sahibi olan Allah muşriklərin (Ona) aid etdikləri sifətlərdən təmamilə
uzaqdır!». (əl- Ənbiya 21-22). Allahdan qeyri ibadət etdiyiniz ilahlarda (Peyğəmbərlər, ovliyalar, pirlər, seyyidlər)
onlar da mənim qullarımdır. Onlar da sizin kimi mənim rəhmətimi umurlar və əzabımdan da qorxurlar. Belə olduğu
halda nəyə gorə məni buraxaraq onlara ibadət edirsiniz.
38
MƏHƏBBƏTİN TƏSİRİ, ONA TABE OLAN ŞEYLƏR VƏ ƏHKAMLARI
VARDIR
İstər bəyənilən, istər məzəmmət olunan məhəbbət olsun onun da əhkamları və təsiri vardır. Xoşa gələn
bəyənilən məhəbbət odur ki, sahibi ucun dunyada və axirətdə də mənfəət verən şeyi cəlb edir. Bu da səadətin
unvanı olan məhəbbətdir. Bunun ziddi də sahibi ucun dunyada və axirətdə də zərər verən şeyləri gətirir. Bu
da bədbəxtciliyin unvanıdır. Ağıllı olan kəs ozunu bədbəxt edən bir şeyi secməz. Onun bu kimi şeyləri
etməsi cəhalət və zulm tərəfdən olur. Bəzən ozunə zərər verən, mənfəət verməyən şeyləri istəyir. Bu da
insanın ozunə olan zulmudur. Belə bir kimsə ya sevdiyinin halını bilmir. Sevgisində olan zərərləri bilmədən
onu sevir. Bu da oz nəfsi-istədiyinə bilmədən tabe olanın halıdır. Bəzən də bilir ki, bu sevgidə zərərlər vardır.
Lakin nəfsi-istədiyini bilməsindən ustun tutur. Bəzən də onun məhəbbəti iki işdən yaranır. 1) Fasiq
etiqaddan. 2) Məzəmmət olunan nəfsi-istəkdən. Bu da zənninə və nəfsi istəklərinə tabe olanın halıdır.
Məhəbbətin oz novu və ona tabe olanın da oz hokmu vardır. O, bəyənilən məhəbbət səadətdir.
Xoşbəxtciliyin unvanıdır və ona tabe olan hər bir şeyin halıda belədir. Məzəmmət olunan məhəbbətin
nəticələri onun sahibi ucun zərərlidir. Onu Rəbbindən uzaqlaşdıraraq xusrana salır. Bu da hər bir itaətdən,
gunahdan yaranan hər bir şeyin nəticəsi də belədir. İtaətdən yaranan hər bir şey sahibi ucun Allaha
yaxınlaşdıran bir əməldir. Gunahdan. Acizlikdən və usyandan torənən hər bir şey isə sahibi ucun bir xusran
və Allahdan uzaqlaşmaqdır. «Həqiqətən Allah yaxşı işlər gorənlərin mukafatını zay etməz. Onların sərf
etdikləri elə bir az-cox xərc, kecdikləri elə bir vadi olmaz ki, Allah (Qiyamət gunu) əməllərinin qarşılığını
daha gozəl versin deyə, əvəzində onlara (savab) yazılmamış olsun!». (ət-Tovbə 120-121). Onların
itaətlərindən yaranan nəticə onlar ucun saleh əməl yazılır (Allah yolunda cıxdıqları səfərdə başlarına gələn
hər bir cətinlikdə aclıq, susuzlu, yorğunluq onlar ucun savabdır). İkinci ayədə isə onların etdikləri saleh
əməlin ozu onlar ucun yazılır. Bunlar arasında fərq nədir? Birinci əməllər onların fellərindən deyildir.
İtaətdən torənən bir şeydir. Buna gorə də onlara saleh əməl olaraq yazılır. İkinci isə onların oz əməlləridir.
Bu da onlara savab olaraq yazılır.
MƏHƏBBƏT VƏ İRADƏ HƏR BİR DİNİN ƏSASIDIR
Məhəbbət hər bir əməlin əsası olduğu kimi, hər bir dinin də (istər haqq, istər batil olsun) əsasıdır. Cunki
dinin ozu zahiri və batini əməllərdən ibarətdir. Hər bir əməlində əsası iradə və məhəbbətdir. Din – itaət,
əxlaq, səadət və adət deməkdir. İnsan itaətə daima əməl etdikcə din onun əxlaqına və adətinə cevrilir.
«Doğrudan da sən boyuk bir əxlaq sahibisən!». (Nun 4). Əxlaq dinlə təfsir edilmişdir. Həmcinin də zəlillik
və itaətkarlıq mənaları da vardır. Həmcinin Allah Qiyamət gununu din gunu adlandırır. Cunki Allah o, gunu
insanları əməllərinə gorə hesaba cəkəcəkdir. «Əgər sizdən (dediyiniz ki, Qiyamət gunu əməllərinizə gorə)
haqq-hesab cəkilməyəcəksə, və əgər (oləndən sonra hec bir dirilmə, haqq-hesab yoxdur) iddianızda
doğrusunuzsa, bəlkə o, cıxan canı geri (bədənə) qaytarasınız?». (əl-Vaqiə 86-87). Bu xitab olum anında
olan kimsənin yanındakılara yonəlmişdir. Əgər siz zəlil olan qul deyilsinizsə onun ruhunu geri bədəninə
qaytarın. Həmcinin də əgər sizlər məğlub olan deyilsinizsə, qul deyilsinizsə, qiyamət gunu hesaba
cəkilməyəcəksinizsə onun ruhunu qaytarın. Cunki onlar Qiyamət gununu inkar edirdilər. Onlar dirilməyi,
haqq-hesabı inkar etdiklərinə gorə artıq Rəbblərinə kufr etdilər. Bununla da Allahın Rububiyyətini, qudrətini,
hikmətini inkar etmiş olurlar. Ya onlar etiraf etməlidirlər ki, onların uzərində mutləq hakim Allah vardır, hər
bir şeyi idarə edən, istədiyi vaxt oldurən və dirildən, qadağa qoyan, cəza və savab verən. Əgər bunları etiraf
edirlərsə dirilməyi də etiraf etməlidirlər. Əgər inkar etsələr onda etiraf etməlidirlər ki, onlar məhkum olunan
qul deyillər, onları idarə edən Rəbləri yoxdur. Əgər belədirsə onda onlar olumu ozlərindən uzaqlaşdıra
bilirlərmi? Ruhu o, qərarlaşan yerinə qaytara bilirlərmi? Bu da onları ən guclu şəkildə aciz qoymaqdır.
Gorun onların acizliyi necə uzə cıxdı. Hətta butun insanlar və cinlər toplaşsalarda belə. Bu ayə Allahın
Rububiyyətinə, təkliyinə, qulları uzərində mutləq hakim olmasına dəlalət edir.
DİN İKİDİR: 1. Şərri din. 2. Hesab dini. Bunların ikisidə Allaha məxsusdur. Hər ikisinin də əsası
məhəbbətdir. Əgər Allah bir şeyi əmr edirsə deməli Allah o, şeyi sevir, Allah bir şeyi qadağan edirsə deməli
o, şeyi sevmir, ona nifrət edir. Bu da sevdiyinin əksi olduğuna gorə. Allahın dini məhəbbətə və Onun
razılığına qayıdır. Həmcinin də bəndənin dini nə vaxt qəbul edilir onun dini məhəbbət və razılıq uzərində
qurularsa. İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Rəbb olaraq Allahdan, din olaraq İslamdan və Rəsul olaraq Muhəmməddən razı olan kimsə
imanın şirinliyini, tamını tapar»157. Bu din də məhəbbət uzərində qurulub. Həmcinin Allahın cəza (haqqhesab)
dini də yaxşılıq edəni mukafatlandırmaq, pislik edəni cəzalandırmağı əhatə edir. Butun bu işlərin hər
biri Allaha sevimlidir. Cunki bunlar Allahın ədaləti və fəzilətidir. Allah cəzalandırır ədalətinə gorə,
mukafatlandırır rəhmətinə gorə. Allahın kamil sifətləridir, Allah da oz sifətlərini sevir. Həmcinin də kim
Allahın İsim və Sifətlərini sevirsə Allah da onu sevər. Bu dinin də hər biri Allahın duzgun yoludur. Allah da
157 Muslim 34.
39
onun uzərindədir. Əmr etməkdə də, qadağa qoymaqda da, savab verməkdə və cəzalandırmaqda da Allah
duzgun yoldadır. «Hud belşə cavab verdi: Allahı şahid tuturam və siz də şahid olun ki, mən sizin
(Rəbbinizə) qoşduğunuz şəriklərdən uzağam! Bircə Allahdan başqa! İndi hamılıqla mənə qarşı nə hiylə
qurursunuzsa, qurun və mənə hec mohlət də verməyin! Mən ozumun və sizin Rəbbiniz olan Allaha
təvəkkul etdim. (Yer uzundə) elə bir canlı yoxdur ki, onun ixtiyarı Allahın əlində olmasın. Həqiqətən
Rəbbim duz yoldadır!». (Hud 54-56). Nə vaxt ki, Hud bildi ki, Rəbbi yaratmaqda, əmr verməkdə, savab və
cəzalandırmaqda, hokm verməkdə, qədərdə duzgun yoldadır bunu da vacib edən elmdir. Butun insanlar
qarşısında soyləyərək: «Siz şahid olun ki, mən sizin şirk qoşduqlarınızdan uzağam. Siz hamınız mənə hiylə
qurun sonra da mohlət də verməyin mən Rəbbim olan sizində Rəbbiniz olan Allaha təvəkkul etdim. Hər bir
şeyin ixtiyarı onun əlindədir. Mən necə başqasından qorxa bilərəm ki, onun da ixtiyarı Allahın əlindədir. O,
da Allahın hokmu altındadır». Umumən Allahın idarəciliyi adillikdən və fəzilətdən kənara cıxmır. Allah bir
kimsəyə ruzi verirsə, ona ikram edərsə, onu qaldırarsa onu muvəffəq edərsə bu Allahın fəziləti və rəhmidir.
Bir kimsənin də ruzisinin qarşısını alarsa, onu alcaldarsa, zəlalətə salarsa, bədbəxt edərsə bu Allahın ədaləti
və hikmətidir. Allah bunların ikisində də duzgun yoldadır.

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar!

ALLAHA OLAN SEVGİNİ ARTIRMAĞIN YOLLARI
İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – Allaha qarşı olan sevgini artırmağın bir necə yolunu gostərmişdir.
1. Qurani Kərimi oxuyub onun mənaları və məzmunu haqqında TƏDƏBBUR – oxumaq, oyrənmək və
başa duşmək. İbn Məsud - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki: «Bizdən birimiz on ayə oyrəndikdən sonra,
onların mənasını dərk edib əməl etmədikcə başqa ayə oyrənməzdik. Elmlə əməli birləşdirərdik»158.
2. Fərz əməllərlə yanaşı Allaha nafilə ibadətlərlə yaxınlaşmaq. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət
edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah – subhənəhu və təalə – buyurdu: «Kim
mənim dostumala duşməncilik edərsə, mən ona muharibə elan edərəm. Qulum, uzərinə fərz qıldığım
şeylərdən daha cox sevdiyim hər hansı bir şeylə mənə yaxınlaşmaz. Qulum nafilələrlə mənə yaxınlaşarsa
mən onu sevərəm. Elə ki, onu sevdim, artıq onun eşidən qulağı, gorən gozu, tutan əli, yuruyən ayağı olaram.
Əğər məndən bir şey istəsə and olsun ki, ona verərəm. Sığınacaq istəsə onu himayəmə alaram»159.
3. Hər bir vəziyyətdə Allahı dildə, qəlbdə və sozdə tərif etmək. Bəndənin sevgisinin dərəcəsi məhz
bundan aslıdır.
4. O, şeyə qarşı olan sevgiyə baxmayaraq oz sevdiklərini Allahın sevdiklərinin yanında ikinci plana
qoymaq.
5. Quran və Sunnədə kecən Allahın gozəl İsimlərini oyrənmək, onların mənalarını başa duşməkdə və
onlarla ibadət etməkdə arzulu və həris olmaq. İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mətləblərin
ən ucası və qayələrin ən boyuyudur. Nəfslərin bilmək istədikləri və yonəldikləri şeylərin icərisində ən
şərəflisidir. Allahın İsim və Sifətlərini bilmək hidayətin əsasıdır».
6. Qəlbin Allah qarşısında zəlil olması.
7. Gecənin son ucdə birində Rəbbinin kitabını oxuyaraq bağışlamnma diləmək və tovbə etmək.
8. Allahın verdiyi butun gizli və aşkar nemətləri etiraf etmək. «Əgər şukur etsəniz sizə olan nemətimi
artıracağam. Yox əgər nankorluq etsəniz mənim əzabım həqiqətən də şiddətlidir». (İbrahim 7).
9. Qəlblə Allah arasına girən hər şeydən uzaqlaşmaq. «De ki: Əgər atalarınız, oğullarınız, qardaşlarınız,
ovrətləriniz, qəbiləniz, qazandığı-nız mallar, kasad olmasından qorxduğunuz ticarət, xoşunuza gələn
məskənlər sizə Allahdan, Onun Peyğəmbərindən və Allah yolunda cihad etməkdən əzizdirsə, Allahın əmri
gəlincəyə qədər gozləyin. Allah fasiqləri doğru yola yonəltməz». (ət-Tovbə 24). İbn Teymiyyə –
rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Allahın Rəsulunun ardıyca getməyib, onun əmrlərini başqa əmrlərdən ustun
tutmayıb onu sevdiyini bəyan edənlər yalan danışırlar. «Allaha, Peyğəmbərinə iman gətirdik, itaət etdik –
deyər, bundan sonra isə onlardan bir dəstə (Peyğəmbərdən) uz cevirər. Belələri momin deyillər». (ən-Nur
47).
MƏHƏBBƏTİN DƏRMANI
Belə bir bəlaya duşməyin səbəbi insanın cahilliyindən və qəlbinin Allahdan qafil olmasındandır. Ona
vacib olan isə ilk əvvəl Rəbbinin təkliyini, qoyduğu yolları, ayələrini oyrənsin. Bundan sonra zahiri və batini
ibadətləri yerinə yetirsin. Cunki ibadət etdikcə qəlbi başqasının fikri ilə məşğul olmaqdan uzaqlaşır. Belə bir
xəstəliyə duşənin ixlasdan yaxşı dərmanı yoxdur. Bu elə bir dərmandır ki, Allah bunu oz kitabında zikr
etmişdir. «Doğurdan da qadın ona meyl salmışdır. Əgər Rəbbinin dəlilini (xəbərdarlığını) gorməsəydi,
Yusif də ona meyl edərdi. Biz pisliyi və biabırcılığı ondan sovuşdurmaq ucun belə etdik. O, həqiqətən
bizim sadiq bəndələrimizdəndir». (Yusuf 24). Onun uzaqlaşmasına səbəb ixlası olmuşdur. Əgər insanın qəlbi
xalis olarsa və əməlləri Allah ucun edərsə qəlbində eşq yerləşməz. Belə bir şeylər yalnız boş bir qəlbdə yer
tapır. Şair deyir ki: «Onun istəyi mənim qəlbimdə yerləşdi. Mən onu bilməzdən əvvəl. Boş qəlbə təsaduf etdi
158 İbn Kəsir 1/2.
159 Səhih Buxari 6502.
40
və orada da yerləşdi». Eşqə duşməkdə nə dini, nə də dunyəvi xeyirlər vardır. Əksinə dini və dunyəvi zərərlər
vardır.
1) İnsan eşqə duşəndə məxluqun sevgisi ilə məşğul olur. Onu zikr etməklə qəlbini məşğul edir. Allah
sevgisi və Allahı zikr etməkdən məhrum olur. Bunların hər ikisinin də bir qəlbdə cəmləşməsi isə imkansız
bir seşdir. Onlardan biri digərini mutləq məğlub etməlidir. Hansı guclu olarsa o, da qəlbdə yerləşər.
2) Eşqə duşən insan qəlbində o, sevdiyinə gorə əzab cəkir. Allahdan qeyrisini sevən şəxs mutləq onunla
əzab cəkməlidir. Yer uzundə sevəndən bədbəxt bir kimsə yoxdur. Sən onu həmişə ağlayan gorərsən. Ya
ayrılmaq qorxusuna gorə ağlayır, ya da darıxmaq qorxusu vardır.
3) Aşiq insanın qəlbi sevdiyinin ovcundadır. Ona əzab verir. Lakin o, kimsə eşqdən məst olduğuna gorə
o, musubəti artıq hiss etmir. Aşiqin eşqi bağlı olan bir əsirin eşqi kimidir.
4) Eşqə duşən insan sevdiyi ilə məşğul olduğuna gorə dini və dunyəvi xeyirləri oturur. Bundan da zərərli
bir şey yoxdur. Nədən bilinir ki, eşqə duşən insan dini və dunyəvi xeyirlərdən uzaqlaşır? Dini işlərdə qəlb
butunluklə Allaha yonəlməlidir. Eşqə duşən insanın qəlbi isə dağınıq olduğu ucun Allaha tam şəkildə yonələ
bilmir. Dunyəvi xeyirlərə gəldikdə isə bu xeyirlərdə tabedir dini xeyirlərə, əgər insan dini xeyirlərdən
uzaqlaşarsa şubhəsiz ki, dunyəvi xeyirdən də məhrum olar.
5) Dunya və axirət bəlaları o, eşqə duşənə daha yaxındır. Səbəbləri isə qəlb hər dəfə eşqə duşənə yaxın
olarsa, onunla əlaqəsi guclənərsə bir o, qədər də insan Allahdan uzaqlaşar. Allahdan ən uzaq duşən qəlb də
eşqə duşən kimsənin qəlbidir. Əgər qəlb Allahdan uzaq duşərsə bəlalar ona yaxınlaşar. Hər tərəfdən şeytan
onu yaxalayar. Əgər bir kəsi duşməni ələ alarsa ona hər bir bəlanı, musibəti ona yonəldər. Bacardığı hər bir
musibəti ona toxundurar. Onda o, qəlbin halı necə olar ki, duşməni onda yerləşib. O, qəlbin səadəti,
xoşbəxtciliyi və sevinci yalnız Ona yaxın olmaqdadır.
6) Eşq qəlbdə coxalarsa sahibinin zehnini də korlayır. İnsanda vəsvəsələrin artmasına səbəb olur. Bəzən
də eşq insanı dəlilərin səviyəsinə catdırır. O, dəlilər ki, onların ağılları korlanıb və onlar ağılları ilə hərəkət
etmirlər. İnsanda ən şərəfli şeydə onun ağlıdır. İnsan o, ağlı ilə heyvandan fərqlənir, secilir. İnsanın ağlı yoxa
cıxarsa o, kimsə danışmayan heyvanın dərəcəsinə duşər. Bəzən də heyvanın halı ondan daha yaxşı olar.
Məcnunun ağlını da belə bir eşq almışdır.

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Anar(AbuAdil)]

Assalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu...
Qamət qardaş necəsiz?
Qardaş, qadınların maşın sürməsi məsələsi barədə soruşmaq istərdim.
Bu fətva ilə kifayətlənib bunu icazəli hesab etmək olar?
Sual: Qadının maşın sürməsinə icazə verilirmi?
Cavab: Bir halda ki, qadına dişi (uzunqulağın) üzərində getmək icazə verilir, o halda ona maşın sürmək də icazəlidir.
Sual verən: Lakin uzunqulaq ilə maşın arasında fərq var axı.
Şeyx Albani: Hansı (qadını) daha çox örtür (gizlədir)-uzunqulaq üzərində getmək yoxsa maşında? Mən maşını (maşın sürməyi) təklif edərdim.
www.alalbany.org
Assalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu...

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu məsələ alimlər arasında ixtilaflıdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[selefi-89]

Əs salamu aleykum və rahmətullahi va bərakatuh!

1. Bu hedis sehihdir ve sherhi nedir? :
"Qiyamətə yaxın bir dövrdə qılıncla göndərildim ki, Allaha, şirk qoşularaq ibadət edilməsin"

2. " ...Müsəlman olanlar haqq yolu axtarıb tapanlardır." (Cinn 72:14) . Bu aye cinler baresindedi. Amma umumen bunu "evde oturub Allah istese bizi hidayete yonelder" deyenlere qarshi delil olaraq istifade etmek olar?

Əs salamu aleykum və rahmətullahi va bərakatuh!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bəli, səhihdir.
2. Bu ümumi ayədir və istifadə edə bilərsiniz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
InşAllah maraqlı və faydalı olar !
TƏVVƏSUL – VƏSİLƏ
Təvəssul - luğətdə mənası məqsədə catdıran səbəb, istənilən şeyə yaxınlaşmaq və ona arzulu bir şəkildə
catmaq deməkdir. Həmcinin tələb edilənə yaxın olmaq, ona arzu ilə catmaq, hokmudarın yanında yer,
yaxınlıq mənasındadır. «Onların tapındıqları tanrıların ozlərindən hər hansı biri (Allah dərgahına) daha
yaxın olsun deyə Rəbbinə vəsilə axtarır, Onu rəhmətini umur, əzabından qorxur. Həqiqətən Rəbbinin
əzabı qorxuludur». (əl-İsra 57). Azandan sonra oxunan duada da: «Allahım, Muhəmmədə vəsiləni ver»392
burada vəsilə ilə qəsd Allaha yaxınlıq, Qiyamət gunundə şəfaətdir. Həmcinin bunun Cənnətdə bir mərtəbə
olduğu da soylənilmişdir393. Firuzabadi deyir ki: «Allaha yaxınlaşdırıcı bir iş etdi mənasında VƏSSƏLƏ
İLLƏLLAHİ TƏALƏ TƏVSİLƏN – deyilir»394. «Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun. Ona yol axtarın.
Allah yolunda cihad edin ki, bəlkə nicat tapasınız». (əl-Maidə 35). Allaha vəsilə axtarmaq elm və ibadətlə
etdikdə israrla etmək, duanın qəbul olunmasına tələsməmək. Artıq duanın qəbul olunmasının gec olmasındandır ki,
bununla bezərək duanı tərk edirlər. Bununda məsəli ağac əkən bağbana bənzəyir ki, daima ağaca qulluq edir onun gec
boyuduyunu gordukdə onu tərk edir. Həmcinin insan dua etdiyi vaxt hazır olması, qəlbinin busbutun Allaha yonəlməsi
və həmcinin də qəbul olunma vaxtlarına munasib olması, xuşu ilə etmək, Allah qarşısında zəlil olmaq, dua edərkən
qibləyə yonələrsə, dəstəmazlı olarsa, əllərini Allaha tərəf qaldırarsa və Allaha həmd-səna etməklə və Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm - ə salavat gətirməklə və bağışlanma diləməklə, duasını davamiyyətli olaraq diləyərsə bu dua
hec vaxt rədd olunmaz. Xususən də Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - in xəbər verdiyi dualara uyğun olarsa və
həmcinin Allahın əzəmətli adı ilə olarsa Yə Həyyu, Yə Qəyyum, Zul Cələli vəl İkram, Əhəd, Saməd.
387 Səhih Muslim 1015.
388 Muslim 2189.
389 Muslim 2187.
390 Muslim 2196.
391 Muslim 2197.
392 Muslim.
393 Lisanul Arab 9/724.
394 Kamusul Muhit 1379.
87
Onun yolunu getmək və şəriətin əxlaqi gozəlliklərini axtarıb tapmağa calışmaqdır. Vəsilə Allahı arzu edən
deməkdir»395.
İstilahi mənası – Allaha yaxınlaşdırıcı məşhur bir səbəbə sarılmaq və Allah rizası ucun olan bir ibadəti
Allah Rəsulunun tərif etdiyi şəkildə etməkdir. Allaha yaxınlaşmaq isə yalnız Allahın əmr etdiyi və
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in buyurduğu formada saleh əməllərlə mumkundur.
VƏSİLƏ UC ƏSASA DAYANIR: 1. Təvəssul edilən, bu da Uca və Boyuk olan Allahdır. 2. Təvəssul
edən, ehtiyacının qaldırılmasını istəyən qul. 3. Təvəssul edilən Allaha yaxınlaşdırılan saleh əməllər.
TƏVƏSSULUN FAYDA VERMƏSİ UCUN ŞƏRTLƏR - 1. Təvəssul edən bir qul saleh bir momin
olmalı, əməliylə Allah rizasını qəsd etməlidir. 2. Təvəssul edilən əməl Allaha yaxınlaşmaq ucun, Allahın
şəriətdə buyurduğu əməl olmalıdır. 3. Edilən əməl məşhur bir əməl olmalı, Allah Rəsulunun Sunnəsinə
uyğun olmalıdır. Gorunduyu kimi də momin olmayanın əməli Allaha yaxınlıq vəsiləsi ola bilməz, bidət
əməllərlə də Ona təvəssul edilməz.
TƏVƏSSULUN NOVLƏRİ – 1. Bəyənilən (qəbul) edilən təvəssul. Bu da Allaha yaxınlaşdırılan sozlər,
əməllər, etiqadlar şəkilində olsun Allahın sevdiyi və razı qaldığı vacib və ya mustəhəb ibadətlərlə Ona
yaxınlaşmaqdır. Bunlar da uc qismdir. 1) Allaha Onun gozəl İsimləri ilə yaxınlaşmaq. «Ən gozəl adlar
Allahındır. Onu bu adlarla cağırıb dua edin». (əl-Əraf 180). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
uzuldukdə və ya sıxıntıya duşdukdə dua edərək: «Yə Həyy, Yə Qayyum (olan Allahım)! Sənin rəhmətinlə
Səndən yardım istəyirəm (Başqa rəvayətdə: Hiss etdiyim və qorxduğum şeyin şərrindən Allaha və Onun
qudrətinə sığınıram)» 396 . «Peyğəmbər sizə nə verirsə onu da goturun…». (əl-Həşr 7) əl-Albani –
rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Bizim ucun xeyirli olan Allaha, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in
dua etdiyi kimi dua etməkdir. Bu bizim ozumuzun icad etdiklərimiz dualardan min dəfə daha xeyirlidir»397.
2) Dua edənin oz saleh əməli ilə Allaha yaxınlaşması. Bir kimsənin: Allahım! Sənə olan imanım və sevgim
səbəbilə və Peyğəmbərin Muhəmməd – sallallahu aleyhi və səlləm – bağlılığıma, imanım və sevgim səbəbilə
mənim sıxıntılarımı apar, məni bağışla. Dua edən kimsəni Allah ucun etdiyi və Allah rizasından başqa hec
bir şeyi qəsd etmədiyi saleh bir əməlini zikr etməsi də bu qəbildəndir. «O, bəndələr ki: Pərvərdigara, biz
həqiqətən Sənə iman gətirmişik, gunahlarımızı bağışlayıb bizi Cəhənnəm əzabından qoru! – deyirlər».
(Ali İmran 16). «Ey Rəbbimiz, bizə nazil etdiyinə iman gətirdik və Peyğəmbərinə tabe olduq. Artıq bizləri
şahid olanlarla bir yerdə yaz». (Ali İmran 53). Əbu AbdurRahmən b. Omər b. əl-Xəttab – radıyallahu anhu
– rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sizdən əvvəlki ummətlərdə uc nəfər
səfərə cıxırlar. Gecələmək ucun bir mağaraya girmək məcburiyyətində qalırlar. Mağaraya girdikdə bir qaya
parcası yuvarlanıb mağaranın ağzını bağlayır. Onlar bir-birlərinə: «Bizi bu qayadan yalnız əvvəl etmiş saleh
əməllərimizlə (Allaha) yaxınlaşmaqla (vasitə) etməklə Allaha yalvarıb-yaxarmamız qurtara bilər!» dedilər.
Onlardan biri: «Allahım! Mənim qocalıq yaşına catmış valideyinlərim vardı. Axşamlar (evə gəldikdə) onlara
(sud) icizdirmədən nə uşaqlarıma, nə də qulluqcularıma (sud) icizdirərdim. Bir gun otlaq axtarmaq məni cox
uzaqlara apardı. Geri qayıtdıqda onları (valideyin-lərimi) yatmış gordum. Hər gun olduğu kimi sud sağdım
və onları (valideyinlərimi) yuxudan oyatmamaqdan otru səhərə kimi sud qabı ilə başlarının ustundə durdum.
Ana və atamdan əvvəl nə uşaqlarıma, nə də qulluqcularıma icirmək istəmədim. Halbuki uşaqlar ayaqlarımın
altında aclıqdan ağlayırdılar. Sonra (valideyinlərim) oyanıb axşam onlar ucun sağdığım sudu icdilər.
«Allahım! Əgər mən bunu sənin rizanı (rəhmini, mərhəmətini) qazanmaq ucun etmişəmsə onda bizi bu
bəladan (vəziyyətdən) qurtar!» deyə dua etdi. Bundan sonra qaya parcası bir az aralandı. Lakin cıxmaq
mumkun olmadı. Onlardan digəri: «Allahım! Mənim bir əmim qızı var idi. İnsanlar icərisində ən cox onu
sevirdim. (Başqa rəvayətdə – Mən onu kişilərin qadınları sevməkdə olduqları sevginin ən şiddətli
dərəcəsində sevirdim). Mən ona yaxınlaşmaq istədim. Lakin o, məndən uz dondərdi. Bir necə il kecdikdən
sonra (kasıblıq uzundən) mənim yanıma gəldi. Mən də ona mənimlə tək qalmaq şərti ilə yuz iyirmi dinar pul
təklif etdim. O, da buna razı oldu. Ona yaxınlaşmaq fursətini tapmışdım ki, (Başqa rəvayətdə – Ayaqlarının
arasına cokmuş-dum ki) qız mənə: «Allahdan qorx! (haqsız yerə bakirənin mohurunu acma). Allahın
qoyduğu bakirəlik mohurunu yalnız halal yolla (nigah yolundan başqa) bir yolla acma!» dedi. Bu əməldən
dərhal vaz kecərək ondan uzaqlaşdım. O, isə insanların mənə ən sevimlisi idi. Onu cox sevdiyimə
baxmayaraq. «Allahım! Əgər mən bunu sənin rizanı (rəhmini, mərhəmətini) qazanmaq ucun etmişəmsə onda
bizi bu bəladan (vəziyyətdən) qurtar!» deyə dua etdi. Bundan sonra qaya parcası bir az da aralandı. Lakin
yenə də cıxmaq mumkun olmadı. Ucuncu şəxs dedi: «Allahım! Mən işcilər tutmuşdum. Hər birinin də
(işlədikdən sonra) haqqını verdim. Birindən başqa. O, haqqını almayıb getdi. Mən onun haqqını (pulunu)
dovriyyəyə buraxıb coxaltdım. Bir muddət kecdik-dən sonra o, işci mənim yanıma gəlib: «Ey Allahın qulu!
Mənim haqqımı ver!» dedi. Mən də: «Burada gorduklərin dəvələr, inəklər, qoyun və qullar sənin pulunun
dovriyyəsindən artıb coxalmışdır!» dedim. O: «Ey Allahın qulu! Məni ələ salma!» deyə cavab verdi. Mən də:
«Mən səni ələ salmıram!» dedim. O, da hec bir şey mənə saxlamayıb (hər şeyi) goturub getdi. «Allahım!
395 Rağib əl-İsfəhani «Mufrədətu Əlfazil Quran» s. 871.
396 Muslim, Tirmizi 2796.
397 əl-Albani «Təvəssul» s. 35.
88
Əgər mən bunu sənin rizanı (rəhmini, mərhəmətini) qazanmaq ucun etmişəmsə onda bizi bu bəladan
(vəziyyətdən) qurtar!» deyə dua etdi. Bundan sonra qaya parcası onlar cıxa biləcək qədər aralandı və onlar
cıxıb yollarına davam etdilər»398.
3) Saleh kimsələrin duası ilə Allaha yaxınlaşmaq. Bu, Allah qatında duasının qəbul ediləcəyi umulan
həyattakı saleh bir insanın duasıyla Allaha təvəssuldur. Bir musəlman şiddətli bir sıxıntıya duşə bilər. Başına
bir musibət gələ bilər. Bu musəlman Allah qatında ozunun qusurlu olduğunu bilməkdədir. Bundan otru də
Allaha yonəlmək ucun guclu bir səbəbə yapışmaq lazımdır. Bu səbəblə də xeyirxahlığına, təqvasına,
imanına, fəzilətinə, Quran və Sunnəyə bağlılığına guvəndiyi saleh bir kimsəyə gedər və sıxıntısının getməsi
və uzuntusunun qaldırılması ucun ondan ozu ucun Rəbbinə dua etməsini istər. «Onlardan sonra gələnlər
belə deyirlər: Ey Rəbbimiz! Bizi və bizdən əvvəl iman gətirmiş (din) qardaşlarımızı bağışla». (əl-Həşr 10).
«Biz hər bir Peyğəmbəri ancaq ona Allahın iznilə itaət olsunsun deyə gondərdik. Onlar ozlərinə zulm
etdikləri zaman dərhal sənin yanına gəlib Allahdan bağışlanma diləsəydilər və Peyğəmbər də onlar ucun
əfv istəsəydi, əlbəttə Allahın tovbələri qəbul edən və mərhəmətli olduğunu birlərdilər». (ən-Nisa 64).
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Musəlman bir kimsənin musəlman qardaşı ucun
(yanında yox ikən) etdiyi dua qəbul edilir. Dua edənin yanında olan bir mələk o, hər dua etdikcə onun ucun:
«Amin! Eynisi sənin ucundə»399. Ənəs b. Məlik – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir gun bir Bədəvi ərəb
cumə gunu Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – xutbə verərkən məscidə girib deyir: «Ey Allahın
Rəsulu! Mallarımız tələf oldu, uşaqlarımız ac qaldı. Bizim ucun Allaha dua et». Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – əllərini qaldıraraq dua etdi. Buludlar dağlar kimi ortaya yığıldılar. Minbərdən enməmiş
yağış dənələri saqqalından suzulməyə başladı. İkinci cumə yenə o, bədəvi ərəb qalxıb dedi: «Ey Allahın
Rəsulu! Evlərimiz dağıldı, mallarımızı sular yuyub apardı. Bizim ucun Allaha dua et» Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – əllərini qaldıraraq dua etdi: «Allahım uztumuzə, ətrafımıza yox!». Əli ilə işarə
etdiyi tərəfə yağış yağmağa başladı»400. Allaha səmimi olaraq sığınan və duasının qəbul edilmə şərtlərini
yerinə yetirən hər bir kəsin dualarının qəbul edilməsinin gunumuzdə də şahidi oluruq. Əbu Hureyrə -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ummətim-dən
yetmiş min nəfərlik bir qrup insan sorğu-sualsız Cənnətə girəcəkdir». Ukkaşə b. Mihsan ayəğa qalxaraq dedi:
«Ya Rəsulullah! Məni də onlardan etməsi ucun dua et». Peyğəmbər: «Allahım bunu da onlardan et» deyə
buyurdu 401 . Xəlifə Omər - radıyallahu anhu – qıtlıq və ya quraqlıq vaxtı Abbas b. Abdulmuttalib -
radıyallahu anhu – ilə yağmur duasına cıxardılar və: «Allahım biz sənə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – ilə təvəssul edərdik, Sən də bizə yağmur yağdırdın. İndi də Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm
– in əmisi ilə Sənə təvəssul edirik. Bizə yağış gondər»402. Omər - radıyallahu anhu – Biz Sənə Sənin
Peyğəmbərin ilə təvəssul edirdik. İndi isə əmisi Abbas ilə təvəssul edirik – deməsinin mənası budur. Biz
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – sağ ikən, Ondan bizim ucun dua etməsini istəyirdik. Onun
duasıyla Allaha yaxınlaşmaq istəyirdik. İndi o, Sənin axirətinə kocmuşdur. Bizə dua etməsi mumkun
deyildir. Bunun ucun də biz, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in əmisi Abbas ilə Sənə yonəlirik və
Ondan bizim ucun dua etməsini istəyirik. Bunun mənası budur. Yoxsa ki: Sənin Peyğəmbərinin məqamını ilə
Sənə dua edirəm, Sənin Peyğəmbərin əmisi Abbasın Sənin qatındakı məqamı xatirinə bizə yağış yağdır –
demək deyildir. Belə bir dua bidətdir. Sələfi Salihindən (Allah onlardan razı olsun) hec kimsə belə bir dua
etməmişdir. Eynilə Muaviyə b. Əbu Sufyan - radıyallahu anhu – nun dovrundə də xalq yağmur ucun dua
istəyirdilər. Yəzid İbnul Əsvədi əl-Curəşi saleh bir kimsə olduğu ucun ondan yağmur duası etməsini tələb
etdilər. O, da Allaha dua etdi və duası da qəbul buyruldu403.
2. Bidət olan Təvəssul. Allahın sevmədiyi soz. Əməl, etiqadlarla Allaha yaxınlıq axtarmaq ucun bidət
təvəssulun icərisinə girməkdədir. Kitab, Sunnət və Sələfi Salihin sozlərində dəlili olmayan Bidət təvəssuldur.
Bunlar: 1) Şəxslərin haqqı və ya məqamı ilə Allaha təvəssul etmək. Əvvala bu iki tərəfdən gunahdır. Birinci
Allahdan başqasının adı ilə and icməkdir. İkinci isə hər hansı bir kimsənin Allahın uzərində haqqı olduğunu
soyləməkdir. Yuxarıda gostərilən dəlillərdən bizə aydın oldu ki, Səhabələr Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – ilə o, həyatda ikən təvəssul etmələri məqamı və zatı ilə deyil, sadəcə duasıyla olmuşdur. Lakin
səhabələr Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dunyasını dəyişdikdən sonra onun əmisi Abbasa
yonəldilər və onun duasıyla təvəssul etdilər. Əgər məqsəd Abbasın zatı və ya məqamı ilə olsaydı səhabələr
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in məqamını buraxıb əmisi ilə təvəssul etməzdilər. Halbuki Abbas
- radıyallahu anhu – nun məqamı Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in məqamı yanında aşağı idi.
Məs: «Bir insanın başına xoşlanmadığı bir şey gələrsə və yanında da bir Nəbi ilə bir başqa insan olsa,
sıxıntıya duşən insan Nəbi ilə təvəssul edər, yoxsa o, kimsə ilə? Əlbbətə Nəbi ilə. Əgər o, kimsə Nəbini
buraxıb başqası ilə təvəssul edərsə cahillərdən və gunahkarlardan olar. Həmcinin Peyğəmbər – sallallahu
398 Buxari 3465, Muslim 2743.
399 Muslim.
400 Buxari.
401 Buxari, Muslim.
402 Buxari 2/398, 7/67, Muxtəsər Buxari 536.
403 İbn Əsakir «Tarix» 18/151, İbn Həcər «İsabə» 3/634.
89
aleyhi və səlləm – in qəbri də onların yanlarında idi. Necə ola bilər ki, Omər - radıyallahu anhu – və onunla
olan səhabələr Allah Rəsulu – sallallahu aleyhi və səlləm – in zatı ilə təvəssul caiz ikən, onu buraxıb
başqasının zatı ilə təvəssul etsinlər. Səhabələrin hamısının bu cur təvəssulə etiraz etməyərək səssiz qalmaları
ən boyuk dəlil və ən acıq bir icmadır. Cunki onlar Sunnəyə zidd bir əməl gorsəydilər dərhal onu
duzəldərdrlər. Cunki onları Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – oyrətmişdir.
2) Olmuş vəlilərə və salehlərə dua etmək və nəzir vermək. Peyğəmbərlərdən, vəlilərdən və saleh
insanlardan olmuş və ya həyatta olanların zatı ilə Allaha təvəssul etmək, onlarla dua etmək, onlardan yardım
diləmək, məqamlarıyla təvəssul etmək, onlar ucun nəzir demək, Allahdan başqa hec kimsənin etməyəcyi bir
işi onlardan istəmək və Allah ilə oz aralarında onları vasitə etmək şirk və dinimiz tərəfindən qadağan
edilmişdir. Allahın dinində belə bir şey yoxdur və saf Tovhid əqidəsinə zidd olan bir şeydir. «Kim Allahla
yanaşı başqa bir tanrıya ibadət edərsə – bunun ucun onun hec bir əsası yoxdur. (Qiyamət gunu) onun
cəzasını Allah ozu verəcəkdir. Həqiqətən kafirlər nicat tapmazlar». (əl-Muminun 117). Qurani Kərimdə
qaydadır ki, YƏSƏLUNƏKƏ – soruşanda sozu gəldikdə QUL – de ki, sozu işlədilir. Məs: «(Ey Muhəmməd!)
Səndən qənimətlər barəsində soruşurlar. De ki: Qənimətlər Allaha və Peyğəmbərə aitdir». (ən-Ənfal 1).
«Səndən şərab və qumaq haqqında soruşurlar. De ki:…». (əl-Bəqərə 219). «(Ey Muhəmməd!) Səndən heyz
barəsində soruşurlar. De ki:…». (əl-Bəqərə 222). «Səndən yetimlər haqqında soruşurlar. De ki:…». (əl-
Bəqərə 220). «Səndən nələrin halal olduğunu soruşurlar. Dse ki:…». (əl-Maidə 4). Lakin bu ayədə Allah
istisna edərək Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə gələn vəhydə «DE Kİ» kəliməsini zikr
etməmişdir. Ey Muhəmməd! Qullarım səndən mənim barəmdə soruşsalar mən onlara yaxınam. Ondan
istəyənin duasını qəbul edərəm. Dua etmək ucun kiminsə qəbrinə, pirinə getmək lazım deyil. «Əgər
bəndələrim səndən Mənim barəmdə soruşsalar mən onlara yaxınam. Dua edən Məni cağırsa onun
duasına cavab verərəm». (əl-Bəqərə 185). «Rəbbiniz buyurdu: Mənə dua edin, mən də sizin dualarınızı
qəbul edim!». (əl-Mumin 60). Allah demir ki, ovliyaları cağırın, onlara dua edin və ya Mənim saleh
bəndələrimdən komək diləyin.
3) Vəlilərin ruhları ucun qurban kəsmək. Qurani Kərimdə və Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in
Sunnəsində varid olan cox sayda dualar vardır. Bu duaların hec birində nə məqamı, nə horməti, nə haqqı, nə
də qullardan hər hansı birinin yeri ucun dua yoxdur404. «De ki: Mənim namazım da, qurbanım da, həyatım
və olumum də aləmlərin Rəbbi Allah ucundur! Onun hec bir şəriki yoxdur. Mənə belə buyrul-muşdur və
mən ilk musəlmanam!». (ən-Ənam 162-163).
MUSƏLMANLARIN TƏVƏSSUL MOVZUSUNDA AZMALA-RININ SƏBƏBİ – 1. Təqlid etmələri
(filan şeyx belə dedi, filan molla belə dedi və s). 2. Ayə və hədislərin bir qismini goturub, bir qismini isə tərk
etmək. 3. Zəif və uydurma hədislərlə və xəbərlərlə əməl etmək. «Onlara: «Allahın nazil etdiyinə və Onun
Peyğəmbərinə tərəf gəlin! – deyildiyi zaman: Atalarımızın getdiyi yol bizə yetər – deyə cavab verirlər. Bəs
ataları hec bir şey bilməyib doğru yolda deyildilərsə necə?». (əl-Maidə 14). «Allahın gondərdiyinə tabe
olun! – deyildiyi zaman onlar: Biz ancaq atalarımızın getdiyi yolla gedəcəyik – deyirlər. Bəs ataları bir şey
anlamayıb, doğru yolda deyildilərsə necə?». (əl-Bəqərə 170). «Cunki onlar atalarını azmış gordulər.
Bununla belə yuruyə-yuruyə onların ardınca duşub getdilər». (əs-Saffət 69-70). «Allah yanında yer
uzundə gəzən canlıların ən pisi (haqqı) dərk etməyən karlar və lallardır». (əl-Ənfal 22). «Uzləri odda
cevrildiyi gun onlar: Kaş Allaha muti olaydıq, Peyğəmbərə itaət edərdik! – deyəcəklər. Pərvərdigara biz
ağalarımıza, boyuklərimizə itaət etdik, onlarsa bizi haqq yoldan azdırdılar». (əl-Əhzab 66-67). «Onlar
Allahı qoyub alimlərini və rahiblərini, Məryəm oğlu Məsihi ozlərinə tanrı etdilər». (ət-Tovbə 31). Xuzeyfə
b. Yəmən - radıyallahu anhu – bu ayə haqqında soruşuldu o: «Rahibləri və alimləri onlar ucun haramı halal
edir, onlar da halal sayırlar. Halalı onlara haram edir, onlar da bunu haram sayırlar»405. «İbrahim atasına və
tayfasına: Sizin tapınıb durduğunuz bu heykəllər nədir? – dediyi zaman onlar: Biz atalarımızı onlara
ibadət edən gorduk! – deyə cavab vermişdilər». (əl-Ənbiya 52-52).
BİDƏT ƏHLİNİN GƏTİRDİYİ ŞUBHƏLƏR - «Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun. Ona yol
axtarın. Allah yolunda cihad edin ki, bəlkə nicat tapasınız». (əl-Maidə 35). «Onların tapındıqları
tanrıların ozlərin-dən hər hansı biri (Allah dərgahına) daha yaxın olsun deyə Rəbbinə vəsilə axtarır, Onu
rəhmətini umur, əzabından qorxur. Həqiqətən Rəbbinin əzabı qorxuludur». (əl-İsra 57). Butun Əhli Sunnə
vəl Cəmaat alimləri İbn Abbas, Mucahid, Əbu Vail, Souri, Zeyd, əl-Həsən, Alusi, Təbəri, İbn Kəsir - Allah
onların hər birindən razı olsun - deyirlər ki: «Bu ayədə qəsd olunan Allaha itaət edərək və razı olduğu
əməllər edərək yaxınlaşmaq deməkdir»406. Allah: «Ey Muhəmməd! Allahı buraxıb, yaratdıqlarına ibadət
edən qomunun muşriklərinə de ki: Ey qovmum başınıza bir bəla gəldikdə Allahı buraxıb Rəb və İlah (ovliya,
seyyid, daş, ağac) zənn etdiklərinizə yalvarırsınız? Gəlin baxaq gorək sizdən bu zərəri dəf edə biləcəklərmi.
Sizlər onlara muqəddəs, İlah olaraq yalvarırsınız. Halbuki onların buna gucləri catmaz və əllərindən bir şey
404 Bu haqda daha geniş məlumat ucun dualar kitabı olan Səid əl-Qahtani «Musəlmanın Qalası», «Şəfa duaları və
ovsunlar» kitabına baxa bilərsiniz.
405 Təbəri «Təfsir» 6/114, Təfsir İbn əbi Hatim 6/1784.
406 Təbəri 4/226, 9/103-106, Alusi «Təfsiri Qurani Azim» 3/124, Şingiti «Advaul bəyan» 2/97-99, 3/598, İbn Kəsir
«Təfsir» 2/55.
90
gəlməz. Buna ancaq onların və sizin yaradıcınızın gucu catar. Sizin yalvarıb-yaxardığınız o, kimsələr ozləri
Allaha yaxınlaşmaq, Onun rəhmətini, mərhəmətini, gunahlarının bağılanmasını qazanmaq ucun yol
axtarırlar. Onlar qəbrlərində oz hallarını duşunurlər. Gələn mələklərin suallarına nə cavab verəcəklərini
duşunurlər, sizin onlara yalvarıb-yaxarmanızdan isə xəbərsizdirlər. «Biz hər bir Peyğəmbəri ancaq ona
Allahın iznilə itaət olsunsun deyə gondərdik. Onlar ozlərinə zulm etdikləri zaman dərhal sənin yanına
gəlib Allahdan bağışlanma diləsəy-dilər və Peyğəmbər də onlar ucun əfv istəsəydi, əlbəttə Allahın
tovbələri qəbul edən və mərhəmətli olduğunu birlərdilər». (ən-Nisa 64). Bu ayə Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – in verdiyi hokmdən uzaqlaşıb tağuta muraciət edən bəzi munafiqlər haqqında nazil
olmuşdur. Əgər onlar gunahlarını etiraf edərək Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə gələrək tovbə
edərlərsə, bu gunahdan otru Allahdan bağışlanma diləyərlər, Peyğəmbər də onlara şəfaətci olaraq onlar ucun
Allahdan bağışlanma diləyərsə onların tovbələrini qəbul edəcəyini bəyan edir. Ayədə zaman mənasına gələn
«İZ» kəliməsi kecmiş zamana dəlalət edir. Gələcəyə dəlalət etməz. Allah «İZA» kəliməsini işlətmədi.
Əksinə «İZ» kəliməsini işlətdi. Butun bunlar da Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – həyatda ikən baş
vermişdir, olumundən sonra yox407 . «Halbuki sən onların arasında ola-ola Allah onlara əzab verən
deyildir. (Tovbə edib) bağışlanmalarını diləyərkən də Allah onlara əzab verməz». (əl-Ənfal 33). Zəlalət əhli
bu ayədən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in həyatında, həm də olumundən sonra umməti ucun
istiğfar edəcəyini zənn etmişlər. Allah Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə onların icində ikən və
onların arasında onları Allaha ibadətə dəvət edərkən o, topluluğa əsla əzab etməyəcəkdir. Cunki Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – onların icində olduğu muddətdə umməti ucun bir əminiyyət sığortasıdır.408
«Onlara Allah tərəfindən əllərindəkini (Tovratı) təsdiq edən bir kitab (Quran) gondərildiyi zaman onu
qəbul etmədilər. Halbuki əvvəlcə kafirlərə qələbə calmaq ucun Allaha yalvarırdılar. Bildikləri
(Peyğəmbər) gəldikdə isə ona inanmadılar. Allah kafirlərə lənət eləsin». (əl-Bəqərə 89). Bir qrup insan bu
ayənin təfsirində İbn Abbas - radıyallahu anhu – haqqında yalan uyduran bir ravinin dəlilini də gətirirlər. Bu
yalancının rəvayətinə gorə Xeybər yəhudiləri Qatafanla doyuşlərində səhəri yola cıxarkən bu dua ilə Allaha
yalvarırdılar: «Allahım! Axır zamanda bizə gondərəcəyini vədd etdiyin ummi Peyğəmbər haqqı ucun səndən
onlara qarşı bizə zəfər nəsib etməyini istəyirik»409.
Osman b. Hanif rəvayət edir ki, kor bir kimsə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına
gələrək: «Mənim ucun Allaha dua et! Mənə şəfa versin» dedi. Peyğəmbər: «Əgər istərsən dua edim, istərsən
səbr et bu sənin ucun daha xeyirlidir» deyə buyurdu. Adam: «Allaha dua et!» dedi. Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – ona gozəl şəkildə dəstəmaz alıb iki rukət namaz qılmasını və bu şəkildə dua etməsini əmr
etdi: «Allahım, mən Səndən istəyirəm və Sənin Peyğəmbərin, rəhmət Peyğəmbəri Muhəmməd ilə Sənə
yonəlirəm. Ey Muhəmməd! Bu ehtiyacım ucun Rəbbimə səninlə yonəldim. Diləyimi yerinə yetir. Allahım,
onu mənə şəfaətci et!» dedi. Adam Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in dedilərini etdikdən sonra
gozləri acıldı410. Bu hədisdə bidət əhli ucun hec bir əsas yoxdur. Əksinə bu hədis elə onların ozlərinə bir
dəlildir. Cunki kor kişi Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına onun ucun dua etməsinə gorə
gəlmişdir və bilirdi ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in duası dərhal qəbul olur və Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – də ona necə dua etməsini oyrədir. Bu duada da hec bir məqamı, haqqı ilə sozləri
də yoxdur. Həmcinin Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – də sağ idi. Diri insandan dua etməsini istədi.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – də ona daha boyuk bir xeyrin verilməsini diləyərək ona dəstəmaz
alıb iki rukət namaz qılaraq ozu ucun dua etməsini əmr etdi. Bu əməllərin hər biri də Allaha yaxınlaşmaq
ucun itaət yollarıdır. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – kor kişiyə dua etməklə kifayətlənmədi,
ustəlik onu Allaha itaətə və yaxınlıq ifadə edən əməllərlə məşğul etdi. Əbu Səid əl-Xudri - radıyallahu anhu
– rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim namaz ucun evdən cıxarkən –
Allahım! Səndən istəyənin haqqı ucun istəyirəm. Mən təkəbburluklə və istəksiz cıxmadım – şəkilində dua
edərsə Allah onun duasını olduğu kimi qəbul edər»411. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Allahın adıyla Allaha iman etdim. Ona arxalandım. Guc və quvvət Allahdandır. Allahım! Sənə dua edən və
bu cıxış səbəbinin haqqı ucun, şubhəsiz ki, mən şəfaətsiz cıxmadım»412. Əli - radıyallahu anhu – nun anası
Fatimə b. Əsədi dunyasını dəyişdikdə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onun qəbrinin yanına
gələrək: «Dirildən və oldurən də Allahdır. O, olumsuz bir həyata sahibdir. Anam Fatimə b. Əsədin
gunahlarını bağışla. Oz Peyğəmbərinin və məndən əvvəlki Peyğəmbərlərin haqqı ilə onun qəbrini
genişləndir. Sən rəhmlilərin ən rəhmlisisən»413. Omər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Adəm xəta etdiyi zaman dedi: Ey Rəbbim! Muhəmmədin haqqı ucun
məni bağışla». Allah: «Mən hələ onu yaratmamışam. Sən haradan bilirsən?» deyə buyurdu. Adəm: «Ey
407 Təbəri 4/157, AbdurRahman Sədi «Təfsir – Nisa 64».
408 İbn Kəsir 2/319-320.
409 İbn Kəsir «Təfsir», Beyhəqi «Dəlailun Nubuvvə» 2/76, Həkim «Mustədrək» 2/263 zəif hədis.
410 Əhməd «Musnəd» 4/138, Tirmizi 3831, əl-Albani «Səhih Tirmizi» 3/172, «Səhih İbn Məcə» 1/231.
411 İmam Əhməd «Musnəd» 3/21, əl-Albani zəif hədis 24.
412 əl-Albani zəif hədis.
413 əl-Albani zəif hədis.
91
Rəbbim! Sən məni əlinlə yaradıb, ruhundan uflədiyin zaman başımı qaldırdıqda ərşin sutunlarında Lə İlə
İlləllah Muhəmməd Rəsulullah – sozlərinin yazıldığını gordum. Beləcə başa duşdum ki, məxluqatın ən
sevimlisini oz İsminlə bərabər zikr etmisən» dedi. Allah: «Səni bağışla-dım. Əgər Muhəmməd olmasaydı
səni yaratmazdım» deyə buyurdu414. Əbu Covzi Əvs b. Abdullah rəvayət edir ki: «Mədinə xalqı bir qıtlığa
ducar oldu. Bu halı Aişə - radıyallahu anhu – yə xəbər verdilər. O, da: «Nəbinin qəbrini qoruyun və ustundə
goyə acılan bir ayna acın» dedi. Onlar da dediyi kimi etdilər. Ardından guclu bir yağış yağdı»415. Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – 23 il muşriklərnən mubarizə aparıb ki, onları Tovhidə dəvət etsin bunlar
deyirlər ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurub: «Cətinliyə duşəndə (ehtiyac anında)
olulərdən komək istəyin (Başqa rəvayətdə: Biriniz daşa husnu zənn bəsləyərsə o, daşın ona faydası olar)»416.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allahdan bir şey istədiyiniz zaman mənim məqamımla
istəyin. Cunki mənim məqamım Allahn yanında boyuk-dur»417. Omər - radıyallahu anhu – nun zamanında
bir ara qıtlıq başladı. Bir nəfər Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in qəbrinə gələrək: «Ey Allahın
Rəsulu! Ummətin ucun Allahdan yağmur tələb et! Cunki onlar həlak olurlar. Adama yuxusunda Omərin
yanına get» deyilmişdir418. Əli b. Meymun rəvayət edir ki, İmam Şafii – rahmətullahi aleyhi - dedi: «Mən
Əbu Hənifə – rahmətullahi aleyhi - ilə təbərruk edirəm və hər gun onun qəbrinə gedərək ziyarət edirəm. Bir
ehtiyacım olduğu zaman onun qəbrinə gəlir və onun qəbri başında Allahdan istəyirəm. Cox kecmədən
ehtiyacım odənilir»419. Subhənəllah! Bu qədərdə bohtan və yalan olar. Yaxşı onda 23 il nəyə gorə əziyyət
cəkib muşrikləri dəvət edirdi. Nəyə gorə onlar arasında bu qədər doyuşlər baş verdi, qanlar axıdıldı. Məgər
Məkkə muşrikləri Allahı inkar edirdilər? Xeyr, onlar Allahı inkar etmirdilər, əksinə Allahı qəbul edirdilər.
Lakin ibadətdə Allaha şərik qoşurdular. Oluləri Allaha yaxınlaşmaq ucun vasitə qoşurdular. Onlar demirdilər
ki, bu but fayda verir? Onlar deyirdilər ki, bu butun icində saleh bir qul təmsil olunur və biz də gunahkar
olduğumuz ucun onlar vasitəsilə Allaha yaxınlaşırıq. Bəlkə də Allahdan bu qədər istəmirlər nə qədər ki,
olulərdən istəyirlər. Buna gorə də İslam duşmənləri insanları zəlalətə surukləmək ucun bu cur vasitələrə əl
atırlar. Allah bizi və bizim dovlətimizi bu cur insanlardan qorusun. Amin!
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in vəfatından sonra onun səhabələri bəzən qıtlıq, bəzən qorxu,
musibətlərə məruz qalırdılar. Lakin hec birisi də Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in qəbrinə, nə də
başqa Peyğəmbərlərin qəbrinə gedərək: «Biz səndən zamanın qıtlığını, duşmən quvəsindən və ya
gunahlarımızdan şikayət edirik. Allahdan bizim ucun və ummətin ucun ruzi verməsini və bizə yardım
etməsini istə» deyə dua etməmişdir. Cunki bu əməl nə vacibdir, nə də mustəhəb. Cunki bidətin nə vacibi. nə
də mustəhəbi olur. Hamısı pisdir. Səhabələr, Sələflər bilirdilər ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
nə Rububiyyət, nə də Uluhiyyətdən hec bir şeyə malik deyildir. O, sadəcə Allahın qulu və Rəsulu idi. Nəyə
gorə xususən şəhadət kəliməsində ABD – qulu sozu işlədildi. Yəni, ey insanlar Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – haqqından həddi aşmayın. O, da Allahın sizin kimi bir quludur. İnsanlardan ustunluyu
yalnız Allah tərəfindən secilməsində və Peyğəmbərliyinə gorədir. O, da sizin kimi bəşərdir, Allah deyildir ki,
ona ibadət edilsin, ona dua edilsin, ondan komək dilənsin, onun qəbri təvaf edilsin, koməyə cağrılsın. Cunki
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ozu də Allahdan istəyirdi. Buna gorə də şəhadət kəliməsində,
İslama girmək, musəlman olmaq ucun ilk soylənilən kəlimədə Lə İləhə İlləllah – Muhəmmədən abduhu və
Rəsulu deyə soyləyirik. Allahın qulu və Rəsulu. Lakin buna baxmayaraq bu kəliməni soyləyən insanların
əksəriyyəti bəziləri cahilliklərindən, bəziləridə qəsdli şəkildə Allahın Rəbb, Rububiyət sifətini Peyğəmbərinə
verirlər. İnsanlar Həcc edir ki, gunahları bağışlansın, bunlar isə: Ey Peyğəmbər! Mənə komək ol! Ey
Peyğəmbər! Mənə şəfa ver, mənə ovlad, ruzi və s. Gorursən ki, insanları bu kimi şeylərdən cəkindirdikdə
sənə: «Sən Peyğəmbəri sevmirsən, bu mənim ona qarşı olan məhəbbətimdən yaranan hislərimdir» deyirlər.
Biz Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i ovladlarımızdan, ata-anamızdan da cox sevirik. Bu o, demək
deyil ki, biz ondan komək diləməliyik. Cunki onu sevmək imandandır. Əgər sən bizim Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – i necə sevdiyimizi bilmək istəyirsənsə Əhli Sunnə vəl Cəmaata aid olan
kitabları oxusan bunu cox gozəl başa duşərsən. Sənin kimi bir qrup da var idi. Hansı ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına onu sevdiklərini bildirmək ucun gəlmişdilər. Lakin Allah ayə nazil
edərək onlara xəbər verdi Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i necə sevmək lazımdır. «(Ya
Muhəmməd!) De ki: «Əgər siz Allahı sevirsinizsə, mənim ardımca gəlin ki, Allah da sizi sevsin və
gunahlarınızı bağışlasın. Allah bağışlayan və mərhəmətlidir». (Ali İmran 31). Bəli, Allah oz sevgisini
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – itaətə başlamışdır. İtaət et, onda onu sevmiş olacaqsan və həqiqi
sevgidə elə budur. İbadət isə Allahın haqqıdır. Cunki o, ozu Allaha ibadət edib, Ona qurban kəsib, Ondan
414 Zəhəbi «Mizan» adlı əsərində batil və uydurma, əl-Albani deyir ki: «Bu hədis Qurani Kərimin ozunə ziddir». Geniş
məlumat ucun bax: əl-Albani «Təvəssul».
415 əl-Albani zəif hədis.
416 əl-Albani uydurma bir hədis.
417 Hec bir əsli və əsası olmayan batil hədis əl-Albani.
418 əl-Albani zəif hədis. Bu hədis Quran ayəsinə də ziddir. Cunki yağış diləmək ucun istiska namazı da vardır.
«Rəbbinizdən bağışlanmağınızı diləyin. Cunki o, cox bağılayan-dır. O, sizə goydən bol yağış gondərər». (Nuh 10-11).
419 Xatib Bağdadi «Tarixu Bağdadi» 1/123, batil və uydurma rəvayət.
92
yardım və məğfirət diləyib və bu kimi şeyləri də oz ummətinə əmr edib. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – vasitəsilə Allaha yaxınlaşmaq və s.
YARADANI MƏXLUQ İLƏ QİYAS ETMƏK - Vasitələr və şəfaətcilər Allah – subhənəhu və təalə – nin
qəzəblənməsinə səbəbdir. Burada bir məsələ vardır ki, ona olduqca cox diqqət yetirmək lazımdır. Cunki biz
gunumuzdə də bu məsələlərlə, suallarla rastlaşırıq. Allaha şərik qoşan insanın gorursən ki, qəsdi Allahı təzim
etməkdir. O, kimsə ozu-ozundə fikirləşir ki, Allah – subhənəhu və təalə – əzəmətli olduğu ucun bizlər onun
yanına yalnız vasitəcilərlə daxil ola bilərik. Necə ki, padşahların (boyuk bir vəzifədə işləyənlərin) yanına
daxil olduqda onlara yaxın olan, sozu kecən kimsələr vasitəilə yaxınlaşırıq. Buna gorə də deyirlər ki, bizlər
gunahkarıq, ola bilər ki, Allah bizim dualarımızı qəbul etməyib bizləri rədd edər. Bunun ucun də Nəbilər,
Rəsullar, şəhidlər, salehlər vardır. Onlar Allaha yaxın olduqları ucun onların istəkləri geri qaytrılmaz. Muşrik
insan ozu-ozluyundə Allah – subhənəhu və təalə – nin Rububiyyətini aşağı saymamaışdır. Onun diqqətsizliyi
Allahı təzim etməkdədir. O, deyir ki: «Mən bu vasitələrə ibadət edirəm ki, onlar məni Allaha
yaxınlaşdırsınlar və ona aparan yolu gostərsinlər». Bunlar isə vasitələrdir. Baxmayaraq ki, o insanın ozuozluyundə
niyyəti yaxşıdır. Bəs onda nəyə gorə bu əməl Allah – subhənəhu və təalə – nin qəzəbini, o
kimsənin Cəhənnəmdə əbədi qalmasını, onun qanının tokulməsini vacib edir. Bunun uzərində də başqa bir
sual da doğur ki, Allah – subhənəhu və təalə – bəndələrinə ozunə şəfaətcilərlə, vasitəcilərlə yaxınlaşmağı
buyurarmı? Belə bir vasitəciliyin haramlığı şəriətdən gotrulmuşdur, yoxsa bu insanın ağlında, fitrətində olan
cirkin bir şeydir. Cavab olaraq deyirik ki: «Bu əməli insanın fitrəti də cirkin gorur, həmcinin şəriət də bu
ağılda, fitrətdə olanı iqrar (etiraf) edərək gəlmişdir. Bunun sirri nədir ki, Allah – subhənəhu və təalə – bu
qədər gunahın icərisindən məst şirki bağışlamır. Sən onda bu sualı fikirləş, fikrini və zehnini bu sualın
cavabına topla. Bununla da muşriklərlə, tovhid əhli arasında fərq ortaya cıxır. Allahı tanıyanlarla,
tanımayanlar, Cənnət ilə Cəhənnəm əhli arasında fərq bilinir.
Şeyx əl-Albani – rahmətullahi aleyhi - «Təvəssul» adlı əsərində deyir: «Goyləri və yerin tək və mutləq
qoruyucusu, hakimlər hakimi, adil, mərhəmətlilərin mərhəmətlisi olan Allahı o, zalım, işğalcı, qəddar olan
insanlara bənzətmək olar? Bunlar əmrləri altında olanların haqlarını yerinə yetirmir, maaşlarını vaxtlıvaxtında
vermirlər, aralarında elə bir məsafə saxlayırlar ki, arada kimsə olmadan onlara yaxınlaşmaq
mumkun deyildir. Sən bu insanları ruşvət və hədiyyələrlə razı edirsən, ona boyun əyirsən, onu razı etməyə
calışırsan. Hec duşunursən ey miskin! Bunu etməklə Rəbbini tənqid etmiş və nifrət etmiş olduğu şeylərlə onu
vəsfləndirirsən. Sən Rəbbini zalım insanlarla qiyas etdiyin zaman Onu ən cirkin sifətlərlə vəsfləndirmiş
olursan. Sizin dininiz bunu sizə necə mubah gorur? Duşunun! Bir insan arada vasitəci olmadan idarəci ilə
goruşə bilirsə bu onun ucun şərəf sayılar. Necə sizlər belə bir hokm verirsiniz? Ağlınız başınızdadır?».
«Muşriklər (Allaha qoşduqları) şəriklərini gor-dukdə: Ey Rəbbimiz! Bunlar bizim Səninlə yanaşı (bizi
Sənə yaxınlaşdır-maq məqsədilə) ibadət etdiyimiz şəriklərimizdir – deyəcəklər. Butlər də onlara: Siz
yalancısınız! (Biz sizi Allahı tərk edib bizə tapınmağa dəvət etməmişdik) – deyə cavab verəcəklər». (ən-Nəhl
86). «(Qiyamət gunu) hamı Allahın huzurunda peyda olacaqdır. Zəiflər, acizlər (iman gətirməyi) ozlərinə
sığışdırmayan (başcılarına) deyəcəklər: Biz sizə tabe idik. İndi Allahın əzabını, azacıq da olsa bizdən dəf
edə bilərsinizmi? Onlar belə cavab verəcəklər: Əgər Allah bizə doğru yolu gostərsəydi, biz də sizə
gostərərdik. İndi ağlayıb sızlasaq da, səbr etsək də, fərq etməz (əzabdan xilas ola bilmərik). Bizim ucun hec
bir qurtuluş, hec bir sığına-caq yoxdur. İş bitdikdə (Cənnətlilər Cənnətə, Cəhənnəmliklər Cəhən-nəmə daxil
olduqda) Şeytan (onu məzəmmət edən kafirlərə) belə deyə-cəkdir: Allah (Peyğəmbərlər vasitəsilə) sizə (pis
əmələrinizə gorə Cəhən-nəmə duşəcəyiniz barədə) doğru vəd vermişdi. Mən də sizə vəd vermişdim. Amma
sonra vədimə xilaf cıxdım. Əslində mənim sizin uzərinizdə hec bir hakimiyyətim yox idi. Lakin mən sizi
(gunah etməyə, Allaha asi olmağa) cağırdım, siz də mənə uydunuz. İndi məni yox, ozunuzu qınayın. Nə
mən sizin dadınıza cata bilərəm, nə də siz mənim dadıma. Mən oncə (dunyada) sizin məni Allaha şərik
qoşmağınızı da inkar etmişdim. Həqiqətən zalimləri şiddətli bir əzab gozləyir». (İbrahim 21-22).
Son olaraq Muvahhid bir qulun uzərinə duşən onu boyuk şirkə, kcik şirkə və ya bidət bir əmələ aparan
bidət təvəssuldən cəkinməsidir. Cunki bu duada həddi aşmaqdır. Allah isə yalnız şəriətin əmr etdiyi formada
olan duaları qəbul edir. Qul dualarını Quran və Sunnədə secməyə səy gostərməlidir. Cunki bu qəbul edilməsi
tərəfdən daha munasibdir.

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[NH_84]

As salam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!

1. Ramazanda teravih namazinda edilen qunut duasi sunnede nece gelib? Rukudan evvel yoxsa rukudan sonra?

2. Son vaxtlar sizin qinaq obyektine cevrilmeniz cox gundemdedir burda forumdada buna rast gelinir ve bele deyekde canli heyatda da rast gelinir. Hem Rafiziler, Hem Xavaricler ve son vaxtlarda Ehli Sunneden olan qardaslarda qinayir sizi. Kecen cume bir qardasla sohbet edirdim ve ona deyendeki men bilmediklerimi size sual vermeyimi hansi kitabi oxumaq meslehet olub olmadiqini sizden sorushub oyrenmeyimi deyende qardash dediki artiq qardaslar Qametide qebul etmirler. Sebebin sorushanda dediki haqqi dememekdir yeni eyni movzuda xutbeler, eyni dersler hec bir deyishik yoxdur yeni zulm,tezyiqler (olkemizde) ve s. hadiseler baresinde dersleri,xutbeleri yoxdur.

P.S Bu yaxinlarda qardaslarnan bir yere yiqismisdiq orda qardaslardan biri Elshad Mahmudovun xubesin telefonda qoshdu qulaq asdiq. Qardashi inshallahki taniyirsiz Ilahiyyat mescidinde herden cume xutbeleri deyir. Qardas xutbesin bu yaxinlarda kecirilmish musteqillik gunune aid etmisdir ve olkede demokratiya adi altinda bash veren prosesleri qeyd etdi en esasda Evrovisiona aid danishdi. Pis cixmasin Qardash neyi var baltaladi, olan sheyleri haqqi dedi. Aciqi haminin ureyinden oldu bu xutbe. Inshallah imkaniniz olsa tapib qulaq asarsiz.

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Hər iki rəy var, amma məşhur olanı rükudan sonradır.
2. Bunların aldadıcı üslublarından biri budur ki, guya biz haqqı demirik, guya xütbələr təkrarlanır. Saytımızın xütbələr bölümünə baxın, görün təkrar çoxdurmu? Sadəcə olar bunu deyəndə əsas onu qəsd edirlər ki, mən xütbələrdə hakimiyyətin və hakimin əleyhinə danışımram. Çünki bilmir ki, bu addımla artıq sələfin yolundan çıxır. Çünki əqidəni bilsəydi, bilərdi ki, sələflər hakimin arxasınca, xüsusən də xütbədə danışmazdılar. Mən sadəcə bu üslubda davam edirəm. Eurovision və ya digər tədbirlərə gəlincə, məgər bunu deməmək haqqı gizlətməkdir? Bizim camaatın təlimə, dəvətə ehtiyacı var. Camaat bilməməzlikdən şirk edir, küfr edir. Hətta bunu sizə deyən adamın ailəsində, qonşusunda, qohumunda ola bilər eyni hal, biz də birinci növbədə bunu aradan qaldırmağa çalışırıq. Necə ki peyğəmbərlər edirdilər. Quranda 25 peyğəmbərin adı zikr edilir. Hansı peyğəmbər hakimə və ya hakimiyyətə qarşı danışıb? Sən həmin adama de ki, əvvəlcə elm öyrən, sonra başqalarını təqlid etmə, çünki həmin adamı aldadıblar. Əlhəmdulillah, haqqı deyirəm və deyəcəm, kimsə sənə deyiləni desə, yalan deyir. Çalışın aldanmayın.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[altay-77]

Salamaleykum.Menim bir sualım var.Spirt və sidikdən mualicəvi işlər üçün işlətmək olarmı? Və ya buna dair nə isə qəlib mi,hədis kəlam? Qardaşlar imkan varsa bu barədə ətraflı bir məlumat verəsiniz.Allah sizdən razə olsun!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əgər başqa əlac olmasa, yalnız bunlara qalsa, onda istifadə eləmək olar.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[qerib xanim]

Salamaleykum Seyx.
1) Inshallah muqeddes Ramazan ayi yaxinlasir.menim kecen Ramazan ayindan orucum qalib hamisini Allahin komekliyi ile tutmaq isteyirem 1-2 sin catdirmasam keffaresin vere bilerem? nece hesablamaq lazimdi?
2) kitablarin birinde oxudum ki Peygember(s.a.s) Saban ayinda da cox oruc tutarmish hetta bunu zovcesi Aise(r.a) deyirmish:Men Resulullahin Ramazan ayindan baska hec bir ayin tamaminda oruc tutdugunu ve Saban ayinda tutdugu orucdan daha cox baska hec bir ayda oruc tuttdugunu gormedim. hedis sehihdi?
3) Ramazan ayinda oruc tutarken niyyet edib sonra ALLAH tealadan orucu rahat kecirmek ucun dua etmek olar yoxsa beyenilmir?
4) bir insan omur boyu yaxshi emeller edirse amma boynunda qul haqqi varsa cennete dushe biler? (sexsen men haqqimi 1 insana halal elemirem hem pul sohbetinde aldatdigina gore hem de ser atdigina gore)
ALLAH sizden razi olsun.Salamaleykum.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Xeyr, sonra tutun.
2. Bəli, səhihdir.
3. Olar.
4. Bəli, düşə bilər.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum...
Xahiş edirəm bunlara da fikirinizi bildirəsiz.BU dedikləri həqiqətdir?
Çoxsaylı sünni mənbələrinə əsaslanaraq, belə nəticəyə gəlirik ki, "Siddiq" (həddsiz düz danışan) və "Fərruq" (haqqla batili ayıran) ləqəbləri məhz Əli ibni Əbu Talib (ə)-a məxsusdur, lakin sünnilər həmişə var quvvətiylə bu ləqəbləri başqa xəlifələrə də mənsub etməyə çalişiblar. Aşağıda " Siddiq" və "Fərruq" ləqəblərinin İmam Əli (ə)-a aid olduğuna dair bir neçə səhih hədis sizin nəzərinizə çatdirmaq istəyirik.

1.Sünni alimlərinin çoxu aşağıdaki hədisi öz kitablarinda qeyd ediblər. Onlardan biri, sünnilərin alti səhih kitablarından birinin müəllifi olan İbni Macə Qəzvinidir. Hədis belədir: İbad ibni Abdullah deyir: Əli (ə) buyurub:

َأَخُو رَسُولِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَنَا الصِّدِّيق ُ عَبَّادِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ عَلِيٌّ أَنَا عَبْدُ اللَّهِ عَنْ

الْأَكْبَرُ لَا يَقُولُهَا بَعْدِي إِلَّا كَذَّابٌ صَلَّيْتُ قَبْل النَّاسِ بِسَبْعِ سِنِينَ

سنن ابن ماجة ، ج1 ، ص 44 ، و البداية والنهاية ، ج3 ، ص 26 و المستدرك ، حاكم نيشابوري ، ج3 ، ص 11
َ ِ

: "Mən, Allahın qulu, İslam Peyğəmbərinin qardaşı və Siddiqul – Əkbərəm. Buna görə də məndən sonra, yalançıdan başqa, heç kəs özünə "Siddiq" deməz. Mən başqalarından yeddi il əvvəl namaz qılmışam." (ibni Macə, c.1, s. 44, eləcə də Əlbidayə və Ənnihayə, c.3, s.26). İbni Macə belə davam edir:

. رواه الحاكم في المستدرك عن المنهال . وقال في الزوائد هذا إسناد صحيح . رجاله ثقات على شرط الشيخين

" Bu mənbə səhihdir və hədisin raviləri, Buxari və Muslimin prinsiplərinə əsasən hamisi mötəbərdir."

2. Cəlaluddin Suyuti öz təfsirində, İsfəhani öz "Mənaqib"ində və başqaları Peyğəmbər (s)-dan nəql olunan aşağıdaki hədisi gətirirlər:

الصديقون ثلاثة : حبيب النجار مؤمن آل ياسين ، وحزبيل مؤمن آل فرعون ، وعلي بن أبي طالب الثالث ، وهو أفضلهم الجامع الصغير - جلال الدين السيوطي - ج 2 - ص 115 و كنز العمال - المتقي الهندي - ج 11 - ص 601

" 3 nəfər "Siddiq"- dir: 1- Yasin nəslindən olan Həbib Əl-əncar adlı mömin, 2- Firon nəslindən olan Həzbil adlı mömin, 3- fəzilət baxımından onların ikisindən də daha üstün olan Əli İbni Əbu Talib (ə). ( Kənzul- ummal , c.11, s 601, Camius-səğir, c.2 s.115 və s)

Əgər Əbu Bəkr Siddiqlərdən olsaydi, Peyğəmbər (s) bu üç nəfərlə kifayətlənməyib mütləq onun da adını çəkərdi. Bundan belə nəticəyə gəlirik ki, Əbu Bəkri "Siddiq" adlandırmaq, ən azından, Peyğəmbər (s)-ın sözünə ziddir.

Maraqlıdır ki, Cəlaluddin Suyuti Buxari tarixinə istinad edərək bu hədisi gətirır

وأخرج البخاري في تاريخه عن ابن عباس قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم الصديقون ثلاثة حزقيل مؤمن آل فرعون وحبيب النجار صاحب آل ياسين وعلي بن أبي طالب

Lakin Buxarinin "Tarix al-kabir" və "Tarix as-sağir" kitablarının müxtəlif nəşrlərinə müraciət etdikdə, Suyutinin gətirdiyi hədisə rast gəlmirik. Bu fakt bir daha sübut edir ki, Əli (ə)-ın düşmənləri onun saysız fəzilətlərini gizlətməyə çalışırlar və buna xatir o rəvayəti Buxari tarixindən çıxarıblar, amma nəzərlərindən bir şeyi qaçırıblar ki, sünnilərin öz alimləri bu hədisi Buxari tarixinə istinad edərək gətirib.

Bu iki ləqəbin Əbu Bəkr və Ömərə aid olduğunu deyən hədislərin səhih olmadığına dair sünni alimlərin etirafı

Sünni alimlərinin çoxu etiraf ediblər ki, bu iki ləqəb Əbu Bəkr və Ömərə aid deyil və "Siddiq" və "Farruq" ləqəblərinin onlara məxsus olduğunu deyən hədislər qondarmadır. Biz yalnız onlardan bəzilərinin nəzərini sizin diqqətinizə çatdırırıq. Beləliklə, İbni Cuzi öz kitabında yazir:

عن أبى الدرداء عن النبي صلى الله عليه وسلم قال : «رأيت ليلة أسرى بى في العرش فرندة خضراء فيها مكتوب بنورأبيض لا إله إلا الله محمد رسول الله أبو بكر الصديق عمر الفاروق

" Abu Dərda Peyğəmbər (s)-ın belə buyurduğunu nəql edir: " Merac gecəsində Ərşin qapılarında yaşıl fonda ağ həriflərlə belə yazıldığını gördüm: " Allahdan başqa ilah yoxdur, Muhəmməd (s) onun elçisidir, Əbu Bəkr – Siddiq, Ömər isə Fərruqdur."

Sonra, bu hədisi inkar edərək o yazır:


هذا حديث لا يصحّ ، والمتّهم به عمر بن إسماعيل قال يحيى : ليس بشئ كذّاب ، دجال
، سوء ، خبيث ، وقال النسائيوالدارقطني : متروك الحديث الموضوعات ، ابن جوزي ، ج1 ، ص 336

" Bu rəvayət səhih deyil, çünki onun sənədində Ömər ibni İsmail adlı bir şəxs vardır ki, Yahyanın dediyinə görə yalançı və hədis uydurandır." (Movzuat, c.1, s.336)

Heysəmi bu hədisi inkar edərək, öz kitabında belə yazır:

رواه الطبراني وفيه على بن جميل الرقى وهو ضعيف مجمع الزوائد ،‌ الهيثمي ،‌ ج9 ، ص

"Bu hədisi Təbərani gətirib və onun sənədində, zəif sayılan Əli ibni Cumeyl adlı şəxs vardır." Eləcə də İbni Həcər Əsqəlani (Lisan Almizan, c.2, s.295) və Şəmsuddin Zəhəbi (Mizan Al-etidal, c.1, s.54) yazırlar:

هذا باطل ، والمتهم به حسين ميزان الاعتدال ، ذهبي ، ج1 ،‌ ص540 و لسان الميزان ، ابن حجر ، ج2 ، ص295

"Bu hədis səhih deyil, çünki onun sənədində Huseyn adlı birisi var"

İbni Kəsir bu hədisi inkar edib:

إنّه حديث ضعيف في إسناده من تكلم فيه ولا يخلو من نكارة ، والله أعلم البداية والنهاية ج7 ،‌ ص230

" Bu hədis batildir, çünki onun sənədində elə bir şəxs var ki, onu pisləyirlər. Allah daha yaxşı biləndir." (Əlbidayə və Ənnihayə, c.7, s.230)


Ömər ilk dəfə məsihilər tərəfindən "Fərruq" adlandırılıb

Muhəmməd ibni Səd "Təbəqatul-kubra"-da, İbni Əsakir " Tarixul-Dəməşq"-ində, Təbəri öz tarixində və başqaları belə nəql edir:

قال بن شهاب بلغنا أن أهل الكتاب كانوا أول من قال لعمر الفاروق وكان المسلمون يأثرون ذلك
من قولهم ولم يبلغنا أنرسول الله صلى الله عليه وسلم ذكر من ذلك شيئا

الطبقات الكبرى - محمد بن سعد - ج 3 - ص 270 و تاريخ مدينة دمشق - ابن عساكر ج 4 - ص 51 الطبري لطبري - ج 3 - ص 267

" İbni Şəhab deyir: " Bizə çatan rəvayətlər sübut edir ki, Ömərə "Fərruq" deyən ilk şəsxlər məsihi olublar. Peyğəmbər (s)-dan isə bu barədə bizə heç bir şey çatmayıb." (Təbəqatul-Kubra, c.3, s.270, Tarixul-dəməşq, c.4, s.51, Tarixut-Tabari, c.3, s.267)

Eləcə də İbni Kəsir "Əlbidayə və Ənnihayə" (c.7, s.150) kitabında yazır:

عمر بن الخطاب بن نفيل بن عبد العزى ... أبو حفص العدوي ، الملقب بالفاروق قيل لقبه بذلك أهل الكتاب البداية والنهاية ابن كثير - ج 7 - ص 150 -

"... Rəvayət olunur ki, Ömərə " Fərruq" ləqəbini məsihilər qoyublar."

Yuxarıda deyilənlərdən belə nəticəyə gəlirik ki, bu iki ləqəb İmam Əli (ə)-a məxsusdur. Peyğəmbər (s) Ərşdə "Fərruq" (Ömər üçün) və "Siddiq" (Əbu Bəkr üçün) yazılarını gördüyünu deyən hədis isə qondarmadir.

Allahın salamı İslam Peyğəmbərinə və onun pak Əhli – beytinə olsun.
KIM ISTESE PAYLASA BILER QOY HEQIQETI HAMI GORSUN

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əlhəmdulillah, Əli (radiyALLAHU 'anhu) də fərruqdur, Əli (radiyALLAHU 'anhu) də siddiqdır, amma söhbət hansı səhabənin bu vəsflərdə daha çox qeyd olunmasından gedir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum...
Xahiş edirəm Bu məsələyə də aydınlıq gətirəsiz.Rafizilərin Dəlilləridir.
«Tovhid» və «Şirk» kəlmələrinin təfsirini sünnətdə və Quran ayələri arasında axtarmaq lazımdır. Çünki Qurani-Məcid və Peyğəmbərin həyat tərzi haqq ilə batili və tovhidlə şirki bir-birindən ayırmaq üçün ən yaxşı meyardır. Buna görə də yaxşı olar ki, hər bir fikri və rəftarı insafla və heç bir təəssübkeşliyə yol vermədən vəhy məntiqi yolu ilə Peyğəmbərin yaşayışı ilə uyğunlaşdıraq. İndi isə Kitab və sünnətə görə Allahdan başqasına and içməyin caiz olmasının açıq dəlil və sübutlarını diqqətinizə çatdırırıq:
1. Qurani-məcid öz əbədi ayələri arasında bir sıra qiymətli-Peyğəmbərin canı insanın rəvanı, yazmaq nişanəsi olan qələm, günəş, ay, gecə və gündüz, səma və yer, zaman dağlar və dərya kimi Allah məxluqatlarına and içmişdir ki, onlardan bəzilərini sizin nəzərinizə çatdırırıq:a) «Ya Məhəmməd! Canına and olsun ki, onlar məstlikləri (şəhvətpərəstlikləri) içində sərgərdan vəziyyətdə qaldılar.» («Hicr» surəsi 72-ci ayə)b) «And olsun günəşə və onun işığına; And olsun günəşin ardınca çıxan aya; And olsun günəşi parlaq edən gündüzə; And olsun günəşi örtən gecəyə; And olsun göyə və onu yaradana; And olsun yerə və onu döşəyənə; And olsun nəfsi (insanı və ya insan nəfsini) yaradana. Sonra da ona günahlarını və pis əməllərdən çəkinməsini öyrədənə ki...» («Şəms» surəsi, 1-dən-8-ci ayəyə qədər)v) «And olsun batmaqda olan ulduza!» («Həcm» surəsi, 1-ci ayə)q) «Nun! And olsun qələmə və (mələklərin) yazdıqlarına!» («Qələm» surəsi, 1-ci ayə)d) «And olsun əsrə! İnsan həmişə ziyan içindədir!» («Əsr» surəsi 1 və 2-ci ayələr)e) «And olsun dan yerinə; And olsun on gecəyə!» («Fəcr» surəsi 1 və 2-ci ayələr)ə) «And olsun Tur dağına; And olsun yazılmış Kitaba (Qurana). Açıq dəri üzərində olan kitaba; And olsun Beytül-məmura; And olsun yüksək tavana (uca göyə) və dolub daşan dənizə!» («Tur» surəsi 1-ci ayədən 6-cı ayəyə qədər)Həmçinin, dünyada olan məxluqlara and içmək «Naziat», «Mursəlat», «Buruc», «Tariq», «Bələd», «Tin» və «Zuha» surələrində gözə dəyir. Şübhəsiz ki, əgər Allahdan başqasına and içmək ona şərik qoşmaq olsaydı, heç vaxt tovhidin əbədi nizamnaməsi olan Qurani-Kərim onu etməzdi. Əgər bu cür and içmək yalnız Allahın xüsusiyyətlərindən olsaydı, onda Quran ayələrində bu qeyd olunmalıydı ki, səhvə yol verilməsin.

2. Bütün dünya müsəlmanları Peyğəmbəri özlərinə nümunə hesab edir və onun həyat tərzinə yaxşını pisdən (haqqı batildən) ayırmağın ölçüsü kimi baxırlar.Müsəlman mühəqqiqləri və Sihah, Məsanid kitablarının müəllifləri Peyğəmbərin bir çox yerdə Allahdan başqasına and içməyini rəvayət etmişlər: Əhməd ibni Hənbəl (Hənbəli məzhəbinin banisi) öz «Müsnəd» kitabında and içməyini rəvayət edir.«Öz canıma and olsun ki, əmr be məruf və nəhy əz münkər etməyin sakit oturmağından yaxşıdır». («Müsnədi Əhməd», c.5, səh.224 və 225)Müslim ibni Həccac altı səhih kitabdan biri sayılan öz «Səhih» kitabında belə yazır: Bir kişi Peyğəmbərdən soruşdu: «Hansı sədəqənin savabı çoxdur?» Buyurdu: «Atana and olsun ki, ondan xəbərdar olacaqsan. (Ən savablı sədəqə odur ki,) sağlam halında və hərisliklə, həmçinin, yoxsulluqdan qorxan halda və əbədiyyətə ümid edərək sədəqə verəsən». («Səhihi Müslim», 3-cü cüz (Misir çapı, «Kitabuz-zəkat» babı, «İnnə əfzələs-sədəqə səddəqətus-səhihiş-şəhih»in bəyan olunma babı), səh. 93-94.)Dünya müsəlmanlarının böyük bir hissəsini Allahdan başqasına and içməyə görə müşrik hesab edənlər Peyğəmbərin bu açıq-aydın rəftarını nə cür izah edərlər?

3. Allahın Kitabı və Peyğəmbərin sünnətindən başqa Peyğəmbərin yaxın səhabələrinin rəftarı da Allahdan başqasına and içməyin düzgün bir iş olduğunu açıq-aydın təsdiq edir:Əli ibni Əbu Talib (ə) öz hikmətli sözlərinin çoxunda öz canına and içir. Belə ki, buyurur: «Öz canıma and olsun ki, məndən sonra sizin acizliyiniz daha da artacaqdır». («Nəhcül-bəlağə», (Məhəm-məd Əbduh), 161-ci xütbə)Başqa bir yerdə buyurur: «Öz canıma and olsun, əgər öz azğınlığından və pis əməllərindən əl çəkməsən, səni axtaranları tanıyacaqsan». («Nəhcül-bəlağə», (Məhəmməd Əbduh), 9-cu xütbə)Aydındır ki, bir belə rəvayətin müqa-bilində heç bir ictihad və tərif özünü doğrulda bilməz. Heç bir başqa dəlil Allahın Quranda olan rəftarını Peyğəmbərin yaşayış üslubunu və o həzrətin Əmirəlmöminin kimi ən yaxın səhabələrinin həyat tərzini səhv hesab edib onları şirk və ikiallahlığa müttəhim edə bilməz.Nəticə: Qeyd olunmuş dəlillərin hamısından aydın olur ki, Allahdan başqasına and içmək Qurana, sünnətə və möminlərin həyat tərzinə görə şəri bir məsələdir və Allahın yeganəliyi ilə heç bir ziddiyyəti yoxdur. Buna görə də, bir rəvayətin zahiri qəti şəkildə sübut olunmasına baxmayaraq, əgər müxtəlif olarsa, onu elə yozub izah etmək lazımdır ki, Quranın əsli və rəvayətlər ilə uyğun gəlsin.Bəzən mübhəm (anlaşılmaz) bir rəvayətə işarə edirik və onun nəssini qeyd edib cavabını bəyan edirik: Əziz Peyğəmbərimiz eşitdi ki, Ömər öz atasına and içir. Peyğəmbər buyurdu: Allah taala sizi atalarınıza and içməyə qadağan etmişdir və hər kəs and içmək istəyirsə, Allaha and içsin və ya sakit qalsın». («Sünənül-Kübra» c.10, səh. 29 və «Sünəni Nəsai», c.7 səh. 4 və 5)Bu hədis Allahdan başqasına and içməyin düzgün olduğunu isbat edən Quran ayələri və aydın rəvayətlərin qarşısında hər bir mane yarada bilməsə də, lakin bu rəvayət və qeyd olunmuş ayə və rəvayətlər arasında ümumi bir fikrə gəlmək üçün deməliyik: Peyğəmbərin Ömərə atasına and içməyi qadağan etməsi və həmçinin, onun kimilərə öz atalarına and içməkdən çəkindirməsi ona görə idi ki, onların ataları bütpərəst və müşrik idilər. Kafir və bütpərəst olan şəxs and içilməyə layiq deyillər.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bunlar sussalar daha yaxşı olardı, özlərinə güldürməzdilər.
1. Quranda bu məxluqlara and içən Allahdır, bunun da öz hikməti, faydası var. Lakin biz bəndələrə isə Allahdan qeyrisinə and içmək olmaz.
2. Peyğəmbərin (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) and içməsinə gəlincə, bu qadağan əvvəl olub. Bəzi alimlərin fikrincə, məsələn, imam Nəvəvinin (rahimahullah) fikrincə, bu ərəblərin danışığında var idi, amma mənası belə ifadə olunmurdu.
3. Əvvəla, bu bizdə mötəbər kitab deyil.
Qəribəsi budur ki, bu adam bizdən dəlil gətirir, amma öz kitablarından xəbəri yoxdur. Çünki nəinki bizdə, hətta bunların öz kitablarında da yazılıb ki, Allahdan qeyrisinə and içmək olmaz və pyeğəmbərdən (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) dəlillər gətirirlər, məsələn, Vəsail əş-Şiə, əl-Amili, 23/259; Məkarim əl-Əxlaq, Təbərsi, 427; Bihar, Məclisi, 73/331; 89/175; 101/287 və s. və s.
Buna deyin ki, bir də bilmədiyini danışmasın…
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[rasimis]

As salamu aleykum sheyx,qarin uste yatmaq neye gore olmaz ve bu gunahdirmi?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəli, belə yatmağa qadağa gəlib, yəni yatmağa bu cür başlamayın, amma yatanda qarın üstünə fırlansanız eyib etməz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[UmMuhammad]

As Salamu aleykum wa rahmatuLlahu wa barakatuhu!
Qamet qardash,
1.Cennete ushaqlar dogulacagmi,yani ora dusen erle zovcenin yeniden ovladlari olacaqmi?
2.Cennetede namaz qilinacaqmi?
Cennet haqqinda Peygemberimiz (seLlahu aleyhi wa sellam) sehabelerine cox danisib,siz bu barede cox bilersiz?!Biz burda,qeribcilikde sizin elminizle cox faydalaniriq,cume xutbelerinize qulaq asiriq!Siz cox asand,hamiya basha dushulecek shekilde danishirsiz,bu da ALLAHin bir nemetidir size verib!Xahish edirik,xutbelerinizin birini cennet haqqinda hedislere hesr edesiniz.Onceden teshekkur edirik,ALLAH sizden razi olsun!Wa aleykuma Salam wa rahmatuLlahu wa barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bu barədə heç bir şey gəlməyib.
2. Xeyr, qılınmayacaq.
İnşəAllah, növbəti xütbələrin birində bu barədə danışaram…
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[NH_84]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!

1. Mescide catanda azan verilerse ve destamazsiz olaramsa (destemaz alsam camaat namazina cata bilmeyecem) teyemmum edib namaz qila bilerem?

2. Mescide girende camaat namazina gec cataramsa namazin hansi hissesinde namaza qoshula bilerem?
Rukuda qoshulmaq inshallahki olmaz, Abu Bakr (r.a) ruku veziyyetinde namaza qosulmasiyla baqli inshallahki hedis var. Rukunu cixanda yerde qalir qiyam, secde ve teshehud veziyyeti.

3. Ruketin hansi hissesinde namaza qosulduqda hemin ruket qilnmis hesab olunur?

4. Insallahki forumda bele bir shey oxudumki bir qardash sul verir ki, men gezmeye getmek istediyim yerde namaz qilmaqa yer yoxdursa esri zohrun vaxtinda qilib gede bilerem ve sizde cavabda inshallahki beli demisiniz.

Men sefer namazinda bele etmeyi bilirdim ve iki ruket qilmaqi bilirdim ancaq bashqa halda yox, yeni deyek ki, men Nerimanov parkina gezmeye gedirem zohru qildiqdan sonra esride zohrun vaxtinda qilib gede bilerem? Bu zaman namazlar nece qilinir? Ve delil?

Axi biz Ehli sunne bele namaz qilanlari qinayiriqki namazi bele qilmaq olmaz, her namazin oz vaxti var. Yeni namaz 5 vaxtda qilinmalidir.
Eger beledirse onda bizim shielerden ferqimiz ne oldu?

5. Bir qardash dediki Lezgi mescidinde isha namazini yarim saat qabaqa cekibler.
Namazi vaxtindan qabaq qilmaq nece olur,sunnede bele bir shey var,sebeb nedir ve delil?
Sehih Buxaride cume namazinin hava isti olduquna gore gec qilinmasini oxumusham ama ishanin tez qilinmasina rast gelmemishem belkede bele bir shey var Sehih Buxaride menim yadimdan cixib.

6. En meslehetli Tohvid kitabi hansi alimin kitabi sayilir?
Kamal Huseynov adli qardash var o butun alimlerden yiqma Tovhid kitabi hazirlayib.
Bele yiqma kitablari almaq meslehetdir yoxsa tek bir alimin Tohvid ve elecede diger kitablarin almaq?

7. Elm Telebesi (Medine) olan bir qardashin ispal adli dersine qulaq asdim orda qardash deyirki eger namaz qilan zaman shalvar topuqdan ashagi dusherse namaz batildir.
Bu rey islam alimlerinin reyidir yoxsa Peygember (s.a.v) bele deyib?

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Xeyr.
2. Camaata hansı vəziyyətə çatdınsa, o vəziyyətdə qoşul. Abu Bakrın (radiyALLAHU 'anhu) hədisini səhv başa düşmüşünüz. Abu Bakr (radiyALLAHU 'anhu) məscidi girəndə rüku etdi və addımlayıb səfə qoşuldu, peyğəmbər (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) dedi ki, belə eləmə.
3. Rükuyadək çatsanız, həmin rükət qılınmış sayılır.
4. Şiələrdən fərqimiz budur ki, biz bunu adət halına salmamışıq, sadəcə bəzən və müəyyən hallarda edə bilərik.
5. Bu məscidin imamından asılıdır, əgər buna səbəb varsa, işanı irəli çəkmək olar.
6. Elə o kitabı alın oxuyun, lakin başqaları da olsa, alıb oxuyun.
7. Hədis var, amma hədis zəifdir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Ebu Sacit]

salam aleykum.

(1) qadının qaynatasına ata (və ya "papa") deməsi günah sayılmır? (yoldaşının təbiriycə yəni...)
(2) əgər günahdırsa hansı formada müraciət yerinə düşər?
(3) eşitdiyimə görə qadın 3 halda yenisi ilə (başqa qadınla) əvəz oluna bilər. O hansı hallardır?

(4) Allahdan övlad istəyərkən bu cür dua etmək olarmı? - " Allahummə, səndən sağlam və əməlisaleh övlad istəyirəm. Amma çox istəyərəm övladım OĞLAN olsun". (yeri gəlmişkən mən bu cür dua etmişdim və yuxumda cinsiyyəti oğlan olan bir uşaq göstərilmişdi mənə. Və Əlhəmdulilləh, nəticədə Sacit adlı bir övladım oldu...)
(5) uşağa bu cür ad qoymaqda bir problem yoxdur ki?
(6) bəs Səccad adı necədir?

(7) bu yaxınlarda yuxumda üzümdəki tüklərimin bir çoxuna dən düşdüyünü (ağardığını) və beləcə yuxuda özümü güzgüdə seyr elədiyimi gördüm. Bunun yozumu nə ola bilər?

(8) gözdəymədən qorunmaq üçün mənə, malıma və əsas da övladıma Fələq və Nəs surələrini yad baxışlar bu saydıqlarıma tuşlanmışkənmi oxumalıyam? Və nə qədər oxumağım kifayət edər?

(9) Türkiyədə Hənəfi məzhəbi hakimdir, yanılmıramsa. Ordakılar fiqhi məsələlərdə Hənəfidilər, ya həm də əqidəvi məsələlərdə də?

(10) dəstəmaz alarkən əlin 3 barmağının arxasını qoşalaşdırıb boyun ardına məsh çəkmək bidətdir, ya bu zəif hədisdə keçir?

Suallarımla sizi yordumsa haqqınızı halal edin, inşəAllah!
Hörmətlə: Ebu Sacit Musalı

salam aleykum.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1-2. Hörmət mənasında demək olar.
3. Sual aydın olmadı, amma qadın belə dəyişilə bilər ki, talaq verilsin.
4. Əlhəmdulillah.
5. Eyib etməz.
6. Eyni köklüdür, sadəcə birinci ad daha aydındır.
7. Allah bilir.
8. Xeyr, evə gələndən sonra oxuyun.
9. Fiqhdə hənəfidirlər, amma əqidədə problemləri var.
10. Bu uydurma hədisdir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[az-Zubeyr]

Əssələmu aleykum va rahmətullahi va bərakətuh.

Bu məlumatları yoxlayın!

1. Əbu Bəkr əs-Siddiq- Peyğəmbər (salAllahu aleyhi və səlləm) sağ ikən camaat namazına ən çox imam təyin etdiyi səhabədir.
2. Ömər ibnul Xattab- Altı ayədə Rəbbinə müvafiq olmuş yeganə səhabədir.
3. Osman İbnul Əffan- Bütün mələklərin həya etdiyi və Rasulullahın (sallAllahu aleyhi və səlləm) iki qızını almış yeganə səhabədir.
4. Əli ibn Əbu Talib- Sünnədə fəzilətinə dair ən çox rəvayət nəql edilmiş səhabədir.
5. Abdullah ibn Məsud- Quranı ilk dəfə aşkarda oxuyan səhabədir.
6. Abdurrahmən ibn Auf- Rasulullaha (sallAllahu aleyhi və səlləm) namazda imamlıq etmiş yeganə səhabədir.
7. Abdullah ibn Cəhş- İslamda paylanan ilk qənimətin sahibi olan səhabədir.
8. Əbu Sinən ibn Vəhb- Ridvan beyətində Rasulullaha (sallAllahu aleyhi və səlləm) ilk beyət etmiş səhabədir.
9. Ubeyy ibn Kəab- Rasulullahın (sallAllahu aleyhi və səlləm) elminə görə təbrik etdiyi səhabədir.
10. Əbu Ubeydə ibnul Cərrah- İslam ümmətinin ən etibarlısı adlanan səhabədir.
11. Talhə ibnul Ubeydullah- Peyğəmbərin (sallAllahu aleyhi və səlləm) “Yer üzündə gəzən şəhid” adlandırdığı səhabədir.
12. Zubeyr ibnul Əvvam- Rasulullahın (sallAllahu aleyhi və səlləm) “ən yaxın sirdaşım” adlandırdığı səhabədir.
13. Abdullah ibn Səlam- ‘Cənnətdə on nəfərin onuncusu’ adlanan səhabədir.
14. Saad ibn Muaz- Ölümünə acıyaraq, Ərşin titrədiyi səhabədir.
15. Hənzələ ibn Əbu Amir- Vəfat etdikdən sonra mələklərin yuyaraq, qüsl etdiyi səhabədir.
16. Ukkəşə ibn Mihsan- Cənnətə sorğu-sualsız daxil olan 70 min nəfərdən, adı bizə məlum olduğu yeganə səhabədir.
17. Həmzə ibn AbdulMuttalib- Peyğəmbərin (sallAllahu aleyhi və səlləm) “şəhidlərin seyidi” adlandırdığı səhabədir.
18. Zeyd İbnul Hərisə- Qurani-Kərimdə adı çəkilən yeganə səhabədir.
19. Abdullah Əbu Cabir- Şəhid olduqdan sonra Allahın hüzuruna çağırıb, danışdığı səhabədir.
20. Aişə bint Əbu Bəkr- Rasulullahdan (sallAllahu aleyhi və səlləm) ən çox hədis rəvayət edən qadındır.
21. Təmimi ibn Əusəd-Dəri- Peyğəmbərin (sallAllahu aleyhi və səlləm) ondan hədis rəvayət etdiyi yeganə səhabədir.
22. Huzeymə ibnus-Sabit- Şahidliyi iki kişinin şahidliyinə bərabər olan səhabədir.
23. Əbu Hureyra- Rasulullahdan (sallAllahu aleyhi və səlləm) ən çox hədis rəvayət edən səhabədir.
24. Musab ibn Umeyr- İslamda ilk səfir və ilk cümə namazı qıldıran səhabədir.
25. Əbu Zərr- Ən təvazökar səhabədir.
26. Bilal ibn Ribah- İlk dəfə azan verən səhabədir.
27. Sabit ibn Qeys ibn Şəmmas- Peyğəmbərin (sallAllahu aleyhi və səlləm) xatibi olan səhabədir.
28. Xədicə bintul-Xuveylid- İslamı ilk qəbul edən kəsdir.
29. Xalid ibn Valid- Peyğəmbərin (sallAllahu aleyhi və səlləm) “Allahın qılıncı” adlandırdığı səhabədir.
30. Zeynəb bint Cəhş- Nigahını Allah (subhənəhu və təalə) kəsdiyi yeganə qadındır.
31. Useyd ibn Hudeyr- Quran qiraətini mələklərin dinlədiyi səhabədir.
32. Sumeyyə ummu Yəsir- İslamın ilk şəhid qadınıdır.
33. Dəhiyyə əl-Kəlbi - Ən gözəl səhabədir.
34. İbn Abbas- “Quranın tərcüməçisi” adlanan səhabədir.
35. Huzeyfə ibnul Yəmən- Peyğəmbərin (sallAllahu aleyhi və səlləm) münafiqlərin adlarını bildirdiyi yeganə səhabədir.
36. İmran İbn Huseyn- Mələklərin hər gün salamlaşdığı səhabədir.
37. Cəfər ibn Əbu Talib- Kəsilmiş qolları yerinə Allahın ona qanad verdiyi səhabədir.
38. Ummu Səlim- Ümmət içində ən bahalı mehrə sahib olan qadındır. Onun mehri İslam idi.
39. Safiyyə bint AbdulMuttalib- Allahın dinini qorumaq üçün muşrik bir kişini öldürən ilk qadındır.
40. Muaz ibn Cəbəl- Ümmətin halal və haramını ən gözəl bilən səhabədir.
41. Miqdad ibni Amr- Allah yolunda ilk at çapan səhabədir.
42. Osman ibni Mazun- Baqidə dəfn edilən ilk mühacirdir.
43. Zeyd İbnul Xattab- “Yəməmə gününün şahini” adlanan səhabədir.
44. Sələmə ibnul Əqva- Peyğəmbərin (sallAllahu aleyhi və səlləm) “Piyada döyüşçülərin ən xeyirlisi” adlandırdığı səhabədir.


Əssələmu aleykum va rahmətullahi va bərakətuh.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Çoxu düzdür.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[rasimis]

As salamu aleykum sheyx,bizim evde qaynanamnan qaynatam chox vaxt mugama qulaq asirlar ve bunun qabagini almaq olmur bashqa otaga getsek de yene ses gelir ve mene ele gelir ki bunun gunahi bize yazilmir yeni yoldashimnan mene duzdurmu?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəli, sizə aid deyil.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Mushfiq]

As Salamu Aleykum va rahmatullahi va Baakatuhu
bismillahi

Exi menim Allahin komeyi ile 10 gundur oglum dunyaya gelib adini Mühəmməd qoyacağam inşəllah inid mən bilmək istəyirəm qrafik cəhətdən Mühəmməd yoxsa Məhəmməd olamlıdır?

Elhemdulillah

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah əməli salehlərdən etsin, Muhəmməd olmalıdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[NH_84]

As salam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!

Destemazsiz erebce sureler ezberlemek olar kompyuterden?
Tebii ki, el deymir heriflere ancaq Allahin kelami olduqu ucun bu suali verdim.

As salam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əslən olar, amma dəstəmazlı olsanız daha yaxşı olar və bərəkətli olar, inşəAllah.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[az-Zubeyr]

Əssələmu aleykum va rahmətullahi və bərakətuh.

Son vaxtlar bəzi qardaşlar arasında müzakirə obyektinə çevrilən bir məsələ Ebu Zerkanın elm tələbəsi olub-olmamasıdır. Öncə onu söyləyim ki, hansısa dəvətçininin məsləhətli olub-olmaması onun söylədikləri ilə müəyyən edilir. Əgər kimsə Ebu Zerkanı dinləməyin məsləhət olmadığını söyləyirsə o zaman onun auido dərslərindən bir hissə və ya video çıxışlarından bir fraqment gətirsin və söyləsin ki: “Burada Ebu Zerka xəta edir, onun üçün onu dinləmək məsləhət deyil.”

Lakin əlhəmdulilləh, hələki Ebu Zerka dəvətdə salamatdır. Və bu məsələni bu qədər böyüdərək qardaşların öz arasında nifaq yaratması doğru deyildir. Kimsə Ebu Zerkadan ehtiyat edirsə və ya dinləmək istəmirsə o zaman dinləməsin. Kifayət qədər dəvətçi qardaşlar var və bütün məsələlərdən kifayət qədər danışıblar. Əgər Türkiyəli qardaşları dinləmək istəyirsə, onlar arasında da salamat dəvətçilər, məşhur elm tələbələri var. Dəvət təkcə Ebu Zerkaya bağlı deyil. Digərlərini dinləyib faydalansınlar.
Lakin demək ki, Ebu Zerkanı və ya kimisə dinləmək məsləhət deyil, bunun üçün söylədiyini isbat etməyi lazımdır.

İkinci bir məsələ dəvət üçün şərt deyil ki, Ebu Zerka məşhur elm tələbəsi olsun. Və ya şərt deyil ki, hansısa İslam Universitetini bitirsin. Məsələ, onun dəvətdə salamat olub-olmamasındadır. Və heç bir kəsi diplomuna görə qiymətlədirmək də doğru deyildir.

Bəzi qardaşlar Ebu Zerkanın öncə etdiklərini (naşid oxuduğunu və s.) dəlil olaraq gətirib, ondan ehtiyatlı olmağı söyləyirlər. Qeyd edim ki, Rasulullahdan (sallAllahu aleyhi və səlləm) başqa hər bir kəs dəvətdə xəta edə bilər. Lakin biz xətaları götürmürük. Əsas da Ebu Zerka onu sələfi olmadan öncə etdiyini və xəta etdiyini bəyan etmişdir.

Azəri qardaşlar arasında da dəvət edən və dərsləri saytlara yerləşdirilən qardaşlarımız var ki, onlar elm arxasınca heç bir ölkəyə getməmiş, heç bir alimdən dərs almamışlar. Burada öyrənmişlər. Lakin gözəl dəvət edirlər və söylədiyiniz “elm əhli” onlardan faydalanmağı məsləhət görürlər.
Onlardan faydalanmağı məsləhət görən qardaşların bir neçə il Səudiyyədə yaşayıb, bəzi elm əhlindən dərs alan Ebu Zerkadan faydalanmağı məsləhət görməməyi qəribədir.

O ki qaldı Qamət qardaşın, “Ebu Zerkadan ehtiyatlı olmaq” haqda söylədiyinə, bunu onun özünə zəng edib soruşun və o da dediyini izah etsin. Bu cümləni müzakirəyə çıxarıb məndən və ya hansısa başqa qardaşdan soruşmaq düzgün deyildir.

Hansısa qardaşın Ebu Zerka ilə, onun Bakıya gəlmə səbəbi və ya başqa səbəblər ilə şəxsi problemi varsa da onu dəvətə qatmasın və Ebu Zerkaya şəxsi zəng edib və ya elektron poçt ünvanına yazıb, özəl olaraq həll etsin.
Bir daha qeyd edim ki, Türkiyədə məşhur elm əhli və dəvətçi qardaşlar var, hansı ki, hansısa məsələ və ya bir kəs haqda rəy öyrənmək üçün onlara zəng edib öyrənirik. Yəni orada dəvət təkcə Ebu Zerkaya bağlı deyil. Dinləmək istəməyən digər qardaşları dinləyib, onlardan faydalansın.

Məsələ, hansısa alimdən dərs almaqla yanaşı dəvətdə salamat qalmaqdır. Çünki tarixdən məlumdur ki, elm əhli olanlardan –Quran hafizi, Buxari, Muslim və başqa hədis kitablarını əzbər bilənlər sonucda dindən çıxmış halda dünyalarını dəyişmişlər.
Allah qorusun.

Onun üçün bir kəsi məsləhət gördükdə, ”Bu filan alimdən dərs alıb və mütləq olaraq ondan faydalanmaq olar” – demək və bu cür kor-koranə məsələyə yanaşmaq yanlışdır. Əsas dəvətçinin nəyə dəvət etdiyinə-yəni söylədiklərinə baxılır. Və dində salamat olduğu bununla müəyyən edilir.

Və bəzi qardaşlar Mədinə Beynəlxalq İslam Universitetini bitirənləri elm əhli kimi görmür. Qeyd edim ki, həmin qardaşlar illərlə ‘elminə islam ümmətinin şahidlik etdiyi’ alimlərdən dərs almışdır. Yəqin ki, bu cür fikirdə olan qardaşlar, onlara verilən diplomda yazılanlara və alimlərin isə nəyə imza atdığına baxsalar bu cür söyləməzlər.
Yenə də qəlblər Allahın (Subhənəhu və təalə) barmaqları arasındadır. Və istədiyi kəsi haqq yoldan azdırmağa qadirdir. Onun üçün lap bu universiteti bitirsə də, hansısa alimdən dərs alsa da hər bir dəvətçinin nə söyləyib, nəyə dəvət etdiyinə baxın. Xüsusən əqidə və başqa mövzularda...

Allah (Subhənəhu və təalə) bizə bu dünya və Axirətdə fayda verəcək elm versin. Və bizi faydasız elmdən qorusun.

Əssələmu aleykum va rahmətullahi və bərakətuh

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Sadəcə məsələni şişirdənlər var, bu dərəcədə lazım deyil, məsələ bitdi. Allah bizi dində sabit etsin.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Mushfiq]

As Salamu Aleykum
Bismillehi

1. Men ekser vaxtlar subh namazina kimi yatmiram bezen subh namazina dura bilirem bezen yox subh namazina dura bilmeyende cox narahat oluram ele bilirem ki subh namazin qilmayanda o biri namazlarinda lezeti qacir ona gore calishiram subh namazina kimi yatmayim yatim qilim bu ozune eziyyet vermek demek deyil ki?

2.Anam niyyet etmishdi ushaqim olsa qurban kesecek bele niyyet etmek olarmi?ve inidi qizim 1 yash 4 ayliqdir qurban keserken Qurbanliqi kim kesmelidir?ve duani ozummu oxumaliyam? ve hansi dualari oxumaliyam

3.Menim qardashim bankdan kredit goturur faizde var men dovlet ishinde ishdediyim uchun kartimi qoymali oluram qardashim rusiyada ishdeyir dedi rusiyaya gedim 1 illik kreditin hamisi birdefelik gonderecem faizde ozum odeyecem bele halda mene gunah dushurmu?sadece o kredit pulda mene hechne qalmir yeni men beherlenmirem ozune ev tikir

Elhemdulillah

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bu bəyənilməyən əməldir, çünki məlumdur ki, Allah Təala gecəni yatıb dincəlmək üçün yaradıb. Çalışın adət eləməyin.
2. Bu cür nəzir demək bəyənilmir, paxıl nəziri adlanır. Kim nəzir edirsə, qeyri-şərtsiz etməlidir. Amma əgər deyibsə, yerinə yetirməlidir.
3. Bəhrələnməsəniz də, şərik sayılırsınız, ona görə də belə əməldən çəkinin.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[UmMuhammad]

As Salamu aleykum wa rahmatuLlahu wa barakatuhu!
Qamet qardash,bezen cume namazlarinda yoldashimla cume namazina gedirem.Yoldashim cume namazina hazirlashanda,qusl alir,destnamaz alir,en yaxshi paltarlarini geyinir,misvaklanir,etirlenir ve mescide gedir.Men bilmek isterdim men onunla mescide getdiyim cumelerde (duzdu yoldashim deyir ki,menim getmeyim vacib deyil deyil,deyir qadin ucun en feziletli yer evdir,amma men cox isteyirem!) hemin hazirliqlari gormeliyemmi yoxsa vacib deyil ve kishiye yazilan savablar qadinada dushurmu?
Onceden teshekkur edirem.ALLAH sizden razi olsun!Wa aleykuma Salam wa rahmatuLlahu wa barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əgər məscidə gedirsinizsə, o nə edirsə, sizə də vacibdir, amma çalışın buna adət eləməyin. Siz əsasən bayram namazlarına gedin.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Esselemu aleykum.qardaw bu hedise aydinliq getirerdiniz.
Buxari yazЃ0ђ3r: Ў°QЃ0ђ3tlЃ0ђ3q dЁ№Ѓ0”6Ѓ0¬5n kimi Ѓ0‰0mЃ0¬5r ibn XЃ0¬5ttab P§ЦyЃ0Ћ6Ѓ0¬5mbЃ0¬5rin Ѓ0¬5misi AbbasЃ0ђ3n vasitЃ0¬5silЃ0¬5 Allahdan yaЃ0Ћ6Ѓ0ђ3Ѓ0”6 istЃ0¬5yir vЃ0¬5 deyirdi: Ў°Ѓ0ђ2lahi, nЃ0¬5 zaman qЃ0ђ3tlЃ0ђ3q vЃ0¬5 quraqlЃ0ђ3q olurdu, PeyЃ0Ћ6Ѓ0¬5mbЃ0¬5rimiz (s) vasitЃ0¬5silЃ0¬5 SЃ0¬5ndЃ0¬5n yaЃ0Ћ6Ѓ0ђ3Ѓ0”6 istЃ0¬5yirdik, SЃ0¬5n dЃ0¬5 bizi sirab edirdin. Ѓ0ђ2ndi dЃ0¬5 PeyЃ0Ћ6Ѓ0¬5mbЃ0¬5rimizin Ѓ0¬5misinin vasitЃ0¬5silЃ0¬5 SЃ0¬5ndЃ0¬5n yaЃ0Ћ6Ѓ0ђ3Ѓ0”6 istЃ0¬5yirik, bizi sirab elЃ0¬5!Ў± Ravi deyir: Ў°YaЃ0Ћ6Ѓ0ђ3Ѓ0”6 da yaЃ0Ћ6dЃ0ђ3!Ў±
Qaynaq:
1) Ў°SЃ0¬5hih ЁC BuxariЎ±;
2) Ѓ0™3hmЃ0¬5d Zeyni DЃ0¬5hЃ0¬5lan, Ў°XЁ№lasЃ0¬5tЁ№l-KЃ0¬5lamЎ±;
3) Ѓ0™3llamЃ0¬5 QЃ0¬5stЃ0¬5lani, Ў°MЃ0¬5fahibЎ±;
bu hedisin menasi nedir.bu sirk deyil.bunu RAFIZILER yazmiwdi.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Siz bu yazını hardansa nüsxələmisiniz, amma heç nə oxunmur, düzəldib bir də yollayın.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[az-Zubeyr]

[Dsdopl]

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!
InşAllah faydalı olar !

QORXUDA ŞİRK
QORXUNUN (XOFUN)160 DORD NOVU VARDIR:
1. İbadət olan qorxu: Bu yalnız Vahid və şəriksiz Allahdan olan qorxudur. «Şubhəsiz ki, Rəbbinin
huzurunda haqq-hesabdan qorxanı iki (Ədn və Nəim) Cənnət gozləyir. (ər-Rahmən 46). «Amma kim
(Qiyamət gunu) Rəbbinin huzurunda durmaqdan qorxmuş və nəfsi-istəyinə şəhvəti qadağan etmişsə
həqiqətən də onun yeri Cənnətdir». (ən-Nəziət 40-41). Allah oz mələklərini vəsf edərək buyurur: «Onlar oz
fovqundə olan Allahdan qorxar və ozlərinə buyurulanları edərlər». (ən-Nəhl 50). «Allahın risalətini təbliğ
edənlər Ondan qorxar, Allahdan başqa hec kəsdən qorxmazlar.Allahın cəkdiyi haqq-hesab kifayətdir»(əlƏhzab
39).
2. Şirk olan qorxu: Bu bəndənin hər hansısa bir şeydən Allahdan qorxduğu kimi və daha artıq
qorxmasıdır. «(Ya Muhəmməd!) O, şəxsləri gormursənmi ki, onlara (vaxtı ilə) muharibədən əl cəkin,
namaz qılın, zəkat verin! deyilmişdir. Onlara cihad etmək vacib olduqda isə icərilərindən bir qismi
Allahdan qorxan kimi və ya daha artıq insanlardan qorxuya duşərək: «Ey Rəbbimiz! Cihad etməyi nə
ucun bizə vacib etdin, nə olardı ki, bizi yaxın zamana qədər (oz əcəlimiz catana qədər) yubadardın»
dedilər. Onlara soylə ki, dunyanın ləzzəti və faydası azdır, lakin muttəqi ucun axirət daha xeyirlidir. Sizə
(muttəqilərə) xurma cəyirdəyindən olan nazik tel qədər belə zulm olmayacaqdır». (ən-Nisa 77). Nuh –
əleyhissəlam – ın qovmu dedilər: «Biz ancaq bunu deyirik ki, bəzi tanrılarımız (onlara tapınmağımızı
qadağan etdiyinə gorə) sənə sədəmə (xətər) toxundurmuşdur (ona gorə də ağzına gələni danışırsan). (Hud)
belə cavab verdi: Allahı şahid tuturam və siz də şahid olun ki, mən sizin (Rabbimizə) qoşduğunuz
şəriklərdən uzağam». (Hud 54). Bu qorxu məzarlara və butlərə səcdə edənlərdə olur. Ozləri qorxduqları
ucun (filankəsin cəddi səni tutar, şəkkə etmə və s.) Tovhiddə sabit olanları bununla qorxudurlar. «Adamlar
arasında elələri də vardır ki, biz Allaha iman gətirdik – deyər, Allah yolunda bir əziyyət gordukdə isə
160 XAŞİYƏ – qorxduğu kimsənin əzəmətini və boyukluyunun kamilliyini bilmə əsasında yaranan qorxudur. «Qulları
arasında Allahdan ən cox alimlər qorxar». (Fatir 28). Yəni, Onun əzəmətinin və boyukluyunun kamilliyini bilənlər
qorxar. Buna gorə də Xaşiyə, Xofdan daha geniş, ustun mənanı əhatə edir. Həmcinin də xaşiyə yalnız alimlərdə olur.
Misal olaraq bir kişi bir nəfərdən qorxur. Lakin onun ona gucu catıb catmayacağını bilmir. Bu xofdur. Lakin həm
qorxur, həm də bilir ki, ona gucu catacaq bu xaşiyədir. Momin qul Allaha qorxu ilə umud arasında olmalıdır. İtaət
halında umud ustun gəlməlidir ki, itaəti coxaltsın və qəbulu umud etsin. Bir gunah edəcək olursa qorxu ustun gəlməlidir
ki, o gunahdan qacıb cəzasından qurtara bilsin. Bir elm adamı deyir ki: Xəstəlik halında umud tərəfi coxalt. Sağlam
olduqda isə qorxu tərəfi coxalt. Cunki xəstənin qəlbi qırıqdır, ruhu zəifdir. Bəlkə də əcəli yaxınlaşmışdır və oləcəkdir.
O, kimsə bu halı ilə uca Allaha gozəl zənn bəsləməlidir. Sağlığında isə uzun muddət həyatda qalmağı umud etməkdədir
və buna gorə də belə bir haldan qurtula bilmək ucun qorxu tərəfi ustun olmalıdır. Bir goruşə gorə də qorxu və umud
eyni olmalıdır ki, umud Allahın məkrindən səni əminliyə salmasın, qorxu da Allahın rəhmətindən umud kəstirməsin.
41
insanların fitnəsini161 Allahın əzabı kimi qəbul edər». (əl-Ənkəbut 10). Zahirinə baxsaq bu ayənin qorxu ilə
hec bir əlaqəsi olmadığını duşunərik. Lakin bu belə deyildir. Cunki onlar insanların fitnəsini, ona verdikləri
əzab-əziyyəti Allahın əzabı hesab edib və onların fitnəsindən Allahın əzabından qorxduğu kimi qorxdular.
Buna gorə də insanların dediklərini, insanların əmrlərini Allahın əmrindən ustun tutdular.
3. Asilik olan qorxu: Bu bəndənin bir insandan və ya bir qrup insandan qorxaraq fərz olanı tərk etməsi,
onlardan qorxaraq harama yol verməsi və bunun da ikrah həddinə catmasıdır. Cunki bir fərzi tərk etməyə və
ya bir haramı etməyə səbəb təşkil edən hər bir şey haramdır. «Sizi yalnız o, şeytan oz dostlarından olması ilə
qorxudub cəkindirir. Amma siz onlardan qorxmayın! Əgər mominsinizsə Məndən qorxun (Xof)». (Ali
İmran 175). «(Ya Muhəmməd!) Hara (səfərə) cıxsan (namaz vaxtı) uzunu Kəbə məscidinə tərəf cevir.
Harada olsanız uzunuzu o, tərəfə dondərin ki, ozlərinə zulm edənlərdən başqaları sizə irad tutmasınlar.
Siz onlardan deyil Məndən qorxun ki, Mən də sizə olan nemətimi tamamlayım. Bəlkə onda siz haqq
yolunu tapasınız». (əl-Bəqərə 150). «Onlardan qorxmayın, Məndən qorxun!». (əl-Maidə 3). «İnsanlardan
qorxmayın, Məndən qorxun!». (əl-Maidə 44). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Uca
Allah Qiyamət gunu oz bəndəsinə deyəcəkdir: «Sən gunah gordukdə sənə onu duzəltməyə nə mane oldu?».
O: «Ey Rəbbim! Mən insanlardan qorxdum» deyəcəkdir. Allah: «Sən ilk oncə Məndən qorxmalısan» deyə
buyurdu162. «Allahın məscidlərini yalnız Allaha, qiyamət gununə iman gətirən, namaz qılıb zəkat verən və
Allahdan başqa hec kəsdən qorxmayan adamlar təmir edə bilərlər. Məhz onlar doğru yolu tapa
bilənlərdən ola bilərlər». (ət-Tovbə 18). Aişə – radıyallahu anhə – nin Muaviyə – radıyallahu anhu – ya
nəsihət olaraq yazdığı məktubda ona Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – in sozlərini ona catdıraraq
deyir ki, Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim insanları qəzəbləndirərək Allahı razı
salarsa, Allah da ondan razı olar və insanları da ondan razı edər (Başqa rəvayətdə: Onu insanlara mohtac
etməz). Kim də Allahı qəzəbləndirərək insanları razı salmağa calışarsa Allah da ona qəzəblənər və insanları
da onun ustunə qəzəbli olaraq salar (Başqa rəvayətdə: Onun işini insanlara həvalə edər)»163. İmam Şafii –
rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «İnsanları razı salmaq ağla sığmayan bir şeydir. O, halda sənin halını
duzəldən işə bax. Ondan ayrılma və ondan başqa hər bir şeyi də kənara burax. Yardılmışları razı salmaq nə
sənin gucun dairəsində olan bir şeydir, nə də əmr olunan bir şeydir. Yaradanı razı salmaq isə guc yetrilə bilən
və əmr olunan bir xususiyyətdir». Əbu Səid – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm - buyurdu: «İnsanda olan yəqinliyin zəifləməsinin səbəbi Allahı qəzəbləndirib insanların
razılığını axtarmaq, Allahın verdiyi ruziyə gorə onlara şukr etmək, Allahın sənə vermədiyinə gorə başqalarını
məzəmmət etmək. Allah ruzisini nə tamahkarın tamahı gətirər, nə də nifrət edənin nifrəti uzaqlaşdıra
bilər»164. Bəzi insanlar elə zənn edirlər ki, ruzini verən filankəsdir. O, şəxs olmasa maaşım verilməz, ac
qalaram, aclıqdan olərəm və umudunu ona bağlayır. Onun istədiyi, tamah etdiyi dunya və axirət Allahın
əlindədir. Cunki o, kimsə Allahdan razı qalıb, Allahın sevdiyi və razı qaldığı şeylərə itaətlə yonəlir. Cunku o,
bilmişdir ki, hər bir xeyir, onun oz xeyiri də Allahın əlindədir. Allahın Rəbb olması ilə razı qalan insan
məxluqdan umudunu uzmuşdur. O, bilir ki, ruzini verən Allahdır, lakin bunlar səbəblərdir. Əbul-Abbas
Abdullah b. Abbas - radıyallahu anhu– rəvayət edir ki, bir gun (minikdə) Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – in arxasında oturmuşdum. O, buyurdu: «Ey oğul! Mən sənə bir necə kəlimə oyrədəcəm. Allahı qoru
ki, Allahda səni qorusun. Allahı qoru ki, onu oz qarşında tapasan. Bir şey dilədikdə, Allahdan dilə. Komək
istədikdə yenə də Allahdan komək istə. Bunu da bil ki, əğər butun insanlar sənə xeyir vermək ucun bir yerə
yığışsalar da belə Allahın yazdığından artıq sənə hec bir xeyir verə bilməzlər. Bunu da bil ki, əğər sənə zərər
vermək ucun bir yerə yığışsalar da yenə də Allahın yazdığından artıq sənə zərər verə bilməzlər. (Cunku)
qələmlər qaldırılmış, səhifələrin (murəkkəbi) qurumuşdur»165. Allahın verdiyi ruziyə gorə başqalarına şukr
edənlərin misalını Şeyx Useymin - rahmətullahi aleyhi - belə izah edir: «Sən oz uşağına pul verirsən ki, apar
bunu filankəsə ver. O, da pulu həmən kimsəyə verdikdə pulu alan o, uşağı tərifləyir. Lakin pulu verəni
unudur. Pulu verən uşağın atası, vasitə isə ovladı idi. Bu da Allahın verdiyi ruzini başqaları ilə bağlayanların
misalıdır. İkinci sinif insanlar isə Allahın vermədiyi şeylərə gorə insanları qınayırlar. Buna da misal olaraq:
Hər hansı bir şəxs Allah yolunda sədəqə paylayır və sənə catanda sədəqə qurtarır və ya sənə vermir. Buna
gorə də onu məzəmmət edir. Bu da yəqinliyin zəifliyindəndir. Buna gorə də qul (insan) hər bir işdə Allahın
razılığını gozləməlidir».
4. Təbii qorxu: Bu insanın duşməndən, vəhşi heyvandan, atəşdən, suda boğulmaqdan və s. qorxmasıdır.
Bunda da həddi aşmamaq şərtilə. «Belə ki, Musa qorxaraq səhəri nigarancılıq icində qarşıladı. Bir də nə
gorsə yaxşıdır! Dunən ondan imdad diləyən kəs bu gun fəryad cəkib yenə onu koməyə cağırır. Musa ona
dedi: «Sən doğurdan da acıq-aşkar bir azğınsan». (əl-Qəsəs 18). «Musa qorxu və intizar icində şəhərdən
cıxıb Pərvərdigara! Məni bu zalım tayfanın əlindən qurtar! dedi» (əl-Qəsəs 21). «Qardaşım Harun
161 Qurani Kərimdə fitnə əzab yerində də işlədilir.
162 İbn Məcə 4008.
163 Tirmizi əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5886, İbn Hibban 276, əl-Qudamə «Musnədu Şihab» 499,500, əl-Humeydi
«Musnəd» 266
164 Əbu Nəim «Hiylə», Beyhəqi.
165 Tirmizi 2516, əl-Albani «Səhih əl-Cəmi» 7834.
42
danışıqda məndən bəlağətlidir. Onun da, mənim də dediklərimi təsdiqləyərək bir koməkci gondər. Onların
məni yalancı hesab edəcəklərindən qorxuram». (əl-Qəsəs 34). «Musa dedi: «Ey Rəbbim! Mən onlardan
bir nəfəri oldurmuşəm, qorxuram ki, onlar da məni oldurərlər». (əl-Qəsəs 33). «Musa dedi: «Ey Rəbbim!
Onların məni yalancı sayacaqlarından qorxuram!». (əş-Şuəra 12). Buna gorə də Uca Allahdan qorxmaq
təriflənən bir şəkildə ola bildiyi kimi, tərifə layiq olmayan bir şəkildə də ola bilər. Tərifə layiq olan Allah
qorxusu əgər bir kimsə ilə Allaha usyan arasına bir əngəl təşkil edərsə və o, kimsənin fərzləri edib, haramları
tərk etməyə gətirib cıxardarsa bu qorxu təriflən-məyə dəyər. Bu qayə əldə edilərsə qəlb huzur tapar, Allahın
neməti ilə sevinər, mukafatı umacaq hala gələr. Tərifə layiq olmayan qorxu isə qulu Allahın rəhmətindən
umud166 kəsməyə gətirən qorxudur. O, vaxt qul həsrətlər cəkməyə başlayar və hətta umudsuzluyu guclu
olduğu ucun gunah etməyə davam edər. «Rəbbindən (Onu) gormədikləri halda qorxanları isə bağışlanma
və boyuk bir mukafat gozləyir». (əl-Mulk 12). «O, kəslər ki, nə ticarət, nə alış-veriş onlaı Allahı zikr
etməkdən, namaz qılmaqdan və zəkat verməkdən yayındırmaz. Onlar qəlblərin və gozlərin haldan-hala
duşəcəyi bir gundən qorxarlar». (ən-Nur 37). «Məgər axirətdən qorxan, Rəbbinə umur bəsləyən, gah
səcdəyə qapanıb, gah da ayaq ustə durub gecə saatlarını ibadət icində kecirən (muti bəndə kafirlə
birdirmi?)». (əz-Zumər 9).

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar!

TƏVƏKKULDƏ ŞİRK
İbn Rəcəb – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Təvəkkul – etimad etmək, həvalə etmək, acizliyi izhar
etmək, başqsına etimad etməkdir. İstilahi mənası isə: «Qəlbin sadiq formada Allaha etimad etməsi, xeyirli
şeyləri əldə etmək və zərərli şeyləri tərk etmək ucun». Şeyx Useymin – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Sidq
urəkdən Allaha etimad etmək, mənfəətli şeyləri əldə etmək və zərərli şeyləri tərk etmək və Allahın əmr etdiyi
səbəblərdən tutmaqdır». İmam Əhməd – rahmətullahi aleyhi – dən soruşduqda ki: «O, kəslər ki, işləməyib
evlərində oturaraq biz Allaha təvəkkul edirik deyirlər» onlar haqqında fikrin nədir? O: «Onlar bidətcidirlər»
deyə cavab verdi167 . Allaha təvəkkul dinin yarısı sayılır. Din isə yardım diləmək və ibadət etməkdir.
Təvəkkul isə yardım istəmək. Yonəlmək isə ibadət sayılır. «Yalnız Ona ibadət et və yalnız Ona təvəkkul
elə». (Hud 123). «Əgər inanırsınızsa yalnız Allaha təvəkkul edin». (əl-Maidə 23). «Artıq mominlər yalnız
Allaha təvəkkul etməlidirlər». (Ali İmran 122). «Kim Allaha təvəkkul edərsə Allah ona yetər». (ət-Taləq 3).
«Ey Rəbbimiz! Biz sənə təvəkkul etdik və Sənə yonəldik. Son donuş də Sənədir». (əl-Mumtəhinə 4). «Sən
onlardan uz dondər və Allaha təvəkkul et. Vəkil olaraq Allah yetər». (ən-Nisa 81). «Allah təvəkkul
edənləri sevər». (Ali İmran 159). «Allah bizə yollarımızı gostərdiyi halda, biz nə ucun Ona təvəkkul
etməməliyik». (İbrahim 12). «Mominlər yalnız o, kəslərdir ki, Allahın adı cəkildikdə (onun heybət və
əzəmətindən) urəkləri qorxudan titrəyər, Allahın ayələri oxunduğu zaman həmin ayələr onların
imanlarını daha da artırar, onlar ancaq oz Rəblərinə təvəkkul edərlər. Namaz qilar və verdiyimiz ruzidən
sərf edərlər». (əl-Ənfal 2-3). «Ona ibadət edin və yalnız Ona təvəkkul edin». (Hud 123). «Allaha iman
gətirirsinizsə Ona təvəkkul edin. Əgər musəlmansınızsa». (Yunus 84).
TƏVƏKKUL DORD NOVDUR:
1. Uca Allaha olan təvəkkul. Bu imanın kamilliyinin bir hissəsi və səmimi imanın əlamətlərindəndir.
Təvəkkul olmazsa iman tamamlanmaz.
2. Hansısa bir xeyirin əldə edilməsi və ya zərərin aradan qaldırılması ucun olu bir kimsəyə guvənmək
olan gizli təvəkkul. Bu boyuk bir şirk olan təvəkkuldur. Bu Allahın qadir olduğu bir şeyi Allahdan
qeyrisindən istəməkdir. Abdullah b. Ukeym – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu
166 RƏCA – umud, insanın əldə edilməsi muhtəməl olan bir şeyi umması deməkdir. Bəzən əldə edilmə ehtimalı uzaq
olan bir şey haqqında da işlədilir və bu yaxınmış kimi qəbul edilir. Zəlillik və boyun əyməyi əhatə edən bir rəca ancaq
uca Allaha qarşı olur. Belə bir umudun Allahdan başqasına bağlanması umud edənin qəlbinin durumuna gorə ya kicik,
ya da boyuk şirkdir. «Artıq kim Rəbbinə qovuşmağı umud edirsə saleh bir əməl etsin və Rəbbinə ibadətində hec kimi
şərik qoşmasın». (əl-Kəhf 110). Bunu da bil ki, tərifə layiq olan rəca ancaq uca Allaha itaət edib, bu itaətin savabını
gozləyən ya da gunahlardan tovbə edib, tovbəsinin qəbul olunmasını umud edən kimsələr haqqında işlədilir. Əməlsiz
bir umud isə bir aldanmaqdan başqa bir şey deyildir. Şeyx Useymin «Uc Əsas» Xof və Rəca bolumu.
167 Təvəkkul zamanı insanın həm Allaha arxalanması, həm də səbəblərdən yapışması muhumdur. Əgər tək Allaha
təvəkkul edib səbəblərdən tutmazsa onda bu ağılda naqislik sayılır. Necə ola bilər ki, İnsan evində otursun və desin ki,
mənə pul gələcək. Evlənməmiş desin ki, mənim uşağım olacaq və s. İkinci tərəfdən əgər insan Allaha təvəkkul etməyib
tək səbəblərdən tutarsa bu da insanın tovhidinin naqis olmasındandır. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – də
dəvəsini buraxaraq (hec kəs onu oğurlamaz və itməz deyərək) Allaha təvəkkul edən insana: «Dəvəni bağla sonra isə
təvəkkul et» deyə buyurmuşdu. Həmcinin Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ozu belə doyuşə getdikdə Allaha
təvəkkul edər lakin bununla bərabər zirehini də geyinərdi. Eynilə Məkkədən mədinəyə getdikdə Allaha təvəkkul edər,
lakuin yolu gostərmək ucu ozu ilə bərabər bələdci də goturərdi. Omər – radıyallahu anhu – nun dovrundə bir qrup
insanlar həccə gəlirlər. Lakin ozləri ilə hec bir azuqə gətirmirlər. Omər – radıyallahu anhu – onlardan bunun səbəbini
soruşduqda onlar bizlər Allaha təvəkkul edənlərik. Omər: «Sizlər Allaha təvəkkul edənlər deyilsiniz, sizlər ozlərinə
guvənənlərsiniz» dedi.
43
aleyhi və səlləm - buyurdu: «Kim boynundan nə assa ona təvəkkul etmiş olar» 168 . İmam Əhməd –
rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Təvəkkul urəyin fəaliyyətidir. Guclu iman tam təvəkkulə bağlıdır,
təvəkkulun zəifliyi isə zəif imanın subutudur. İnsan Allahdan qeyrisinə təvəkkul etdikdə aləmlərin Rəbbinə
şərik qoşur».
3. Allahın və insanların qadir olduqları bir şeyi yalnız insanlardan istəmək. Bu kicik şirkdir. Məs: Bir
kimsə xəstələnərsə və bu xəstəliyi əsnasında yalnız həkimə arxalanarsa bu kicik şirkdir. Cunki həkim sənin
sağalmağın ucun bir səbəbdir. Şəfa verən isə Allahdır. Həmcinin də hər hansı bir şəxsə təvəkkul etmək ki,
sənə ruzini verən budur. Ruzin bu şəxsdən gəlir. İstər şəxs olsun, istər əməl. Əgər ona təvəkkul edirsənsə,
ona guvənirsənsə kicik şirk sayılır. Həmcinin bir kimsə vəzifəsinə arxayındır ki, mənə corək verən budur. Bu
olmasa acından olərəm.
4. Allahın yaratdıqlarının bacardıqları işlərdə vəkil təyin etməklə təvəkkul etmək. Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – Əli – radiyallahu anhu – nu Həcc vaxtı qurban kəsmək ucun oz heyvanını ona həvalə
etməsi, həmcinin də Hudeybiyyə sulhndə muşriklərə məktub yazdıqda bu işi ona həvalə etməsi və s. Omər –
radıyallahu anhu – deyir ki: «Əgər siz haqqı ilə Allaha təvəkkul etsəniz Allah sizlərə ac olaraq gedən və tox
olaraq qayıdan quşa ruzi verdiyi kimi sizi də ruziləndirər»169. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm -
buyurdu: «Kim evindən cıxarkən Allahın adı ilə, Allaha təvəkkul etdim. Allahdan başqa guc və quvvət sahibi
yoxdur» deyərsə ona: «Hidayət edildin, qorundun və himayə edildin» deyilər. Bunun uzərinə şeytan digər bir
şeytana: «Hidayətə yonələn, qorunan və himayə edilən bir kimsəni necə sapdırım?» deyər170. İbn Abbas –
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki: «(İbrahim – əleyhissəlam – oz qovmunun butlərini sındırdığı ucun qovmu
tərəfindən həps edilir. Onun ucun boyuk bir tonqal qalanır. Əmr edilərək onu yanar tonqala atırlar. Allah
Cəbrail – əleyhissəlam – gondərir. Cəbrail – əleyhissəlam – onun yanına gələrək: «İstəyirsən sənu bu bəladan
qurtarım və qovmunu yerlə-yeksan edim» dedi. İbrahim: «Allah mənə kifayət edər, Ona gozəl vəkildir» deyə
buyurdu. Bu zaman Allah oda əmr edir ki, od sərin və salamat olsun171. Allahın əmri ilə atəş İbrahim –
əleyhissəlam – zərər toxundurmur») İbrahim – əleyhissəlam – oda atıldıqda: «HƏSBUNƏLLAHU VƏ
Nİ’MƏL VƏKİL – Allah bizə yetər. O, nə gozəl Vəkildir» deyə buyurur. Eyni sozu Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – də (Uhud doyuşundə muşriklər dəstə yığıb gəldikdə munafiqlər): «İnsanlar sizlərə qarşı
ordu hazırladılar. Onlardan qorxun» dedilər. Bu zaman onların imanları artdı və onlar: «Allah bizə yetər. O,
nə gozəl vəkildir» deyə buyurdular172. Daha bir misal olaraq təvəkkulə İbrahim – əleyhissəlam – ın yoldaşı
Həcəri gostərmək olar. İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, İbrahim – əleyhissəlam – İsmail –
əleyhissəlam – ın anası (Həcəri) və hələ beşikdə olan oğlu İsmail – əleyhissəlam – ı Kəbəyə gətirir. Onları
məscidin ust tərəfində bitən boyuk bir ağacın yanında buraxaraq geri donur. Sonralar orada Zəm-Zəm suyu
cıxmışdır. O, gunlərdə Məkkədə su olmadığı kimi, hec bir kimsə də yox idi. (İbrahim) Onları orada
buraxaraq yanlarında ici xurma ilə dolu bir kisə və bir də su ilə dolu tuluq qoyur. Sonra İbrahim –
əleyhissəlam – (Şama) qayıtmaq ucun oradan cıxır. İsmail – əleyhissəlam – ın anası (Həcər) onun ardınca
duşərək: «Ey İbrahim! Bizləri hec bir insan olmayan və hec bir şeyin olmadığı bir vadidə tək buraxıb hara
gedirsən!» deyə səslədi. (Həcər) Bu sozləri bir necə dəfə təkrar etdi. Lakin (İbrahim) ona tərəf donub
baxmadıqda (Həcər): «Bunu sənə Allahmı əmr etdi!» deyə soruşdu. (İbrahim): «Bəli!» deyə cavab verdi.
(Həcər): «Onda O, bizi tək buraxmaz!» deyib geri (İsmail) yanına qayıtdı. İbrahim – əleyhissəlam – yoluna
davam edərə__________k əs-Səniyyə adlanan bir təpəyə catdı. (Onlar tərəfindən) gcrulməyən bir hundurluyə qalxaraq
uzunu Kəbəyə tərəf cevirdi və əllərini səmaya qaldıraraq Allaha dua etdi: «Ey Rəbbimiz! Mən əhliəyalımdan
bəzisini (İsmaili və anası Həcəri) Sənin Beytul-həramının (Kəbənin) yaxınlığında, əkin bitməz
bir vadidə sakin etdim. Ey Rəbbimiz! Onlar (vaxtlı-vaxtında) namaz qılsınlar deyə belə etdim. Elə et ki,
insanların bir qisminin qəlbləri onlara meyl etsin. Onlara (bu yerin ağaclarının) meyvələrindən ruzi ver ki,
(nemətinə) şukr edə bilsinlər!» (İbrahim 37)»173 . İbn Abbas – radıyallahu anhu – bizə Peyğəmbər -
səllallahu aleyhi və səlləm – dən belə bir hədis nəql etmişdi: «Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm –
buyurmuşdu: «Mənə butun ummətlər gostərildi. Peyğəmbər gordum ki, ətrafında cox kicik bir cəmaat var
idi. Peyğəmbər gordum ki, ətrafında bir və ya iki nəfər var idi. Bir Peyğəmbər də gordum ki, ətrafında bir
nəfər də belə yox idi» deyərkən, mənə uzaqdan bir qaraltı gostərildi. Mən onları ummətimdən zənn etdim».
168 Əhməd 4/211, Tirmizi 2073.
169 Tirmizi 2344.
170 Tirmizi 3426 «Səhih Tirmizi» 3/151.
171 Bəziləri qeyd edirlər ki, o zaman butun dunya odları sərin olur. Lakin bu səhf fikirdir. Cunki Allah orada muəyyən
bir odun sərin olmasını əmr edir. Cunki hər bir şey Onun əmrinə tabedir. Əgər Allah tək sərin ol! desəydi, su o, qədər
sərin olardı ki İbrahim – əleyhissəlam – təsir edərdi. Lakin Allah sərinliklə yanaşı salamat olmasını da əmr edir. Bəzi
rəvayətlərdə gəlir ki, o zaman butun heyvanlar İbrahim – əleyhissəlam – a komək etmək ucun odun sondurulməsinə
calışırdılar. Yalnız surunən olan kətənkələdən başqa. Əbu Hureyrə – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim kərtənkələni bir zərbəyə oldurərsə ona yuz savab, kim ki, iki zərbəyə
oldurərsə ona birincinin yarısı qədər, kim də uc zərbəyə oldurərsə ona da ikincinin yarısı qədər savab vardır» Muslim.
172 Buxari 4563.
173 Buxari 3364.
44
Mənə: «Bu Musa – əlehissəlam – ın qovmudur» dedilər. Sən ufuqə doğru bax! Mən baxdıqda bir də nə
gordum? Boyuk bir qaraltı. Mənə təkrar: «Digər ufuqə doğru bax!» deyildi. Yenə də boyuk bir qaraltı
gordum. Mənə: «Bu sənin ummətindir. Bunlar ilə bərabər yetmiş min nəfər hesabsız və əzabsız olaraq
Cənnətə girəcəkdir» deyildi. Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – bu xutbəsindən sonra qalxıb evinə
girdi. Bunun ardından insanlar, hesabsız və əzabsız olaraq Cənnətə girəcək olan bu kimsələr haqqında
muzakirəyə başladılar. Bəzisi: «Şubhəsiz ki, bunlar Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in dostyoldaşlarıdır
». Bəziləri də: «Bəlkə onlar İslamda doğulan və Allaha şərik qoşmayanlardır» dedilər.
Bunlardan başqa bəzi fikirlər irəli suruldu. Bu vaxt Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – onların yanına
gəldi və: «Haqqında muzakirə etdiyiniz şey nədir?» deyə buyurdu. Ona məsələni başa saldıqdan sonra
Peyğəmbər: «Cənnətə haqq-hesabsız girən mominlər, ovsun oxumazlar və tələb etdirməzlər. Təşəəum,
Tətəyyur etməzlər, dağlamaqla mualicə etmirlər və hər şeydə oz Rəblərinə təvəkkul edərlər» deyə
buyurdu174. Bu vaxt Ukkaşa b. Mihsan ayağa qalxıb: «Mən də onlardan etməsi ucun Allaha dua et» dedim.
Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sən onlardansan». Onun ardınca başqa birisi qalxıb
dedi: «Məni də onlardan etməsi ucun Allah dua et» dedi. Peyğəmbər: «Bu işdə Ukkaşa səndən qabağı
duşdu» buyurdu175. Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in zamanına iki qardaş var idi. Biri davamlı
olaraq Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in yanına gəlir və (ondan elm tələb edir, faydalanırdı).
Digəri isə oz işləri ilə məşğul olurdu. İşləri ilə məşğul olan qardaş, qardaşının bu əməlindən (iş ilə məşğul
olmamasından) xoşlanmayaraq Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – şikayət etdi. Peyğəmbər: «Bəlkə də
onun hormətinə gorə sənə də ruzi verilir»176.
Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

İSTƏK VƏ NİYYƏTDƏ ŞİRK
İstək və niyyətdə şirkə gəlincə bu sahili olmayan dəniz kimidir. Bu məsələdə şirkdən qurtaran cox az
kimsə olur. Əgər bir kimsə əməli ilə Allahdan qeyrisinin razılığını gudərsə və ya niyyət edərsə ki, hər hansı
bir şeylə Allahdan qeyrisinə yaxınlaşmaq, Allahdan qeyrisindən mukafat diləyərsə belə bir kimsə niyyətdə,
istəkdə Allaha şirk qoşmuşdur. İxlas – insanı sozlərində, əməllərində, niyyətdə və iradədə xalis Allah ucun
edir. İbrahim – əleyhissəlam - ın hənif dini də elə budur. Bu dindən başqası da qəbul edilmir. Həqiqi din də
elə budur. «Kim (axirətdən vaz kecib) dunyanı və onun bər-bəzəyini istəyirsə, biz ona əməllərinin əvəzini
(sağlamlıq, sərvət, ovlad, gozəl yaşayış) elə dunyada verərik. Onların dunyadakı mukafatları əsla
azaldılmaz. Belələrinin axirətdə atəşdən başqa hec bir payı yoxdur. Onların dunyada gordukləri işlər puc
olar və butun əməlləri boşa cıxar». (Hud 15-16). Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Həqiqətən Qiyamət gunu əleyhinə hokm olunan ilk
kimsə Allah yolunda (vuruşaraq) şəhid olmuş bir kimsədir. O, Allahın huzuruna gətirilir. Allah da ona
vermiş olduğu nemətləri xatırladır. O, da onları etiraf etdiyini bildirdikdən sonra (Allah): «Bu verdiyim
nemətlərin əvəzində sən nə əməl etdin?» deyə buyurur. (Şəhid): «Mən Sənin yolunda vuruşdum və şəhid
oldum!» deyə cavab verir. (Allah): «Sən yalan soylədin! Cunki sənə (sən) cəsursan desinlər deyə vuruşdun
və (onlar da) sənin haqqında belə demişlər!» deyə buyurur. Sonra əmr verilir və o, kimsə uzu ustə
suruklənərək Cəhənnəmə atılır». (İlk sorğuya cəkilənlərdən biri də) Elm oyrənmiş, oyrəndiyini başqalarına
174 OVSUN – ərəbcə RUQİYYƏ Quranı şəfa məqsədilə oxumaqdır. İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki:
Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – ovsun oxumurlar sozunu deməyib. Bu soz unutqanlıq nəticəsində bu hədisə
əlavə edilmişdir». Əksinə Ondan ovsun haqqında soruşduqda o, dedi ki: «Sizlərdən kim qardaşına faydalı ola bilərsə
qoy bunu etsin» Muslim 2199, «Şirk olmayan ovsunda qorxulu hec nə yoxdur» Muslim 2200, Bundan başqa Cəbrail –
əleyhissəlam – Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – ovsun oxumuşdur Muslim 2186, Həmcinin də Peyğəmbər -
səllallahu aleyhi və səlləm – ozu səhabələrə ovsun oxuyardı Buxari 10/177, Muslim 2194, Dağlamaqda ovsun kimi
icazə verilib. Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – Ubey b. Kəbin yanına həkim gondərir ki, onu dağlasın. Cunki
damarı kəsilmişdir Muslim 2207, Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Şəfa uc şeydədir. Balda, qan
almada və odla dağlamaqda. Lakin mən ummətimə dağlamağı qadağan edirəm. Dağlama xoşuma gəlmir Buxari 10/116,
İbn Qeyyim – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Dağlama haqqında hədislər dord yerə bolunur. 1. Peyğəmbər - səllallahu
aleyhi və səlləm – in onu tətbiq etməsi. 2. Onu bəyənməməsi. 3. Bundan imtina edənləri tərifləməsi. 4. Bunu qadağan
etməsi. Tətəyyur isə ərəblərdə quş ucuşu ilə səfərlərinin uğurlu olub olmadığına inanırdılar. Bu əməl də şirkin bir
novudur. Cənnətə soğu-sualsız girənlər bu kimi əməllərə deyil yalnız Allaha təvəkkul edərlər. Lakin bu o, demək deyil
ki, onlar səbəblərdən goturmurlər. Əksinə səbəblərdən tutaraq təvəkkul edirlər. Vasitələrdən istifadə etmədən təvəkkul
zəifləyir. Səbəblərdən istifadə etməyən elə zənn edir ki, təvəkkuldə səbəblərdən imtina etmək təvəkkulu gucləndirir.
Lakin bu səhf fikirdir. Onda xəstələndikdə də dərman icmə və de ki, mən Allaha təvəkkul edirəm. Cunki Peyğəmbər -
səllallahu aleyhi və səlləm – də buyurur ki: «Allah mualicəsini gondərmədiyi hec bir xəstəlik gondərməyib» Buxari
10/113, «Hər bir xəstəliyin mualicəsi vardır və əgər dərman və xəstəlik ust-ustə duşərsə Allahın izni ilə sağalma
başlayır» Muslim 2204, Usamə b. Şərik deyir ki: «Mən Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in yanında idim Bir
qrup bədəvi gələrək dedilər: «Ya Rəsulullah! Biz dərman qəbul edəkmi?». O: «Bəli, qəbul edin. Cunki Allah boyuk və
qudrətlidir. Mualicəsini gondərmədiyi hec bir xəstəlik yoxdur, birindən başqa» deyə buyurdu. Onlar: «Bu hansı
xəstəlikdirki?» dedilər. O: «Bu qocalıqdır» deyə buyurdu Əhməd 4/278, Əbu Davud 3855, İbn Məcə 3436.
175 Buxari, Muslim.
176 Tirmizi 2346.
45
oyrətmiş və Quran oxuyan bir kimsədir ki, Allahın huzuruna gətrilir. Allah da ona vermiş olduğu nemətləri
xatırladır. O, da onları etiraf etdiyini bildir-dikdən sonra (Allah): «Bu verdiyim nemətlərin əvəzində sən nə
əməl etdin?» deyə buyurur. (Alim): «Elm oyrəndim, oyrəndiyim (elmi) başqalarına oyrətdim və Sənin rizan
ucun Quran oxudum!» deyə cavab verir. (Allah): «Sən yalan soylədin! Cunki sənə (sən) alimsən desinlər
deyə elm oyrəndin, gozəl qiraətcisən desinlər deyə Quran oxudun və sənin haqqında da bunlar soylənildi!»
deyə buyurur. Sonra əmr verilir və o, kimsə uzu ustə suruklənərək Cəhənnəmə atılır». (Sorğuya cəkilənlərdən
biri də) Allahın var-dovlət verdiyi və hər cur sərvət ehsan buyurduğu bir kimsədir ki, Allahın huzuruna
gətrilir. Allah ona da vermiş olduğu nemətləri xatırladır. O, da onları etiraf etdiyini bildirdikdən sonra
(Allah): «Bu verdiyim nemətlərin əvəzində sən nə əməl etdin?» deyə buyurur. (Varlı): «Xərclənilməsini
sevdiyin elə bir yol yoxdur ki, mən o, yolların hamısında Sənin rizan ucun (malımı) sərf etməyim!» deyə
cavab verir. (Allah): «Sən yalan soylədin! Cunki sənə (sən) mərhəmətlisən desinlər deyə sərf etdin və sənin
haqqında da bunlar soylənildi!» deyə buyurar. Sonra əmr verilir və o, kimsə uzu ustə suruklənərək
Cəhənnəmə atılır»177.

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

ALLAHDAN QEYRİSİNƏ NƏZİR VERİLMƏZ
«(Allah yolunda) xərclədiyiniz və nəzir etdiyiniz hər hansı şeyi şubhəsiz ki, Allah bilir, lakin (xəsislik
gostərib) ozlərinə zulm edənlərin (Qiyamət gunu) hec bir koməyi olmaz». (əl-Bəqərə 270). «(Ya
Muhəmməd!) İmranın zovcəsinin: «Ey Rəbbim, bətnimdəkini sənə xidmətci olmaq ucun nəzir edirəm. Bu
nəziri məndən qəbul et! Əlbəttə sən eşidən və bilənsən! - dediyini xatırla!». (Ali İmran 35). «Sonra həcc
əməllərini yerinə yetirsinlər, nəzirlərini versinlər və qədim evin (Kəbənin) başına dolansınlar». (əl-Həcc
29). «Onlar (Allahdan qorxanlar) elə kimsələrdir ki, verdikləri nəziri yerinə yetirər və dəhşətli gundən
(Qiyamət gunundən) qorxarlar». (əd-Dəhr 7). «Muşriklər Allah ucun Onun yaratdığı əkinlərdən və
davarlardan pay ayırıb oz batil imanlarına gorə: «Bu Allahın və bu da Allaha şərik qoşduğumuz butlərin
– dedilər. Onların butləri ucun ayrılmış hissə Allaha catmaz, Allah ucun ayrılmış hissə isə butlərə catardı.
Onların verdikləri hokm necə də pisdir». (əl-Ənam 136). «Muşriklər onlara verdiyimiz ruzidən hec bir şey
bilməyən, anlamayan butlərə pay aparırlar. Allaha and olsun ki, yaxdığınız iftiralara gorə sorğu-sual
ediləcəksiniz». (ən-Nəhl 56). Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Allaha itaət etməyi nəzir edən Ona itaət etsin, Ona itaət etməməyi (asi olmağı) nəzir edən
isə Ona itaətsizlik etməməlidir (asi olmamalıdır)»183. Allahdan qeyrisinə qurban kəsmək, nəzir demək boyuk
şirkdir. Bu şirk insanı İslam dairəsindən cıxardaraq əbədi olaraq cəhənnəmə vasil edir. Bu kimi şeylərdə
məqsəd muqəddəs saydıqları insanların məzarlarını ucaltmaq, onların aləmdə hansısa bir gucə sahib
olmalarına, bədbəxciliyi, sıxıntıları qaldırmaqlarına inanmalarından yaranan bir şeydir. Bu məqsədlə də
gorursən ki, onların məzarlarına yetişmək ucun uzun bir yolu piyada getməyi nəzir edirlər, salehlərin əl
surtdukləri daşlara, ağaclara əl surtmələrini, onların gəzdikləri, ayaq basdıqları yerləri qarış-qarış gəzməyi
nəzir edirlər. Orada edilən ibadətləri məscidlərdə edilən ibadətlərdən daha ustun sayırlar.
NƏZİR - bir şeyi oz nəfsinə vacib etmək deməkdir. «Sizi tək bir nəfərdən (Adəmdən) xəlq edən və
onunla unsiyyət etmək ucun ozundən zovcəsini (Həvvanı) yaradan Odur. Adəm zovcəsi ilə yaxınlıq etdikdə
o, (Həvva) yungul bir yuklə yukləndi (hamilə oldu) və (bir muddət) həmin yuku daşıdı. Həvva ağırlaşdığı
vaxt onların hər ikisi Allaha dua edib: Əgər bizə saleh bir uşaq versən (bu nemətə gorə Sənə) şukr
edənlərdən olarıq! – dedi. Allah onlara saleh verdikdə ozlərinə verdiyi (uşağın adı) ilə əlaqədar Allaha bir
para şəriklər qoşmağa başladılar. Allah isə Ona qoşulan şəriklərdən ucadır!». (əl-Əraf 189,190)184. İbn
Omər – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Nəzir
səbəbilə simic bir kimsədən mal cıxarılır»185. Ukbə b. Amr – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər -
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Nəzirin kəffarəsi andın kəffarəsidir»186. Omər – radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki: «Mən Ya Rəsulullah! Mən cahiliyyədə Məsidul həramın icində bir gecə etiqaf etməyi nəzir
etmişdim» dedim. Peyğəmbər: «Nəzirini yerinə yetir» deyə buyurdu187. Ənəs – radıyallahu anhu – rəvayət
edir ki, Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – iki oğlunun arasında zorla yeriyən bir qoca kişini gordu və:
«Bunun halı nədir?» deyə buyurdu. Oğullar: «(Atamız) yeriyərək Kəbəyə getməyi nəzir etmişdir» dedilər.
Peyğəmbər: «Allah bu qocanın oz nəfsinə zulm edərək etdiyi ibadətdən uzaqdır» deyib miniyinə minməsini
əmr etdi»188. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – xutbə verirdi. Bu vaxt bir nəfərin ayaq ustə olduğunu
gordu və kim olduğunu soruşdu. Səhabələr: «Əbu İsraildir. O, gunəş altında ayaq ustə durmağı, kogəyə
kecməməyi, danışmamağı və oruc tutmağı nəzir etmişdir». Peyğəmbər: «Ona deyin ki, danışsın, kogəyə
kecsin və otursun. Lakin orucunu isə tamamlasın» deyə buyurdu189.
Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[rasimis]

Assalamu aleykum wa rahmatullahi wa barakatuh, hormetli sheix. Olarsa, size sual verim.

1. Biri deyir: Men internetde bir insan ile danishdim (yeni uzunu gormeden). O, meni tehqir edirdi, ve menim dinime batil deyirdi, ve peygemberimize de, alehsi salam, dil uzadirdi. Men ise ona cavab yazirdim. Axirda mene dedi ki, mende muselmanam, men sadece seni sinaqdan gechirirdim, seni yoxlayirdim.

Bu insan kufr kelmeleri ishledib, ama ele basha dushunlur ki, qesdi kufr deyil, sinaq idi. Aydindi ki, bele insani yoxlamaq olmaz. Ve aydindi ki, bu cahil insana huccet qalxmayinca, sertler yerine yetmeyince, maneler ve subheler aradan qalxmayinca, ona kafir demirik. Ve demek istemirik de. Ama, umumi hokmu isteyirdim bilem, bele bir emel umumi olarak kufr sayilir, yoxsa onun kufru qesd etmemeyine gore sozleri kufr deyil?

Allah razi olsun.

2. Birde tarixden sizden sorushum, inshaa Allah. Afghanistanda sovetlerin qetmeyinden sonra hakimiyete mucahitler geldiler, Rabbani prezident oldu ve Xikmatiyar de premyer ministr. Onlar da muselman idiler. Ama men hardasa oxudun ki onlar Severniy Alyans organizasiadan idiler, ve bashqa yerde de oxudum ki bu orqanizasia kafir idiler. Bunu mene basha salin, Allah rizasi uchun, bu Afghanistanda olan Severniy Alyans orqanizasiayi nedi ve mucahitler ordan idiler yoxsa yox.

Allah razi olsun.

3. Suallarin birinde sizden sorushurlar ki, dunyavi ishlerde olan riya kicik shirk sayila bilermi, siz dediniz, beli. Sheix, ama shirkin terifi odur ki ibadetin Allahdan bashqasina yoneltmesi, ama dunyevi meselede bu niye kichik shirk olsun? Meselen, men namazimi (hansi ki ibadetdir) baxan ucun gozelleshdirim, bu da riya olsun. Ama men ozumu gosterim ya mashin surmeyimi ve s., hansi ki ibadet deyil, bu kichik shirkdirmi? Axi burda ibadet nezerde tutulur?

Allah razi olsun, Allah elminizi artirsin.

4. Sheix Gurcustanda dunyevi ishler hasanlashir, rushvet aradan goturulur, qanunlara riayet edilir. Muselmanlarada yaxshi baxillar, dovlet terefden siyaset eledir ki, bizi ayirmirlar, ve boyuk problem yaratmirlar. Ne isteyirik, onu da edirik, mane olmurlar. Cox muselman dovletden (mes. Tacikistan ve s.) bizde veziyyet daha yaxshidi. Bu halda men deye bileremmi ki, Gurcustanda olan veziyyet Allahin ne'metidir? Bunda problem var? Ona gore ki, bunu insan ozu de hiss edir.

Allah razi olsun. Allah size sebir versin, sefihler cox sizi narahat edir. Sizden cox danishirlar, ama siz narahat olmayin. Camaat hersheyi gorur ve Allah her sheyi gorur.

Wa assalamu aleykum wa rahmatullahi wa barakatuh

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Şəkk yoxdur ki, bu küfrdür, və ola bilər ki, bunu deyən kafirdir. Yəni bu cür böyük məsələlərlə zarafat eləmək olmaz.
2. Bunlar hamısı söz-söhbətdir. Onlar müsəlman idi, nəinki Severnıy Alyans, istənilən kafir dövləti ilə öz xeyrinə müqavilələr bağlamaq olar. Taliblər də BMT-də yer alıblar, kreslo ayrılıb onlar üçün, hətta təkfirçilər bu addıma görə onları təkfir də etmişdilər.
3. Bu əməllər çoxalsa, şirkə gedib çıxa bilər. Nəinki maşın, eləcə də başqa işlər.
4. Bu hala görə Allaha şükür edin, əlhəmdulillah. Hər halda şükür lazımdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

İTAƏTDƏ ŞİRK
Kim Allahın halal etdiyini haram etməkdə, haram etdiyini də halal etməkdə alimlərə və başcılara tabe
olarsa artıq onları ozunə tanrı secmiş olar. «Ey iman gətirənlər! Allaha itaət edin, Peyğəmbərinə itaət edin
və ozunuzdən olan ixtiyar sahiblərinə. Əgər bir iş barəsində mubahisə etsəniz Allaha və Qiyamət gununə
inanırsınızsa onu Allaha və Peyğəmbərə həvalə edin! Bu daha xeyirli və nəticə etibarilə daha yaxşıdır».
(ən-Nisa 59). Şəukani – rahmətullahi aleyhi – bu ayənin təfsirində deyir ki: «Cabir b. Abdullah - radıyallahu
anhu –, Mucahid – rahmətullahi aleyhi – deyirlər ki, əmr sahibləri alimlərdir». Qatadə – rahmətullahi aleyhi
– deyir ki, onlar fiqh və elm sahibləridir». Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – deyir ki: «Onlar əmrlərdir».
Daha doğru olan odur ayə hər ikisinə də aiddir». Allah – subhənəhu və təalə – buyurur ki, Allaha itaət edin,
Peyğəmbərinə itaət edin və əmr sahiblərinə. Cunki Allaha və Peyğəmbərinə itaət etmək vacibdir. Əmr
sahiblərinə gəlincə isə yalnız Allaha itaət olunan şeylərdə itaət olunur, asi olunan şeylərdə isə itaət olunmur.
183 Buxari 11/504,508, Əhməd 6/36, Əbu Davud 3289, Tirmizi 1526, Nəsəi 7/17, İbn Məcə 2126.
184 Bu ayəyə əsasən bəzi alimlər bu şəkildə nəzir deməyi haram gorurlər. Nəzir Allah ilə də bağlı ola bilər, insan ilə də:
Allah ilə bağlı nəzir adlanır, insan ilə bağlı olan isə əhd adlanır.
185 Muslim 1639.
186 Muslim 1645.
187 Muslim 1656.
188 Muslim 1642.
189 Buxari.
48
İbn Omər – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Musəlman bir kimsə (Allaha) asiliklə əmr olunmadığı muddətdə idarəcilərini dinləyib itaət etməsi vacibdir.
İstər sevdiyi bir (iş, əməl) olsun, istərsə də sevmədiyi bir (iş, əməl) olsun. (Allaha) asiliklə əmr olunduğu
vaxt isə nə dinləmək, nə də itaət vardır» 190.
Adiy b. Hatim - radıyallahu anhu – deyir ki: «Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in bu ayəni
belə oxuduğunu eşitdim: «Onlar Allahı qoyub oz alimlərini və rahiblərini, Məryəm oğlu Məsihi ozlərinə
tanrı etdilər. Halbuki onlara ancaq bir olan Allaha ibadət etmək əmr olunmuşdur. Ondan başqa hec bir
tanrı yoxdur». (ət-Tovbə 31). Mən: «Onlar, onlara (alim və rahiblərə) ibadət etmədilər». O: «Məgər onlar
Allahın halallarını haram edəndə onlarla birlikdə haram hesab edən, haramlarını halal edəndə onlarla birlikdə
haram hesab etmirlərmi?» deyə buyurdu. Mən: «Bəli» bu belədir. Peyğəmbər: «Bu da onlara ibadət etmək
deməkdir» deyə buyurdu191. «Onun əmrinə qarşı cıxanları başlarına gələcək bir bəladan, yaxud da ducar
olacaqları bir əzabdan qorxsunlar» (ən-Nur 63). İmam Əhməd – rahmətullahi aleyhi – deyir: «Bu bəlanın
nə olduğunu bilirsiniz? Bəla – şirkdir. Cunku bir kimsə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in
sozlərindən bəzilərini rədd edəcək olursa, qəlbinə bir miqdar azmaq duşər və sonda da məhv olar»192.
Şeyx Useymin – rahmətullahi aleyhi – alimlərə və başcılara şəriətə muxalif olan (asilik, haramda) itaət
edən insanları uc qismə bolmuşdur.
1. İtaət edir və onların dediklərini Allahın buyurduqlarından ustun tutur. Bu kimi kimsələr kafirdirlər. 2.
Onlar Allahın hokmu ilə razıdırlar və təsdiq də edirlər ki, Allahın hokmu daha ustundur və insanların
mənafeyi ucun bu daha munasibdir. Lakin nəfsinə, şeytani vəsvəsələrə uyaraq Allaha asi olmaqda həmən
bəndələrə tabe olur. Bu kimi kimsələr fasiqlərdir. 3. Cahillikləri uzundən tabe olurlar. Elə bilirlər ki, Allahın
əmri elə budur. Bilmirlər ki, bu qadağan olumuş əməllərdir. Bunlar ozləri də iki qrupa bolunurlər: 1) Haqqı
oyrənə bildikləri halda oyrənməyərək bir başa o, kimsələrə tabe olurlar. Bu kimi kimsələr gunahkarlardır. 2)
Onların hec bir oyrənmək imkanları yoxdur. Bilmədən tabe olurlar.
ALLAHIN HOKMU İLƏ HOKM VERMƏK - «Allahın Nazil etdiyi ilə hokm etməyənlər əlbəttə
kafirdirlər». (əl-Maidə 44). «Allahın nazil etdiyi ilə hokm etməyənlər əlbəttə zalimdirlər». (əl-Maidə 45).
«Allahın nazil etdiyi ilə hokm etməyənlər əlbəttə fasiqdirlər». (əl-Maidə 47). Allah bu ayədə hokm verənləri
uc sinifə boldu. Bəzi alimlər qeyd edirlər ki, bu uc vəsf bir adamın vəsfidir. İkinci qrup alimlər isə qeyd
edirlər ki, bu uc vəsf uc sinif insanın vəsfidir və ən səhih rəy də elə budur. İbn Qeyyim – rahmətullahi aleyhi
– «Namazı tərk edənin hokmu» adlı əsərində qeyd edir ki: «Burada kufrun altında bir kufr, munafiqliyin
altında bir munafiqlik, şirkin altında bir şirk, fasiqliyin altında bir fasiqlik və zulmun altında bir zulm də
vardır. Sufyan b. Uyeynə, Hişam b. Huceyrdən, o da Tavusdan, o da İbn Abbas – radıyallahu anhum – dan:
«Kim Allahın nazil etdiyi ilə hokm etməzsə həqiqətən onlar kafirlərdir» ayəsi haqqında belə dediyi rəvayət
edilir: «Bu onların inandıqları (bildikləri) kufr deyildir». AbdurRazzaq – rahmətullahi aleyhi –dedi: «Bizə
Mamər, ona da Tavus, ona da babasından xəbər verdi ki: «İbn Abbas: «Kim Allahın nazil etdiyi ilə hokm
etməzsə həqiqətən onlar kafirlərdir» ayəsi haqqında soruşuldu. O, belə dedi: «O, bununla kafir olur. Lakin
Allahı, mələkləri, kitabları və Peyğəmbərləri inkar edən bir kafir kimi deyildir. Yenə ondan gələn başqa bir
rəvayətdə: «Bu dindən cıxaran bir kufr deyildir». «Allahın nazil etdiyi (kitab və şəriət) ilə hokm etməyənlər,
əlbəttə kafirlərdir». (əl-Maidə 44). Muhəmməd əl-Əmin əş-Şingiti – rahmətullahi aleyhi – «Ədvaul Bəyan»
adlı təfsirində qeyd edir ki: «Alimlər bu ayənin musəlmanlara yoxsa kafirlərə aid olmasında ixtilaf etmişlər.
Əş-Şəbidən bir dəfə onun musəlmanlara, başqa bir dəfə isə kafirlərə aid olduğu rəvayət edilmişdir. Həmcinin
Tavusdan rəvayət edilmişdir ki, ayə musəlmanlara aiddir və ayədəki kufrdən məqsəd (insanı kafir edən,
İslamdan cıxaran) kufrdən qeyri kufrdur. İbn Abbas - radıyallahu anhu – deyir ki: «Sizin (musəlmanı dindən
cıxaran) kufr deyildir»193. Vəki, Sufyandan, o da İbn Curəycdən, o da Ata – radıyallahu anhum – dan belə
dediyi rəvayət edilir: «Kufrun altında bir kufr, zulmun altında bir zulm və fasiqliyin altında bir fasiqlik
vardır. Allah Təalənin nazil etdiyi şeydən başqası ilə hokm edəni kafir olaraq isimləndirmişdir və
peyğəmbərlərinə nazil etdiyi şeyləri bilə-bilə inkar edəni də kafir olaraq isimləndirmişdi. Kafirlərin hamısı
eyni səviyyədə deyildir. «Kafirlər zalimlərdir» (əl-Bəqərə 254). Ayəsində olduğu kimi kafirləri zalım deyə
isimləndirmişdir. Nigahda, Talaqda, ricatta və hululda Allahın qoyduğu sərhədləri aşanları da zalım deyə
isimləndirmişdir. «Bu Allahın hududlarıdır (hokmləridir). Allahın muəyyən etdiyi hududları aşan kimsə
ozunə zulm etmiş olar» (ət-Talaq 1). Allahın Peyğəmbəri Yunus – əleyhissəlam - belə deyir: «Pərvərdigara!
Səndən başqa hec bir tanrı yoxdur. Sən pak və muqəddəssən! Mən isə həqiqətən zalimlərdən olmuşam»
deyib dua etmişdi» (əl-Ənbiya 87). Allah dostu Adəm – əleyhissəlam - belə dedi: «Adəm və Həvva: «Ey
Rəbbimiz! Biz ozumuzə zulm etdik» (əl-Əraf 23). Allahın kəlimi Musa – əleyhissəlam - belə dedi: «Ey
Rəbbim! Şubhəsiz ki, mən ozum-ozumə zulm etdim» (əl-Qəsəs 16).
190 Buxari 7144, Muslim 1839.
191 Tirmizi 3094, Suyuti «Durrul Mənsur» 3/230, İbn Cərir 16631.
192 Şeyx Useymin «Uc əsas» şərhi.
193 Təfsir ət-Təbəri 4/592, Təfsir İbn Kəsir 2/84.
49
Bu zulm kufr mənasında olan zulm deyildir. Allah fasiqi də kafir deyə isimləndirmişdir. Allah ayədə
buyurur: «Allah bu məsəllə bir coxlarını (fasiqləri) duz yoldan azdırır, bir coxlarını isə doğru yola aparır.
O, kəslər ki, Allahla əhd bağladıqdan sonra onu pozarlar» (əl-Bəqərə 26-27). «(Ya Muhəmməd!) Biz sənə
acıq-aydın dəlillər gondərdik, onları yalnız fasiqlər inkar edərlər» (əl-Bəqərə 99). Bu kimi ayələr Qurani-
Kərimdə coxdur. Allah momini də fasiq olaraq isimləndirir. Allah ayədə buyurur: «Ey iman gətirənlər!
Əgər bir fasiq sizə pis bir xəbər gətirsə, dərhal onun doğruluğunu yoxlayın, yoxsa bilmədən bir qovmə
pislik eər, sonra da etdiyinizə peşman olarsınız» (əl-Hucurat 4). Bu ayə əl-Həkəm b. Əbil As haqqında nazil
olmuşdur194. Burada olan fasiq (kafir) mənasında olan fasiq kimi deyildir. Allah buyurur: «İsmətli qadınlara
zina isnad edib, sonra dord şahid gətirə bilməyən şəxslərə səksən cubuq vurun və onların şəhadətini hec
vaxt qəbul etməyin. Onlar sozsuz ki, əsl fasiqlərdir» (ən-Nur 4). Allah iblis haqqında buyurur: «O, oz
Rəbbinin əmrindən cıxdı (fasiq oldu)» (əl-Kəhf 50). Başqa bir ayədə buyurur: «Həmin aylarda həcc ziyarəti
vacib olan şəxsə həcdə olarkən qadınla yaxınlıq, soyuş soyub pis sozlər danışmaq (fasiqlik etmək), davadalaş
etmək yaraşmaz» (əl-Bəqərə 197). Bu ayədə fasiqlik (kufr mənasında) olan fasiqlik kimi deyildir. İki
novlu kufr, iki novlu zulm və iki novlu fasiqlik vardır. Cəhalət (bilməməzlik) də iki novludur. Bunlardan
birisi kufr cəhalətdir ki, ayədə Allah bu haqda buyurur: «Sən bağışlama yolunu tut, yaxşı işlər gorməyi əmr
et və cahillərdən uz dondər» (əl-Əraf 199). Digəri isə kufr olmayan cəhalətdir ki, bu haqda Allah buyurur:
«Allah yanında yalnız o, kəslərin tovbəsi qəbul olunar ki, onlar nadanlıq ucundan (bilmədən) pis bir iş
gordukdən sonra dərhal tovbə edərlər» (ən-Nisa 17). Şirk də iki novludur. Biri dindən cıxaran şirkdir ki, ən
boyuk şirk budur. Digəri dindən cıxarmayan şirkdir, bu isə kicikdir və riya kimi əməli şirkdir. Allah boyuk
şirk haqqında buyurur: «Allaha şərik qoşana Allah şubhəsiz ki, Cənnəti haram edər. Onun duşəcəyi yer
Cəhənnəmdir» (əl-Maidə 72). «Allaha şərik qoşan kimsə goydən duşən, quşların onu surətlə alıb apardığı,
yaxud kuləyin sovurub uzaqlara atdığı bir şeyə bənzər» (əl-Həcc 31). Riya şirki haqqında Allah buyurur:
«Kim Rəbbi ilə qarşılaşacağına umid bəsləyirsə yaxşı iş gorsın və Rəbbinə etdiyi ibadətdə hec kəsi şərik
qoşmasın» (əl-Kəhf 110).
NƏ VAXT İNSAN ALLAHIN HOMKU İLƏ HOKM VERMƏZSƏ KAFİR SAYILIR? 1. Əgər Allahın
hokmundən başqa hokmlə hokm verməyi qanuni gorərsə artıq kafir olur. 2. Allahdan qeyrisinin hokmunu
ustun sayarsa kafir sayılır. «Onlar cahiliyyət dovrunun hokmunumu istəyirlər? Tam qənaət sahibi olan
cəmaat ucun Allahdan daha yaxşı hokm verə bilən kimdir». (əl-Maidə 50). 3. Allahın hokmu ilə Allahdan
qeyrisinin hokmunu eyni sayarsa kafir sayılır.
NƏ VAXT İNSAN ALLAHIN HOKMU İLƏ HOKM VERMƏZSƏ ZALIM SAYILIR? 1. Onlar etiqad
edirlər ki, Allahın hokmu daha yaxşıdır. Bunu tətbiq etmək daha vacibdir. Lakin hokm verdiyi şəxsdən xoşu
gəldiyi ucun, qohumu olduğu ucun və ya hokm verdiyi insana nifrət etdiyi ucun Allahın hokmu ilə hokm
vermir. Məs: İki nəfər hakimin yanına gəlir ki, onların arasında Allahın hokmu ilə hokm versin. Birinə nifrət
etdiyi ucun (duz də olsa belə) hokmu onun əleyhinə cıxardır. İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Əgər insanlara iddia (tələb) etdikləri şeylər verilsəydi,
bir qurup kimsələr başqa kimsələrin malları və qanları uzərində haqq iddia edərdilər. Lakin subut etmək
iddia edənin uzərinə duşur və and icmək isə inkar edənin uzərinə duşur»195.
NƏ VAXT İNSAN ALLAHIN HOKMU İLƏ HOKM VERMƏZSƏ FASİQ SAYILIR? 1. Oz nəfsiistəklərinə
uyaraq Allahın hokmu ilə hokm vermir. Lakin Allahın hokmunə etiqad edərək ustun sayır. Dunya
malına, pula uyaraq məsələni ruşvət verənin xeyrinə həll edir. Bu kimi kimsələr fasiqdirlər.
TƏKFİR MƏSƏLƏSİ - Bəzi insanlar təkfir etməkdə həddi aşaraq hec bir şərtə, qayda və qanuna əməl
etmədən insanları təkfir edirlər. Hər bir kəs bilməlidir ki, təkfir etmək ucun həm xususi, həm də umumi
hokmlər vardır. Umumi hokm ayrıdır, xususi hokm isə tam başqadır. Məs: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Kim Ramazan orucunu ixlasla və əcrini umaraq ibadət edərsə kecmiş gunahları
bağışlanar»196. Bu hədisdə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – umumi olaraq qeyd edir ki, kim
Ramazanı ixlasla oruc tutarsa kecmiş gunahları bağışlanar. Lakin gəlin bu hədisə xususi tərəfdən baxaq.
Məgər kimsə deyə bilərmi ki, əgər mən Ramazan orucunu tutmuşamsa deməli mənim kecmiş gunahlarım
bağışlanmışdır? Ona gorə də Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyuranda ki, filan əməli edən
kafirdir, filan əməli edən kafirdir – bu o, demək deyildir ki, biz gorsək ki, kimsə belə edir deməli o, kimsə
kafirdir. Xususi şəxslər ucun xususi şərtlər vardır ki, bunların yalnız biri əməlin ozunə aiddir, digər dordu isə
şəxsin ozu ilə bağlıdır.
1. Subut olunmalıdır ki, (Quran və Sunnə) ilə onun etdiyi əməl kufr əməldir. Əgər biz şubhə etsək və qəti
qərarda olmasaq ki, bu əməl və ya soz kufrdur belə bir kimsəni kufrdə ittiham etmək olmaz.
2. Şəxslə bağlı olan dord şərt isə:
194 Bu əsəri Suyuti «Əsbabun-Nuzul» 180 isimli kitabında əl-Vəlid b. Ukbə haqqında nazil olunduğunu zikr etmişdir.
Heysəmi «Məcmuul Zəvaid» 7,109, Əhməd və Təbərani.
195 Beyhəqi 10/252. Bir hissəsi Səhih Buxari 5/167; Səhih Muslim 4/300.
196 Buxari, Muslim.
50
1) Həddi-buluğa catmış olsun, ağlı başında olsun. Omər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Uc şəxsin uzərindən qələm qaldırılmışdır (onlara gunah yazılmır).
Həddi buluğa catmamış uşaq, ruhi xəstə və yuxuda olan şəxs»197.
2) Onun etdiyi kufr oz ixtiyarı ilə (qəsdli şəkildə) olmalıdır. Əgər onun etdiyi kufr qəzəb, sevindirici bir
hadisə zamanı və ya məcbur edilərək baş verərsə bununla o, kimsə kufr etmiş olmur. «Qəlbi imanla sabit
olduğu halda (kufr sozunu deməyə) məcbur edilən (dil ilə deyib urəyində onu təsdiq etməyən) şəxs istisna
olmaqla, hər kəs iman gətirdikdən sonra kufr etsə (onu ağır təhlukə gozləyir). Lakin qəlbən kufrə razı
olanlara (qəlbində konullu surətdə kufrə yer verənlərə) Allahın qəzəbi tutar və onlar şiddətli bir əzaba
ducar olarlar». (ən-Nəhl 106). İbn Abbas -radıyallahu anhu– rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi
və səlləm – buyurdu: «Allah mənə gorə ummətimin səhvən, unutqanlıqdan və ya məcburiyyət qarşısında
qalaraq etdiyi gunahlardan kecib (bağışlayıb)»198. Ənəs b. Məlik - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah - subhənəhu və təalə – qulunun tovbə etməsi ilə
sizdən hər hansı birinizin bu halından daha cox sevinir». Bir kimsə otsuz boş bir quru ərazidə dəvəsi ilə
gedirdi. Dəvənin uzərində də o, kimsənin yeyəcək və icəcək şeyləri də vardır. (Başqa rəvayətdə: «Colluk bir
əraziyə catdıqda ona şirin bir yuxu gəldi. Dəvəsi uzərindən enərək bir ağac tapıb altında murguləmək ucun
uzandı). Oyandıqda bir də baxdı ki, dəvəsi yeyəcək və icəcək şeylərlə birlikdə yoxdur. Dəvəsini axtarmaq
ucun oyana-buyana qacır. Nəhayət dəvəsini axtarıb tapmaqdan umudunu kəsdikdə yatdığı yerə qayıdaraq:
«Artıq buradan olənə qədər ayrılmayacağam!» deyib yan tərəfi ustə uzanaraq yatdı. (Ayıldıqda) Bir də baxdı
ki, dəvəsi başı uzərində dayanıb. Dəvəsinin ipindən tutaraq sevincinin şiddətindən: «ALLAHUMMƏ ƏNNƏ
ABDİ VƏ ƏNƏ RABBUKƏ – Allahım Sən mənim qulumsan, mən də Sənin Rəbbinəm!» deyə şukr edir.
«Sizdən hər hansı biriniz (itmiş dəvəsini) uzərində yemək və icəcəyi ilə birlikdə tapmasından daha cox, Uca
Allah tovbə etmiş momin qulunun tovbəsindən otru sevinir»199.
3) Ona huccət qaldırılmalıdır ki, bu əməl kufrdur. Abdurrahman Abdulxaliq bu məsələylə bağlı belə
demişdir: «Cəzalandırma elmdən sonra gəlir – mahiyyəti məlum olan bir şəriət qaydasıdır. Uca Allah bu
məsələylə bağlı buyurur: «Allah bir tayfanı doğru yola yonəltdikdən sonra qorxub-cəkinməli olduqları
şeyləri ozlərinə bildirmədən onları (haqq yoldan) cıxartmaz. Həqiqətən Allah hər şeyi (olduğu kimi,
incəliyinə kimi) biləndir» (ət-Tovbə 115)200. «Biz Peyğəmbər gondər-məmiş əzab vermərik!». (əl-İsra 15).
Həmcinin İbn Kəsir – rahmətullahi aleyhi – bu ayənin təfsirində demişdir: «Uca Allah Oz muqəddəs
nəfsindən olan ədalətli hokmunun bəyanından və insanlara peyğəmbər xəbərdarlığı catdıqdan sonra hər hansı
bir tayfanın əleyhinə dəlil və subut olmadıqca onları zəlalətə salmaz. Belə ki, başqa bir ayədə buyrulur:
«Səmud qovmunə gəlincə, Biz onlara haqq yolu gostərdik…» (Fussilət 17). «Əgər Biz onları (məkkə
muşriklərini) bundabn əvvəl məhv etsəydik, mutləq belə deyəcəkdilər: «Ey Rəbbimiz! Nə ucun zəlil və
rusvay olmazdan qabaq bizə bir Peyğəmbər gondərmədin ki, Sənin ayələrinə (hokmlərinə) tabe olaydıq»
(Ta ha 134). «Biz Peyğəmbərləri (mominlərə) mujdə verən və (kafirləri) əzabla qorxudan kimi gondərdik
ki, daha insanlar ucun peyğəmbərlərdən sonra Allaha qarşı bir bəhanə yeri qalmasın» (ən-Nisa 165).
Cunki bəzi əqidəvi məslələrdə belə Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in zamanında səhabələr
arasında da bilgisizlik vardı. Buna baxmayaraq Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – onları təkfir
etməmişdir. Omər – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in
zamanında Abdullah adında Hişam ləqəbli bir kimsə vardır. Bu adam Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və
səlləm – i guldururdu. Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – onu icki icdiyinə gorə bir necə dəfə cobuq
cəzası ilə cəzalandırmışdır. Bir gun yenə də Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in yanına gətrilir. Əmr
verərək ona yenə də cubuq vurulur. Orada olanlardan biri: «Allahım buna lənət et! Bu əməldən otru nə qədər
cox gətrilir». Bu sozləri eşidən Peyğəmbər: «Ona lənət etməyin. Allaha and olsun ki, bilindiyinə gorə o,
Allah və Rəsulunu sevən birisidir»201. Rəvayət edildiyinə gorə Qudamə b. Məzun ickini halal hesab edərək
icərmiş. Bundan xəbər tutan Omər – radıyallahu anhu – isə onu kafir adlandırmamış, bir musəlman kimi
cəzalandırmışdır. Cunki o, Qurani Kərimin ayəsini duzgun başa duşməyərək icki icərmiş. Həmcinin Əbu
Cəndəl b. Suhel və dostları da şamda olarkən icki icmiş və bunu halal saymışlar. «İman gətirib yaxşı işlər
gorənlərə pis əməllərdən cəkinib iman gətirdikləri, saleh əməllər etdikləri, sonra pis əməllərdən cəkinib
iman gətirdikləri, sonra yenə də pis əməllərdən cəkinib yaxşı işlər gordukləri təqdirdə (haram
edilməmişdən əvvəl) daddıqları (yeyib icdikləri) şeylərdən otru gunah tutulmaz. Allah yaxşı iş gorənləri
sevər» (əl-Maidə 93)202.
4) Etdiyi əməli yozmamlıdır. Əbi Əfva – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Muaz – radıyallahu anhu –
Şamdan gəldiyi zaman Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – ə səcdə etdi. Allah Rəsulu: «Bu nədir, ey
197 Əbu Davud 4391, əl-Albani «İrvaul Ğəlil» 297.
198 İbn Macə 2045; Beyhəqi 7/356. əl-Albani «Mişkətul-Məsabih» 6293.
199 Buxari, Muslim.
200 AbdurRahman Abdulxaliq «İman və Kufr ayrımı» s. 79-80.
201 Buxari 8/14 – Babın adı isə: «İcki icənə lənət etməyin məkruh olması və bundan otru dindən cıxmadığı babı»
202 İbn Qudamə «əl-Muğni» 12/276. B. 1040, Abdurrazzaq «Musənnəf» 9/240, h. 17076, İbnHəcər «Fəthul Bəri»
13/173, f. 93 əl-Əhkam b. 15.
51
Muaz!» deyə buyurdu. Muaz: «Mən Şamda olarkən onların Rahiblərinə və Patriklərinə səcdə etdiklərini
gordum və daxilimdən bu hərəkəti sizin ucun də etmək fikrinə duşdum» deyə cavab verdi. Peyğəmbər:
«Əgər mən Allahdan başqa səcdə etməyi hər hansı bir kimsəyə əmr verməli olsaydım, qadının oz ərinə səcdə
etməsini emr verərdim. Muhəmmədin nəfsi əlində olan Allaha and olsun ki, qadın ərinin haqqını odəyincəyə
qədər Rəbbinin haqqını odəmiş olmaz. Hətta qadın dəvənin belindəki palanın ustundə oturmuş olsa belə, əri
onu istədikdə ərinin istəyinə mane olmamalıdır»203. Səcdə ibadətdən sayıldığı ucun yalnız Allaha edilməlidir.
Lakin kimsə bilmədən Allahdan qeyrisinə səcdə edərsə bu əməlinə gorə təkfir edilməz. İmam Şəukani –
rahmətullahi aleyhi – belə demişdir: «Bilmədən Allahdan qeyrisinə səcdə edən kimsə təkfir edilməz»204.
TAĞUT - Tuğyan – sozundəndir. Həddi aşmaq deməkdir. İbn Qeyyim – rahmətullahi aleyhi – deyir ki:
«Tağur bəndənin ibadtdə, itaətdə və tabecilikdə (ardıyca) getdiyi hər bir şeydə ifrata vararaq həddi
aşmasıdır». «Şubhəsiz ki, (tufanda) su həddiniz aşdığı (tuğyan etdiyi) zaman sizləri gəmidə Biz daşıdıq».
(əl-Haqqa 11) buyurduğunda da bu kokdən gəlməkdədir. «(Ya Muhəmməd!) Sənə nazil olana və səndən
əvvəl nazil edilənlərə iman gətirdiklərini iddia edənləri gormursənmi? Onlar Tağutun huzurunda
muhakimə olunmaq istəyirlər. Halbuki onlara inanmaları əmr olunmuşdur. Şeytan isə onları cox uzaq
olan bir zəlalətə surukləmək istər. Onlara: Allahın nazil etdiyinə və Peyğəmbərə tərəf gəlin! – deyildiyi
zaman munafiqlərin səndən busbutun uz dondərdiklərini gorərsən». (ən-Nisa 60-61). əş-Şabi –
rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Munafiqlərdən biri bir Yəhudi ilə mubahisə edərkən Yəhudi Muhəmmədin
ruşvət almayacağını bildiyinə gorə demişdir: «Muhakimə ucun gedək Muhəmmədin yanına» demişdir.
Munafiq isə yəhudilərin ruşvət alacağını bildiyi ucun: «Yaxşı olar ki, yəhudi hakimə muraciət edək» dedi.
Beləliklə də hər ikisi muhakimə ucun Cuheynədəki bir kahinin yanına gedib ona muraciət etmək barədə
razılığa gəldilər. Belə olduqda: «(Ya Muhəmməd!) Sənə nazil olana və səndən əvvəl nazil edilənlətrə iman
gətirdiklərini iddia edənləri gormursənmi? Onlar Tağutun huzurunda muhakimə olunmaq istəyirlər».
Ayəsi nazil oldu. Bu ayənin nazil olma səbəblərindən digərində isə: İki nəfər oz aralarında mubahisə edirlər
və təklif edirlər ki, Peyğəmbər sallallahu aleyhi və səlləm–ə muraciət etsinlər ki, aralarında hokm versin.
Onlardan bir: «Kəb b. Əşrəfə muraciət etsək yaxşı olar» deyir. Nəhayət Omər - radıyallahu anhu – ya
muraciət edirlər. onlardan biri hadisəni Omərə danışır. Omər - radıyallahu anhu – Allahın Rəsuluna muraciət
etməyə razı olmayan kimsədən soruşur ki, onun Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə muraciət etmək
istəməməsi doğrudurmu? O, kimsə: «Bəli, bu belədir» deyir. Omər - radıyallahu anhu – qılıncı ilə vurub onu
oldurur»205. «O, halda onların arasında Allahın nazil etdiyi kitabla hokm et. Onların nəfslərinin istədiyinə
uyma. Allahın sənə nazil etdiyinin bir qismindən sənə tovlayıb yayındıra biləcəklərindən ehtiyat edib
ozunu onlardan gozlə. Əgər onlar (bu hokməlrdən) uz dondərsələr, bil ki, Allah onları bəzi gunahlarına
gorə musibətə ducar etmək istəyir. Doğurdan da insanların coxu fasiqlərdir». (əl-Maidə 49). «Biz hər
ummətə Allaha ibadət edirn və tağutdan cəkinin deyə peyğəmbər gondərdik». (ən-Nəhl 36). Hər bir
millətin Tağutu onun Allahı və Rəsulunu buraxaraq onların əvəzində muraciyət etmiş olduğu, ibadət etdiyi
və Allahın bəsirətinə xilaf olaraq ardıyca getdiyi və ya itaətin yalnız Allaha və Peyğəmbərinə deyil onlara da
məxsus olduğunu deyən kimsələrdir. Allahdan qeyrisinə ibadət etməklə onun ibadət etdiyi şey tağutdur.
Həmcinin ardıyca getdiyi şey – ona deyiləndə ki, Allah və Rəsulu bizə belə deyib, onlar bizim şeyximizin
ardıyca gedirik. Bunlar tağutdur. Həmcinin itaət etdiyi. Bura daxildir hər bir şəxs valideyn, rəhbər və s.
onlara tabe olmaqda Allahın qoyduğu həddi aşarsansa sən onu tağut etmiş olursan. «Amma xeyr! Rəbbinə
and olsun ki, onlar oz aralarında baş verən ixtilaflarda səni hakim təyin etməyincə və verdiyin hokmlərə
gorə ozlərində bir sıxıntı duymadan sənə tam bir itaətlə boyun əyməyincə iman gətirmiş olmazlar». (ən-
Nisa 65).
Onda belə bir sual ortaya cıxır ki, Yəhudi və Nəsranilər İsa və Uzeyr – əleyhimussəlam – a ibadət edirlər
və bu ibadətdə həddi aşırlar. Onda İsa və Uzeyr – əleyhimussəlam – tağutdur? Xeyr, onlar ardıcıllarına əmr
etməyiblər ki, onlara ibadət etsinlər. Əksinə Qiyamət gunu onların bu ibadətlərini danacaqlar. «Xatırla ki, o
zaman (Qiyamət gunu) Allah belə buyuracaq: Ya Məryəm oğlu İsa! Sənmi insanlara: Allahla yanaşı məni
və anamı da ozunuzə tanrı bilin – demişdin? (İsa cavabında) deyəcək: Sən pak və muqəddəssən! Haqqım
catmayan bir şeyi demək mənə yaraşmaz, əgər bunu mən demiş olsaydım sən onu mutləq bilərdin. Sən
mənim urəyimdə olan hər şeyi bilirsən, mən isə Sənin zatında olanı bilmirəm. Şubhəsiz ki, qeybi bilən
ancaq Sənsən!». (əl-Maidə 116-117). Buna gorə də Tağut məsələsində dorduncu şərt odur ki, ona ibadət
etməkdə, itaət etməkdə və ardıyca getməkdə ozləri razı olsunlar. «Sonra insanlar Allahın ozlərinin həqiqi
ixtiyar sahibinin huzuruna qaytarılar. Bilin ki, hokm Allahındır və O, ən tez haqq-hesab cəkəndir». (əlƏnam
62). «Bilin ki, yaratmaq da, əmr etməkdə Ona məxsusdur». (əl-Əraf 54). «(Ya Peyğəmbər!) Nəfsini
ozunə tanrı edən və Allahın bilərəkdən yoldan cıxartdığı, qulağını və qəlbini mohurlədiyi, gozunə də pərdə
cəkdiyi kimsəni gordunmu? Allahdan başqa kim onu doğru yola sala bilər? Məgər duşunub ibrət
almırsınız?». (əl-Casiyə 23).
203 İbn Məcə 1853, İbn Hibban 1390, Əhməd 4/381, əl-Albani «İrvaul Ğəlil» 7/57.
204 Şəukani «Neylul Əvtar» 6/210.
205 İbn Həcər «Fəthul Bəri» 5/29.
52
TAĞUT BEŞ QİSMDİR – 1. İblis. «Qiyamət gununə qədər Mənim lənətim sənin ustundən əskik
olmasın». (ə-Sad 78) ayəsində Allahın xitab etdiyi lənətli və İlahi rəhmətdən qovulmuş şeytandır. «Biz
mələklərə Adəmə səcdə edin dedikdə İblisdən başqa hamı səcdə etdi. O, lovğalanaraq imtina etdi və
kafirlərdən oldu». (əl-Bəqərə 34).
2. Allahdan qeyrisinə ozunun razılığı ilə ibadət olunanlar. Bundan Allaha sığınırıq. İstər həyatda ikən ona
ibadət edilsin, istərsə də olumundən sonra ona ibadət edilsin. Bundan razı olduğu təqdirdə o, kimsə tağutdur.
3. İnsanları ozunə ibadət etməyə cağıran bir kimsə də belədir. İstər ona ibadət etməsinlər. Belə bir
kimsənin cağırışı istər qəbul edilsin, istərsə də qəbul edilməin o, kimsə tağutdur.
4. Qeybi bildiyini iddia etmək. Qeyb insanın gormədiyi, hal-hazırda olmayan deməkdir. Bu da iki novdur.
1) Nisbi qeybdir ki, bəzi insanlar ucun məlum ola bilir. Bəzi kimsələr ucun məchul. 2) Mutləq qeyb isə
yalnız Allah tərəfindən və Allahın istədiyi Peyğəmbər tərəfindən bilinə bilər. Bunu bildiyini iddia edən
kimsə kafirdir. Cunki o, bu iddiasıyla Allah və Rəsulunu yalanlamışdır. «Goylərdə və yerdə qeybi Allahdan
başqa hec kəs bilməz. Onlar nə vaxt diriləcəklərini də bilməzlər». (ən-Nəml 65). Qeybdən xəbər verən
insanlara bir sualımız vardır. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – qeybi bilmədiyi halda, sizin qeybi
bilməniz necə mumkun ola bilər? Sizmi daha ustunsunuz, yoxsa Allahın Rəsulu? «Qeybi bilən ancaq Odur
və O qeybi hec kəsə əyan etməz. Bəyənib secdiyi Peyğəmbərdən başqa». (əl-Cinn 26-27). Bu qeyb bilgisini
iddia edən kimsələrin kafir olmasını acıqlayan ikinci bir dəlil. Allah Peyğəmbərinə hər kəsə bunu elan
etməsini əmr etmişdir: «De ki: Mən sizə demirəm ki, mənim yanımda Allahın xəzinələri vardır, mən qeybi
də bilmirəm…». (əl-Ənam 50).
5. Uca Allahın nazil etdiyi ilə hokm etmək Rububiyyət tovhidinin tələb etdiyidir. Buna gorə də Uca
Allahdan qeyrisinə uyan kimsələrin «Rəblər» deyə adlandırmışdır: «Onlar Allahı qoyub oz alimlərini və
rahiblərini, Məryəm oğlu Məsihi ozlərinə tanrı (rəblər) etdilər. Halbuki onlara ancaq bir olan Allaha
ibadət etmək əmr olunmuşdur. Ondan başqa hec bir tanrı yoxdur». (ət-Tovbə 31).

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[salafitka]

Салам Алейкум ва Рахматуллах!

Посмотрите пожалуйста ответ по поводу условия кябина о второй жене по этой ссылке:

http://salaf-forum.r...php?f=15&t=3103

Если верить напечатанному там,то получается,что жена имеет право ставить условие кябина не жениться на торой, из фетв Шейхауль исламу ибн Таймия и муж должен выполнить это обязательство если согласился, это так?

Ответ:

Ва алейкумус салам ва рахматуллахи ва баракатуху!
Да, это ее право.
Аллах знает лучше!
Вас саламу алейкум ва рахматуллахи ва баракатуху!

[Anar_Ibrahim]

Salam Aleykum Sheyx..
Bu yaxinlarda xeber saytlarinin birinde sizin musahibenizi oxudum..Orda demisiniz ki gencleri muxalifetin mitingine gatilmamaga chagiriram..Duzdu menim mitingle filanla ishim yoxdu..Amma ora gatilan insanlarin hansisa chatishmamazligi var ki ora gedibler..Yeni zulm gorurler ve zulme garshi edirler bunu..Meger bu gunah ve ya xoshagelmeyen haldir?? Ereb olkelerinde tugyan eden bu prosesler duzgun sayilmir ?

Teshekkur edirem..Salam Aleykum.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu əməli nə bizdə, nə də ərəb ölkələrində etmək düzgün deyil, məgər bu əməllə nəyə nail oldular - zülm getdimi? Zülmə qarşı bu cür üsyan etməklə, əksinə, zülm daha da çoxalır, biz bəzi ərəb ölkələrində bunun şahidi olduq. Nəsə düzəldimi? Elə İraqı götürün, düzdür, Səddam zalım idi, lakin sabitlik və necə də olmasa iqtisadiyyat var idi, indi ölkə və camaatı nə gündədir?
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Elnur690]

Assalamu Aleykum və Rəhmətullah və Bərəkətuh
Əxi yadınızdadırsa keçən ay sizə ərəbcə Fatihə surəsindən vələddalin sözü barəsində şiə məzhəbində olanlarla sual cavab olduğunu demişdim. Bu sual cavab Xomeyninin rəsmi saytında gedir. Siz mənə hərfin məxrəcini soruşmağımı dediniz. Mən də soruşdum onlar da belə cavab verdi.
Allahın adı ilə

Səlamun əleykum

Hər iki yerdə ظ və ض öz məxrəcindən deyilir və oxunur. ض Hərfini məsələn Vələzzallin kəlməsində “d” kimi tələffüz etmək səfdir. Əgər namazda belə tələffüz olunarsa namaz batildir. “D” hərfi ilə fərqlidir. Əlbətdə təcvid elminə əsasən hər bir hərif öz məxrəc və yerindən əda olunmalıdır. ض hərfi təcvid elminə əsasən dilin kənarı agzın kənarında yerləşən böyük dişlərə dəyməklə tələffüz olunur. Buna gorədə “D” hərfinə oxşar səs verir amma nəinki “D” hərfi şəklində tələffüz olunmalıdır.

Amma ظ hərfinin məxrəc və tələffüz yeri dilin ucu qabaq dişlərin kənarına yəni aşağı hissəsinə dəyməklə və ذ hərfinin məxrəci və tələffüz yeri isə dilin ucu qabaq dişlərin ucuna dəyməklə tələffüz olunur.

Həriflərin tələffüz yerini bilmək üçün təcvid kitablarına müraciət edin...

Əxi bir sualım da var sizə. Mənə vitr namazı haqqında məlumat verin inşaAllah. Bilmək istəyirəm vitr namazı camaat qılına bilər? Əgər qılına bilərsə neçə rükət? Camaat qılınarsa səsli yoxsa səssiz qılınır? Bir də 11 yoxsa 13 rükət qılınması daha əfzəldir?
Assalamu Aleykum və Rəhmətullah və Bərəkətuh

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Özləri deyir ki, d hərfinə oxşayır, elə biz də bunu deyirik, sadəcə bu d hərfi deyil, d səsidir və z ilə d səslərinin qarışığıdır. De ki, ərəbə gəlib ərəb dili və qrammatikasını öyrədəcəksiniz?
2. Bəli, camaatla qılmaq olar, sadəcə buna adət etməyin - səssiz 11 rükətə qədər qıla bilərsiniz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[-abu Omar-]

As salamu aleykum va raxmatullahi va barakatu
1eger bir neche deqiq desem 2 emel haqqda tovbe edirsense 2ruket qilib tovbevi edirsen ? yoxsa her emelchun ayri ayriliqda 2ruket qilib edirsen?
2birde qardashlar arasinda bele shohbetler yayilir sizin haqqda yazmaq istemesemde mecburam yazim sizde inshAllax aciq ashkar bu meseleye burda aydinliq getiresiniz ve bu kimi shayelerin qarshisi alinsin.
Sohbet bundan gedirki bir qardash dekabir ayinin sonlarinda yol gederken bir qardashin yolda durub yolka satmasini gorub ve ayaq saxlayib deyib exi sen ne edirsen bu ki kufur olan bayrama sen vasitechilikmi edirsen? oda cavab veribki men shexden yani sizden bunun problemli bir emel olaraq gormeyib ve caiz bilmisiz. ve qardashda size ele ordaca zeng edib ve yolka satishi haqqda sorushub siz birinci demisiz yox olmaz. sonra qardash deyib bes indi bir qardash satir ve sizinle bu haqqda meslehetleshib ve siz bunu caiz gormusunuz.ve siz ona 2defe cavab vermisiniz eger maddi cehetden ehtiyac varsa eyib etmez. xahish edirem bu meseleye achiq aydinliq getresiniz. bu ne rafizilerde ne tekvirchilerde mehs selefi qardashlarda curebecur shupelerin ve fitnelerin yayilmasina sebeb olub.bunu eshiden qardashlar sizden shbheli qaliblar.ele bu gun bir qardashla bu haqqda behs etdik ve deyirki buna gore qardashlar deyirlerki Qamet masondu yahudilere ishleyir neblim ne ve.s. her shey eshidmishim amma bu mason yahudi olmaginizi eshitmemishdim.ve men o qardashlara nesietde bulundum ve dedim bele bosh -bosh shayelere uymayin men sheyxin ozunden deqiqleshdirim size gelib achiqlama verecem inshAllax
As salamu aleykum va raxmatullahi va barakatu

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bir neçə günaha görə ümumi tövbə etmək olar, eləcə də bir namaz qıla bilərsiniz, amma əsas tövbənin özüdür.
2. Allah razı olsun ki, dəqiqləşdirirsən, bu rəbbani yoldur.
Amma bu ağac məsələsinə gəlikdə, yadıma gəlmir ki, kiməsə belə cavab verim. Çünki məsələ aydındır, mən deyirəm - OLMAZ.
Lakin sən bu azmışın nəticə çıxarmağına bax, əgər mən belə demişəmsə, deməli, masson oldum - bu savadsızlığın sonudur.
Belə şübhəli məsələləri həmişə mənimlə aydınlaşdırın, dəqiqləşdirin, bu yolla biz artistlərin hiylələrin qarşısını alacayıq, inşəAllah.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[NH_84]

As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

1. Qadinin sacini boyamasina dinde qadaqa yoxdurki?
2. Qadin sacin kesdire biler (sacin uc hissesinden cuzi oaraq) ?
3. Qadin ayaqi aciq namaz qilarsa namazi batil olur?
4. Qadin heyzden gun cixmamishdan qabaq qusul ederek temizlenerse megrib ve ishsa namazlari qilmalidir? ve gun batmamishdan evvel temizlenerse zohr ve esr namazlarin qilmalidir?
5. Bir rayona getdikde qayitmaq vaxti belli olarsa orda namazlari evde qildiqimiz kimi butov qila bilerik ve hemcininde sunnetleri qilmaq olarda inshallah?

As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Saçını rəngləyə bilər, yalnız qara rəngdən çəkinsin.
2. Bəli, ehtiyac olarsa, kəsdirə bilər.
3. Çalışsın ayağını bağlasın, belə namaz qılmasın.
4. Bir namazı qılsa, kifayətdir.
5. Yaşadığınız yerə çatana kimi səfər sayılır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

əssələmu aleykum.şeyx Rafizilər bunu dəlil gətirirlər.Bu doğrudur?
bu hədisin mənası nədir?
Muhəmməd ibn İsmail Buxari xanım Aişədən nəql edir: “...Fatimə (ə) Fədək məsələsinə görə qəzəbli halda Əbu Bəkrdən ayrıldı və ölənə qədər onunla danışmadı. Fatimə (ə) Rəsulullahdan (s) sonra 6 ay yaşadı. Fatimə vəfat edəndə həyat yoldaşı Əli (ə) onu gecə ikən dəfn etdi. Əbu Bəkrə ona namaz qılmağa və dəfndə iştirak etməyə icazə vermədi...”
Qaynaq:
1) "Səhih – Buxari", cild: 5, səh: 77. Beyrut çapı, nəşr ihyaut turas;
2) “Fərzul – Xums”, səh: 512, hədis: 3092 və 3093;
3) “Səhih – Müslim”, cild: 1, səh: 15;
4) "İrşadus-sari" cild: 1, səh: 19;
5) Gənci Şafei, "Kifayətut – talib" səh: 255;
6) Şeybani, "Təsəyyərul-vusul ilə camiul-usula”, cild: 1, səh: 209;
7) "İhqaqul-həqq", cild: 10, səh: 479;

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Burda nə var ki? Sən özün fikirləş: peyğəmbər (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) deyib ki, peyğəmbərlərin özündən sonra tərk etdikləri miras yox, sədəqədir və bu hədisi nəinki Əbu Hureyra (radiyALLAHU 'anhu) rəvayət edib, hətta şiə kitablarında da bu hədis var: Xomeyninin Hukumatul İslamiyyə, 9, həmçinin, Məclisinin Miratul Uqul, 1/111, həmçinin, əl-Kafi, 1/34.
Əksinə, burda biz Abu Bakrın (radiyALLAHU 'anhu) fəzilətini görürük – bilin ki, islamda tanışlıqla qanun pozuntusu yoxdur, kim olursa, olsun. Fatimənin (radiyALLAHU 'anhə) onun dindirməməsinə gəlincə, sizcə hər gün gəlib danışmalı idilər? Peyğəmbərin (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) sevimli qızı xəstələnmişdi, gecə vaxtı dünyasını dəyişdi və dərhal da dəfn edildi.
Ümumiyyətlə, bilin ki, şiə fiqhinə görə, qadına miras düşmür. Abu Bakrla (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) söhbətdən sonra haqq fatiməyə (radiyALLAHU 'anhə) aydın oldu və ona görə də bu məsələ ilə bağlı bir daha xəlifəni narahat etmədi. Özü də xəlifə ilə halallaşıb, bu barədə elə şiə kitablarında da yazılıb: İbn Məsəm əl-Bəhrani, Nəchul Bəlağənin şərhi, 5/107; əd-Durətul Nəcəfiyyə, 331-332 və s.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[UmMuhammad]

As Salamu aleykum wa rahmatuLlahi wa barakaruhu!
Qamet qardash,
1.Biz,heyat yoldashimla men insha ALLAH dunyaya yeni dogulacaq balamiz ucun otaq duzeldirik.Men onun otagina bezi yumshaq heyvan oyuncaqlari almaq isteyirem,burda ise muselman ailelerinde gormushem ki,onlar oyuncaqlarin gozlerini cixardiblar,deyirler ki olmaz,amma hech bir delilleri yoxdur.Bu haqqda sizden melumat almaq isteyirem,bu ne qeder vacibdir?Ve bir sozde deyim ki,o oyuncaqlar bizim namaz qildigimiz otaga daxil olmayacaqlar!
2.Kafire bed dua etmek olarmi?Yoldashim deyir ki,sen onlari ALLAHa tapshir,O bilen meslehetdir,cunki senin etdiyin bed dualarin ucbatindan etrafdaki muselmanlarda ziyan deye biler,yeni ele bir bela bash vererki muselmanlarada toxuna biler,cunki ALLAH mezlumun dualarini eshidir ve qebul edir!Sizce men bed dua etmekle sehve yol verirem?
Onceden teshekkur edirem,ALLAH sizden razi olsun!Wa aleykuma Salam wa rahmatuLlahi wa barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Oyuncaq məsələsi ixtilaflı məsələdir, təbii ki, heyvan və insan surətində olmasa, daha yaxşıdır. Üstünlüyü başqa oyuncaqlaar verin, yəni surətsiz.
2. Bunlar üçün hidayət istəyin, amma bəziləri üçün edə bilərsiniz, hansılardan ki, açıq-aşkar zülm gəlirsə.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Elnur690]

Assalamu Aleykum və Rəhmətullah və Bərəkətuh
1. Əxi burada siz bir qardaşa yazmısınız ki, Məğribdən 40-45 dəq keçəndə qəza sayılmır. Amma mən Useyd qardaşın fiqh dərsinə qulaq asanda (Əbu Malikin (Allah ondan razı olsun) kitabının şərhi) dedi ki, ən əfzəli məğrib namazını azandan 40-45 dəq müddətində qılmaq lazımdır. Əks halda qəza olaraq qılınır.
2. Bir də bir qardaşla söhbət edəndə dedi ki, səhabələr haqqında siz deyirsiniz ki, "Allah ondan razı olsun" və Allah onlardan onsuz da razıdır. Bunu demək düz deyil. Əxi belə deyən insana nə deyim?
Əxi Allah elminizə qüvvət versin, sizə səbr versin. Məscidimiz tez bir zamanda açılsın. AMİN!
Assalamu Aleykum və Rəhmətullah və Bərəkətuh

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bəli, ən əfzəli budur, amma qəza demək çətindir.
2. Bu sadəcə ədəbdəndir ki, səhabənin adı çəkiləndə belə deyək, məhz səhabə olduqları üçün belə deyirik. Necə ki, peyğəmbərlərə salavat, səhabələrə bunu deyirik, dünyasını dəyişən alimlərə rəhmət, qalanlara isə qorunmağı dua edirik – bunlar ədəblərdəndir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Ehli_Sunna]

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum.şeyx bunu da yazmışdılar.
bunu Əbu Bakra Yozurlar.Amma bu ayə kimlərə aiddir?
Bəqərə, ayə: 257: O kəslər ki, Allaha iman gətirərlər, onlar zülmətdən nura xaric olarlar, və həmin kəslər (sonradan) kafir olarlar, onlar tağutun dostları olarlar, Allah onları nurdan zülmətə xaric edər, onlar od dəstələridir və əbədən orada qalarlar. İndi gedin ayənin kimə şamil olduğunu araşdırın. Neçə-neçə səhabələr Allaha iman gətiridikdən sonra yolunu azdı və nurdan zülmətə qərq oldu.

Rəd surəsində Allah buyurur ki, Allahla əhd-peyman bağladıqdan sonra əhdi pozdular.
bunu Zəhmət deyilsə açıqlayardınız...
Allah sizdən Razı olsun...

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu ayəni Abu Bakra (radiyALLAHU 'anhu) şamil edən ya qafildir, ya qərəzlidir, ya da cahildir.
Kafir deyərkən səhabələri fikirləşmək lazım deyil, çünki həm Məkkədə, həm də Mədinədə kifayət qədər kafir var idi. Sadəcə rafizilərin əqidəsi belədir ki, Quranda harda kafirlər pislənir, bu ayələri səhabələrə aid edirlər, amma möminlərdən danışanda, deyirlər ki, bu əhli-beytdir. Dediklərinə görə, guya Quranda 2600 dəfə Əlidən (radiyALLAHU 'anhu) danışılır, hansı ki, Quranda adı çəkilən yeganə səhabə Zeyddir (radiyALLAHU 'anhu). Ona görə də bunların belə deməsi, sizi təəccübləndirməsin. Bu sözün cəfəngiyyat olmasını bilmək üçün kifayətdir ki, biləsiniz: peyğəmbər (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) Abu Bakrın (radiyALLAHU 'anhu) qızını almışdı, özündən sonra onun xəlifə görürdü və Əli (radiyALLAHU 'anhu) də ona beyət eləmişdi.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[AykuT_555]

Selamun aleykum Qamet kardeş izin verseniz bakara süresinin 257 ayetin SiddiqMuslim2235 Nickli üyeye yazayım.

İmam Taberi Tefsirinde diyor:

257- Allah, iman edenlerin dostudur. Onları, karanlıklardan aydınlığa çıkarır. İnkâr edenlerin dostları ise tağutlardır. Onları aydınlıklardan karanlıklara düşürürler. İşte onlar cehennemliktirler. Orada ebedi olarak kalacaklardır.
Allah, müminlerin dostudur. Yardım ve muvaffak kılmasıyla onları korur. Onları, inkârın karanlıklarından çıkarıp imanın nuruna kavuşturur. Allanın birliğini inkâr edenlerin dostları ise, Allahtan başka taptıkları putlar ve benzeri tağutlardır. Bunlar, kendilerine tapanları imanın nurundan çıkarır inkârın ve azgınhğın karanlıklarına sürüklerler. Allahtan başka şeylere ibadet eden kimseler ise cehennemliktirler. Orada ebedi olacak kalacaklardır.
Âyette zikredilen "Karanlıklardan maksat, Katadeye göre, sapıklık, Dehhak ve Reb' b. Enese göre, inkarcılıktır. "Nur"dan maksat ise Katadeye gö re, Hidayet, Dehhak ve Reb' b. Enese göre de imandır. Bu izahlara göre Allah teala, kâfirliği ve sapıklığı, karanlıklara benzetmiştir. Çünkü inkâr içinde olan kişinin, basireti kapanır. İmanın aydınlığını göremez olur. İman ve hidayet ise aydınlıktır. Mümin olan kişinin basireti açıktır. Hak ve hakikati aydınlık bir şe kilde görür.
Mücahid ve Abede b. Ebi Lübabe bu âyetin izahında şunları söylemişler dir. Hz. İsa gelince bir kısım insanlar, ona iman etmiş, diğerleri ise inkâr etmiş lerdir. Hz. Muhammed gelince de Hz. İsayi inkâr edenler, Hz. Muhammede iman etmiş, Hz. İsaya iman etmiş olan Hristiynlar ise Hz. Muhammedi inkâr et mişlerdir. İşte âyet-i kerime bu iki sınıfı beyan etmektedir. Yani Allah, Hz. Mu hammede iman edenlerin dostudur. Onlan, İsaya iman etmeyerek düştükleri inkârın karanlıklarından çıkarır ve imanın aydınlığına kavuşturur. Muhammede iman etmeyen kâfirlerin dostları ise Şeytanlardır. Şeytanlar onları, İsaya iman etmenin nurundan çıkarır. Muhammedi inkâr etmek karanlıklarına sokarlar.
•••••Görüldüğü gibi, Mücahid ve Abede bu âyeti, özellikle Hristiyanİara ve Hz, Muhammede iman eden putperestlere yorumlamışlardır.•••••

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Məsələ aydındır, sadəcə rafizilərin baxışları doğrudan da gülməlidir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barkatuhu !
InşAllah faydalı olar !

İSTİANƏ – YARDIM DİLƏMƏDƏ ŞİRK
BİR NECƏ NOVU VARDIR:
1. Allahdan yardım diləmək. Bu qulun Rəbbinin qarşısında zəlil olması, işlərini Ona həvalə etməsi və
Onun yetərli olduğuna inanmasını əhatə edir. «Yalnız Sənə ibadət edir, yalnız Səndən yardım diləyirik». (əl-
Fatihə 5).
2. Məxluqatın gucunun yetəcəyi bir xususda yardım istəmək. Bu da ozu ucun yardım istəyənin durumuna
gorə dəyişir. Əgər ozu ucun yardım istənilən xusus yaxşılıqdırsa bu həm yardım istəyən, həm də yardım edən
ucun caizdir. «Yaxşılıq və təqva uzərə bir-birinizlə yardımlaşın». (əl-Maidə 2). Əgər gunah uzərə olursa bu
yardım istəyən ucun də, yardım edən ucun də haram olur. «Gunah iş gorməkdə və duşməncilik etməkdə birbirinizə
komək gostərməyin». (əl-Maidə 2). Mubah bir işdə olursa bu həm yardım istəyən ucun, həm də
yardım edən ucun caizdir. Lakin yardım edən yaxşılığın qarşılığında savab ala bilər. «Yaxşılıq edin, şubhəsiz
ki, Allah (ehsan) yaxşılıq edənləri sevir». (əl-Bəqərə 195).
3. Gucu catmayan və hal-hazırda olan bir yaradılmışdan yardım istəmək. Belə bir yardım istəmək də boş
bir şeydir. Bunun hec bir faydası yoxdur. Məs: Ağır bir yuku daşımaq ucun gucsuz və zəif birisindən yardım
diləmək kimi.
4. Muləq olaraq olulərdən və ya həyatda olan kimsələrdən həyata kecirə bilməyəcəkləri və qeybi bir iş
haqqında yardım istəmək. Belə bir şey də şirkdir. Cunki belə bir əməli edən kimsə onların kainatda hansısa
bir gucə malik olduqlarına inandığına gorə edir.
5. Uca və boyuk Allahın sevdiyi bir necə əməl və ibadətləri irəli surərək yardım istəmək. «Səbr və namaz
ilə yardım istəyin». (əl-Bəqərə 153). Əbul-Abbas Abdullah b. Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir
gun (minikdə) Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in arxasında oturmuşdum. O, buyurdu: «Ey oğul!
Mən sənə bir necə kəlimə oyrədəcəm. Allahı qoru ki, Allahda səni qorusun. Allahı qoru ki, onu oz qarşında
tapasan. Bir şey dilədikdə, Allahdan dilə. Komək istədikdə yenə də Allahdan komək istə. Bunu da bil ki,
əğər butun insanlar sənə xeyir vermək ucun bir yerə yığışsalar da belə Allahın yazdığından artıq sənə hec bir
xeyir verə bilməzlər. Bunu da bil ki, əğər sənə zərər vermək ucun bir yerə yığışsalar da yenə də Allahın
yazdığından artıq sənə zərər verə bilməzlər. (Cunku) qələmlər qaldırılmış, səhifələrin (murəkkəbi)
qurumuşdur»206. Başğa bir rəvayətdə: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allahı qoru ki,
onu oz qarşında tapasan. Yaxşı gunundə Allahı yada sal ki, Allahda səni cətin (pis) gunundə yada salsın.
Bunu da bil ki, səni otub kecən bəla sənə toxunmamalı idi. Sənin başına gələn bəla isə bil ki, səni otub
kecməməli idi. Bunu da bil ki, (Allahın) yardımı, zəfəri - səbrlə birlikdədir. Qurtuluş – kədər və sıxıntı ilə
bərabərdir və şubhəsiz ki, hər bir cətinliklə birlikdə - asanlıq vardır»207. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – in dovrundə bir nəfər munafiq mominləri incidirdi. Onlardan bəziləri dedilər: «Gedək Allah
206 Tirmizi 2516, əl-Albani «Səhih əl-Cəmi» 7834.
207 əl-Albaninin tədqiqi ilə «Riyadus-Salihin» 63.
53
Rəsulundan bu riyakara qarşı komək istəyək». Peyğəmbər: «Məndən yox, Allahdan komək istəmək
lazımdır»208.
Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahamatullahi va Barkatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

İSTİAZƏ – SIĞINMAQDA ŞİRK
Xoşlanılmayan bir şeydən himayə edilməyi istəmək deməkdir. Buna gorə də istiazə edən kimsə sığındığı
kimsənin himayəsinə girmiş və ona guvənmiş, ona bağlanmış deməkdir. BİR NECƏ NOVU VARDIR:
1. Uca Allaha sığınmaq. Bu da Allaha mohtac olmağı, Ona bağlanmağı, hər bir işdə Allahın kifayət
etməsinə və hal-hazırda, gələcəkdə, kicik, boyuk, insan və ya insandan başqa hər şeyə qarşı mutləq bir
mənada himayə edəcəyinə inanıb bağlanmağı əhatə etməkdədir. «De ki: Pənah aparıram subhun Rəbbinə,
yaratdıqlarının şərindən, zulmətə burunməkdə olan gecənin şərindən, (ovsun oxuyub) duyunlərə ufurən
(yaxud cadu edib iplərə duyun vuran) qadınların şərindən və bir də paxılın şərindən». (əl-Fələq 1-5). «De
ki: Pənah aparıram insanların Rəbbinə, insanların ixtiyar sahibinə, insanların tanrısına, vəsvəsə verən,
qacıb gizlənən şeytanın şərindən. O, şeytan ki, insanların urəklərinə vəsvəsə salır. O, şeytan ki, cinlərdən
də olur, insanlardan da». (ən-Nəs 1-6).
2. Uca Allahın kəlamı, əzəməti, izzəti və buna bənzər sifətlərindən hər hansı bir sifəti ilə istiazə etmək.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allahın yaratdıqlarının şərindən Onun tam və əksiksiz
kəlimələrinə sığınıram»209 . «Əgər sənə şeytandan bir vəsvəsə gəlsə Allaha sığın. Şubhəsiz ki, Allah
eşidəndir, biləndir». (Fussilət 36).
3. Olulərlə ya da sığınma tələbini qarşılama gucunə malik olmayan canlılar ilə istiazə. Bu isə şirkdir.
«Həqiqətən bir para insanlar bir para cinlərə pənah aparırlar (sığınırlar). Bununla da onların
təkəbburunu, azğınlığını artırırdılar». (əl-Cinn 6).
4. İnsan, məkan ya da bunlardan başqa sığınılması mumkun olan şeylərlə istiazə etmək. Belə bir sığınmaq
caizdir. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «İrəlidə bir cox fitnələr olacaqdır. Bu fitnələr zamanı yatan kimsə, oyaq olandan, oturan kimsə
ayaqda durandan, ayaqda duran kimsə yuruyəndən, yuruyən kimsə qacandan xeyirlidir. Hər kim fitnə vaxtına
yetişərsə sığınsın və ya gizlənmək ucun yer taparsa gizlənsin (Başqa rəvayətdə: Dəvəsi olan dəvəsinin
yanına, qoyunu olan qoyun-larının yanına, ərazisi olan ərazisinə, bu kimi malları olmayan qılıncını alıb
kəskin tərəfini daşa vurub (yaylarnızı qırın) sonra bacardığı qədər sağ qalmağa calışsın)»210. Əgər zalımın
şərindən sığınacaq olursa belə bir kimsənin mumkun olduğu qədər himayə edilməsi lazımdır. Lakin haram
bir əməli etmək, yaxud da fərz olan bir işdən qacmaq ucun sığınma istəyirsə belə birisinin himayə edilməsi
haram olur. Əli - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – mənə dord
şeyi buyurdu: «Allah lənət etsin yenilik edib dinini dəyişən (bidətciyə, cinayətkara) sığınacaq verənə»211.
Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

ŞƏFAƏTDƏ ŞİRK
Şəfaət - hər hansı bir şeyi bənzərinə bağlamaq, biri iki etmək mənasında da işlədilir. İstilahi mənası isə
kimin ucunsə xeyr diləmək, şərr və əzabdan uzaq etmək ucun vasitəci olmaq deməkdir212. Allah Qurani-
Kərimdə bir cox ayələrdə şəfaətin yalnız ona məxsus olduğunu və hec kimsənin bu işdə hər hansı bir payı
olmadığını bizə bildirir. «Yoxsa onlar (muşriklər) Allahdan qeyrilərini (butləri) şəfaətci etdilər? (Ya
Peyğəmbər!) de ki: «Onlar hec bir şeyə malik olmadıqları və hec bir şey qanmadıqları halda şəfaətmi
edəcəklər?». De ki: «Butun şəfaət yalnız Allaha məxsusdur. Goylərin və yerin hokmu onun əlindədir.
Sonra siz onun huzuruna qaytarılacaqsınız». (əz-Zumər 43-44).
Nə zaman olacağına gəlincə, Uca Allah bizə şəfaətin ancaq onun izni ilə olacağına xəbər vermişdi.
«Allahın izni olmadan onun yanında kim şəfaət edə bilər». (əl-Bəqərə 255). Onun izni olmadan hec bir
şəfaət edən ola bilməz». (Yunus 3). «Axirət də, dunya da ancaq Allahındır. Goylərdə necə-necə mələklər
vardır ki, onların şəfaəti hec bir fayda verməz. Ancaq Allah oz istədiyi və razı olduğu kimsəyə izn
verdikdən sonra (onun şəfaəti fayda verər)». (ən-Nəcm 25-26). «Onun huzurunda izn verdiyi kimsələr
istisna olmaqla hec kəsin şəfaəti fayda verməz». (Səba 23).
Kimlərin şəfaət edəcəyinə gəlincə isə, Uca Allah bizlərə şəfaətin ancaq onun izn verməsindən sonra
gercəkləşəcəyini xəbər verdiyi kimi, bu xususta ancaq onun sevdiyi kimsələrin şəfaət edəcəyini də xəbər
vermişdir. «Ruhun (Cəbrailin) və mələklərin səf-səf duracağı gun Rəhmanın izn verdiyi kimsələrdən
başqa hec kəs danışmayacaq, danışan da doğrunu deyəcəkdir». (ən-Nəbə 38). «Allahdan əhd almış kəslər
mustəsna olmaqla, qalanları (kafirlər) şəfaət etməyə qadir olmazlar». (Məryəm 87). Əbu Hureyrə –
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər bir
Peyğəmbərin qəbul edilmiş duası vardır. Hər bir peyğəmbər də bu duasını etmişdir. Lakin mən duamı
qiyamət gunundə ummətimə şəfaət etmək ucun saxladım. Artıq ummətimdən Allaha hec bir şeyi şərik
qoşmamış olan kimsələr inşəallah bu şəfaətə nail olacaqlar»213.
Kimlər ucun şəfaət ediləcəyinə isə, Uca Allah bizlərə ancaq Allahın razı olduğu kimsələr ucun şəfaət
ediləcəyini də xəbər vermişdir. «Allah onların nə etdiklərini və nə edəcəklərini bilir. Onlar yalnız Allahın
razı olduğu kəslərdən otru şəfaət edə bilər və onu heybətindən qorxarlar». (əl-Ənbiya 28). «O, gun izn
verdiyi və soz danışmağa razı olduğu kəslərdən başqa hec kimin şəfaəti fayda verməz». (Ta ha 109).
Butun bu ayələrdən bəlli oldu ki, şəfaət yalnız Allahın soz və əməlindən razı olduğu kimsələrə izn
verdikdən sonra və Allahın razı olduğu kimsələrə ediləcəkdir. Bundan qeyri olan şəfaət (yəni: Allahın gucu
cata biləcək şeylərdə Allahdan qeyrisindən şəfaət istəmək) isə muşriklərin butləri, tanrıları haqqında
inandıqları şirk olan şəfaətdir. Cunki onlara gorə Allahın izni və rizası olmadan onların butləri onlara şəfaət
edəcəklər. Allah bu cur şəfaət istəyənlər haqqında buyurur: «Onlar Allahı qoyub ozlərinə nə bir xeyir, nə də
bir zərər verə bilən butlərə ibadət edir və: «Bunlar Allah yanında bizdən otru şəfaət edənlərdir» deyirlər.
De ki: «Allaha goylərdə və yerdə (ozunə şərik) bilmədiyi bir şeyimi xəbər verirsiniz? Allah ozunə şərik
qoşulan butlərdən uzaqdır və ucadır». (Yunus 18). «Cunki biz sizi (siz butləri) aləmlərin Rəbbi ilə bərabər
tutduq. Bizi yalnız gunahkarlar azdırdı. İndi artıq nə şəfaət edən kimsələrmiz, nə də bir mehriban
dostumuz var! Kaş bir də (dunyaya) donə biləydik, mominlərdən olardıq». (əş-Şuəra 98-102). «(Ya
Peyğəmbər!) Onları urəklərin ağıza gələcəyi, udquna belə bilməyəcəkləri yaxın gunlə (Qiyamət gunu ilə)
qorxut. (O, gun) zalimlərin nə bir dostu, nə də bir şəfaətcisi olar». (əl-Mumin 18). «Şəfaət edənlərin şəfaəti
onlara fayda verməz». (əl-Muddəssir 48). «Qorxun elə bir gundən ki, o gun hec kəs hec kəsin işinə yarıya
bilməz, hec kəsdən (gorduyu pis işlər muqabilində) əvəz (fidyə) qəbul edilməz, hec kəsin şəfaəti fayda
verməz və (Allahın əzabından xilas olmaqda) onlara (gunahkarlara) hec bir komək də gostərilməz». (əl-
Bəqərə 123). «Rəbbinin huzuruna cəm ediləcəklərindən qorxanları Quranla xəbərdar et. Onların
Allahdan başqa hec bir hamisi və həvadarı yoxdur. Bəlkə də onlar pis əməllrdən cəkinsinlər». (əl-Ənam
51). «(Allaha qoşduqları) şəriklərindən onlar ucun şəfaət edəcək kimsələr olmayacaq. Onlar oz şəriklərini
inkar edəcəklər». (ər-Rum 13).
Allahın izni və razılığı olmayan hər hansı bir şəfaət hec kəsdən, hətta şəfaət edən Peyğəmbər də olsa belə
ondan qəbul olunmaz. Allah Qurani Kərimdə uc peyğəmbəri xatırladaraq buyurur ki, onların şəfaəti, şəfaət
etdikləri insanlara hec bir fayda verməmişdir. Allah onların şəfaətini qəbul etməmişdir, cunki buna onun izni
və razılığı olmamışdır. «Nuh Rəbbinə (dua ilə) muraciət edib dedi: «Ey Rəbbim! Oğlum (Kənan) mənim
ailə uzvlərimdəndir. Sənin vədin sozsuz ki, haqdır. Sən hakimlərin hakimisən». Allah buyurdu: «O, sənin
ailəndən deyildir. Cunki o (kufr etməklə) pis bir iş gormuşdur. (Və ya sənin məndən onu xilas etmək xahişin
yaxşı iş deyildir). Elə isə bilmədiyin bir şeyi məndən istəmə. Sənə cahillərdən olmamağı nəsihət edirəm».
(Hud 45-46). İbrahim oz atasına: «Mən (oz Rəbbimdən) mutləq sənin bağışlanmağını diləyəcəyəm. Mən
hec vəchlə səni Allahdan (Allahın əzabından) qurtara bilmərəm (mənim bacardığım yalnız budur) deməsi
istisnadır». (əl-Mumtəhinə 4). Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – idi ki, muşrik olaraq olən əmisi
ucun Allahdan bağışlanma dilədikdə Allah ona bu əməli qadağan edərək buyurdu: «Muşriklərin
212 «Qamusul Muhit» Ayn babı, Sin fəsli s. 947, Mucemul Vəsit 1/487, Useymin «Şərhu Limatil Etiqad» s. 80.
213 Buxari, Muslim.
55
Cəhənnəmlik olduqları (musəlmanlara) bəlli olduqdan sonra, onlarla qohum olsalar belə, Peyğəmbərə və
iman gətirənlərə onlar ucun bağışlanma diləmək yaraşmaz». (ət-Tovbə 113).
Belə ki, Allah yaratdığı məxluqlardan şəfaəti yalnız uc şərtlə qəbul edir. 1) Şəfaət edəndən Allahın razı
olması. 2) Şəfaət olunandan Allahın razı olması. 3) Allahın şəfaət edənə şəfaət etmək ucun izn verməsi. Bu
uc şərtsiz şəfaət edən istər mələk olsa, istər peyğəmbər olsa belə, şəfaəti qəbul olunmayacaqdır.

Vassalamu Aleykum va Rahmatullahi va barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalamu Aleykum va Rahamatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

ELMDƏ ŞİRK
İlk olaraq bilinməlidir ki, hər məkanı elmi ilə əhatə edib bilən sadəcə Allahın sifətlərindəndir. O, az və ya
cox, yaxın və ya uzaq, gizli və acıq hər şeyi bilir. Hec bir zaman ondan gizli qalacaq bir şey yoxdur. Bura da
işıqlıqla qaranlığın, goylərlə yerin, dağların zirvəsi ilə dənizlərin dərinlikləri arasında hər hansı bir fərq
yoxdur. Hər zaman və məkanda zərrə qədər də olsa hec bir şeyin gizli qalmadığı bir elm Allahın zatına aid
olan sifətlərindəndir. Bu sifətlərdə hec kimsə Allaha ortaq olmaz. «Hər şeyi bilən Sən, hikmət sahibi
Sənsən». (əl-Bəqərə 32). «Yerə daxil olanı da, yerdən cıxanı da, goydən enəni də, goyə qalxanı da O,
bilir». (Səba 2). «Goylərdə və yerdə zərrə qədər bir şey Ondan gizli qalmaz» (Səba 3). «Qeybin acarları
Allahın yanındadır. Onları ancaq Allah bilir. Allah suda və quruda nə varsa bilir. Elə bir duşən yarpaq
yoxdur ki, Allah onu bilməsin. Yerin zulmətləri icində elə bir toxum (kainatda) elə bir şey yoxdur ki, məhz
acıq-aydın kitabda olmasın». (əl-Ənam 59). «O, bilmədən hec bir meyvə qabığından cıxmaz, hec bir qadın
hamilə olmaz və bari-hamiləni yerə qoymaz». (Fussilət 47). «Ey Rəbbimiz! Sənin rəhmin və elmin hər şeyi
ehtiva etmişdir». (əl-Mumin 7). «Mən sizin bildiklərinizi bilirəm». (əl-Bəqərə 30). «Allah qeybləri cox gozəl
biləndir». (ət-Tovbə 78). «Şubhəsiz ki, O gizlini də, gizlinin gizlisini də bilməkdədir». (Ta ha 7). «Allah hər
şeyi bilməkdədir». (ən-Nisa 176).
Məxluqatdan hər hansı birinin adını tələffuz edərkən ona ayaqda ikən, oturarkən, yaxından və ya uzaqdan
səslənən, başına bir bəla gəldikdə və ya duşmənlərinin şərrini sovuşdurmaq ucun ona yalvaran və onunla
istiğasə etmək, duşuncəsini onu gorur kimi ona yonəltmək, onun adını dililə və ya qəlbilə soylədikdə onun
surətinə yaxın olduğunu və ya qəbrinin başıda durmuş kimi inanan, butun buları gozunun onunə gətirdiyində
onun bunu bildiyini, başına gələn butun xəstəlikləri bildiyini, cətinliyi, olumu, uzuntunu, sevinci, danışdığı
hər bir şeyi eşitdiyini, zehnindən kecənləri bildiyini, başına gələn kədərləri bildiyini və butun bunlardan
xəbərdar olduğunu qəbul edən kimsə muşrik olur. Həmcinin də hansısa seyyidin, şeyxin, imamın Allahdan
vergi olaraq qeyb elmlərinə sahib olması, digər məxluqlardan fərqli olaraq gizli elmlərə sahib olmasına
inanmaq da şirkdir. Bu cur şirkə elmdə şirk qoşmaq adı verilir. Bu Allahın elmini bir başqasına təhsis
etməkdir.
Bu əməllərdən hər hansı birini peyğəmbərlərə, seyyidlərə, imamlara, ovliyalara, şəhidlərə və s. təhsis
edərək bir sıxıntı və darlıq başına gəldikdə onlara nəzir demək, uşağı olduqda onlar ucun qurbanlar kəsmək,
uşaqlarını onların adları ilə adlandırmaq (İmamverdi, pirverdi və s.) onlar ucun yeməklər bişirmək və ya
onların adları ilə bağlı yeməklər bişirmək (imam sufrəsi acmaq, Hədiy bişirmək, Hindistanda Fatimə -
radıyallahu anhə – adına bir yemək novu vardır ki, ondan yalnız qadınlar yeyə bilərlər), onlar ucun meyvələr
ayırmaq, bu adın xatirinə heyvanlardan muəyyən bir suru ayıraraq (nə vaxtsa onları kəsəcəyini niyyət
edərək) onlara yaxşı qulluq etmək: Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – qurbanlıq dəvə ilə gedən birisini gorub buyurdu: «Dəvəyə min get!». O, kimsə:
«Ya Rəsulullah! Bu qurbanlıq bir dəvədir» dedi. Bundan sonra Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
ikinci, yoxsa ucuncu dəfəsində: «Vay sənin haluva! Min bu dəvəy get (Başqa rəvayətdə: Veyl olsun sənə!)»
deyə buyurdu214.
İslam alimlərinin qəbirci bidət əhlinə qarşı və islam toplumlarında şirkin novlərini və səbəblərini və
əlamətlərini acığa cıxartmaq ucun həqiqətən də dəyərli əməyləri olmuşdur. Muslmanların coxu Tovhidin
həqiqətini bilmədikləri ucun fərqinə varmadan da şirkə duşməkdədirlər. Şirk anlamını bəzi musəlmanlara
gorə yalnız daşa, ağaca və ya butə tapılmaqdan ibarət olduğunu bilirlər. Buna gorə də bunların coxu itaətdə,
boyun əyməkdə, sevgidə və qorxuda şirkə duşmuşlər. Bunun səbəbi də qulluq və şirkin mənalarını həqiqətən
də xəbərsiz olmalarına gorədir.
Şirk insanı zəlil etməkdən və alcaltmaqdan başqa bir şey deyildir. Şirk insanı yaradılmışlara boyun
əyməsinə, ona hec bir zərər və fayda vermədikləri kimi, nə olumə, nə də yenidən dirilməyə guc yetirməyən
insanlara qulluq etməsinə (qul olmasına) yol acar.

Vassalmu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[alizulfuqar]

[Mushfiq]

As Salamu Aleykum Hər kəs özünə doğru yol aşkar olandan sonra Peyğəmbərdən üz döndərib möminlərdən qeyrisinin yoluna uyarsa, onu istədiyi yola yönəldər və Cəhənnəmə varid edərik.
Ora necədə pis yerdir. (Ən-Nisə 115)

bu ayede aydin olur ki, elbetdeki Peygember s.a.s Allahumme Salli Ale Muhemmedin ve ali Muhemmed-in yolu ile getmek daha duzgun yoldur

heqiqetende ayede deyilen kimidir dunay qeyri silam olkelerine baxsaq coxu savadsiz mollalara tabe olur onlarinda ki, savadi ashaqi derecededir yuxaridaki ayeni nezere alaraq Peygember s.a.s-in yolu ile getmek gosterilib Ehli Beyte sevgi beslemek hormet etmek lazimdir Allah hamisindan razi olsun ve sen gosterdiyin ayede Ehi Beytin yolu ile getmek haqqinda hechne yazmayib sadece Sevgi beslemek haqqinda yazilib

Elhemdulillah

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun. Allah Təala və rəsulu (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) kimə və necə tabe olmağı bizə bəyan ediblər, əlhəmdulillah. Biz də Onlar deyən kimi edirik, əlhəmdulillah. Çünki əhli-beyt də Onlara tabe idi. Əhli-beyti tabeçilikdə müstəqilləşdirmək şəriətdə yoxdur. Onlar da ümumi səhabə, tabiin sırasındadırlar.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[NH_84]

[NH_84]

As salamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!

Bir kes ushaqin olmamasi ile elaqedar mualice alarsa (dermanlarin icerisinde qidalandirici dermanlar var) ve bu mualicenin mueyyen gunleri ve yaxud hamisi ramazan ayina dusherse hemin gunleri oruc tutmamaq olar ve tutmadiqi gunlerin qezasin ramazandan sonra tuta biler inshallah?

Qeyd: Mualiceni gecikdirmek yeni sonraya saxlamaq olmaz, mualiceni gecikdirmek sonraya saxlamaq fesad yarada biler qadinin saglamliqinda.

As salam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəli, edə bilər.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[taboy]

salam aleykum
bir qardaw var rusiada oxran iwdiir birgunden bir InsAllah sentyabrda qayidir ama iwdediyi muddetde namazlarin bir gunden bir qilir deir hemin gun qilmaq hec mumkun deil olarki hemin qilmadiigi namazlarin qezasin ondan soraki gun qilsin?
2)eger seferdeyemse sefer namazi qiliramsa lakin sefermin axrinci iki gununde bildimki iki gunden sora eve qayidacam onda hemin iki gunun namazini adi namaz kimi qilim?eger adi namaz kimi qilmaliyamsa lakin qilmamiwamsa onda eve qayidanda o iki gunun qezasin qilmaq lazimdi?
Allah razi olsun! salam aleykum ve rehmetullah ve bereketuhu

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Əvvəla, çalışsın qəza eləməsin, amma dediyi kimi olsa, bəli, qəza eləsin.
2. Xeyr, evə çatana kimi səfər qılın.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[NH_84]

As salamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!

Bir defe iman getirenlerin kishi adlandirilmasi haqda sual vermishdim size, sizde Nur 37 ve ehzab 23-de olduqunu qeyd etmishdiniz.
Men tercumelere baxdim ve sizin qeyd etdiyiniz kishi sozunu tapdim.
Ziya Bunyadovun tercumesinde yoxdur kishi sozu, Elixan Musayevin tercumesinde ise kishi sozu qeyd olnub.

Tercumelerdeki ferqler ashagidaki kimidir:

Əlixan Musayev 
Nur 37
O kişilər ki, nə ticarət, nə də alış-veriş onları Allahı zikr etməkdən, namaz qılmaqdan və zəkat verməkdən yayındırmır. Onlar qəlblərin və gözlərin çevriləcəyi bir gündən qorxurlar.

Z.Bünyadov-V.Məmmədəliyev 
O kəslər ki, nə ticarət, nə alış-veriş onları Allahı zikr etməkdən, namaz qılmaqdan və zəkat verməkdən yayındırmaz. Onlar qəlblərin və gözlərin haldan-hala düşəcəyi (dəhşətdən ürəklərin duymaqdan, gözlərin görməkdən qalacağı) bir gündən (qiyamət günüdən) qorxarlar.

Əlixan Musayev 
Ehzab 23
Möminlərin içərisində Allaha etdikləri əhdə sadiq qalan kişilər vardır. Onlardan kimisi əhdini yerinə yetirib şəhid olmuş, kimisi də (şəhid olmasını) gözləyir. Onlar (əhdlərini) əsla dəyişdirməyiblər.

Z.Bünyadov-V.Məmmədəliyev 
Möminlər içərilərində elələri də vardır ki, Allaha etdikləri əhdə sadiq olarlar. Onlardan kimisi (bu yolda) şəhid olmuş, kimisi də (şəhid olmasını) gözləyir. Onlar (verdikləri sözü) əsla dəyişməzlər ki,

As salamu Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Mən ərəbcədə olanı deyirəm, tərcümədə hər şey ola bilər.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Esma2011]

Assalamu aleykum.menim 1sualim var.men mescid de namaz qilarken 1 baci yaxinlasib mene dedi ki salvarda namaz qilmaq haramdi.Amma menim salvarim dar deyil di enniydi.uzerinden uzun kofta geyinmisdim .hec 1ezelem gorsenmirdi.men bimek isteyirem ki dogurdan da haramdi yoxsa beyenilmir. CAZAK ALLAHU

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəyənilmir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[az-Zubeyr]

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
InşAllah faydalı olar !

ALLAHDAN QEYRİSİNƏ QURBAN KƏSİLMƏZ
ZƏBH – muəyyən bir şəkildə qan axıdmaq məqsədiylə canın cıxması deməkdir. Bu da bir necə şəkldə
olur.
1. Allahın adı ilə, təzim olaraq, onun onundə zəlil olaraq və Ona yaxınlaşmaq məqsədilə ibadət olaraq
kəsilən heyvan. Belə bir ibadət uca Allahın buyurduğu şəkildə sadəcə Allah ucun edilir. «Oz Rəbbinə namaz
qıl və qurban kəs!». (əl-Kovsər 2). «(Ya Muhəmmədə!) De ki: «Mənim namazım da, həyatım da, olumum
də aləmlərin Rəbbi olan, hec bir şəriki olmayan Allaha məxsusdur. Mənə ilk musəlman kimi bu əmr
olunmuşdur!». (əl-Ənam 162-163).
2. Bu şəkildə Allahdan qeyrisi ucun edilərsə boyuk bir şirkdir. Burada diqqət yetiriləsi bir məsələ də
vardır ki: Kimin ucun kəsirsən? Kimin adı ilə kəsirsən? Gorursən ki, kəsən insan Allahın adı ilə «Bismilləh»
deyərək kəsir. Lakin kəsdiyi kimsə ovliya, seyyid və ya hər hansısa boyuk bir şəxsin qarşısında edir bunu.
Bu da Rububiyyətdə şirk, onun adına kəsərsə bu da Uluhiyyətdə şirk sayılır. «Muşriklər Allah ucun Onun
yaratdığı əkinlərdən və davarlardan pay ayırıb oz batil imanlarına gorə: «Bu Allahın və bu da Allaha
şərik qoşduğumuz butlərin – dedilər. Onların butləri ucun ayrılmış hissə Allaha catmaz, Allah ucun
ayrılmış hissə isə butlərə catardı. Onların verdikləri hokm necə də pisdir». (əl-Ənam 136). «Ustundə
Allahın adı cəkilməmiş heyvanların ətindən yeməyin». (əl-Ənam 121). Amir b. Vəsilə deyir ki: «Bir dəfə
mən Əli b. Əbu Talib - radıyallahu anhu – nun yanında idim. Bir kişi onun yanına gələrək soruşdu:
«Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – sənə sirr olaraq hec nə deməyib?». Əli - radıyallahu anhu –
qəzəblənərək dedi: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – gizli olaraq mənə hec bir şey deməyib. Yalnız
bu dord şeydən başqa». Kişi: «Ey əmirəlmominin onlar nədir?» deyə soruşdu. Əli: «Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allahdan qeyrisinə qurban kəsənə Allah lənət etsin»178. Tariq b. Şihabın -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Bir kişi bir milcəyə
gorə Cənnətə, başqa bir kişi isə bir milcəyə gorə Cəhənnəmə duşdu». Səhabələr: «Ey Allahın Rəsulu! Bu
necə ola bilər?» deyə soruşdular. Peyğəmbər: «İki nəfər butə sitayiş edən bir tayfanın yanından kecirdi.
Onlar hec kimə həmən butə qurban kəsməmiş oradan kecməyə icazə vermirdilər. Butpərəstlər həmin iki
nəfərdən birinə dedilər: «Qurban kəs!». O, kimsə: «Mənim qurban etməyə hec nəyim yoxdur» dedi. Onlar:
«Hec olmasa bir milcək qurban et!» dedilər. O, da micəyi butə qurban etdi və ona yoluna davam etməyə
icazə verdilər və o. kimsə Cəhənnəmə duşdu. Butpərətlər ikinci kişiyə dedilər: «Qurban kəs!». O: «Mən hələ
Allahdan başqa hec kimə qurban kəsməmişəm» dedi. Onun boynunu vurdular və Cənnətə daxil oldu»179.
3. Zəbh – bəzən musafirə ikram olaraq, toy məclislərində və ovlad olduqda kəsilə bilər. Salman b. Amir
əd-Dabbi - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Yeni
doğulan oğlan uşağı ucun qurban kəsmək lazımdır (Əqiq)»180
4. Ətini yemək məqsədilə və ya ticarətini etmək və s. buna bənzər məqsədlərlə kəsmək. Bu da mubah
olan bir kəsməkdir. «Məgər Bizim oz əllərimizlə onlar ucun davarlar yaratdığımızı və ozlərinin də onlara
sahib olduqlarını gormurlərmi? Bu davarları onların ixttiyarına verdik. Onlardan mindikləri də var, ətini
yedikləri də. Onların o, heyvanlarda (başqa-başqa) mənfəətləri və icəcək sudləri də var. Hələ də şukr
etməzlərmi?». (Yasin 71-73). «Orada hec vaxt namaz qılma. İlk gundən binası təqva uzərində qurulmuş
məscid namaz qılınmağına daha layiqdir. Orada paklanmağı sevən insanlar vardır. Allah pak olanları
sevər». (ət-Tovbə 108)181. Sabit b. Dəhhaq - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir nəfər Buvanə adlanan
177 Muslim 1905.
178 Muslim 1978, İmam Nəvəvi «Şərh səhih Muslim» 13/150.
179 Əhməd «Zuhd» səh. 15. Zəif hədis.
180 Buxari 5472. Oğlan uşağı ucun iki, qız uşağı ucun isə bir qurban kəsilir.
181 İbn Kəsir – rahmətullahi aleyhi – bu ayə barəsində deyir ki: «Allah Rəsulu Mədinəyə gəlməzdən əvvəl orada cahillik
dovrundə xristianlığı qəbul etmiş Əbu Amir ər-Rahib adlı bir nəfər yaşayırdı. Allah Rəsulu Mədinəyə gəldikdən sonra
46
yerdə dəvəni qurban kəsməyi nəzir etmişdi və Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in bu haqda fikirini
soruşduqda o buyurdu: «Orada cahiliyyə dovrundə insanların ibadət etdiyi but olubmu?». O, kimsə: «Yox»
olmayıb. Peyğəmbər: «Orada muşriklərin hansısa bayramı kecrilibmi?». Adam: «Yox, kecrilməyib» dedi. Bu
zaman Peyğəmbər: «Əhdinə əməl et. Allaha asiliklə əlaqəsi olsa, həmcinin Adəm ovladının malik olmadığı
halda əhdini yerinə yetirmək olmaz»182.
və Bədrdə İslamın zəfərindən və musəlmanların sayı artdıqdan sonra Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onu
İslama dəvət etdi. Lakin o, qəbul etməyib Məkkəyə, sonra isə Herakla qacdı və oranın sakinlərini musəlmanlara qarşı
muharibəyə cağırdı. Sakinlər soz verdilər və o, orada qaldı. Sonra tayfasından bir dəstə adama yazaraq bildirdi ki, ordu
ilə gəlib Muhəmmədi oz işindən dondərcəkdir. O, onlara ozu ucun muşahidə məntəqəsi olan qala tikməyi əmr etdi. Bu
məqsədlə Quba məscidinin yanında məscid tikməyə başladılar. Onu qaytardıqda Allah Rəsulundan orada namaz
qılmağı xahiş etdilər. Peyğəmbər: «Əgər Allah istəsə qayıdanda orada namaz qılarıq, axı biz səfərə cıxırıq». Tabukdan
donərkən Mədinəyə yarım gunluk yol qalmışdı, onun yanına Cəbrail – əleyhissəlam - kufr və musəlmanlar arasında
bolgu salmaq niyyətilə tikilmiş «Zərər məscidi» əd-Dirar haqda xəbər gətirdi. Allah Rəsulu Mədinəyə catmazdan əvvə
oranı yerlə-yeksan etmək ucun adamlar gondərdi. «Zərər vurmaq, kufr etmək, mominlər arasına təfriqə salmaq
məqsədilə əvvəllər Allaha və Onun Peyğəmbərinə qarşı muharibə edən kimsədən goz-qulaq olmaq ucun məscid
duzəldən və: Biz (bununla) yaxşılıqdan başqa bir şey istəmədik – deyə and icənlərin, həqiqətən yalancı olmaları
barədə Allah ozu şahidlik edəcəkdir». (ət-Tovbə 107). Allah bu cur məascidlərdə namaz qılmağı qadağan etdi. Sonra
Peyğəmbərə ilk gunlərindən Allah xofuna əsaslanan İslam və onun tərafdarları ucun olan Quba məscidində namaz
qılmağı buyurdu: «Quba məscidində (iki rukət) namaz umrəyə bərabərdir» İbn Məcə 1411, Tirmizi 324, Nəsəi 2/72,
əhməd 3/487. İbn Abbas, Urva, Atiyy, əş-Şabi, əl-Həsən (Allah onlardan razı olsun) və başqaları bu ayədə Quba
məscidi haqda sohbət getdiyini deyirdilər. Əbu Səid rəvayət edir ki: «Bir gun ilk gundən Allah xofuna əsaslanan məscid
haqda mubahisə edirdilər». Biri: «Bu Quba məscididir» deyirdi. Digəri: «Bu Allah Rəsulunun məscididir» deyirdi.
Onların mubahisəsini eşidən Allah Rəsulu buyurdu: «Bu mənim məscidimdir» Muslim 1398, Əhməd 3/8, Tirmizi 3098.
Bu ayədən aydın olur ki, Allaha itaətsizliyə əsaslanan məscidlərdə namaz qılmaq və ya başqa ibadətləri kecirmək
olmaz. İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Musəlman alimləri məzarlar uzərində məscidlər tikməyi
qadağan ediblər. Məzarlara and verməyə, məzarlara hədiyyə aparmağı, pul verməyi, heyvan kəsməyi qadağan ediblər.
Butun bu əhdlər gunahdır. Həmcinin də hec bir sələf alimi demir ki, məzarlarda namaz qılmaq, dua oxumaq, qurban
kəsmək başqa yerlərdən daha yaxşıdır». Şeyx Abdul Aziz b. Baz – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Məsciddə məzar
varsa, məzar namaz qılanların arxasında, qarşısında, sağında və ya solunda olmasından aslı olmayaraq orada namaz
qılmaq duzgun deyildir». İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Hec bir məsciddə olunun dəfn edilməsi
doğru deyildir. Əgər məscid dəfndən oncə salınıbsa ya qəbir yerlə bir edilir, ya da olu oradan cıxardılaraq başqa yerə
basdırılır. Məscid qəbirdən sonra inşa edilmişsə ya məscid qaldırılır, ya da qəbir qaldırılır. Cunki qəbir uzərindəki
məsciddə nə fərz, nə də nafilə qılınır. Bu qadağan edilmişdir» əl-Fətava 1/107,192. İmam Əhməd – rahmətullahi aleyhi
– deyir ki: Cənazə namazları xaric qəbirlər arasında namaz qılınmaz». Nəfi deyir ki: Aişə ilə Ummu Sələmə -
radıyallahu anhə – nin cənazə namazlarını Bəqinin ortasında qıldıq. O, gun imam Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu –
idi. İbn Omər də orada idi» İbn Rəcəb «Fəthul Bəri» Bax: «əl-Kəvəkibud Dərari» 65/81/1-2, AbdurRazzaq «Musənnəf»
1/407/1594, Ənəs - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Bir qəbr
uzərinə (cənazə) namazı qıldı». Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir zənci qadın məscidi supururdu.
Bir gun Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onu gormədi. Və nə oldu? deyə soruşdu. Səhabələr: «O, oldu» deyə
cavab verdi. Peyğəmbər: «Mənə xəbər vermək lazım deyildi?» deyə buyurdu. Peyğəmbər: «Qəbrini mənə gostərin».
Qəbr ona gostərildikdə o, da bu qadının qəbri uzərində (cənazə) namaz qıldı və: «Bu qəbrlərin ici zulmətlə doludur.
Allah qıldığım namazla oranı işıqlandırır» deyə buyurdu. Muslim 955, Muslim 956, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Allah Yəhudilərə lənət etsin. Onlar Peyğəmbərlərinin qəbrlərini məscid halına gətirdilər» Buxari
2/422, Muslim, Əbu Davud 2/71, Əhməd 2/284,366,453,518, Əbu Yala «Musnəd».
182 Əbu Davud 13313. Əgər musəlman Allah tərəfindən qadağan olunan bir işi gorməyi niyyət edibsə onu etməməlidir.
Bu cur əhdin başqa bir şeylə əvəz edilməsi haqda fikirlər muxtəlifdir. İbn Məsud, İbn Abbas, Əbu Hənifə (Allah
onlardan razı qalsın) və başqaları deyirlər ki, onun kəffarəsi vacibdir. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allaha itaət etməyi nəzir edən Ona itaət etsin, Ona itaət etməməyi
(asi olmağı) nəzir edən isə Ona itaətsizlik etməməlidir (asi olmamalıdır)» Buxari 11/504,508, Əhməd 6/36, Əbu Davud
3289, Tirmizi 1526, Nəsəi 7/17, İbn Məcə 2126. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allaha
itaətsizlikdə nəzir yoxdur, onun kəffarəsi isə andın kəffarəsi kimidir» Əbu Davud 3290, Tirmizi 1254, İbn Məcə 2135,
Nəsəi 7/26-27, Əhməd 6/247. İmam Şafii, əş-Şabi (Allah onlardan razı olsun) və başqaları deyirlər ki, bu cur nəzirin
kəffarəsi tələb edilmir. Həmcinin də qəzəbli olarkən verilən əhdləri (nəziri) yerinə yetirmək olmaz. Boşanmaq ucun and
icmisənsə və s. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Qəzəbli ikən verilən nəzir yoxdur, onun kəffarəsi
isə andın kəffarəsi kimidir» Əhməd 4/439, Nəsai 7/28,29. Həmcinin insan əlində olmayan bir şeylə niyyət etməməlidir.
Məs: Allah mənim xəstəmi sağaltsa filankəsin qulunu azad edərəm. Bir qadın Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
in yanına gələrək dedi: «Ya Rəsulullah! Mən nəzir etmişəm ki, sənin başının ustundə qaval calım». Peyğəmbər:
«Nəzirini yerinə yetir» Əbu Davud 3312, Əhməd 5/353. Şeyx Useymin – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «İnsanın ozunu
hər hansı bir şey ilə və ya vacib olmayan bir itaət ilə yukumlu etməsi mənasına gələn nəzir məkruhdur. Bəzi elm
adamları bunu haram da qəbul etmişlər. Cunki Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – nəzir etməyi qadağan etmiş və
buyurmuşdu: «O, ayrıca bir xeyir gətirməz, sadəcə onun vasitəsilə simic bir kimsədən bir şeylər cıxardılır». Lakin insan
Allaha itaət etmək ucun nəzir edirsə onu yerinə yetirməsi vacibdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Kim Allaha itaət etməyi nəzir edərsə Ona itaət etsin» Buxari.

Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[selefi-89]

Salam Aleykum.

Bu Shaykh Muhammad ibn Abd-al-Wahhab in sheklidir?

http://3.bp.blogspot...er Crawford.jpg

Salam Aleykum.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Dəqiq bilmirəm.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum.Bu rafizilərə bu ayəyələri gətirdim.

Əssələmu aleykum Zaur qardaş.Bunların bu ayələrdən xəbəri yoxdur. Uca Allah buyurur:

لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا
Möminlər (Hüdeybiyyədə) ağac altında sənə beyət edərkən Allah onlardan razı qaldı. (Allah) onların qəlbində olanı bildi, onlara (mənəvi) rahatlıq nazil etdi və onları yaxın bir zəfərlə mükafatlandırdı. baxın beyət edənlərin içərisində bunların Lənət etdikləri Səhabələr var.Hansı ki, orda 1400 sahəbə var idi.Ardı var....
Rafizi belə yazıb----Həmin dediyiiz bəzi səhabələr döyüş meydanını qoyub qaçmışdılar...
Bu doğrudurmu?Onlara necə cavb verməliyəm?
Sonra Bu ayəni yazmışdım----
Uca Allah buyurur:
وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ۚ ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ
Dində hamını ötüb ke­çən ilk mü­hacirlərə və ənsarlara, həm­çinin yax­şı işlər görməkdə onların ardınca gedənlərə gəlincə, Allah onlardan razı­dır, onlar da Ondan razıdırlar. (Allah) onlar üçün (ağacları) altından çaylar axan, içində əbədi qalacaqları Cənnət bağ­ları hazırlamışdır. Bu, böyük uğurdur.(9:100)
baxın Mühacirlərin və Ənsarların içində Onların lənət oxuduğu sahəbələr vardır....Odur ki, bunlar Uca Allaha Əks Çıxırlar...Cavablarını da alacaqlar.
Şeyx Mühacirlə və Ənsarlar haqqında Məlumat verin.Bilirəm amma daha geniş bilmək istəyirəm.onlar kimlər olub adlarını yazın...
Sonra bunu yazdım----
Uca Allah buyurur:
لَقَدْ تَابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ فِي سَاعَةِ الْعُسْرَةِ مِنْ بَعْدِ مَا كَادَ يَزِيغُ قُلُوبُ فَرِيقٍ مِنْهُمْ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ ۚ إِنَّهُ بِهِمْ رَءُوفٌ رَحِيمٌ
Allah, (müsəlmanlardan) bəzilərinin qəlbi (cihaddan) yayınmaq üzrə olduqdan sonra, Peyğəmbərin də, çətin vaxtda onun ardınca gedən mühacirlərin və ən­­sarların da (əvvəlcə) tövbəsini qəbul etdi, sonra da onları bağışladı. Çünki (Allah) onlara (müsəlmanlara) qarşı Şəfqətlidir, Rəhmlidir.(9:117)
Hansı ki, Peyğəmbərlə (səllallahu aleyhi və səlləm) Təbuka yürüşünə çıxmış 30000 səhabə idi...
indi siz 30000 səhabə kimlərdir bunu yazın.Yəni Onların Lənət oxuduqlarından kimlər var idi..
Sonra bunu yazdım-----
Həmçinin Uca Allah buyurur:
لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِينَ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا وَيَنْصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ
(Qənimət həmçinin) yurdlarından qo­­vulmuş və malların­­dan məhrum olunmuş yoxsul mühacirlərə məxsusdur. Onlar Allahın mərhəmətini və razılığını qazanmağa can atır, Allaha və Onun Elçisinə kömək edirlər. Doğru olanlar da məhz onlardır.

وَالَّذِينَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِيمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَيْهِمْ وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ ۚ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
(Mühacirlərdən Mədinədə) əvvəl (orada) yurd salmış və iman gətirmiş kimsələr öz yanlarına hicrət edənləri sevir, onlara verdiklərinə görə qəlblərində peşmançılıq hissi duymurlar. Hətta özləri ehtiyac içində olsalar belə, onları özlərindən üstün tuturlar. Nəfsinin tamahından qorunan kimsələr nicat tapanlardır.

وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ
(Səhabələrdən) sonra gələnlər deyirlər: “Ey Rəbbimiz! Bizi və bizdən əvvəlki iman gətirmiş qardaşlarımızı bağışla. Bizim qəlbimizdə iman gətirənlərə qarşı nifrət və həsədə yer vermə. Ey Rəbbimiz! Həqiqətən də, Sən Şəfqətlisən, Rəhmlisən!” (Həşr 8,9,10)
Qardaş Rafizi bunu yazmışdı---İkinci də sən dediyin səhabələr Siffeyn və Cəməl döyüşlərində bir birnə Allah əkbər deyə öldürürdülər.
Bunun dediyi doğrudur?Zəhmət olmasa açıqlayardınız...Allah xatirinə geniş yazın ki, faydalanaq.Əks halda faydalanmaq olmur.Uca Allah Köməyiniz olsun...

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bəli, Uhud döyüşündə olmuşdu, amma onlar qayıtdılar və Allah Təala onları bağışladı: “(Ühüd müharibəsində) iki ordu qarşılaşdığı gün sizdən üz döndərənləri Şeytan, məhz etdikləri bəzi əməllərlə (Peyğəmbərin əmrinə asi olmaqla) yoldan çıxmağa (büdrəməyə) məcbur etdi. (Tövbə etdikdən sonra) Allah artıq onları bağışladı. Həqiqətən, Allah bağışlayandır, həlimdir!” (Ali İmran, 155).
2. Əlhəmdulillah, onlar çox olublar, həm də Allah Təala çox yerdə bildirib ki, Allah onlardan razıdır, həm də muhacirlər ənsarlardan üstündürlər.
3. Nə üçün bunlar səhabələrə lənət edirlər?
4. Həmin döyüşlərdə Allahu Əkbər qışqıran səhabələrdən biri də Əli ibn əbu Talib (radiyALLAHU 'anhu) idi, yoxsa bu rafizi Əliyə (radiyALLAHU 'anhu) də tənə edir? Həm də bu döyüşlərdə səhabələrins ayı çox deyildi, Əli (radiyALLAHU 'anhu) isə bu səhabələri lənətləməyə qoymadı, onlarla gözəl davrandı. Hətta bunların Nəchul Bəlağə kitabında yazılıb dediklərim.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

[Doctor Muslim]

Assalamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu

1.Yatmamışdan öncə kəlmeyi-şəhadəti demək sünnədə varmı? Yaxud belə etmək bidət sayılmır ki?
2.Bildiyimə görə dəstəmaz zamanı sünnəyə görə ağız və buruna suyu eyni anda alıb yaxalamaq lazımdır,bəs ağıza və buruna suyu ayrı ayrı alanda,belə halda dəstəmaz səhihdirmi? Bu iki variantdan hansı daha məsləhətlidir?
3.Bildiyim qədər təlim və öyrətmək məqsədilə video çəkdirmək icazəlidir,bu yalnız dini məsələlərin təliminə aiddir yoxsa istənilən digər sferaya?(məs.idman və s.)

Allah razı olsun.
Assalamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Demək olar.
2. Bəli, səhihdir, lakin birinci daha fəzilətlidir.
3. Ciddi ehtiyac olarsa, edə bilərsiniz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

[Bint Muhammed]

As salamun aleykum weyx....
Evdeki cetinlikler uzunden namaz qila bilmirem (yeni cox vaxt buna qarwi cixirlar), olar ki, saglam oldugum halda uzanili ve ya oturaq veziyyetde namaz qilim ?? Mesel ucn gece namazlarina imkanim yox, onlari bu veziyyetde qila bilerem ??
As salamun aleykum wa rahmatullah

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəli, olar. Allah kömək olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[teymur-i20]

Calam aleykum sheyxşş 1 sualimş var, Quranda dindar sozu , kəlamı varmi??? Coxsaqolun.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Düzdür, muslim, mömin sözləri var, amma məhz dindar sözü yoxdur.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[ibn bazz]

SALAMUN ALEYKUM.Seyx gardas sorusur deyirki zovceye yalannan deyende seni apararam evive ve zovceside buna ele deyir ancag her ikisi gorxutmag niyyetiyle bu TALAQ sayilirmi,Evde azan verildi ve namazi gilindi sonra gelen adam buevin her hansisa bir otginda AZANSIZ namaz gila bilermi yox tezeden azan vermelidir. Birde seyx giza nece baxmag olar tebii evlenmek niyyetiynen.Evlenende saggali azaldmag olarmi eger saggalnan fitne cixirsa,ALLAH RAZI OLSUN

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Əgər boşamaq niyyəti ilə demirsə, xeyr, sayılmır.
2. Xeyr, lazım deyil, namazı qılsın.
3. Evlərində baxa bilərsiniz, yəni siz outrun və çay gətirsin.
4. Əslən olmaz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əsssəımu aleykum.Qardaş bunların bir kitabı var.adı Pişavar gecələr.Bu haqda nə bilirsiz? mən oxudum 4-cildini amma inanmağım gəlmədi.Güya bizim kitablardan dəlil gətirirlər.Bu haqda geniş məlumatlar verin ki, yolunu azmışlara başa sala bilim...ALLah razı olsun...

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu kitab “1001 gecə nağılları” kitabından da güclü bir kitabdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum... qardaş bunun doğruluğunu yoxlayardınız.Birdə burda 5-ci Xəlifə Həsən (radiyallahu anhu) Göstərilməyib.axı 6 ay olmuşdu?
12 xəlifə kimlərdir

Çox insanlar vardır ki, 12 xəlifənin kimlər olması barədə düzgün fikirlər söyləmirlər. Bəziləri 12 xəlifədən ancaq 6-sının adını çəkmiş, digərləri isə başqa sayda olduğunu qeyd etmişlər, lakin ən doğru olan rəy odur ki, 12 xəlifə artıq olmuşdur, yəni artıq biz Peyğəmbərin (səllallahu aleyhi və səlləm) dediyi 12 xəlifəni bilirik. Peyğəmbər (səllallahu aleyhi və səlləm) demişdir: "12 xəlifənin dövründə islam zəfər çalacaq və onların hamısı Qureyşdəndir" (Səhih Müslim, 1821). Peyğəmbər (səllallahu aleyhi və səlləm) yenə demişdir: "Bu din 12 xəlifənin əlində olduğu müddətdə əziz və güclü qalacaq. Onların hamısı Qureyşdəndir" (Səhih Müslim, 1822). Bu hədislərdən də aydın olur ki, islam 12 xəlifənin dövründə daha da genişlənərək digər yerlərə yayılacaq və zəfər çalacaq. Biz bilirik ki, islamın digər yerlərdə zəfər çalması, rəsmi olaraq islam şəriətinin qurulması, Bəni Üməyya dövrünün sona yetməsindən öncəyə qədər davam etmişdir, yəni təxminən 720-ci illərə kimi islam daha da genişlənmiş və digər yerlərə yayılmışdır. Bunu biz xəritədən də görə bilərik - http://en.wikipedia....yad750ADloc.png

Bəni Üməyyədən sonra Abbasi xəlifələri və digər sülalələr gəlmiş, lakin heç bir sülalə 12 xəlifənin 120 ilə yaxın tutduğu ərazilər qədər yer zəbt edə bilməmişlər. Bunu bu saytdan da görə bilərik - http://en.wikipedia....List_of_Caliphs

12 xəlifədən sonra isə Xilafətdə daxili çəkişmələr baş qaldırmış və İslam ərazisi kiçik əmirliklərə parçalanmışdır, indiki dövrdə olduğu kimi. Bu zamana qədər Mehdi hələ də gəlməmişdir, ona görə də kim deyə bilər ki, İslam Mehdi gələnə qədər zəfər çalacaq? halbuki biz bunun əksini görürük, İslam əraziləri bir neçə dövlətlərə parçalanmış və hər bir dövlətin də öz rəhbəri var, yəni vahid rəhbər yoxdur.

Ən düzgün rəy odur ki, Peyğəmbər (səllallahu aleyhi və səlləm) aşağıdakı xəlifələri nəzərdə tuturdu:

1) Əbu Bəkr (Allah ondan razı olsun) 632-634
2) Ömər (Allah ondan razı olsun) 634-644
3) Osman (Allah ondan razı olsun) 644-656
4) Əli (Allah ondan razı olsun) 656-661
5) Müaviyyə (Allah ondan razı olsun) 661-680
6) Yezid ibn Müaviyyə 680-683
7) AbdulMalik ibn Mərvan 685-705
8) Valid ibn AbdulMalik 705-715
9) Süleyman ibn AbdulMalik 715-717
10) Ömər ibn AbdulƏziz (Allah ona rəhm etsin) 717-720
11) Yezid ibn AbdulMailk 720-724
12) Hişam ibn AbdulMalik 724-743

Yəni, islam şəriəti yuxarıdakı xəlifələrin dövründə daha da genişlənmiş və digər ərazilərə yayılmışdır.

Beləliklə, Peyğəmbərin (səllallahu aleyhi və səlləm) dediyi məsələ artıq olmuş və gələcək olan Mehdinin bu hədislə heç bir əlaqəsi yoxdur.

Şeyx ibn Bəəz, Məcmuu Fətava, 4/99-101
www.wikipedia.org

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəli, belə rəy var, hədisdə qeyd olunan 12 nəfər xəlifə olmalıdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[AykuT_555]

Salamun aleykum şeyx

1.Qamet Qardaş Men 5 ay olar ki nişanlanmışam.men anama dedim ki gedin qiz terefine deyin ki, qız hicab bağlasın. Anam da gedip bu sözü qız terefine dedi, qızın anasıda dedi ki, qizimim elimi derecesi yoxdur (yeni herif bilmir) inşaALLAH evlenenden sonra oğlan (men) özü zövcesine hem namaz qıldırar hem de hicabın taxtırar. Qardaş sizin de zövceleriniz var siz zövcelerinizi nece devet ettiniz xayiş edirem bu barede mene komek edin, hardan nece başlayacağımı bilmirem, qorxuram ki hardasa deveti yerinde etmeyib zövceme islam'dan qorxmasın, şeyx bele fikirleşirem ki, onunla hele toy gecesi bu mesele hakta söhbet edib iki ruket namaz qildirim, siz nece fikirleşirsiniz telesirem yoksa geç qalmişam xayiş edirem bu hakta geniş şekilde yazasınız çünki sizin inşallah dediğinizi edecegem ?

2.Qardaş bu toy gecesi adet enene var ki, qohumlarindan biri qapının yanında durur,eslindebmenim xoşlamadıqım şeydir, bu adet islamı adet enenedir yoksa bizim Azerbaycan adet enenelerindendir ?

3. Şeyx men elxan qardasin "Ana Ata'nın hakkı " adlı bir xutbesinde qulaq astım orda deyir ki, "Ananın Atanın qezebi ALLAH'ın qezebidir " Qardas indi menim Ailem namaz dindardir hakkı bilir devet etmişem , amma Atam 1 aydan bir 2 hefteden bir pive içir 1 dene menim bele içki icnlerden xoşu gelmir ve içkili adamı görende özümden aslı olmayaraq eseblesirem,pisxolojiyam pozulur, men atamla sohbet edirem deyirem bele etme olmaz haramdir niye halal çöreğine haram qatirsa o da esebleşir ve onunla mubahise edirik boyuk olmasada edirik, indi demek istediğim budur ki , men atamı qezeblendirirem indi Allahıda qezeblendirirem ?


4.Eslinde Qur'an oxyanda atama devetimi İbrahim (as) kimi etmek isteyirem neceki ibrahim deyir "Eziz Ata " bax bele yumşaq şekilde devet etmek isteyirem amma atam tez esebleşir, bezi insanlar var ki, atası namaz qilmir atasına kafir deyir, bele şey olar bunlar hec ana ata hakkı bilmir ? bunlar hec Quran oxumur harda yazılıb ki , atana kafir de ? Neyse Sehvi özümde gorurem ki men atama hakkı hele ki devet etmemişem erdemde tam yox sef ozumdedir, özüm düz olsam atamda düz düz muhudumde düz olar

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Evlənmə ədəbi adlı kitabça var, çox gözəldir. Əsas odur ki, həm sən, həm də o, bir-birilərizin haqlarını bilin və gözləyin. Elə məsələlər var ki, hicab, ərə tabe olmaq və s. bunu Allah Təala əmr edib. Allah sizi dində sabit eləsin.
2. Şəriətdə belə şey yoxdur və əslən düz deyil, yəni yoldaşınla arada olan münasibəti el arasına çıxarmaq yaxşı deyil. Çəkinin bu əməldən.
3. Bəli, bu problemdir, çalış çəkin.
4. Sən çalış onunla mehriban ol, onun nazı ilə oyna, bəzi hərəkətlərinə qarşı səbir et, bununla savab qazanacaqsan, inşəAllah.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Azer İslamoglu]

Assalamu aleykum.Şeyx bildiyimiz kimi qarşıda Ramazan ayı gəlir.Allahən qədəri ilə məscidimiz bağlıdır.Yenə cammatımızın çoxu sələfi olmayan imamların arxasında təravih qılmağa məcbur olacaq.Adi günlərdə bu məscidlərin imamları ilə bəzi problemlər ,eləcədə bəzi qardaşlarımızn bu məscidlərdə etdikləri davranışlar barədə (ticarət,səs-küy və s.) sizin xəbəriniz var.Təravihlərdə buna bəzi problemlərdə əlavə olunur.20 rükətlik məscidlərdə 8 rükət qılıb səs-küylə məscidi tərk etmək və s.Başqa bir çox problemlərdə olur.Bu kimi problemlərin dəvətədə böyük ziyanı olur.Xahiş edirəm bu və digər məsələlər barədə bizə nəsihət edəsinz.Ən gözəli Ramazana qədər xütbələrin birini buna həsr edərdiniz.Assalamu aleykum va rahmatullah

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
İnşəAllah, bu məsələ barədə geniş danışaram.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum.şeyx zəhmət olmasa buna aydınlıq gətirin.Rafizilərdən yazmışdı...Etiullah,Etiurresul ve ulul emiri minkum bu ayenin tefsirini yaz zehmet olmasa mene ki Allah bu ayede kime emr elemeyi bize muteq derecede emr edib.
Xahiş edirəm yazdığı ayəni və nəyə yozduqlarını açıqlayasınız
Uca Allah köməyiniz olsun...

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu ayə aydındır və əmir sahibi, məqsəd müsəlman dövlət başçısı və kim bu əmridən sahibliyi vardır və alimlər də burda daxildir. Lakin bilmək lazımdır ki, Allah və rəsulundan (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) başqasına iatət məhduddur, çünki mütləq itaət Allah və rəsulunadır (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam). Ona görə də elə bu ayədə göstərilir ki, əgər nəsə aydın olmasa və ya nəsə ixtilaf olsa, onda yalnız Allah və rəsuluna (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) müraciət etmək əmr olunub. Rafizilərin bu və digər demək olar ki, bütün Quranı imamlara aid etmələri təəccüblü deyil, lakin haqq göz qabağındadır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Harun]

Salam alekum .

Sheyx bu sual cavabi dogru anlaya bilmedim .

Beyem , gadinin , evin birde miniyin dusher dushmemezdiyi var ? Varsa bu nece olur?

Idmannan meshgul olan adamlar ucun elave guc veren yada idmannan sora tez ozune gelmesi ucun muxdelif dermanlar var . Aydin meseledi ki bele sheylerin zereride var . Bunlardan istifade haram ola bilermi?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Hədisdə deyilir ki, düşər-düşməzlik olsaydı, bu üç şeydə olardı.
2. Bunu həkimlə məsləhətləşmək lazımdır, əgər zərəri varsa, çəkinmək məsləhətdir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Mushfiq]

As Salamu Aleykum Tovhid-de bele bir yazi oxudum

İndiki vaxtda edilən və heç bir dəlili olmayan ibadətlər çoxdur. Bunlardan bəziləri bunlardır:
1. Namaz qılarkən açıqdan niyyət etmək.
Məsələn: "(Allah rizası üçün) filan namazı etməyə niyyət etdim" demək, bidətdir. Çünki açıqdan niyyət etmək, Peyğəmbər-sallallahu əleyhi və səlləmin sünnəsindən deyil.
Necə ki Allah Təala bu mövzuda belə buyurmaqdadır:
{قُلْ أَتُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدِينِكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ} [سورة الحجرات الآية: 16]
"(Ey Məhəmməd! Onlara) Da ki: Siz, dininizi (və içinizdə olanları) Allahamı öyrədirsiniz (xəbər verirsiniz). Halbuki Allah, göylərdə və yerdə olanları bilər. Allah, hər şeyi haqqıyla biləndir (Ürəklərinizdə iman, küfr, yaxşılıq və pislik nə varsa, hamısını bilər. Heç bir şey ona gizli isəkli qalmaz)."

demeli niyyeti urekde de demek olmaz elemi?duzdur bziim allah tealdan hech bri gizlinimiz yoxdur ve olmayad a biler
chunki Allah tela yere dushen her bir yarpaqdan xeberdardir
buna aydinlqi getirmeyini xahis edirem exi niyyeti urekde demek bidetdir?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəli, niyyətin hər hansı bir konkret şəkli yoxdur, yəni ürəyində və ya aşkarda demək ki, "filan namazı qılıram", olmaz. Sadəcə hansı namazı qılmanızı bilməniz kifayət edər.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Mushfiq]

As Salamu aleykum ve Rehmetullahi ve Bereketuhu
exi haqqini halal et bundan onceki yazdiqim serhde Salamsiz gonderdim
sheytan telesdirdi salam vermek yaddan cixdi
Inshallah faydali olar twkrce olmaiqna baxmayaraq

Cafer-i Sadık İle Rafizi

Kûfede bir râfizî var idi. Adı Abdülmecîd bin Abdülgaffâr idi. Ca'fer-i Sâdık 'kuddîse sirrûh' hazretlerinin hûzuruna vardı ve. aralarında şu konuşma geçti
râfizî: - Esselâmü aleyke yâ Resûlullahın torunu. Resûlullah 'sallAllahü teâlâ aleyhi ve sellem' hazretlerinden sonra en üstün olan kimdir?
Ca'fer-i Sâdık: - Ebû Bekr-i Sıddîkdır 'r.a'.
râfizî: - Böyle olduğunu nereden biliyorsun.
Ca'fer-i Sâdık: - Hak sübhânehü ve teâlâ hazretleri ona, Resûlullahdan sonra, ikinci buyurdu. Üçüncüleri Allahü teâlâ olan iki kişiden, ikincisi olmak kadar şeref olamaz
râfizî: - Hazret-i Alî 'radıyAllahü teâlâ anh', Resûlullah 's.a.v.' hazretlerinin döşeğinde, kâfirlerden korkmadan yatmadı mı?
Ca'fer-i Sâdık: - Ebû Bekr-i Sıddîk, Resûlullah hazretleri ile mağaraya girmedi mi?
râfizî: - Eğer korkmasa idi, girmezdi. Allahü teâlâ Resûlullaha haber verdi ki, Ebû Bekre korkma, dedi.
Ca'fer-i Sâdık: - Onun korkusu, ondan idi ki, kâfirler onların nerede olduğu hakkında bir haber duyup, gelirler. Resûl-i ekremi üzerler. Görmezmisiniz Ebû Bekr-i Sıddîk, kendi ayağını, mağarada bir deliğe koydu. Hattâ yılan onu kaç def'a ısırdı. O acıya katlandı. Ayağını kaldırmadı. Resûlullahı uyandırmamak için, hiç ses de çıkarmadı. Kendinden korksaydı, zehrlenerek, cânını Resûle fedâ etmezdi.
râfizî: - Mâide sûresinde, (Rükû'da iken sadaka verirler) meâlindeki 58.âyet-i kerîme ile medh olunan Alîdir.
Ca'fer-i Sâdık: - Bu âyetden önce, bir âyet-i kerîme vardır ki tahsîs rakamı ondan ziyâdedir. O Sıddîk şânındadır. (Allahü teâlâ, mürtedler ile cihâd eden bir kavm getirir. Allahü teâlâ bunları sever) meâlindeki âyet-i kerîme, Ebû Bekr Sıddîk içindir ve dahâ çok yükseltmekdedir. Resûlullah 'sallAllahü teâlâ aleyhi ve sellem' hazretlerinin, öbür âleme göçmelerinden sonra, arablar, dedi ki, biz nemâz kılarız. Ammâ zekât vermeyiz. Ebû Bekr 'r.a.' buyurdu ki, Resûlullah hazretlerine edâ etdikleri zekât malından bir deve dizinin bağını vermeseler ve ondan eksik verseler, ben onlar ile toprak ve kum sayısınca olsalar da muhârebe ederim.
râfizî: - Yâ Ca'fer. Hazret-i Alînin şânı için, meâl-i şerîfi, (Mallarını, gece-gündüz, gizli ve gözönünde verenler) olan Bekara sûresinin 274.âyeti gelmemiş mi?
Ca'fer-i Sâdık: - (Sûre-i Velleyl), Ebû Bekr-i Sıddîkın şânında nâzil olmuşdur. Şânını çok yükseltmekdedir. Zîrâ Ebû Bekr-i Sıddîk kırkbin altın verdi. Kendisine bırakmadı. Bir kilime sarındı. Cebrâîl aleyhisselâm geldi ve dedi ki, Allahü teâlâ buyurdu ki, ben Ebû Bekrden râzıyım. O benden râzı mıdır? Ebû Bekr-i Sıddîk, ben Allahü teâlâdan râzıyım, râzıyım, râzıyım, dedi.
râfizî: - Meâli şerîfi (Hâcılara su vermeği ve Mescid-i Harâmı binâ etmeği, îmân etmekle ve Allah yolunda cihâd etmekle bir mi tutuyorsunuz. Hâyır, böyle değildir) olan Tevbe sûresinin 20.âyet-i kerîmesi hazret-i Alînin şânını bildirmek için nâzil olmadı mı?
Ca'fer-i Sâdık: - Meâl-i şerîfi (Mekkenin fethinden önce, sadaka verip, cihâd eden ile, fethden sonra veren ve cihâd eden bir değildir. Önce olanın derecesi dahâ yüksekdir) olan Hadîd sûresinin 10.âyet-i kerîmesi ile Ebû Bekr-i Sıddîk medh olunuyor. Ebû Bekrin muhârebe etmesi önce idi ki, Ebû Cehl, Resûlullah hazretlerine vurmak istedi. Ebû Bekr-i Sıddîk, Ebû Cehle mâni' oldu.
râfizî: - Alî, hiç kâfir olmadı.
Ca'fer-i Sâdık: - Öyledir, lâkin, Allahü tebâreke ve teâlâ hiç kimsenin, îmânını, Ebû Bekrin îmânı gibi medh etmedi. Meâl-i şerîfi (Muhâcir ve Ensârın önce gelenlerinden Allahü teâlâ râzıdır. Onlara Cennetde sonsuz ni'metler vardır) olan Tevbe sûresi 31. âyetinde ve meâl-i şerîfi (Doğru haber ile gelen ve Ona inanan için Cennetde istedikleri herşey vardır) olan Zümer sûresi 33. âyetinde, Allahü teâlâ, Ebû Bekr-i Sıddîkın 'radıyAllahü teâlâ anh' îmânını medh etmekdedir. Her ne vakt ki, Resûlullah 'sallAllahü teâlâ aleyhi ve sellem' vahy ile bir haber verse idi, kureyş, yalan söylüyorsun derdi. Ebû Bekr-i Sıddîk hemen yetişip, doğru söylüyorsun yâ ResûlAllah, derdi.
râfizî: - Meâl-i şerîfi (Uhud gazâsında, şeytâna uyup, dağılanlar) olan İmrân sûresi 155.âyetinde, Allahü teâlâ şikâyet etmiyor mu?
Ca'fer-i Sâdık: - Âyet-i kerîmenin sonunu oku. Meâlen (Onların bu kusûrlarını afv etdim) buyuruyor.
râfizî: - Hazret-i Alînin dostluğu farzdır. Kur'ân-ı azîmüşşânda, Şûrâ sûresinde, 23.âyetinde meâlen (Size islâmiyyeti bildirdiğim ve Cenneti müjdelediğim için, bir karşılık beklemiyorum. Yalnız yakınım olanları seviniz) buyuruldu ki, bunlar, Alî, Fâtıma, Hasen ve Hüseyindir.
Ca'fer-i Sâdık: : - Ebû Bekre 'radıyAllahü teâlâ anh' düâ etmek ve Onu sevmek farzdır. Allahü teâlâ, Haşr sûresinde 10.âyetinde meâlen (Muhâcirlerden ve Ensârdan sonra, kıyâmete kadar gelen mü'minler, yâ Rabbî! Bizi afv et ve bizden önce gelen din kardeşlerimizi afv et derler) buyuruyor. Hüseynî tefsîrinde diyor ki; (Âlimler buyurdu ki, Eshâb-ı kirâmdan 'radıyAllahü teâlâ anhüm ecma'în' birini sevmiyen kimse, bu âyetde bildirilen mü'minlerden olmaz. Bu düâdan mahrûm olur).
râfizî: - Resûlullah 's.a.v.' (Hasen ve Hüseyn, Cennet gençlerinin üstünüdür. Babaları dahâ üstündür) buyurmadı mı?
Ca'fer-i Sâdık: - Ebû Bekr-i Sıddîk hakkında bundan iyisini buyurdu. Babam Muhammed Bâkırdan işitdim. Ceddim İmâm-ı Alî 'radıyAllahü teâlâ anh' buyurdu ki, Resûlullahın 's.a.v.' huzûrunda idim. Başka kimse yok idi. Ebû Bekr ile Ömer 'radıyAllahü teâlâ anhüm ecma'în' geldi. Server-i âlem ve Seyyid-i veledi âdem 's.a.v.': (Yâ Alî! Bu ikisi, Peygamberlerden başka, Cennet erkeklerinin en üstünüdür.)
râfizî: - Yâ Ca'fer! Âişe mi üstündür. Fâtıma mı üstündür?
- Âişe 'r.a.' Resûlullah hazretlerinin zevcesi idi. Onunla berâber olur. Fâtıma 'r.a.' hazret-i Alînin zevcesi idi. Onunla berâber olur. Allahü teâlâ hazretlerinin gadabı ve la'neti o râfizî ve mübtedi' üzerine olsun ki, Resûlullah 's.a.v.' hazretlerinin, mü'minlerin annesi olan ezvâc-ı tâhirâtına 'rıdvânullahi teâlâ aleyhinnâ ecma'în' ta'n eyler.
Ca'fer-i Sâdık: - Âişe Alî ile muhârebe etdi. Cennete girer mi?
- Allahü teâlâ Ahzâb sûresi, 53.ayetinde meâlen; (Resûlullahı incitmeyiniz. Ondan sonra, zevcelerini nikâh ile hiç almayınız. Bunların ikisi de büyük günâhdır.) buyuruyor. Beydâvî ve Hüseynî tefsîrlerinde diyor ki, bu âyet-i kerîme gösteriyor ki, Resûlullah 's.a.v.' vefât etdikden sonra da, ona saygı göstermek için, zevcelerine saygı lâzımdır.
râfizî: - Ebû Bekrin hilâfetini, Kur'ân-ı azîmüşşânda bana göstermeğe kâdir misin?
Ca'fer-i Sâdık: - Gösteririm. Hem Kur'ân-ı kerîmde, hem Tevrâtda ve hem de İncîlde gösterebilirim. Kur'ân-ı kerîmde olan şudur: En'âm sûresi 165.âyetinde meâlen; (Allahü teâlâ sizi yeryüzünde halîfe yapdı) buyuruldu. Nûr sûresi 55.âyetinde meâlen; (Îmân eden ve emrlerimi yapanlarınızı, yeryüzüne hâkim kılacağımı söz veriyorum. İsrâîloğullarını halîfe yapdığım gibi, sizi de birbiriniz ardı-sıra halîfe yapacağım) buyuruldu. Beydâvî ve Hüseynî diyor ki, bu âyet-i kerîme gaybdan haber verip, Kur'ân-ı kerîmin, Allahü teâlânın kelâmı olduğunu ve dört halîfesinin 'radıyAllahü teâlâ anhüm ecma'în' meşrû; haklı olduğunu göstermekdedir.
Tevrâtda ve İncîlde, Feth sûresinin son âyetinde meâlen, (Resûlullah ve onunla birlikde olanlar, birbirlerini her zemân ve çok severler ve her zemân kâfirlere düşmân olurlar!) bütün Eshâb bildirilmekde ve Ebû Bekrin şerefine işâret edilmekdedir. Bu âyetin sonunda meâlen, (Eshâbının misâlleri Tevrâtda ve İncîlde bildirildi) buyuruyor. Babam, ceddim Alî bin Ebî Tâlibden 'r.a.' ve onun da Resûlullah hazretlerinden bildirdiği hadîs-i şerîfde,
(Allahü teâlâ, hiçbir Peygamberine vermediği kerâmetleri bana verir. Kıyâmetde mezârdan önce kalkarım. Allahü teâlâ dört halîfeni çağır, buyurur. Onlar kimdir, yâ Rabbî, derim. Ebû Bekrdir, buyurur. Yer yarılıp, herkesden önce Ebû Bekr mezârdan çıkar. Sonra Ömer, sonra Osmân, sonra Alî kalkar) buyuruldu. Peygamberimiz 'sallAllahü teâlâ aleyhi ve sellem' buyurdu: Ben yer şak olup, dışarı gelenlerin evveli olurum. Allahü teâlâ bana kerâmetlerden verir. O nesne ki benden önce Nebîlerin bir ferdine vermemişdir. Sonra Allahü teâlâ buyurur. Yâ Muhammed, yakın getir o halîfeleri ki, senden sonra geldiler. Ben dedim, onlar kimlerdir. Buyurur, Ebû Bekr-i Sıddîk. Benden sonra yer şak olup, Ebû Bekr kabrden dışarı gelenlerin evveli olur. İki hulle giydirirler. Tâ gelip, Arş önünde durur. Ve hesâbın az görürler. Ve arş önünde ayak üzerine dururlar. Ondan bir münâdî seslenir; Ömer bin Hattâb 'radıyAllahü teâlâ anh' nerededir. Onu getirirler. Cerâhetden kan revân olduğu hâlde gelir. Diye ki, yâ Ömer, bunu sana kim etmişdir. Mugîre bin Şûbenin kölesi yapmışdır, der. Ona da buyururlar. Arş önünde durur. Hesâbını görürler. İki yeşil hulle giydirirler. Sonra Osmân 'radıyAllahü teâlâ anh' hazretlerini getirirler. Damarlarından kan revân olduğu hâlde gelir. Derler ki, bunu sana kim yapdı. Der ki, filân yapdı. Arş önünde durmasını buyururlar. Hesâbı da kolay olur. İki yeşil hulle giydirirler.
râfizî: - Yâ Ca'fer, bunlar Kur'ân-ı azîmde var mıdır.
Ca'fer-i Sâdık: - Evet, okumadın mı, Allahü teâlâ onlardan haber verdi. (Peygamberler ve bunların şâhidleri, hesâb için getirilir!) buyuruldu. [Zümer sûresi 69.cu âyet-i kerîmesi meâli]. Yâhud şehîdleri getirilir, denildi. Ya'nî Ebû Bekr ve Ömer ve Osmân ve Alîyi 'rıdvânullahi teâlâ aleyhim ecma'în' getirirler.
râfizî: - Yâ Ca'fer! Bu zemâna kadar ben onları sevmiyor idim. Şimdi pişmân oldum. Eğer tevbe edersem, Allahü teâlâ kabûl edermi?
Ca'fer-i Sâdık 'kuddise sirrehül'azîz' buyurdu ki,
Çabuk tevbe et ki, se'âdetin alâmeti olsun. Eğer, Allahü teâlâ korusun, o i'tikâd üzere dünyâdan gitmiş olsaydın, senin dînin boşa giderdi.
Kaynak:
Menakıb-i Çihar Yar-i Güzin

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun. Əlhəmdulillah, Cəfər əs-Sadiq (rahimahullah) bizim böyük alimlərimizdəndir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[NH_84]

As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

1. Qolda və yaxud barmaqda yara sarınmış vəziyyətdə olarsa dəstəmaz və yaxud cənabət qüsulu alarkən hər dəfə sarğı açılmalıdır yoxsa necə etmək lazımdır?

Qeyd: Hər dəfə sarğını açanda yara sağalmır.

2. Səhv etmirəmsə,İnşallahki forumda belə bir şey oxudum ki, kiminsə xətrinə Allahdan kömək istəmək şirkdir yoxsa bidətdir sualına cavab olaraq BİDƏTDİR yazmısız.
Yəni bu hal şirk yox bidət sayılır?

Qeyd: Açığı mən indiyə kimi bunun şirk olduğunu bilirdim.

As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Belə vəziyyətdə açıq əzaları yuyun, sarğılı yerlərə isə məsh çəkin.
2. Bəli, bu bidətdir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[AZERITURK]

Salamaleykum,yene suallarim var.
1. Azandan sonraki duada -rabbanahezihi devetiddamma...elleri veziyyeti nece olmalidir?Men qaldirirdim ,1qardash irad tutdu.Dedi qaldirmaq gelmeyib.Men bildiyime gore butun dualarimizda elleri qaldirmaliyiq.
2. 2nefer camaat qilirlar,3-cu onlara yaxinlasanda ne etmelidi?Imam qabaga cixmalidir , yoxsa o 2-si arrxaya kecmelidirler?Edeb necedir?
3. Ferz namazi,zikirler,sunne namazi-tertib necedir?
4. Men biliremki, sehabe (ra)xevariclerin arxasinda namaz qiliblar. Shiyenin arxasinda qila bileremmi?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Xeyr, qaldırmaq şərt deyil, sadəcə qaldırmaq olar, amma bəzən, xüsusən də azandan sonra əlləri qaldırmağa ehtiyac yoxdur.
2. İmam yerində qalır, namaza təzə gələn ikinci şəxsin çiynindən geriyə çəkir və araxda ikinəfərlik səff əmələ gəlir.
3. Fərz namazından sonra edilən zikrlərdə müəyyən bir tərtib yoxdur, sünnət namazlarından sonra isə zikr yoxdur.
4. Xeyr, çünki bunlar dəstəmazda ayaqlarını yumurlar, bizim fiqhə görə belə dəstəmaz səhih sayılmır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[abu omer]

salam aleykum
qamet muellim xaiw eleyirem bir iki weye aydinliq getiresiniz . 1) bele chixir ki shieler ( avam shieleri demirem , ve he4 kim tekfir de elemek istemirem sadece bele 4ixir mentiqden onu da soruwuram ) kafirdiler . neye gore deyirem - eger insan egideye nese elave elese ve ya inkar elese kafir olur. mesel u4un xristianlar muhammadi (s.a.s) gebul elemirler egideleri tam olmur , ve ya muselmanlar kimise peygember olmadiqi halda peygember sayallarsa ,mesel u4un baxaulla adli bir yalan4i var imiw 18 ci esr de onu peygember saysa buda dinden uzaqlawir . bu shieler ise egideye elave kimi 12 imam var onlar da onda bele 4ixir . siz nece fikirlewirsiniz weyx ?
2) weyx bele bir hedis var ki Allah azza wacal cehenemin ustune ayagin goyur ve soruwur kifayet ve s. bu hedisi he4 bawa duwmedim .
3)sonra weyx men tehsil almaqa getmek isteyirem ve eger valideyn icaze vermese gede bilerem mi ? ve yahud onlara bilsem ki icaze vermeyecekler soruwmadam gede bilerem mi ? ve bir de weyx gedib tehsil almaq u4un ne lazimdi xaish edirem etrafli bawa salardiniz Allah razi olsun . salam aleykum

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Xeyr, ümumən bunlar müsəlmandırlar. Bəli, əqidələrində dəyişiklik çox olub, xüsusən də imamət məsələsində - imam peyğəmbərdən (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) üstün tutulur. Lakin yenə də qiblə əhlindən sayılırlar.
2. Bəli, belə bir hədis var, amam başa düşməyə gəlincə, biz necə gəlibsə, eləcə də qəbul edirik, çünki şəriəti ağla tabe etsək, çox məsələləri rədd etməliyik. Bizdə ağıl şəriətə tabedir, ona görə də necə gəlibsə, eləcə də qəbul edirik.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[-abu Omar-]

[NH_84]

As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

Sozlerin menasin yazardiz zehmet olmasa.

1. Qazi -
2. Nifaq -
3. Tevessul -
4. Ehkam -
5. Qiyyas -
6. Etiqad -
7. Ehed Hedis -
8. Risale -
9. Teqlid -
10. Ictihad -
11. Teqiy -
12. Rical -
13. Munezzeh -
14. Ehtiva -
15. Mecaz -
16. Meqbul -

As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bir şeyi bilin ki, bu kəlmələr lüğəti mənada və şəri mənada fəqlənirlər:
1. Hakim, xüsusən də məhkəmə hakimi.
2. İki üzlülük.
3. Vasitə tutmaq.
4. Hansısa hökm və qaydalar.
5. Müqayisə etmək.
6. Əqidə.
7. Az yolla gələn hədislər.
8. Məktub.
9. Kiməsə bağlanıb hökmləri ondan götürmək.
10. Özündən hökm çıxarmaq.
11. Həqiqəti gizlədib başqa şey söyləmək.
12. Hədislərin sənədində olan kişilər barədə elm.
13. Hər bir eyibdən uzaq olan.
14. Əhatə edən.
15. Həqiqi olmayan.
16. Qəbul olunan.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !
ŞİRKİN HƏQİQƏTİ
Şirk - Xaliqə (Yaradana) oxşamaq, Xaliqi (Yaradanı) məxluqa (yaradılmışa) oxşatmaqdır. Həqiqi
bənzətmək də elə budur. Allahın ozu-ozunu vəsf etdiyi və Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in Onu
vəsf etdiyi kamil İsimləri isbat (qəbul) etmək deyildir, necə ki, Allahın qəlbini cevirdiyi və başı aşağı etdiyi
şəxsin halı tərsinə cevrilmiş, işi qarışdıraraq bəsirəti kor olan şəxs belə işləri edir. Bu insan Tovhidi
214 Muslim 1322.
56
oxşatmaq, oxşatmağı isə ucalıq və itaət adlandırır. Buna gorə də muşrik məxluqu Xaliqə oxşadır. Uluhiyyət
xususiyyətlərindən biridə səcdə, təvəkkul, tovbə, ucaltmaq və hormət məqsədilə and icməkdir. Kim bunları
Allahdan qeyrisinə edərsə məxluqu (yaradılanı) Allaha (Yaradana) bənzətmişdir. Həmcinin - Mənfəət və
zərər vermək Allahın əlindədir, dua, qorxu, nəzir, qurban və s. ibadətlər Allaha yonəlməlidir. Əgər bir kimsə
bu kimi şeyləri Allahdan qeyrisinə yonəldərsə artıq məxluqu Allaha bənzətmişdir. Hec bir şeyə qadir
olmayanı (oldurmək, diriltmək, mənfəət və xeyir) hər bir şey əlində olan Allaha bənzətmişdir. Butun bu
işlərin əsası Allahın əlindədir. Allahın istədiyi hər bir şey olur, istəmədiyi isə olmur. Allahın vermədiyi bir
şeyi hec kəs verə bilməz, verdiyinə də hec kəs mane ola bilməz. Əgər Allah bəndəsinə rəhmət qapılarını
acarsa onun qarşısını hec kəs ala bilməz., yox əgər ona rəhm etməzsə hec kəs ona rəhm edə bilməz. Ən
cirkin oxşatmaqda elə budur ki, mohtac olanı, aciz olanı Qadir olana, mohtac olmayana oxşatmaqdır. Allah
hər tərəfdən kamildir. Onda naqislik yoxdur. Bu da quldan (bəndədən) onu tələb edir ki, ibadətin hər bir
novunu Allaha yonəltsin. Bunların hər biri də ağıl, fitrət və şəriət tərəfdən də buna dəlalət edir. Əgər bir
kimsə bu kimi ibadətləri Allahdan qeyrisinə yonəldərsə artıq o, kimsə qeyrisni oxşarı və bənzəri olmayan
Allaha oxşatmışdır. Bu da ən cirkin və batil bir oxşatmaqdır. Ən boyuk cirkinlik olduğu ucun ən boyuk zulm
adlanmışdır. Bu zulmu də Allah bağışlamır baxmayaraq ki, Allah rəhməti ozunə vacib etmişdir.
Uluhiyyətin xususiyyətlərindəndir ki, bu qulluq iki əsas uzərində qurulmuşdur. Bundan başqası da
yoxdur. Sevginin ən uca dərəcəsi ilə zəlilliyin ən uca dərəcəsi. Bu da Allaha qulluğun tamamlığıdır. Bu
əsaslara gorə də insanlar fərqlənirlər. İnsan Allahı ən uca sevgi ilə sevməsi və bununla da yanaşı yalnız Allah
qarşısında zəlil olmasıdır. Bunlardan birisi olmazsa ibadət də olmaz. Lakin şeytanlar insanların ağıllarını və
fitrətlərini dəyişərək korlamışlar. Sağlam ağıl hec vaxt şəriətə zidd olmur. Əgər bir kimsə deyirsə ki, bu
mənim ağlıma batmır deməli naqislik elə onun oz ağlındadır. Əgər onun ağlı sağlam olsaydı Quran və
Sunnədə gələnləri qəbul edərdi. Allah oz nuru ilə dilədiyini hidayət edir.
Həmcinin - əgər bir kimsə ozunu boyuk apararsa, insanlara ozunu ucaltmağa, tərifləməyə cağırarsa,
təkəbburluk edərsə, ozunə itaət etməyə və ozunə bağlanmağa qorxu, umud, sığınmaq tərəfdən o, kimsə
ozunu Allaha oxşatmışdır. Allahın Rububiyyət və Uluhiyyətini ozunə goturmək istəmişdir. Şahənşah,
Hokmudarlar hokmudarı, Hakimlər hakimi, Qazilər qazisi, Huccətullah, Ayətullah və s. Əbu Hureyrə -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah qatında ən
cirkin ad (ən cirkin adın sahibi) Məlikul Əmlak adını daşıyan kimsədir». Sufyan b. Uyeynə - rahmətullahi
aleyhi - deyir ki: «Şahən şahdır». (Başqa rəvayətdə: «Qiyamət gunu Allah qatında ən mənfur, ən cirkin və
Allahın ən cox qəzəb etdiyi Allahdan başqa hec bir həqiqi məlik yox ikən, Məlikul Əmlak – Məlilərin məliki
– adı ilə adlandırılmış kimsədir)»215. Hani b. Zeyd – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına bir qrup heyət gəldi. Aralarından birinə: «Əbul Həkəm deyildiyində
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – o, kimsəyə: «Həkəm Allahdır. Nə ucun sənə Əbul Həkəm
deyirlər?» deyə buyurdu. Adam: «Qovmum hər hansı bir məsələdə ixtilaf etdiklərində mənim yanıma
gəlirlər, mən də həkəmlik edərək aralarında hokm verirəm. Beləcə hər iki tərəf də verdiyim hokmə razı
qalırlar» dedi. Peyğəmbər: «Ovladların varmı» deyə buyurdu. Adam: «Bəli, Şurayh, Abdullah və Muslim
Bəni Hani» dedi. Peyğəmbər: «Ən boyuyu hansıdır?» deyə buyurdu. Adam: «Şureyh» dedi. Peyğəmbər:
«Artıq sən Əbu Şureyhsən» deyə buyurdu216.
Belə bir insan layiqdir ki, Allah onu lazımınca alcaltsın və Qiyamət gunu insanların ayaqları altında etsin.
Əgər surət cəkən Qiyamət gunu insanlar arasında ən şiddətli əzaba ducar olan olacaqsa onda Rububiyyətdə,
Uluhiyyətdə ozunu Allaha oxşadan barədə zənnin nədir?
HƏNƏFİ ULƏMALARINA GORƏ ŞİRK
Luğətdə şirk – Bir şeydə birisinə ortaq olmaqdır. Ortaq olmaq, şirkət eyni kokdəndir. Birisinə bir şeydə
ortaq olmaq – ortaq olunan şeyin azında və ya coxunda pay sahibi olmaq deməkdir. İstilahi mənası – Şəriətə
gorə hər kufrun imanın ziddi olduğu kimi, şirk də Tovhidin ziddidir. İmam Abdul Qadir əd-Dəhləvi deyir ki:
«Şirk insanın Allahdan başqasında Allahın sifətlərindən bir sifətin varlığına etiqad etməsidir. Məs: «Filan
kimsə hər şeyi bilir, filan kimsə dilədiyini edir, mənə xeyrin və şərrin toxunması onun əlindədir – bu kimi
sozləri soyləmək və ya Allahdan başqasını Allahı ucaltdığı kimi ucaltmaqdır. Birindən bir şey istəmək ucun
ona səcdə etmək və ya onun ucun etiqad sahibi olmaq»217. İmam Əhməd ər-Rumi218 və Şeyx Əbul Həsən ən-
Nədvi deyir ki: «Şirk sadəcə insanın başqasını Allaha şərik qoşub Onunla arasında hec bir fərq
gorməməsindən əlavə, insanın Allahın zatına və sifətlərinə xas olan ibadətləri başqasına təhsis etməsidir.
215 Muslim 2143.
216 Buxari 811.
217 AbdulQadir b. AbdurRahim əl-Umeri əd-Dəhləvi əl-Hənəfi H. 1230 vəfat etmiş, məşhur alimlərdəndir. Nuzhetul
Havatir c. 7, səh. 302-304.
218 Osmanlı alimlərindəndir. H. 1043 olmuşdur. Hidayətul Arifin 1/157, Məcmuul Muəllifin 2/83. Şirkin altı novunu
zikr edirlər. Şirkut Tərrib – Bu Allaha yaxınlıq ucun Allahdan başqasına ibadət etmək. Məcalisul Əbrar Alə Hazinətil
Əsrar səh. 150-152.
57
İnsanlardan birinə səcdə etmək, onun adına qurban kəsib nəzir demək, cətin anlarda ondan komək diləmək
və onun hər yerdə hazır və nazir olduğuna inanmaq, onun qeybdən xəbər verməsinə inanmaq deməkdir.
Bunların hamısı ilə şirk sabir olur və insan bununla muşrik olur»219. Həqiqətən əgər sən muşriklərdən
«Goyləri və yeri kim yaratmışdır?» deyə soruşsan, onlar mutləq «Allah!» deyə cavab verəcəklər. De ki,
həmd olsun Allaha!». ( Loğman 25). Nə yazığ ki, chillərin coxu sadəcə Rububiyyət tovhidinin kifayət
olduğunu soyləməkdədirlər. Beləcə Uluhiyyətdə şirk qoşmaq onlara bəsit və xəfif gəlmiş və ibadəti Allahdan
başqasına sərf etmişlər220221. Muhəmməd Alauddin əl-Haskəfi deyir ki: «Allahdan başqasına nəzir demək,
olulərdən otru xalqın arasında bir cox kimsələrin başına mum yaxması, qəndil yağı və bənzəri şeylər kimi
ovliyaların qəbirlərinə yaxınlaşmaq ucun alınan pulun hamısı icma ilə batil və haramdır»222. Muhəmməd b.
Yəhya b. Muhəmməd əl-Kandəhləvi əl-Hənəfi deyir ki: Qəbirlər uzərinə məscid bina etmək Yəhudilərə
bənzəməkdir. Bu Yəhudilərin Peyğəmbərlərini və boyuklərini ucaltmaq ucun hormət olsun deyə onların
qəbirləri uzərində məscid bina etmələrində təzim və butlərə tapınanların əməllərinə bənzər bir şeydir. Bu
qəbirlərə qəndil aparmaq isə malda olan israfdır. «Mallarını boş yerə sərf edənlər şeytanın qardaşlarıdır.
Şeytan isə Rəbbinə qarşı cox nankordur». (əl-İsra 27). Bu cur əməl etmədə Yəhudilərə bənzəmə vardır.
Cunki onlar boyuklərinin qəbrləri uzərinə qəndillər asaraq oraları işıqlandırırlar və lazımsız şeylərlə qəbrlərə
boyuk hormət bəsləyərlər»223. Alusi əl-Hənəfi deyir ki: «Mən salehlərin qəbrlərini yuksəltməyi, uzərinə daşla
bina tikməyi, o qəbrlərə doğru namaz qılıb, təvaf etməyi, qəbrləri əllə salamlayıb, muəyyən vaxtlarda orada
toplanmağı mubah sayan cahil kimsələr gordum. Bunların hamısı Allah və Rəsuluna qarşı acıq bir duşmənlik
və dində Allahın izn vermədiyi şeyləri etməkdir. Allah Rəsulunun səhabələrinin Onun qəbri ilə necə
davrandıqlarını (ustəlik qəbri yer uzundə olan qəbrlərin ən fəzilətlisi olduğu halda) bilməyin sənə yetərli olar.
Buraxdıqları izə uysan və indikilərlə onları muqayisə etsən (duşunsən) Allah səni hidayətə yonəldər»224.
İsmail əd-Dəhləvi – “Takviyətul İman”, ən-Nədvi “Risalətul Tovhid” əsərində deyirlər ki: «Şirk fitnəsinin
cox guclənməsi və insanlar arasında yayılması və Tovhid qərib qaldı. İnsanların coxu şirkin nə məna
daşıdığını bilmirlər. İman etdiklərini soylədikləri halda bir cox əməllərində şirkə duşub onun cirkinliyinə
bulaşmışlar». «Onların coxu Allaha şərik qoşmadan iman etməzlər». (Yusuf 106). Bu gun insanların coxu
şeyxləri, peyğəmbərləri, imamları, mələkləri və cinləri, sıxıntı anlarında cağırıb onlardan ehtiyaclarının
qaldırılmasını, istəklərinin kercəkləşməsini ummaqda-dırlar. Hətta başlarına gələcək bəlalrdan qorxaraq oz
uşaqlarına Pir verdi, Huseyn qulu, Əli qulu və s. isimlər də verirlər. İnsanların qəlblərinə şubhə salmaq ucun:
Bu Allahın onlara verdiyi bir nemətdir, Onlara dua edib yalvarmağımız, onlardan komək diləməyimiz ancaq
Allaha yalvarma və Ondan yardım dilməkdir. Onların Allah qatında ayrı bir yeri və məqamı vardır. Hər kəs
buna cata bilməz. Onlar istədiklərini edə bilərlər. Onlar Allah qatında bizim şəfaətcilərimiz və
vəkillərimizdir. Onların bu sozləri Məkkə muşriklərinin sozlərinə necə də bənzəyir. Allahı qoyub ozlərinə
dost tutanlar: «Biz onlara bizi Allaha yaxınlaşdırmaq ucun ibadət edirik!» Deyirlər. (əz-Zumər 3). «Onlar
Allahı qoyub ozlərinə nə bir xeyir, nə də bir zərər verə bilən butlərə ibadət edir və: «Bunlar Allah yanında
bizdən otru şəfaət edənlərdir!» deyirlər. De ki: «Allaha goylərdə və yerdə bilmədiyi bir şeyimi xəbər
verirsiniz? Allah ozunə şərik qoşulan butlərdən uzaqdır və ucadır». (Yunus 18).

Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

ŞİRK ƏHLİNİN GƏTİRDİYİ BƏZİ ŞUBHƏLƏR VƏ ONLARA CAVAB
Batil olan bir şeyi bir kimsə dəlil deyə irəli surərsə mutləq Qurani Kərimdə onu yox edən və dəyərsiz
olduğunu subut edən bir buyuruq vardır. «(Ya Muhəmməd!) Muşriklər sənin yanına gəlib elə bir misal
cəkməzlər ki, Biz sənə onun doğru cavabını (verməyək) və (onların gətirdikləri misallardan) izahatca daha
yaxşısını gətirməyək». (əl-Furqan 33). Yəni onlar səninlə mubahisə etmək və haqqı batilə qarışdırmaq ucun
sənə bir dəlil gətirəcək olsalar mutləq Biz sənə haqqı gətirər və daha gozəl acıqlama veririk. Buna gorə də
Qurani Kərimdə Uca Allahın bu muşriklərin və başqalarının suallarına cox ətraflı cavab verdiyini goruruk.
Hətta batil olan bir şeyin lehinə Kitab Sunnədən səhih bir dəlil gətirəcək olursa, hec şubhəsiz ki, bu dəlil
onun əleyhinədir. İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – «Dəru Təarudin Naqli vəl Aqli» adlı əsərinin
219 Muhəmməd İsmail b. AbdulĞani b. AbdurRahim əl-Umeri əd-Dəhləvi əl-Hənəfi H. 1193 doğulub, H. 1246 olub.
Takviyətul İman, Tənvirul Ayneyn fi İsbati Reil Yadeyn. Ən-Nədvi Risalətul Tovhid 32-33.
220 Əbu Hənifə və əshabının bu haqda goruşlərini oyrənmək ucun: Bədaius Sənai 1/320, Tuhfetul Fuqaha 2/256, Fəthul
Mulhim 121-122, Ziyarətul Qubur s. 29, əl-İbda s. 197, Təbyinu Hakaik 1/264, Haşiyətu Mərakil Fəlah s. 405,
Kəvakibud Dərari 1/317, Məcalisul Ərba s. 13 və s.
221 Əhməd b. əs-Sərahəndi əl-Hənəfi əl-Mətrudi əl-Naqşibəndi H. 1034 oldu. Bəyanul Əqaid, Nuzhətul Havatir 5/43-45.
Muhəmməd b. Əli. B. Həmid b. Sabir əl-Hənəfi ət-Təhnəvi. “Mucəmul Muəllifin” 11/47, “Bahrur Raik” 2/298, 3/88,
5/124, “Ruhul Məani” 17/213, 313, 6/129, 11/98, “Tuhfətul Fuqaha” 3/67, “Təysirur Rahmən” 2/352, “Fətva əl-
Hindiyyə” 6/323,326, “əl-İbda” s. 189, “Təkviyətul İman” s. 19-21 (Urduca), “Risalətul Tovhid” s. 25-33-40, “Rəddul
İşraq” s. 16-17 – Bu kitablarda Allahdan başqasına səcdə etmək, ovliyalara dua eərək yardım istəmək, onlarla istiğasədə
olmaq, ovliya ucun nəzir, qurban kəsmək və s. kimi əməllərin şirk olması və qəbrpərəstlərə şiddətli rədd vardır.
222 Muhəmməd b. Əli b. Muhəmməd əl-Husni əl-Haskafi hənəfiləri şam muftusudur. “Durrul Muxtar” 2/439.
223 “Kəvakibud Dərari” 1/316-317.
224 “Ruhul Məani” 15/239-240.
58
muqəddiməsində deyir ki: «Bir bidətci və ya batil bir əqidənin sahibi oz batilini subut etmək ucun Kitab və
Sunnədən bir dəlil irəli surərsə, hec şubhəsiz ki, bu dəlil onun lehinə yox, əleyhinə olur».
Lakin burada diqqət edilməsi olan bir xusus da vardır ki, o da: Bir kimsə qarşı tərəfin dəlilini bilmədən və
o, dəlili curutməyə, ona qarşılıq verməyə hazır olmadan hec bir kimsəylə mubahisəyə girişməməlidir. Cunki
kamil bir bilik sahibi olmadan belə bir mubahisəyə girişən kimsə Allahın istədiyi mustəsna olmaqla məğlub
olar. Necə ki, duşmən ilə savaş meydanına silah və sursatsız girmədiyin kimi.
BİRİNCİ ŞUBHƏ VƏ CAVABI - «(Nəhayət əshəbi-kəhf oldukdən sonra kafirlər) dedilər: «Onların
ustundə bir bina tikin. Rəbbi (onların olduyunu, yaxud yenidən yuxuya getdiyini və nəyə etiqad etdiyini)
daha yaxşı bilir. Əshəbi-Kəhf haqqındakı mubahisədə qalib gələnlər isə: Onların (məzarı) ustundə bir
məscid tikəcəyik – dedilər». (əl-Kəhf 21). Bu şubhəyə cavabımız odur ki: Bizdən oncəkilərin şəriəti bir cox
dəlillərlə subut olunur ki, bizim şəriətimiz deyildir. Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Mənə daha oncə hec bir Peyğəmbərə verilməyən beş ozəllik verilmişdir. Hər bir peyğəmbər muəyyən bir
qovmə gondərilib, mən isə hamıya gondərilmiş Peyğəmbərəm»225. Əgər ayə qəbir uzərində məscid tikməyin
caiz olduğunu, bizdən oncəkilərin şəriəti olduğunu bildirsə də belə, ayədəki hokmu goturməklə yukumlu
deyilik. Həmcinin də ayədə «Onların (məzarı) ustundə bir məscid tikəcəyik» deyənlərin momin olduqlarına
dair bir acıqlama yoxdur. İbn Cərir – rahmətullahi aleyhi - bunu soyləyənlər haqqında iki goruşu vardır: 1.
Bunlar onların arasında olan musəlman kimsələrdir. 2. Onların arasında olan muşriklərdir. Doğrusunu isə ən
yaxşı bilən Allahdır226. Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah Yəhudi və Xristianlara
lənət etsin. Cunki onlar Peyğəmbərlərinin qəbirlərini ibadətgaha ceviriblər»227 və s. bu qəbildən olan hədislər
onu gostərir ki, bizim şəriətimizdə bu qadağan edilmişdir. Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – bu
sozləriylə onların etdiklərin-dən bizi cəkindirir. Omər - radıyallahu anhu – nun dovrundə İraqda Daniel
Peyğəmbərin qəbri tapıldıqda, bunun xalqdan gizlədilməsini və qəbrin yanında tapılan bəzi doyuşlərin yazısı
olan parcanın da basdırıl-masını əmr etdiyi rəvayət edilir. Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in
məscidləri qəbirlərə cevirənlərə lənət etdiyini gordun. Əslində bu hədisdən bizdən oncəkilərin şəriətində də
bunun qadağan edildiyi acıqdır. Yopxsa Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – Yəhudi və Xristianları
lənətləməzdi əgər onların şəriətində bu icazəli olsaydı. Bu cur dəlil gətirmə din olaraq sadəcə Quranla
kifayətlənən, sunnətə zərrə qədər də dəyər verməyən kimsələrə məxsusdur. Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Bunu da bilin ki, mənə Quran və onunla birlikdə onun misli verilmişdir. Bunu da bilin ki,
Allahın Rəsulunun haram etdiyi, Allahın haram qıldığı kimidir» 228 . Necə ola bilər ki, Allah onları
Peyğəmbərinin diliylə lənətlədiyi halda, Allah onların etdiklərini rədd etməmiş olsun. Bu ayəni dəlil
gətirənlər eynilə Suleyman – əleyhissəlam – ın əmrinə verilən cinlərlə əlaqəli Allahın buyurduğu: «Onlar
Suleyman ucun nə istəsə – məbəd, uca qəsrlər, heykəllər, boyuk hovuzlara bənzər canaqlar və yerindən
tərpənməyən iri qazanlar duzəldirdilər». (Səba 13). Ayəsini heykəl və but duzəltməyin caiz olduğuna dəlil
gətirirlər. Heykəl və rəsim (surət) cəkməyi haram edən səhih hədislərin əksinə bu ayəni dəlil gətirirlər.
Halbuki Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in hədislərinə inanan musəlman bunu etməz.
İKİNCİ ŞUBHƏ VƏ CAVABI - Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in qəbri gunumuzdə
gorulduyu kimi məscidində olmasıdır. Bu haram bir iş olsaydı orada dəfn edilməzdi. Buna cavab olaraq
deyirik ki: Gunumuzdə bu nə qədərdə belə gorunsə də səhabələrin donəmində bu belə deyildir. Cunki
Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – vəfat etdikdə səhabələr onu məscidinin yan tərəfində olan evində
dəfn etdilər. Məscid ilə onun evini arada qapısı olan divar ayırırdı. Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm –
sağlığında ikən bu qapıdan cıxıb məscidə gedərdi. Səhabələrin onu evində dəfn etmələrinə səbəb nə idi? Biz
bunu yuxarıda Aişə - radıyallahu anhə – nin hədisində də qeyd etdik ki, onlardan sonra kiminsə onun qəbrini
məscid etməsinlər deyə belə etdilər. Bu movzuda elm əhli arasında hec bir goruş ayrılığı yoxdur. Lakin
sonradan Vəlid b. Abdulməlik hicri 88-ci ildə Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in xanımllarının da
evlərinin məscidə əlavə edilməsini əmr etdi. Beləcə Aişə - radıyallahu anhə – nin evi, Peyğəmbər -
sallallahu aleyhi və səlləm – in qəbrinin olduğu ev də məscidə qatıldı229. Hafiz b. Muhəmməd b. AbdulHadi
«Sərimul Munki» səh. 136-da deyir ki: «Artıq o, vaxtı səhabələrdən hec kəs yox idi. Ən son vəfat edən
səhabə Cabir b. Abdullah - radıyallahu anhə – olub ki, o da AbdulMəlikin xilafəti dovrundə vəfat etmişdir.
Vəfat tarixi H. 78, Vəlid isə 86 ilində xəlifə oldu, 96 ilində isə vəfat etdi»230. İbn Kəsir «Tarix» 9/75-də qeyd
225 Buxari, Muslim.
226 İbnul Covzi «Zədul Məsir» 5/123.
227 Buxari, Muslim.
228 əl-Albani «Mişkət» 163.
229 İbn Cərir «Tarix» 5/222, İbn Kəsir «Tarix» 9/74-75.
230 Bu məsələ ilə bağlı cahilcəsinə bir soz soyləyənlərdən biri: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in məscidini
Osman - radıyallahu anhu – genişlətdikdə bu məscidin icərisinə ondan olmayan şeyləri də saldı və uc qəbir də məscidin
icərisində qaldı. Sələfdən hec bir kimsə isə bunu pis qarşılamadı». Cavab olaraq deyirik ki: «Osman - radıyallahu anhu
– ona atılan bu bohtanın əksini etmişdir. O, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in məscidini genişlətdikdə ona
59
edir ki: «Soyləndiyinə gorə Sad b. Museyyib, Aişə - radıyallahu anhə – nin evinin məscidə qatılmasına qarşı
cıxmış. Sanki o, qəbrin bir məscid edilməsindən qorxurmuş kimi».
UCUNCU ŞUBHƏ VƏ CAVABI - Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in Hayf məscidində namaz
qılmasıdır. Hədisdə bildirildiyinə gorə orada yetmiş Peyğəmbərin qəbri vardır. Təbarani «Məcmul Kəbir»
3/204/2-də demişdir: «Bizə Abdan b. Əhməd, İsa b. Şazan, Əbu Həmməd b. Dəlal, İbrahim b. Tahman, o da
Mənsurdan, o da Mucahiddən, o da İbn Omər - radıyallahu anhu – dan mərfu olaraq: «Hayf məscidində
yetmiş Peyğəmbərin qəbri vardır» deyilmişdir. Heysəmi «Məcma» 3/298-də rəvayət edir ki: «…Yetmiş
Peyğəmbər basdırıldı». Cavab olaraq deyirik ki: Biz Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in bu
məsciddə namaz qılmasına şubhə etmirik. Şubhə edilən bu məqscidə yetmiş Peyğəmbərin basdırılması
məsələsidir ki, iki tərəfdən dəlil olmaz. 1) Hec bir hədis alimi bu hədisə səhih hokmunu verməmişdir. Cunki
hədisin sənədində qərib hədisləri rəvayət edən ravilər vardır. Hədisin sənədində gələn İsa b. Şazan qərib
hədisləri rəvayət edəndir. İbn Hibban «Sikat» 2/10-da qərib rəvayətlər edir demişdir. İbrahim b. Tahman
haqqında da İbn Ammar Məvsili demişdir: Hədisi zəif və muzdaribdir. əl-Albani – rahmətullahi aleyhi -
deyir ki: «Mən bu hədisin ravilərindən birinin qiraətində təhrifə duşərək «SALLA» (namaz qıldı) yerinə
«QUBRA» (basdırıldı) demiş olmasında şubhə edirəm. Cunki Təbarani «Məcmul Kəbir» 3/155/1-də sika bir
sənədlə: «Hayf məscidində yetmiş Peyğəmbər namaz qılmışdır…»231. 2) Hədisdə qəbirlərin Hayf məscidində
acıqca gorunməsinə işarə edən bir ifadə yoxdur. Əzraki «Tarihu Məkkə» 406-410-da Hay məscidi haqqında
bir necə bolum acmışdır. Hec birində orada olan qəbrlərin gorunməsi haqqında xəbər verməmişdir.
Bilinməlidir ki, şəriətdə hokumləri zahirə gorə verir. Sozu gedən məsciddə acıq, gorunən qəbirlər olmadığına
gorə orada namaz qılmaqda hec bir xəta yoxdur. Cunki orada olan qəbirlər yoxdur, gorsənmirlər. Kimsə
onların yerini tanımır. Hətta bu zəif hədis olmasaydı orada yetmiş qəbir olduğu hec kimsənin ağlına da belə
gəlməzdi.
DORDUNCU ŞUBHƏ VƏ CAVABI - İsmail – əleyhissəlam – ın və başqalarının qəbrinin Məscidul
Həramdakı Hicr adlanan yerdə olduğuna və oranın da namaz qılmaq ucun ən ustun yer sayılır. Cavab olaraq
deyirik ki: Məscidul Haramın məscidlərin ən ustunu və orada qılınan namazları yuz min namaz dəyərində
olduğuna hec bir şubhə yoxdur. İsmail – əleyhissəlam – ın və başqa Peyğəmbərlərin Məscidul Haramda dəfn
edildiklərinə dair bir səhih hədisdə belə yoxdur. Əksinə bu haqda rəvayət olunan hədislərin əksəriyyəti
uydurma, zəif hədislərdir. Əzkəri «Ahbaru Məkkə» səh. 39,219,220-də rəvayət etmiş. Bu zəif rəvayətlərin də
əksəriyətini bidətcilər goturərək qəbirlərə gedib orada ibadət etməyə dəlil gətirirlər. Şeys Aliyul Kari
«Mirkatul Məfatih» 1/456-da deyir ki: «İsmail – əleyhissəlam – ın qəbrinin şəkili Hisrdə, Hatim, Həcərul
Əsvədlə zəmzəm arasında yetmiş Peyğəmbərin qəbri vardır. Artıq bu qəbirlərin izləri qalmamışdır. Bunlar da
dəlil gətrilməyə uyğun deyildir». Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, acıq gorunən qəbirlər olmadığına gorə hec
bir problem yoxdur. Cunki bilindiyinə gorə yerin ozu həyatdakıların qəbridir. «Biz yeri dirilər və olulər
ucun toplanma yeri etmədikmi?». Şabi deyir ki: «Yerin ici oluləriniz, ustu isə diriləriniz ucundur»232. Şair
deyir ki: «Ey dostum! Bunlar hər tərəfi dolduran qəbirlərimizdir. Haradadır Ad qovmunun yaşadığı
donəmdəki qəbirlər. Xəfifcə ayağını bas yerə, mən yerin torpağının yalnız bu cəsədlərdən ibarət olduğunu
zənn edirəm. Bacara bilirsənsə yavaş-yavaş havada yeri, qulların curumuş sumuklərinin uzərindən basa-basa
yerimə».
BEŞİNCİ ŞUBHƏ VƏ CAVABI - İbn AbulBərr «əl-İtisab» adlı əsərində 4/21-23-də rəvayət edir ki:
«Əbu Cəndəl b. Suheyl b. Amr - radıyallahu anhu –, Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in
donəmində Əbu Bəsir - radıyallahu anhu – nun qəbri uzərində bir məscid bina etmişdir». Bu hadisə
Hudeybiyyə sulhu ərəfəsində baş vermişdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Mədinəyə gəldikdən
sonra musəlman olmuş qureyşli Əbu Bəsir (Utbə b. Useyd əs-Səqəfi) - radıyallahu anhu – onun yanına
gəldi. Qureyş də onu qaytarmaq ucun iki nəfər gondərdi və onlar Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
in yanına gəlib: «Bizimlə bağladığın sulh muqaviləsinə gorə Əbu Bəsri - radıyallahu anhu – nu geri
qaytarmalısan!» deyə ona muraciət etdilər. O, Əbu Bəsri - radıyallahu anhu – nu həmin iki kişiyə təhvil
verdilər. Onlar Əbu Bəsri - radıyallahu anhu – ilə Məkkəyə yola duşdulər və nəhayət gəlib Zul-Huleyfə
adlanan yerə catdılar. Burada onlar (xurcunlarındakı) xurmadan yemək ucun dayandılar. Əbu Bəsri -
radıyallahu anhu – onlardan birinə (Xuneyn b. Cabirə): «Ey filankəs, Allaha and olsun ki, sənin bu qılıncın
cox gozəldir!» dedi. Qılıncın sahibi onu qınından cıxardıb dedi: «Doğrudan da bu cox gozəl qılıncdır. Mən
onu bir necə dəfə təcrubədən kecirmişəm». Əbu Bəsri: «Gostər gorum necə qılıncdır?» dedi. (Qılıncı ona
işarə olunan hədislərə muxalif olmamışdır. Buna gorə də məscidi Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in
xanımlarının evlərinin olduğu yedən genişlətməmiş və bu evləri məscidə salmamışdır. Bu da ondan oncə Omər -
radıyallahu anhu – etdiyinin eynisidir». Belə bir kimsələr Sələfi Salihin əqidəsini bilmədiklərinə gorə belə danışırlar.
231 Bu haqda geniş məlumat ucun bax: əl-Albani «İslamda qəbirciliyin sakıncaları» hədis yayınları.
232 Dulabi 1/129.
60
gostərdikdə Əbu Bəsri - radıyallahu anhu –) fursət tapıb qılıncı onun əlindən aldı və nəfəsi kəsilənə qədər
qılıncla onu vurdu. O, birisi isə (Xuneysin movlası) qacıb Mədinəyə gəldi və tələsik məscidə daxil oldu.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onun vahimə icində yuruyə-yuruyə gəldiyini gorub: «Bu adam
nədənsə qorxub!» deyə buyurdu. O, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına gəlib dedi: «Allaha
and olsun ki, yoldaşım olduruldu! (Qorumasanız) Mən də olduruləcəyəm!». Bu vaxt Əbu Bəsri - radıyallahu
anhu – gəlib dedi: «Ey Allahın Rəsulu! Allaha and olsun ki, artıq O, sənə vədini yerinə yetirməyə yardım
etdi və sən də məni muşriklərə təhvil verdin. Sonra isə Allah məni onların əlindən xilas etdi». Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Vay bunun anasının halına! Bu muharibə alovunu qızışdıran bir
kimsədir. Əgər bir necə nəfər də onunla həmrəy olsa (o, zaman muharibə alovu qızışacaq və sulh muqaviləsi
pozulacaq)». Əbu Bəsri - radıyallahu anhu – bunu eşitdikdə onun yenidən muşriklərə qaytarılacağını başa
duşdu və Mədinədən cıxıb dənizin sahilinə tərəf getdi. Sonra muşriklərdən canını qurtarmış Əbu Cəndəl b.
Suheyl - radıyallahu anhu – da gəlib ona qoşuldu. Daha sonra Məkkə muşriklərindən yaxa qurtaran hər bir
musulman ona qoşuldu və beləliklə də onlar quvvətli bir dəstəyə cevrildilər. Vallahi onlar hər dəfə Qureyşin
ticarət karvanının Şama yola duşduyundən xəbər tutduqda karvanın qabağını kəsər və onları oldurub
mallarını gotururdulər. Bu təhlukəni gorən Qureyş oz tərəfindən bir numayəndəni (Əbu Sufyan) Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına gondərdilər. Bu dəfə Qureyş Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – i Allaha and verib aralarında olan qohumluq əlaqələrinin hormətinə gorə (onların ticarət
karvanlarını Əbu Bəsir - radıyallahu anhu – və onun cəmaatından qorumaq ucun) ona yalvardılar. Onlar
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə: «Bundan sonra musəlman olaraq Məkkədən hicrət etmiş hər bir
şəxs əmin ola bilər ki, (geri gətirilməyəcəkdir)» deyə xəbər gondərmişdilər. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi
və səlləm – səhabələrdən birini (bu xoş xəbəri catdırmaq ucun) Əbu Bəsir və onun cəmaatının yanına
gondərdi və Uca Allah bu ayəni nazil etdi: «Sizi onlara (muşriklərə) qalib etdikdən sonra Məkkə vadisində
(Hudeybiyyədə) onların əlini sizdən, sizin də əlinizi onlardan cəkən (onları sizinlə, sizi də onlarla
vuruşmağa qoymayan) Odur…» ayəsindən: «Kafirlər oz urək-lərində Cahiliyyət təkəbburunə və
təəssubunə qapıldıqları zaman…». (əl-Fəth 24-26). Onalrın təkəbbur və təəssubu Hudeybiyyə muqaviləsinə
«Bismilləhir - Rahmənir - Rahim», «Muhəmmədən Rəsulullah» sozlərini yazmaqdan imtina etmələri və
həmin ili (hicrətin altıncı ilində) musəlmanların Məkkəyə daxil olub Allahın evini ziyarət etməyə razılıq
verməmələri idi233. Hədis Buxari, Muslim və s. səhih və sunnənlərdə rəvayət olunmuşdur: «Onun qəbri
uzərində bir məscid bina etmişdir» cumləsi əlavə olunmadan rəvayət edilmişdir. Bu cumlə mudaldır, hətta
munkər bir rəvayətdir234.
ALTINCI ŞUBHƏ VƏ CAVABI - Bəzi qəlblərə şubhə salanlar qeyd edirlər ki, qəbirlərin məscid halına
gətirilməsində olan qadağa ancaq qəbirdə olan kimsəyə gorə fitnəyə (şirkə) duşmə qorxusuna bağlı bir
şeydir. Artıq Tovhid mominlərin qəlblərində yerləşdiyinə gorə bu fitnə ortadan qalxmışdır. Bu kimi şubhələr
batil və əsli olmayan şubhələrdir. İbrahim – əleyhissəlam – dan sonra artıq kim əmin ola bilər. Hec kəs şirkə
duşməyəcəyindən əmin ola bilməz nə qədər Tovhid əhli olsa da belə. İbrahim – əleyhissəlam – dua edərək:
«…Məni və ovladlarımı butlərə tapınmaqdan uzaq elə!». (İbrahim 35). Abdullah b. Şurahbil b. Həsənə
rəvayət edir ki: «Osman - radıyallahu anhu – nun qəbirləri dumduz edilmə əmrini verdiyini gordum. Ona:
«Bu sənin qızın Ummu Əmrin qəbridir deyildi. O, yenə də onun duzəldilməsini əmr etdi»235. Aliyyul Kari
«Mirkat» 2/372-də deyir ki: Elm adamları qəbrin bir qarış yuksəldilməsi mustəhəbdir». Əbu Burda -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Əbu Musa - radıyallahu anhu – olum doşəyindəikən tovsiyə etdi:
«Cənazəmi goturdukdə tez-tez yeriyin. Qəbrimə mənimlə torpağın arasına girəcək hec bir şey qoymayın.
Qəbrimin uzərinə bina tikməyin. Olumumə gorə sacını qırxan, səsini yuksəldən və ust-başını cıran
qadınlardan uzaq olduğuma sizi şahid tuturam. Yanında olanlar: «Bu haqda bir şeymi eşitdin?». O: «Bəli,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən» deyə cavab verdi236. Ənəs - radıyallahu anhu – qəbirlər
arasında məscid tikilməsini məkruh (haram) gorurdu237. Nəfi rəvayət edir ki, Omər - radıyallahu anhu – bəzi
kimsələrin altında beyət edilən ağaca gedib gəldiklərini eşitdikdə o, ağacın kəsilməsini əmr etdi və ağac
kəsildi»238. İbn Omər - radıyallahu anhu – , AbdurRahmanın qəbri uzərində qurulmuş bir cadır gordu və:
233 Buxari 2731, Muslim 1783.
234 Bu haqda geniş məlumat ucun bax: əl-Albani «İslamda qəbirciliyin sakıncaları» hədis yayınları.
235 İbn Əbi Şeybə «Musənnəf» 4/138, Əbu Zura «Tarix» 66/2, 121/2.
236 Əhməd 4/397.
237 İbn Əbi Şeybə 2/185, Fəthul Bəri 65/81/1 «əl-Kəvakib».
238 İbn Əbi Şeybə 2/84/1 rəvayət etdi və ravilərin hər biri sikadır. Lakin Nəfi ilə Omər - radıyallahu anhum – arasında
kəsiklik vardır. Bu da hədisin zəif olduğunu gostərir. Səhih odur ki, Buxarinin səhihində «Cihad» babında 2958-də Nəfi
rəvayət edir ki, İbn Omər - radıyallahu anhu – dedi: «(Hudeybiyyə sulhundən) sonrakı il təkrar oradan kecdikdə altında
beyət etdiyimiz ağacın hansı olduğu haqqında aramızdan iki nəfər də belə bir fikirə gələ bilmədi. Bu Allahın bir rəhməti
idi». əl-Albani – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: Artıq ağac onlar ucun gizli və tanınmaz hala gəlmişdir. Yenə Buxaridə
Səid b. Museyyib atasından etdiyi rəvayəti gətirir ki: Tarix b. AbdurRahman həccə getmək ucun yola cıxdı. Yolda
namaz qılan bir topluluğa rastlaşdım. Bu hansı məsciddir deyə soruşdum. Onlar: «Bu Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
61
«Ey uşaq! Bunu qaldır! Etdiyi əməl ona kolgə salar» dedi239. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – qəbrinin
uzərinə cadır qurmamağı vəsiyyət etmişdir»240. Muhəmməd b. Kəb deyir ki: «Bu qəbirlər uzərində olan
cadırlar sonradan uydurulmuş şeylərdir». Səid b. Museyyib xəstələndiyi vaxt: «Olduyumdə qəbrimin uzərinə
cadır qurmayın» 241 . Amr b. Şurahbil deyir ki: «Qəbrimi yuksəltməyin. Muhacirlərin bundan
xoşlanmadıqlarını gordum»242. Muhamməd b. İshaq «Məğazi» rəvayət edir ki: Yunus b. Bukeyr, Əbu Xalidə
Xalid b. Dinar, Əbu Aliyəyə dedi: «Tusteri fəth etdiyimiz zaman Hurmuzun mal saxladığı evin başında
mushaf olan olu bir bədənin uzanmış olduğu bir carpayı tapdıq. Onu Omər b. Xattab - radıyallahu anhu –
nun yanına gətirdik. Kəbi cağırdı və o, mushafı ərəbcəyə cevirdi. Mən ərəblərdən o, mushafı oxuyan ilk
insanam. Bu Daniel - əleyhissəlam – deyilən birisi idi. O, nə zaman olmuşdur? dedim. Uc yuz ildir. Ondan
dəyişən nədir. Başında bəzi saclarından başqa hec bir şey dəyişilməmişdir. Belədir cunku Peyğəmbərlərin
ətlərini torpaq curutməz. İnsanlar ondan nə diləyərdilər? Goy uzu tutulduğu zaman onun cəsədini cıxararaq
yağmur gozləyərdilər. Sonra siz nə etdiniz? Dedim. Gunduz vaxtı bi-birindən ayrı on uc qəbir qazıdıq, gecə
olduqda isə onu birində dəfn etdik və qəbiri yerlə duz etdik ki, insanlar başa duşməyib sonradan gəlib
qazmasınlar». Bu rəvayətdə muhacir və ənsarın etdiyinə bir baxın. Qəbiri tapıb insanların bundan fitnəyə
duşməsindən qorxaraq onu gizlətmək ucun nə qədər səy gostərirdilər. Gunumuzdə qəbirləri ucaltmağa
cağıranlar o, zaman bunları etsəydilər səhabələr onlarla qılıncları ilə vuruşardılar. Onları Allahdan qeyrisinə
ibadət edənlər sayardılar. Qəbir başında dua etmək, namaz qılmaq bir sunnət, fəzilət və ya mubah bir əməl
olsaydı bunu ən yaxşı bilən muhacir və ənsarlar olardılar və onlarda bunu ozlərindən sonra gələnlərə bir
sunnət olaraq buraxardılar. Onlar ozlərindən sonra gələn zəlalətə duşənlərdən daha yaxşı bu dini bilirdilər.
Ətraflarında Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in bir cox səhabələrinin qəbirləri olduğu halda
onlardan hec biri ora gedib əsla onlara dua etməmiş və onlardan yardım diləməmişdir ki, bu Allaha daha
yaxındır bunun vasitəsilə Allaha yaxınlaşım. Bu haqda cuzi bir məlumatda olsaydı belə bizə catar və biz
sidən qabaq onu edərdik. Necə ola bilər ki, qəbir başında dua etmək və ya qəbir əhli ilə duada təvəssul etmək
– bu qədər fəzilətli əməl olsun – sahabə, tabiin də bu cur fəzilətli əməldən bixəbər olsun. Ummətin ən xeyirli
uc dovru: İbn Məsud - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən:
«Ummətivin ən xeyirliləri kimlərdi?» deyə soruşduqda o, buyurdu: «Mənim əsrimdəkilərdir. Sonra onları
təqib edən (Tabiin) və yanə də onları təqib edən (Ətbəu Tabiin)»243 - necə ola bilər ki, bu cur fəzilətdən cahil
qalır, sonradan gələnlər isə elm və əməldə onları oturlər. Hər bir xeyirdə yarışan, xeyirdə hər bir kəsdən irəli
olan səhabələr necə ola bilər ki, qəbir başında fəziləti bilə-bilə orada dua etməmələri əsla yaxşı qarşılanmaz.
Deməli burada bir məsələdə ortaya cıxır ki, bu əməl nə məşhur bir əməldir, nə də haqqında bir izin vardır.
Bu ancaq qəbirlərə ibadət edənlərin məşhur etdikləri bir əməldir. Allah bunu əmr etmədiyi kimi haqqında bir
dəlil də endirməmişdir.
Marur b. Suveyd rəvayət edir ki, Omər - radıyallahu anhu – ilə birlikdə Məkkə yolu uzərində subh
namazını qıldıq. Namzda Fil surəsini və Qureyş surəsini oxudu. Sonra insanları bir yerə gedərkən gordu və:
«Bunlar hara gedirlər belə?» deyə soruşdu. «Ey mominlərin əmiri! Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
in namaz qıldığı bir məscid var ora gedirlər» dedi. O: «Sizdən oncəkilər də belə bir şeylə həlak oldular.
Onlar Peyğəmbərlərinin izləri uzərinə duşərək oraları kilsə və məbədlər edərdilər. Bir namaz vaxtına yetişən
namazını qılsın, başqa vaxtı isə kecib getsin və əhəmiyyət verməsin» dedi244. Səhabələr bu cur şeylərə qarşı
da cıxırdılar. Əbu Vaqid əl-Leysi – radıyallahu anhu –rəvayət edir ki, Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və
səlləm – ilə birlikdə Məkkədən Huneynə tərəf yola cıxmışdıq. Biz o, vaxtlar təzə musəlmanlardan idik və
kufrdən yenicə cıxmışdıq. Muşriklərin ustundən silahlarını asdıqları boyuk bir Sidr ağacı vardı. Onun
ətrafında yığışaraq oz adət ən-ənələrini yerinə yetirir və o, ağacı «Zətu Ənvat» deyə cağırırdılar. Biz də bu
boyuk bir Sidr ağacının yanından kecdikdə: «Ey Allahı Rəsulu! Onların «Zətu Ənvatı» olduğu kimi bizim
ucun də «Zətu Əənvat» duzəlt» dedik. Peyğəmbər: «Allahu Əkbər! Şubhəsiz ki, bunlar hamısı kecmiş adət
ən-ənələrdir. Nəfsim əlində olana and olsun ki, siz İsrail oğullarının Musadan istədikləri şeyin eynisini
səlləm – in altında ridvan beyəti etdiyi ağacdır» dedilər. Səid b. Museyybin yanına gələrək bunu ona danışdım. O, da
gulərək: «Atam mənə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ilə bərabər ağac altında beyət edənlər arasında
olduğunu, gələn il isə ora gəldikdə (beyət etdiyimiz ağacın hansı olduğunu) unutduq və onun hansı olduğunu tapa
bilmədik» deyə soylədi. (Başqa rəvayətdə: Ağac bizə tanınmaz hala gəldi). Səid: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – in səhabələri onu tanımadıqları halda siz mi tanıyacaqsınız? Siz mi daha yaxşı bilirsiniz?» deyə cavab verdi.
İbn Omər - radıyallahu anhu – nun: «Bu Allah tərəfindən bir rəhmət oldu» sozləri buna işarədir. O, ağacın onlar
tərəfindən tanınmaması Allahın bir rəhməti idi. əl-Albani – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «On ilə əvvəl Uhud
şəhidlərinin məzarlığının gun cıxan tərəfində divarın yanında gorduyum bir ağac var idi. Ağacın uzərində bir cox bez
parcalar bağlanmışdır. Sonra onu kecən il H. 1371, M. 1952-ci ildə həcc zamanı gordum. Ağac kokundən kəsilmişdir.
Allaha həmd olsun.
239 Buxari muallaq olaraq rəvayət edib 2/98.
240 AbdurRazzaq 3/418 N. 6129, İbn Əbi Şeybə 4/135, İbn Sad 4/338.
241 İbn Sad 5/142.
242 İbn Sad 6/108.
243 Muslim 2533.
244 İbn Əbi Şeybə 2/84/1, AbdurRazzaq «Musənnəf» 2/118,119, H. 2734.
62
məndən istədiniz: «…Bizə onların sitayiş etdikləri butlər kimi bir but duzəlt!» (əl-Əraf 138) Həqiqətən siz
əvvəlkilərin adət ən-ənəsi ilə gedəcəksiniz245. Ona ibadət edilməməsinə və ondan bir diləkdə olmaması-na
baxmayaraq sırf silah asmaq və altında ibadət etmək ucun bir ağac əkmək Allahdan başqa bir ilah qəbul
etmək sayılırsa, qəbirlərə ibadət etmək, orada dua etmək və qəbir əhlindən yardım istəmək onda nə sayılır?
Allahın Rəsulunu gondərdiyi ilə bu gun zəlalət və bidət əhlinin etdiklərini bilən bir kimsə onların arasında
goylə yer arası qədər fərq olduğunu gorə bilər.
YEDDİNCİ ŞUBHƏ VƏ CAVABI - Onlar deyirlər ki, Bu ayələr butlərə ibadət edənlər haqqında nazil
olmuşdur. Sizlər saleh kimsələr haqqında nə cəsarətlə butlər deyə cavab verirsiniz? Peyğəmbərləri nə
cəsarətlə but edirsiniz? Allahdan başqa ibadət olunan hər bir varlıq ona ibadət edən kimsənin məbudu və
butu olur. Yaxşı, butlərə tapınan kimsə ilə Peyğəmbərlərə, ovliyalara tapınan kimsə arasında fərq nədir?
Cunki bunlarn hec birisinin onlara ibadət edənlərə ən cuzi bir faydası da olmaz. «Ey iman gətirənlər! Şərab
da, qumar da, butlər də, fal oxları da şeytan əməlindən olan murdar bir şeydir. Bunlardan cəkinin ki,
bəlkə nicat tapasınız». (əl-Maidə 90). ƏNSAB butlər, ləfzi NUSUB və ya NASUB kəliməsinin coxluğudur
və Allahdan başqa ibadət edilmək uzərə ucaldılan hər bir şeyi əhatə edir. Bu bir ağac, bir daş, bir but və ya
bir qəbir də ola bilər. Butlər Qurani Kərimdə iki qismə bolunur: 1. ƏNSAB – Forma və şəkili olan butlərdir.
Daş, ağac, şəkil, surət və s. Kitab əhli olan Yəhudi və Xristianlar oz ibadət etdikləri ibadətgahları dəyişərək
orada coxlu surət, insan şəkilləri cəkməyə başladılar. İki qanadlı kişi və qadın, uşaq şəkilləri cəkməyə
başladılar və dedilər ki, bunlar Peyğəmbərlərdir, mələklərdir. 2. ƏUSƏN – Qurani Kərimdə butun adına
deyilir. Lakin forma və şəkili olmayan butlərə də Əusən deyilir. Kiminsə ruhu, kimnsə cəddi və s. Bu nov
butə Əusən deyilir. İbrahim – əleyhissəlam – oz qovmunə deyir ki: «Sizlər Allahdan qeyrisini ozunuzə
(Əusən) butlər goturdunuz». Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dua edərək deyərdi: «Ya Rəbbim!
Mənim qəbrimi Əusənə ibadət olunan butə dondərmə».
Bu sozləri soyləyən kimsə muşriklərin Rububiyyəti qəbul etdiyini, Uca Allahın hər şeyin Rəbbi,
yaradıcısı və Maliki olduğunu qəbul etdiklərini bilir. Lakin muşriklər bu butlərə onları Allaha daha cox
yaxınlaşdırsınlar və onlara şəfaətci olsunlar deyə ibadət edirdilər. Onlar o, butə ibadət etmirdilər. O, butun
timsalında saleh kimsəni nəzərdə tuturdular. Cunki onlar ucun də o, but deyil nə vaxtsa yaşamış saleh bir
kimsənin ruhu idi. Gunumuzdə də qəristanlığa gedərək qəbr sahibləri ilə Allaha yaxınlaşan: «Biz gunahkar
bəndələrik, onlar isə əməlisaleh insanlar olublar» deyərək onların ruhları, Allah yanında olan məqamları
vasitəsilə Allaha yaxınlaşan insanlarda eynilə o, muşriklərin etdikləri əməlləri və sozləri deyirlər. Bununla
bərabər belə bir inanc onlara hec bir fayda vermədi. «Allahı qoyub ozlərinə dost tutanlar: «Biz onlara bizi
Allaha yaxınlaşdırmaq ucun ibadət edirik!» Deyirlər. (əz-Zumər 3). «Onlar Allahı qoyub ozlərinə nə bir
xeyir, nə də bir zərər verə bilən butlərə ibadət edir və: «Bunlar Allah yanında bizdən otru şəfaət
edənlərdir!» deyirlər. De ki: «Allaha goylərdə və yerdə bilmədiyi bir şeyimi xəbər verirsiniz? Allah ozunə
şərik qoşulan butlərdən uzaqdır və ucadır». (Yunus 18).
Belə bir sozləri işlədən kimsəyə sən də bu ayəni xatırlat: «Onların o, yalvardıqları da Rəblərinə hansı
daha yaxın olacaq deyə yol axtarırlar». (əl-İsra 57). Beləliklə muşriklərin bu şubhələrinə də cavab vermiş
olduq. Belə bir bənzətmə doğru deyildir. Cunki o. muşriklər arasında vəlilərə, salehlərə ibadət edənlər də
vardır. Onlar eyni şəkildə Xristianların Məryəm oğlu Məsihə ibadət etdikləri kimi Peyğəmbərlərə də ibadət
edirdilər. Həmcinin mələklərə də ibadət edənlər vardır. «O, gun onların hamısını həşr edəcək, sonra da
mələklərə belə deyiləcək: Bunlarmı sizə ibadət edirdilər? (Mələklər) Sən pak və muqəddəssən. Bizim
ixtiyar sahibimiz onlar deyil Sənsən! Xeyr, (onlar bizə yox) cinlərə (şeytanlara) ibadət edirdilər. Onların
əksəriyyəti cinlərə iman gətirmişdilər – deyə cavab verəcəklər». (Səbə 40-41).
Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
inşAllah faydalı olar !

ALLAHDAN QEYRİSİNƏ İBADƏT EDƏNLƏR GƏTİRDİKLƏRİ UC ŞUBHƏ: 1. Biz butlərə ibadət
etmirik, yalnız Allahın ovliyalarına ibadət edirik. 2. Bizlər ibadətdə onlara yonəlmirik, onları qəsd etmirik.
Bizim məqsədimiz yalnız uca Allahdır. 3. Bizlər onlara bizə fayda və zərər versinlər deyə ibadət etmirik.
Fayda və zərər Allahın əlindədir. Ancaq onlar bizi Allaha yaxınlaşdırsınlar deyə onlara yonəlirik. Onların
şəfaətinə nail olmaq ucun. Biz Allaha şərik qoşmuruq.
Haqlarında Quran nazil olduğu muşriklər mələklərə, salehlərə, Lat və Uzzaya və başqa şeylərə ibadət
etmirdilərmi? Sozsuz ki, bəli – deyiləcəkdir. Ona de ki: Muşriklər həmən varlıqlara ibadətləri dua, qurban
kəsmək, nəzir vermək, sığınmaq və buna bənzər ibadətlər etmir-dilərmi? Cunki onlar da Allahın qulları
olduqlarını, Onun hakimiyyəti altında olduqlarını, işlərini səhmana salanın Allah olduğunu qəbul edirdilər.
Bu varlılıqlara isə onların şəfaətini əldə etmək, onlarla Allaha yaxınlaşmaq ucun dua edib sığınırdılar.
Əgər sənə sual verilsə ki: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə şəfaət etmək verilmişdir. Mən də
ondan Allahın verdiyindən istəyirəm? Deyərsə ona belə cavab verərik. Allah Peyğəmbər – sallallahu aleyhi
və səlləm – ə şəfaəti vermişdir, lakin sənə də Allaha dua edərkən Ona şərik qoşmağı qadağan etmişdir.
«Şubhəsiz ki, butun məscidlər Allaha məxsusdur. Allah yanaşı hec kəsə ibadət (dua) etməyin». (əl-Cinn
245 Tirmizi 2180, Əhməd 5/218, əl-Albani səhih.
63
18). Allah Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə şəfaət etmək əmrini verməklə yanaşı o – sallallahu
aleyhi və səlləm – Allah izn vermədikcə şəfaət də etməz, Allahın razı olacağı kimsələrdən başqasına da
şəfaət etməz. Muşrik olan bir kimsədən də əlbəttəki Allah razı olmaz və ona şəfaət də edilməz və sən də
hardan biləsən ki, Allah səndən razıdır? «Onun razı olduğu kimsələrdən başqasına şəfaət etməzlər». (əlƏnbiya
28).
Əgər o: «Mən Allaha şərik qoşmuram deyərsə, ona yaxşı onda Allaha şərik qoşmaq nə deməkdir, bir
məni başa sal? Allaha şərik qoşmaq butlərə ibadət etməkdir deyərsə onda ona de: Onda butlərə ibadət etmək
nə deməkdir (nə cur olur?), bunu da bir izah et? Əgər o, kimsə Allahdan başqasına ibadət etmədiyini irəli
surərsə sən ona tək Allaha ibadət etmək nə mənasına gəlir deyə soruş.
Cətin və musibət anlarında insan Allahdan qeyri ibadət etdiklərini unudaraq Allaha dua edir və onu
cağırır. «De ki: Mənə deyə bilərsinizmi? Sizə Allahın əzabı gəlsə və ya Qiyamət başınızın ustunu alsa
Allahdan başqasınımı dua edib yalvaracaqsınız? Əgər doğru danışan adamlarsınızsa (deyin gorək) Xeyr,
yalnız Allaha dua edib yalvaracaq-sınız. O, əgər istəsə yalvardığınız bəlanı aradan qaldırar, siz də Ona
şərik qoşduğunuz butlərinizi unudarsınız». (əl-Ənam 40-41). «İnsana bir zərər toxunduqda tovbə edərək
Rəbbinə yalvarar. Sonra Allah oz dərgahından ona bir nemət əta etsə, əvvəlcə kimə dua etmiş olduğunu
unudar və (xalqı) Allahın yolundan cıxartmaq ucun Ona şəriklər qoşar. De ki: Hələ kufrunlə bir muddət
dovran sur. Şubhəsiz ki, sən cəhənnəm əhlindənsən!». (əz-Zumər 8).
SƏKKİZİNCİ ŞUBHƏ VƏ CAVABI - Gorursən ki, biri Allahdan 10 il ovlad itəyir. Ya Rəbbim mənə
ovlad ver, Ya Rəbbim mənə ovlad ver. Lakin ovladı olmur. Bundan sonra gedir hansısa pirdən istəyir və
ovladı olur. Ovladın adını da qoyur pirverdi, pirqulu. Belə bir sual ortaya cıxır. Doğurdanmı ona Pir verdi?
Cavab: 10 il verməyən və 11-cı il verən də Allahın ozudur. Allah hər bir bəndəsini imtahan edir. «İnsanlar
yalnız iman gətirdik deməkləri ilə onlardan əl cəkib imtahan olunmaya-caqlarınımı sanırlar? Biz
onlardan əvvəlkiləri də imtahana cəkmişdik. Şubhəsiz ki, Allah duz danışanları da yalancıları da gozəl
tanıyır». (əl-Ənkəbut 2-3). Kimə iman etdin? İlahın kimdir? Dində sabitsən? Yoxsa cətinliyə duşən kimi
namazı tərk edirsən? O, kimsə dua edirdi. Onun duası eşidilirdi, yoxsa yox? Cavab olaraq deyirik ki: Allah
zulmət bir gecədə, zulmət bir meşədə, qara daşın uzərində gəzən qara qarışqanın addımalını gorur və
dualarını eşidir. Yaxşı o, dua edənin 10 il etdiyi dua əbəs yerəmi idi? Xeyr, Eşidən və Gorən yazırdı. Qulum
mənə dua etdi. Məndən ovlad istəyirdi. Cunki dua uc yerdən birinə gedər. Ya Allah onu qəbul edib cavab
verər, ya dunyada ikən sənin başına gələcək bir bəlanı o, dua vasitəsilə goturər, ya da duanı sənin lehinə
axirətə saxlayar, bu dunyada isə itaətinə gorə verər. Deməli dua əbəs yerə getmir. 10 il dua edən səbr
etdikdən sonra ilahını dəyişir. Mənə belə Allah lazım deyil. O, mənə hec nə vermədi. Ozunə başqa Rəbb
secərək: Ey filankəs! Mənə ovlad ver və Allah da ona ovlad verir. O da elə zənn edir ki, ovladı Allah yox,
məsh o qəbr sahibi vermişdir. Beləliklə də o, kimsə imtahandan cıxmış olmur və dunyasını da, axirətini də
xusrana uğradanlardan olur. «İnsanlardan eləsi də vardır ki, Allaha şəkklə (məqsədlə) ibadət edərlər. Əgər
ona bir xeyr toxunsa (dini barəsində) arxayın olar (İslamdan mohkəm yapışar). Yox əgər ona bir bəla,
musibət uz versə (İslamdan uz dondərib) yenə kufrə qayıdar. Beləsi dunyanı da əldən verər, axirəti də.
Acıq-aşkar ziyan budur, bu! O, Allahı buraxıb ozunə nə xeyir, nə də zərər verən butlərə tapınır. Haqq
yoldan azıb uzaq duşmək də budur! Ozu də zərəri xeyrindən daha cox olana ibadət edər. O (but) nə pis bir
koməkci, necə də pis bir yoldaşdır». (əl-Həcc 11-13). Qurani Kərimdə qaydadır ki, YƏSƏLUNƏKƏ –
soruşanda sozu gəldikdə QUL – de ki, sozu işlədilir. Məs: «(Ey Muhəmməd!) Səndən qənimətlər barəsində
soruşurlar. De ki: Qənimətlər Allaha və Peyğəmbərə aitdir». (ən-Ənfal 1). «Səndən şərab və qumaq
haqqında soruşurlar. De ki:…». (əl-Bəqərə 219). «(Ey Muhəmməd!) Səndən heyz barəsində soruşurlar. De
ki:…». (əl-Bəqərə 222). «Səndən yetimlər haqqında soruşurlar. De ki:…». (əl-Bəqərə 220). «Səndən
nələrin halal olduğunu soruşurlar. Dse ki:…». (əl-Maidə 4). Lakin bu ayədə Allah istisna edərək
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə gələn vəhydə «DE Kİ» kəliməsini zikr etməmişdir. Ey
Muhəmməd! Qullarım səndən mənim barəmdə soruşsalar mən onlara yaxınam. Ondan istəyənin duasını
qəbul edərəm. Dua etmək ucun kiminsə qəbrinə, pirinə getmək lazım deyil. «Əgər bəndələrim səndən
Mənim barəmdə soruşsalar mən onlara yaxınam. Dua edən Məni cağırsa onun duasına cavab verərəm».
(əl-Bəqərə 185). «Rəbbiniz buyurdu: Mənə dua edin, mən də sizin dualarınızı qəbul edim!». (əl-Mumin
60). Allah demir ki, ovliyaları cağırın, onlara dua edin və ya Mənim saleh bəndələrimdən komək diləyin.
«Muşriklər (Allaha qoşduqları) şəriklərini gordukdə: Ey Rəbbimiz! Bunlar bizim Səninlə yanaşı (bizi Sənə
yaxınlaşdırmaq məqsədilə) ibadət etdiyimiz şəriklərimizdir – deyəcəklər. Butlər də onlara: Siz yalancısınız!
(Biz sizi Allahı tərk edib bizə tapınmağa dəvət etməmişdik) – deyə cavab verəcəklər». (ən-Nəhl 86).
«(Qiyamət gunu) hamı Allahın huzurunda peyda olacaqdır. Zəiflər, acizlər (iman gətirməyi) ozlərinə
sığışdırmayan (başcılarına) deyəcəklər: Biz sizə tabe idik. İndi Allahın əzabını, azacıq da olsa bizdən dəf
edə bilərsinizmi? Onlar belə cavab verəcəklər: Əgər Allah bizə doğru yolu gostərsəydi, biz də sizə
gostərərdik. İndi ağlayıb sızlasaq da, səbr etsək də, fərq etməz (əzabdan xilas ola bilmərik). Bizim ucun hec
bir qurtuluş, hec bir sığınacaq yoxdur. İş bitdikdə (Cənnətlilər Cənnətə, Cəhənnəmliklər Cəhənnəmə daxil
olduqda) Şeytan (onu məzəmmət edən kafirlərə) belə deyəcəkdir: Allah (Peyğəmbərlər vasitəsilə) sizə (pis
64
əmələrinizə gorə Cəhənnəmə duşəcəyiniz barədə) doğru vəd vermişdi. Mən də sizə vəd vermişdim. Amma
sonra vədimə xilaf cıxdım. Əslində mənim sizin uzərinizdə hec bir hakimiyyətim yox idi. Lakin mən sizi
(gunah etməyə, Allaha asi olmağa) cağırdım, siz də mənə uydunuz. İndi məni yox, ozunuzu qınayın. Nə
mən sizin dadınıza cata bilərəm, nə də siz mənim dadıma. Mən oncə (dunyada) sizin məni Allaha şərik
qoşmağınızı da inkar etmişdim. Həqiqətən zalimləri şiddətli bir əzab gozləyir». (İbrahim 21-22).

Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

QƏBİRPƏRƏSTLƏRİN AĞILLARINI BAŞLARINDAN ALAN ŞEY NƏDİR?
Tovhiddən uz cevirən bu sifəti istəsə də, istəməsə də belə muşrik və kafirdir. Sunnətdən uz cevirən də
yenə istəsə də, istəməsə də belə bidətcidir və zəlalət əhlidir.
Allahın Rəsulu ilə gondərdiyi həqiqətdən cahil olmaları. Butun bu cahil fikirlərin yaranmasına səbəb
onların Allahın və Rəsulunun gətirdiklərinə arxa cevirmələri, qıt, naqis ağıllarını işlətmələri, uydurma
hədislərə, rəvayətlərə və hec bir əsası olmayan xalq hekayələrinə soykənmələridi. Həmcinin də biz atababalarımızı
bu cur gormuşuk, filan şeyx, filan molla belə deyib xurafat və boş-boş sozlərə əsaslanmları və
onları təqlid etmələridir. Qəbirpərəstlərin Rəsulullaha iftira etdikləri uydurma hədislər də bu səbəblərdən
biridir. «Hər bir şey sizə ağrı verdikdə qəbir əshabına sığının»246. Qəbirpərəstlərin uydurduğu hekayələr ki,
darlıq icində olan filankəs, filan kimsənin pirinə, ocağına getmiş və qurtulmuş və ya on il uşağı olmurdu
filankəsin pirinə getdikdən sonra uşağı olub və ya Sufyan əs-Souri - rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Dəməşq
məscidində qılınan namaz otuz min namaza bərabərdi»247.
Muhəmməd Cəmil Zinu - hafizahullah - deyir ki: «Bizlər Peyğəmbərlərin mocuzələrini və ovliyaların
kəramətini inkar etmirik. Lakin biz onları Allaha şərik qoşulmasını, Allaha dua edildiyi kimi onlara da dua
edilməsinə, onlara qurban və nəzir kəsilməsinə qarşı cıxırıq. Elə kasıblar vardır ki, hec bir gunluk yeməyi də
yoxdur, lakin ovliyaların qəbirlərinə o, qədər pul, qızıl sərf edilir. Şair deyir ki: «Dirilərimizi bir dirhəm
verilmir. Olulərimizə isə miliyon sərf edilir». Allahdan qeyrisinə ibadət olunan yerlərin əksəriyyəti yalancılar
və fırıldağcılar tərəfindən sərvət toplamaq məqsədilə tikilmiş yerlərdir. Buna iki misal cəkək: Tələbə
yoldaşım mənə danışdı ki, bir sufi şeyxi evimizə gəlib anamdan yaşıl bayraq almaq ucun pul tələb etdi. Bu
bayraq muəyyən bir kucədə vəli yaşayan evin nişanəsi olmalı idi. Anam ona pul verdi. O, yaşıl parca alıb
bayraq duzəldir və onu divarın kuncunə sancır. Cəmaata da car cəkir ki: «Burada Allahın ovliyalarından biri
olub. Mən onu yuxuda gormuşəm. (Mənə dedi ki, buranı ibadətgah et. İnsanlar burada şəfa tapacaqlar). Bu
yolla sərvət tolamağa başlayır».
İki cox kasıb dost bir-birilə rastlaşırlar və hər ikisi də oz vəziyyətlərindən acı-acı danışırlar. Onlar
eşidirlər ki, filan ovliyanın qəbrinin ustunə insanlar axın-axın gələrək sərvət qoyurlar və belə qərara gəlirlər
ki, bir vəli (ovliya, seyyid) qəbri duzəltsinlər və bununla da pul qazansınlar. Dərə qazaraq bir eşşəyi tutub
kəsərək onun icinə qoyurlar. Ustundə də bir qubbəli məzar duzəldirlər. Onların hər biri qəbir ustə oturaraq
onu opur, əl surtur və gəlib gedənləri inandırmağa calışırlar ki, bu filan ovliyadır, sonsuz kəramət sahibidir.
İstədiyinə şəfa, ovlad və s. verir. Sozsuz ki, belə sohbətləri də şeytan cəmaat arasında tez yayır və insanlarda
axışaraq bu ocağa, pirə gəlməyə başlayırlar. Ad da qoyurlar ki, filankəsin piri, filankəsin ocağı və s. «Allaha
iftira yaxan, ozunə hec bir vəhy olunmadığı halda mənə də vəhy olunmuşdur. Mən də Allahın nazil etdiyi
kimi bir kitab endirəcəyəm deyən şəxsdən daha zalim kim ola bilər». (əl-Ənam 93). «Hec bir biliyi
olmadan insanları azdırmaq ucun yalan uyduran şəxsdən daha zalim kim ola bilər. Həqiqətən Allah
zalimlər tayfasını duz yola yonəltməz». (əl-Ənam 144).
Qəbirpərəstlərdə bu cur hekayələr coxdur və onlar Allahın yaratdıqları icində ən yalancı olanlardır.
Şeytan qəbir başında dua etməyi evdə, məsciddə və ya səhər vaxtlarında dua etməkdən daha sevimli
gostərərək insana hiylə qurar.
Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

BU BUTLƏR SİZİN UYDURDUĞUNUZ ADLARDAN BAŞQA BİR ŞEY DEYİLDİR
«Acıq-aydın dəlillər gəldikdən sonra, bir-birindən ayrılan və ixtilaf torədən şəxslər kimi olmayın!
Onlar boyuk bir əzaba ducar olacaqlar». (Ali İmran 105). Onlar Rəblərinin kitabı və Nəbilərinin
sunnətindən uzaqlaşdıqları ucun oz ağıllarına və nəfsi istəklərinə uydular. Sıratal Mustəqimdən ayrıldıqca
yalanlamağa başladılar. Allah və Rəsulunun hokmunun onunə kecdilər. Beləcə də nəsildən-nəsilə zəlalətə
duşdulər. İxtilaf edib firqələrə bolundulər. İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Kim nubuvət
cizgisindən ayrılarsa şirkə və digər gunahlar icərisinə duşər. İnsanların inanclarında şirk yox idi. Adəm –
əleyhissəlam – və uşaqları Allahı tovhid etmək inancı uzərə idilər. İnsanlar tək bir ummət idilər sonra ixtilafa
duşdulər. «İnsanlar (əvvəlcə) ancaq tək bir ummət idilər (eyni bir dində idilər). Sonra (aralarında ixtilaf
duşduyu ucun) ayrıldılar». (Yunus 19)». «İnsanlar tək bir ummət idilər». (əl-Bəqərə 213). İbn Abbas –
radıyallahu anhu – deyir ki: «Adəm ilə Nuh – əleyhimussəlam – arasında altı əsr (Başqa rəvayətdə: on əsr)
vardır. Bu dovurdə yaşayan insanların hamısı da Allahın şəriəti uzərə idilər. Onların hamısı İslam dini uzərə
246 Uydurma bir hədis İbn Teymiyyə «Təvəssul vəl Vəsilə» s. 297.
247 İbn Abidin «Ahbaru Duvel» 1/41 zəif və uydurma.
65
idilər. Daha sonra ixtilafa duşdulər. Rəsulların şəriətlərinə uymağı tərk etdikləri ucun şirkə duşdulər. Allah
da mujdələyən və qoxudan Rəsullar gondərdi. Gondərilən ilk Rəsul isə Nuh – əleyhissəlam – idi»248 .
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in Uca Rəbbindən buyurur ki: «Mən qullarımı həniflər (doğru
inanc sahibləri) olaraq yaratdım. Lakin şeytanlar gələrək onları dinlərindən uzaqlaş-dırdılar. Onlara halal
qıldığım şeyləri onlara haram qıldılar. Haqqında bir dəlil endirmədiyim şeyləri mənə şirk qoşmalarını əmr
etdilər»249. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər bir doğulan uşaq fitrət uzərə doğular.
Bundan sonra ana və atası (Yəhudi isə) onu Yəhudi edərlər, (Xristian isə) onu Xristian edərlər, (Məcusi isə)
onu Məcusi edərlər…Bundan sonra Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – dedi: İstəsəniz: «(Ya Muhəmməd!
Ummətinlə birlikdə) batildən haqqa tapınaraq uzunu Allahın fitri olaraq insanlara verdiyi dinə (İslama)
tərəf tut. Allahın dinini hec vəchlə dəyişdirmək olmaz. Doğru din budur, lakin insanların əksriyyəti
bilməz». (ər-Rum 30)250.
«Və (oz tabeciliyində olanlara) dedilər: «Oz tanrılarınızı tərk etməyin, (xususi ilə) Vəddi, Suvaı,
Yəğusu, Yəuqu və Nəsri atmayın». (Nuh 23). İbn Abbas – radıyallahu anhu - rəvayət edir ki, bunlar Nuh -
əleyhissəlam - ın qovmunun əməlisaleh insanları idilər. Onlar oldukdən sonra şeytan onların yaşadığı
qovmun insanlarına vəsvəsə edir ki, onların qəbirləri ustundə onların heykəllərini ucaltsınlar və onların
adlarını həmən heykəllərə versinlər. Uzun muddət kecdikdən və elm yaddan cıxdıqdan sonra o, heykəllərə
ibadət etməyə başladılar251. Abd b. Humeyd, Əbu Mutahhardan rəvayət edir ki, Əbu Cəfər (Bəkirin) yanında
Yezid b. Muhəlləbdən bəhs edildi. Əbu Cəfər dedi ki: «O, Allahdan başqa ibadət edilən ilk yerdə olduruldu.
Sonra Vədd haqqında danışdı. Vədd musəlman bir kimsə idi və qovmu tərəfindən sevilirdi. O, oluncə Babil
torpaqlarında qəbrinin ətrafında toplandılar və onun olumunə uzuldulər. İblis onların Vəddə uzulduklərini
gordukdə dedi: «Sizin buna cox uzulduyunuzu gorurəm. Sizin ucun onun bir surətini cəkməmi
istəyirsinizmi? Beləcə o, sizin toplandığınız yerdə olacaq və onun sayəsində Vəddi xatırlayacaq-sınız». Onlar
da: Bəli, cək» dedilər. İblis onlara Vəddin bir surətini cəkdi. Onlar da onun surətini toplandıqları yerə
qoydular və onu xatırlamağa başladılar. Onların Vəddi xatırladıqlarını gordukdə bu dəfə dedi: «Sizin hər
birinizin evində belə bir heykəl duzəltməyimə nə deyirsiniz? Beləcə bundan sizin hər birinizin evində olacaq
və onu xatırlayacaqsınız». Onlar: «Bəli, olur» dedilər. Hər ev əhlinə onun kimi bir heykəl duzəltdi. Onlar da
bu heykələ yonəldilər. Heykəl vasitəsilə Vəddi xatırlamağa başladılar. Onların uşaqları boyudu. Atalarının
bu heykəllə nə cur davrandıqlarını gordulər. Nəsillər coxaldı. Onu xatırlamaq məsələsi unudulub getdi.
Sonda isə onu Allahdan başqa İlah halına gətirdilər. Allahdan başqa yer uzundə ilk ibadət edilən şey Vəddin
adı verilən Vədd butudur» 252 . Bu cur kimsələr olmuş insanlara gostərdikləri qayğını sağ olanlara
gostərdiklərin-dən də coxdur. Buna gorə də şair deyir ki: «Olulərə qibtə edirəm, kaş ki, onlara cəkilən xərc
mənə cəkilərdi».
Allah - subhənəhu və təalə - nin isimlərini butlərə qoymaq. əl-Lat 253 , əl-Uzza və Manat ərəb
butpərəstlərinin əsas butləri idi. əl-Lata Sukayf qəbiləsi, əl-Uzzaya Qureyş və Bəni Kinanə qəbilələri,
Manata Bəni Hilal, Əus və Xəzrəc qəbilələri itaət edirdilər. Allahın əl-İlah adını, əl-Lat adı ilə dəyişərək oz
butlərinə qoymuşlar. əl-Lat – Taif şəhərində ağ dağın adı idi. Sukayf qəbiləsindən olanlar bu butləri ilə fəxr
edirdilər. İbn Hişam deyir: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in əmri ilə Muğirə b. Şobə və Əbu
Sufyan b. Hərb - radıyallahu anhum – onu yandırıb dağıdırlar. Sonralar isə onun yerində Məscid tikirlər»254.
əl-Əziz - adını, əl-Uzza – İbn Cərir – rahmətullahi aleyhi – deyir: «Məkkə ilə Taif arasında, Nəxl adlanan
yerdə ağac adı idi». İbn Hişam – rahmətullahi aleyhi – deyir: «Məkkənin fəthi gunu Xalid b. Valid -
radıyallahu anhu – oranı dağıdır. Xalid - radıyallahu anhu – oranı dağıddıqdan sonra Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına gəlir. Peyğəmbər: «Qayıt ora cunki sən hec bir şey etməmisən» deyə
buyurur. Xalid - radıyallahu anhu – ora qayıtdıqda keşikcilər dağa tərəf qacaraq: «Ey Uzza! Ey Uzza!» deyə
qışqırmağa başladılar. Xalid - radıyallahu anhu – butun yanına yaxınlaşdıqda sacları uzərinə tokulmuş lut bir
qadın gordu. Qılıncı ilə vurub onu oldurdu və Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına qayıdaraq
başına gələnləri danışdır. Peyğəmbər: «O, Uzza idi!» deyə buyurdu255. əl-Mənnan - adını, əl-Manat – Məkkə
ilə Mədinə arasında, Hudeydə adlanan yerin adı idi. Aişə - radıyallahu anhə – deyir: «Əli - radıyallahu anhu
248 İbn Kəsir 1/250, Məcmuul Fətava 20/106.
249 Muslim 8/159, Əhməd 4/162, İbn Əsakir 15/328/1.
250 Buxari 11/418, Muslim 18/52, əl-Albani «İrva» 1220.
251 Buxari.
252 Durrul Mənsur 6/269, İbn Urvə hənbəli «Kəvakibu Dərari» 6/112/2.
253 İbn Cərir ət-Təbəri Sufyan əs-Sourinin Mənsura istinadla Mucahiddən etdiyi rəvayətdə Mucahidin: «Bir deyin gorək
Lat və Uzza nəyə qadirdir». Ayəsinin şərhində deyir ki: «O (Lat, Uzza) həmişə onlar ucun sıyıq bişirərdi, oləndən sonra
isə onun qəbrini ziyarət etməyə başladılar». İbn Abbas - radıyallahu anhu –deyir ki: «O, ziyarətcilər ucun sıyıq
hazırlayardı».
254 İbn Hişam 1/85-86, İbn Kəsir «əl-Bidayə vən Nihəyə» 5/32, İbn Məcə 743, Əbu Davud 450, İbn Qeyyim «Zədul
Məad» 3/499.
255 İbn Kəsir 7/429-430, Nəsəi «Sunnən Kubra» «Tuxfa əl-Əşraf» 4/235.
66
– Məkkənin fəthi gunu oranı dağıdır»256. «Bir deyin gorək Lat və Uzza nəyə qadirdir. Digəri ucuncusu olan
Manat da həmcinin… O, butlər sizin və atalarınızın qoyduqları adlardan başqa bir şey deyildir. Allah
onlara dair bir dəlil endirməmişdir». (ən-Nəcm 19-23). «Allahdan başqa ibadət etdikləriniz sizin və
atalarnızın qoyduğu adlardan başqa bir şey deyildir. Allah isə hec bir dəlil endirməmişdir. Hokm ancaq
Allahındır. O, sizi yalnız Onun ozunə ibadət etməyə cağırır». (Yusuf 40).
Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Mən gordum ki, Amr b. Luxey bağırsaqlarını surukləyərək Cəhənnəmdədir. O, kimsə İsmail – əleyhissəlam
– ın dinini dəyişdirən ilk kimsə idi. Bəzi ev heyvanlarını muqəddəsləşdirmək adətini o, gətirdi. «Bahirə,
Saibə, Vəsilə və Haminin hec birisini Allah qanuni buyurmamışdır. Lakin kafirlər Allaha qarşı yalan
uydururlar». (əl-maidə 103). İbn İshaq – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Saibə – doqquz dənə erkək dəvə
doğan dişi dəvənin adı idi. Ərəblər belə bir dəvənin uzərində oturmaz, onunla yuk daşımaz, tukunu
qırxmazdılar və onun sudundən yalnız qonaq icə bilərdi. Əgər dəvə bu doqquz erkək dəvədən sonra bir dənə
dişi doğardısa onu da anası ilə bərabər muqəddəsləşdirərdilər və ona Bahirə – Saibənin qızı deyərdilər.
Vəsilə – qoyun idi. Beş hamiləlik muddətində doqquz dişi qoyun doğdu-ğuna gorə belə adlanırdı. Hami –
erkək dəvə idi. «Bu heyvanların qarınlarındakı balalrı yalnız kişilərə məxsusdur, onlar qadınlarımıza
haram edilmişdir – dedilər. Əgər bala olu doğularsa, kişilər və qadınlar ona (onu yeməyə) ortaqdırlar.
Allah onlara bu yalan vəsflərinin cəzasını verəcəkdir. Şubhəsiz ki, O hikmət və el sahibidir!». (əl-Ənam
139)»257.
Əbu Vaqid əl-Leysi – radıyallahu anhu –rəvayət edir ki, Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – ilə
birlikdə Məkkədən Huneynə tərəf yola cıxmışdıq. Biz o, vaxtlar təzə musəlmanlardan idik və kufrdən yenicə
cıxmışdıq. Muşriklərin ustundən silahlarını asdıqları boyuk bir Sidr ağacı vardı. Onun ətrafında yığışaraq oz
adət ən-ənələrini yerinə yetirir və o, ağacı «Zətu ənvat» deyə cağırırdılar. Biz də bu boyuk bir Sidr ağacının
yanından kecdikdə: «Ey Allahı Rəsulu! Onların «Zətu ənvat» olduğu kimi bizim ucun də «Zətu ənvat»
duzəlt» dedik. Peyğəmbər: «Allahu Əkbər! Şubhəsiz ki, bunlar hamısı kecmiş adət ən-ənələrdir. Nəfsim
əlində olana and olsun ki, siz İsrail oğullarının Musadan istədikləri şeyin eynisini məndən istədiniz: «…Bizə
onların sitayiş etdikləri butlər kimi bir but duzəlt!» (əl-Əraf 138) Həqiqətən siz əvvəlkilərin adət ən-ənəsi
ilə gedəcəksiniz 258 . Gorduyunuz kimi gunumuzdə də belə şeylərin şahidi ola bilərik. İnsanlar olmuş
kimsələrin adlarını pirlərə, ocaqlara qoyaraq «filankəsin piri», «filankəsin ocağı» və s. həmcinin dağlara,
ağaclara da ad verərək oraları da Allahdan qeyrisinə ibadət olunan yerlərə cevirirlər. «O, butlər sizin və
atalarınızın qoyduqları adlardan başqa bir şey deyildir. Allah onlara dair bir dəlil endirməmişdir». Onlara
- Allahdan qorxun! Belə yerlərə getməyin, Allaha ibadət edin, bir şey istədikdə Allahdan istəyin! deyildikdə
hələ bir sənə: «Biz ata-babalarımızı bu yol uzərə gormuşuk, sən dunənki uşaq gəlmisən bizə İslamı
oyrədirsən». Subhənəllah! Biz sizə İslamı oyrətmirik. İslam 14 əsr bundan qabaq Allah və Rəsulu tərəfindən
necə qoyulubsa o, cur də davam edir. İslamı dəyişən biz deyilik, sizsiniz. Oz ağıllarınıza uyğun şəkildə
istədiyiniz kimi Allaha ibadət edirsiniz. Sizləri doğru yola cağıranlara, Rəbbimiz tək olan Allahdır, Ona hec
bir şeyi şərik qoşmayın deyənlərə də dil uzadaraq: «Bunlar ağıllarını itirərək dəli olmuşlar. Onlara qulaq
asmayın» deyərək hələ bir tənə də edirsiniz. «Cənnət əhli cəhənnəm əhlinə muraciət edib: «Biz Rəbbimizin
bizə vəd etdiyini (axirət nemətlərini) haqq olaraq gorduk. Siz də Rəbbinizin sizə vəd etdiyini (Cəhənnəm
əzabını) gercək olaraq gordunuzmu?» deyə soruşacağıq. Onlar: «Bəli» deyə cavab verəcəklər. Elə bu
zaman onların (hər iki dəstənin) arasında bir carcı: «Allah zalimlərə lənət etsin!». (əl-Əraf 44).
«Həqiqətən gunahkarlar iman gətirmiş kimsələrə (dunyada) gulurdulər. Mominlərin yanından kecərkən
(onları dolamaq məqsədi ilə) bir-birinə goz-qaş edirdilər. Ailələrinin yanına qayıtdıqda isə (onları
doladıqları ucun) kefləri kok qayıdardılar. Mominləri gordukdə: «Doğrusu bunlar (haqq yoldan)
azanlardır!» deyərdilər. Halbuki onlar mominlərə nəzarətci gondəril-məmişdilər. Bu gun isə mominlər
kafirlərə guləcəklər». (əl-Mutəffifin 29-34). Lakin bizlər Allahın qoyduğu qaydada, Peyğəmbərimizin
buyurduğu şəkildə Allaha ibadət edirik. Ata-babalarımızın qoyduğu şəkildə yox. «Onlara: Allahın
gondərdiyinə (Qurana) tabe olun – deyildiyi zaman onlar: Biz ancaq atalarımızın getdiyi yolla gedəcəyik –
deyirlər. Bəs ataları bir şey anlamayıb, doğru yolda deyildilərsə necə? (Yenədəmi onlara tabe olacaqlar)».
(əl-Bəqərə 170, əl-Maidə 104). «(Ya Muhəmməd!) Biz səndən əvvəl hər hansı bir məmləkətə (Allahın əzabı
ilə) qorxudan bir peyğəmbər gondərdiksə, onun naz-nemət icində yaşayan başcıları sadəcə olaraq: Biz
atalarımızı bir din uzərində gorduk və biz də onların yolu ilə gedəcəyik – deyirlər. Əgər sizə atalarınızın
sitayiş etdiyini gorduyunuz dindən daha doğrusunu gətirmiş olsam necə? Yenə də atalarınızın yolunumu
tutacaqsınız (Biz sizinlə gondərilənləri inkar edirik – dedilər)». (əz-Zuxruf 23). Sizlər ata-babalarınızın yolu
ilə gedin, biz isə Allah və Rəsulunun yolu ilə gedəcəyik.
256 Buxari.
257 Buxari 4623, Muslim, Əhməd 2/257, İbn Hişam 1/76.
258 Tirmizi 2180, Əhməd 5/218 əl-Albani səhih.

Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[teymur-i20]

Salamaleykum. ALLAH rizası ücün, mümkünse bu 2 suala cavab yazın - meyyid necə yuyulmalıdır,qaydası necedir? Ve cenaze namazı necə qılınır, necə tekbir var, her tekbitden sonra ne oxunur? Haqqınizi halal edin ve coxsaqolun.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
CƏNAZƏ VƏ ONUNLA ƏLAQƏDAR HÖKMLƏR
Meyit üçün nə etmək vacibdir? (1)
Meyit üçün nə etmək vacibdir? (2)
Meyit üçün nə etmək vacibdir? (3)
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[alizulfuqar]

Salam aleykum. Gec olsa da Beraet gecesine reddiyye

Beraet gecesine reddiyye

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

əssələmu aleykum şeyx.necesiz? qardaş bu yazılar duzdurmu Allah rızası ücün mənə araşdıb cavabınızı yazın!Allah sizdın razı olsun.
Əbu Bəkrə beyət etməyən səhabələr
Әhli – Sünnə alimlərindən İbni Həcər Әsqəlani, Bilazəri öz tarix kitablarında, Məhəmməd Xandşah “Rövzətus-səfa” kitabında, İbni Әbdül-birr “İstiab” kitabında yazırlar: “Sə’d ibni Ubadə, Xəzrəc tayfası (Mədinə şəhərində böyük tayfalardan biri), Qüreyş tayfasının bir hissəsi və 18 nəfər məşhur səhabə Әbu Bəkrə bey’ət etmədilər:
1. Salman Farsi; 2. Әbuzər Ğəffari; 3. Miqdad ibni Әsvəd Kəndi; 4. Әmmar Yasir; 5. Xalid ibni Səid ibn As; 6. Bəridəh əl-Әsləmi; 7. Әbi ibni Kə’b; 8. Xəzimə ibni Sabit zu-şəhadətəyn; 9. Әbul Heysəm ibn Teyhan; 10. Səhl ibni Hənif; 11. Osman ibni Hənif Zu-şəhadətəyn; 12. Әbu Әyyub Әnsari; 13. Cabir ibni Abdullah Әnsari; 14. Həzifə ibni Әl-yəman; 15. Səd ibni Ubadə; 16. Qeys ibni Səd; 17. Abdullah ibni Abbas; 18. Zeyd ibni Әrqəm;
2. Əhli – Sünnə tarixçilərinin yazdığına əsasən Әli (ə) altı aydan sonra birinci xəlifə Әbu Bəkrə beyət etdi. Bütün Əhli – Sünnə alimləri bu beyətin zor gücünə alınmasını təsdiq etmişlər.
Qaynaq:
1) “Səhih – Buxari”, cild: 3;
2) “Səhih – Müslim”, cild: 5;
3) Müslim ibni Qətibə Dinuri, “Әl-imamətu vəs-siyasə”;
4) Məsudi, “Mürucuz-zəhəb”, cild: 1;
5) İbni Әbil Hədid Mötəzili, “Şərhü – Nəhcül-bəlağə”, cild: 2;
Bu kitabların hamısında aşağıdakı cümlə eyni şəkildə yazılmışdır: “Әli (ə) Fatimə (s.ə) vəfat etdiyi günə qədər beyət etmədi”.
3. Әhməd ibni Әsəm Kufi Şafei və Әbu Nəsr Həmidi yazır: “Әli (ə) Әbu Bəkrə altı aydan sonra beyət etdi”.
Qaynaq:
1) Әhməd ibni Әsəm Kufi Şafei, “Fütuh”;
2) Әbu Nəsr Həmidi, “Cəm bəynə səhihəyn”;
4. Əhli – Sünnə alimi Әbu Cəfər Bilazi Әhməd ibni Yəhya ibni Cabir Bağdadi öz tarix kitabında yazır: “Әbu Bəkr Әlidən beyət istədi. O, beyət etməyi qəbul etmədikdə Ömər ibni Xəttabı onun evinə göndərdi. Ömər bir parça odla onun evini yandırmağa getdi. Qapıda həzrət Fatimə ilə rastlaşdı. Həzrət Fatimə dedi: Ey Xəttabın oğlu, bizim evimizi yandırmaq üçün gəlmisən? Ömər dedi: Bəli....”
5. İbni Xəzabə Zeyd ibni Әsləmdən nəql edir: “Mən həmin gün Ömərlə birlikdə idim. Odun götürüb Fatimənin evinin qapısına apardıq. Ömər Fatiməyə dedi: Evdə kim varsa çölə çıxsın, yoxsa evi və evdəkiləri yandıracağam...” (İbni Xəzabə, “Ğürər”.)
6. İbni Әbdi Rəbbih yazır: “Әli və Abbas Fatimənin evində oturmuşdular. Әbu Bəkr Ömərə dedi: Get onları gətir. Gəlmək istəməsələr, zorla gətir. Ömər bir parça od götürüb onların evinə yollandı...” (İbni Әbdi Rəbbih, “Әqdul-fərid”, cild: 3.)
7. Әbu Әbdullah ibni Müslim ibni Qətibə ibni Әmr Bahili Dinuri yazır:
«Әbu Bəkr bir dəstə şəxsin Әlinin evində toplanaraq ona beyət etmədiyini eşidən kimi Öməri onların üzərinə göndərdi. Ömər gəlib onların evdən çıxmasını tələb etdi. Onlar boyun qaçırdıqda Ömər od-alov gətirməyi əmr etdi və dedi: And olsun Ömərin canı əlində olan Allaha, çıxmasanız evi sizinlə birlikdə yandıracağam. Ömərə bu evdə Fatimənin olduğunu dedikdə cavab verdi: Fatimə olsa belə evə od vuracağam. Bu zaman Әlidən başqa hamı çıxıb beyət etməyə getdi. Әli (ə) dedi: And içmişəm ki, Quranı bir yerə toplayıb yazım; bu işi qurtarmayınca çölə çıxmayacağam. Ömər yenə təkid etdikdə Fatimənin naləsini görüb geri qayıtdı. Qayıtdıqdan sonra Әbu Bəkri təhrik etməyə başladı. Әbu Bəkr bir neçə dəfə Qunfuzu göndərsə də Әli rədd cavabı verdi. Nəhayət Ömər bir dəstə adamla yenidən Әlinin evinə getdi. Qapıdan Peyğəmbərin qızı onların səsini eşidib nalə etməyə başladı: “Atacan, ey Allahın Rəsulu, səndən sonra Xəttabın oğlu (Ömər) və Әbu Qəhafənin oğlundan (Әbu Bəkr) biz nələr çəkdik”.
Xalq Fatimənin səsini eşidib geri qayıtdı. Ömər bir neçə nəfərlə qalıb Әlini zorla evdən çıxardı, Әbu Bəkrin yanına aparıb ona beyət etməsini istədi. Әli “Әgər beyət etməsəm nə edəcəksiniz?” deyə soruşdu. Cavabında “And olsun Allaha boynunu vuracağıq” dedilər. Әli dedi: Deməli, Allahın bəndəsi, Peyğəmbərin (s) qardaşını öldürəcəksiniz? Ömər cavab verdi: “Sən Peyğəmbərin qardaşı deyilsən”. Bu zaman sakit əyləşən Әbu Bəkr dilləndi: Nə qədər ki, Fatimə sağdır, onu incitməyin....
Әli özünü Peyğəmbərin (ə) qəbrinə çatdırıb Qurani-Kərimdə Harunun qardaşı Musa peyğəmbərə dediyi cümləni dedi: “Anam oğlu, bu tayfa məni zəiflətdi və az qala məni öldürəcəkdilər”. (“Tarixul-xüləfa ər-raşidin”, cild: 1.)
8. İbni Әbil Hədid Mötəzili yazır: “Әli və Bəni – Haşim tayfası Fatimənin evində idilər. Zübeyr də onlarla birlikdə idi. Ömər bir dəstə ilə o evə tərəf gedib onlardan çölə çıxmalarını istədi. Zübeyr qılıncını götürüb çölə çıxdı. Ömər yanındakılara əmr etdi: “Bu iti tutub saxlayın. Sümmə ibni Әsləm onun qılıncını alıb daşa vuraraq sındırdı...” (İbni Əbil Hədid, “Şərhu-nəhcil bəlağə” cild: 1.)

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Burda yazılanların demək olar ki, hamısı uydurmadır. Məsdərləri də elə qeyd ediblər ki, elə bil Qurandan sitat gətirirlər. Bir neçə sahəbənin beyət etməməsi o demək deyil, beyət şübhə altına düşür. Çünki hamının beyət etməsi şərt deyil. Kifayətdir ki, çox hissəsi beyət etsin. Əli (radiyALLAHU 'anhu) həm peyğəmbərin (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) vəfatından sonra, həm də Fatimənin (radiyALLAHU 'anhə) vəfatından sonra ikinci dəfə Abu Bakra (radiyALLAHU 'anhu) beyət etmişdi.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[UmMuhammad]

As Salamu aleykum wa rahmatuLlahi wa barakatuhu!
Qamet qardash,bu cur meseleye toxundugum ucun onceden sizden uzr isteyirem!Bu yaxinlarda men bir xanima,qashin alinmasi haqqinda hedisi danishdim ve ona basha saldim ki,bu emel lenetlenib ve seni ALLAHin merhemetinden uzaq edecek.O,mene qulaq asdi ve bir muddet qashlarina toxunmadi,bir gun bize geldi,mene dediki qizim men cahil olmusham,bilmemishem 18 yashimdan qashlarimi aliram,indi menim 50 yashim var qashlarim cox berbad veziyyetde cixir,men bele insanlar yaninda utaniram,menim ucun sheyxden bir meslehet al!Heqiqeten onu gorende qashlarinin nece pis veziyyetde oldugunu gordum,yeni cox pis gorsenirdi!Bilmedim ne meslehet edim.Sizce o,ne etmelidir?O,yenede qashlarini almaga bashlayacaq,deyir axi men bilmemishem,goresen ALLAH meni bagishlayacaq?Sizin meslehete ehtiyyacimiz var!
Onceden teshekkur edirem,ALLAH sizden razi olsun!Wa aleykuma Salam wa rahmatuLlahi wa barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Çıxış yolu budur ki, ancaq səbir etsin. Əvvəl bilməyib götürüb, indi isə bilir ki, qaş almaq haramdır. Ona görə də olmaz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Mushfiq]

As Salamu Aleykum

1) Oruc tutub namaz qila bilmeyen bir insanin orucu qebul olunurmu?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Qəbul edən Allahdır, sadəcə siz belə birisinə orucun faydasız olmasını deməyin, çünki Oruc da islamın dayaqlarından biridir. Beləsinə namaz qılmağı da tövsiyyə edin.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum.Şeyx bu Rafizlərin yazdığı bu hədis nə deməkdir? gətirdikləri kimlərin kitabıdır və ya Səhihdir?


Әbu Әbdullah ibni Müslim ibni Qətibə ibni Әmr Bahili Dinuri yazır:
«Әbu Bəkr bir dəstə şəxsin Әlinin evində toplanaraq ona beyət etmədiyini eşidən kimi Öməri onların üzərinə göndərdi.
Ömər gəlib onların evdən çıxmasını tələb etdi. Onlar boyun qaçırdıqda Ömər od-alov gətirməyi əmr etdi və dedi: And olsun Ömərin canı əlində olan Allaha, çıxmasanız evi sizinlə birlikdə yandıracağam. Ömərə bu evdə Fatimənin olduğunu dedikdə cavab verdi: Fatimə olsa belə evə od vuracağam.
Bu zaman Әlidən başqa hamı çıxıb beyət etməyə getdi. Әli (ə) dedi: And içmişəm ki, Quranı bir yerə toplayıb yazım; bu işi qurtarmayınca çölə çıxmayacağam.
Ömər yenə təkid etdikdə Fatimənin naləsini görüb geri qayıtdı. Qayıtdıqdan sonra Әbu Bəkri təhrik etməyə başladı. Әbu Bəkr bir neçə dəfə Qunfuzu göndərsə də Әli rədd cavabı verdi. Nəhayət Ömər bir dəstə adamla yenidən Әlinin evinə getdi. Qapıdan Peyğəmbərin qızı onların səsini eşidib nalə etməyə başladı: “Atacan, ey Allahın Rəsulu, səndən sonra Xəttabın oğlu (Ömər) və Әbu Qəhafənin oğlundan (Әbu Bəkr) biz nələr çəkdik”.
Xalq Fatimənin səsini eşidib geri qayıtdı. Ömər bir neçə nəfərlə qalıb Әlini zorla evdən çıxardı, Әbu Bəkrin yanına aparıb ona beyət etməsini istədi. Әli “Әgər beyət etməsəm nə edəcəksiniz?” deyə soruşdu. Cavabında “And olsun Allaha boynunu vuracağıq” dedilər. Әli dedi: Deməli, Allahın bəndəsi, Peyğəmbərin (s) qardaşını öldürəcəksiniz? Ömər cavab verdi: “Sən Peyğəmbərin qardaşı deyilsən”. Bu zaman sakit əyləşən Әbu Bəkr dilləndi: Nə qədər ki, Fatimə sağdır, onu incitməyin....
Әli özünü Peyğəmbərin (ə) qəbrinə çatdırıb Qurani-Kərimdə Harunun qardaşı Musa peyğəmbərə dediyi cümləni dedi: “Anam oğlu, bu tayfa məni zəiflətdi və az qala məni öldürəcəkdilər”. (“Tarixul-xüləfa ər-raşidin”, cild: 1.)

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bunlar hamısı uydurmadır.
P.S. Siz bunların nağıl saytlarında niyə vaxtınızı israf edirsiniz?
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

əssələmu aleykum.Şeyx Zəhmət olmasa buna da baxın...
Cefer Zeynalzade Nə üçün bunu demirsən: İbni Әbdi Rəbbih yazır: “Әli və Abbas Fatimənin evində oturmuşdular. Әbu Bəkr Ömərə dedi: Get onları gətir. Gəlmək istəməsələr, zorla gətir. Ömər bir parça od götürüb onların evinə yollandı...” (İbni Әbdi Rəbbih, “Әqdul-fərid”, cild: 3.)
bu kimlərin kitabıdır və səhihmidir?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əlbəttə, uydurmadır ))
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum.Zəhmət olmasa buna da baxın....
Əbu Bəkrlə Ömər Fatimənin (s.ə) ağır xəstəliyindən və bərk ağrılar keçirdiyindən xəbərdar olduqda ona baş çəkmək üçün qapısına gəlib evə girməyə icazə istədilər. Amma Fatimə (s.ə) icazə vermədi. Ömər Əli (ə.s) ilə görüşüb ona dedi:
- Əbu Bəkr incə qəlbli bir qocadır, Peyğəmbərin dostu və səhabələrindəndir. Neçə dəfə onunla bura gəlib icazə istəmişik, ancaq Fatimə icazə verməyib. Əgər məsləhət bilirsənsə, Fatimədən icazə al ki, bizi qəbul eləsin.
Əli (ə.s) buyurdu:
- Çox yaxşı, görüm, bəlkə icazə ala bildim.
Həzrəti Əli (ə.s) Fatimənin (s.ə) yanına gəlib buyurdu:
- Ey Peyğəmbərin qızı! Bilirsən ki, bunlar səninlə görüşməkdən ötrü neçə dəfə gəlib icazə istəyiblər, amma sən onlara icazə verməmisən. Onlar səndən icazə almağım üçün xahiş ediblər. Mən də səndən xahiş edirəm ki, Əbu Bəkr ilə Ömərə icazə verəsən.
Fatimə buyurdu:
- Allaha and olsun, onlarla bir kəlmə belə kəsməyəcəyəm. Peyğəmbərlə görüşüb, onların mənə etdiklərindən Peyğəmbərə şikayət edəcəyəm.
Əli (ə.s) buyurdu:
- Mən səndən onlar üçün icazə almağı onlara zəmanət vermişəm.
Xanım Zəhra (s.ə):
- Əgər zəmanət vermisənsə, ev sənin evindir, qadınlar da kişilərə itaət etməlidirlər. Mən heç vaxt sənin istəyinə qarşı çıxmamışam, istədiyinə icazə ver.
Əli (ə.s) evdən çıxıb Əbu Bəkr və Ömərə buyurdu:
- İcazə verdi.
Onlar evə daxil oldular. Fatiməni (s.ə) gördükdə salam verdilər. Amma Fatimə (s.ə) onların salamının cavabını vermədi, üzünü onlardan yan çevirdi. Onlar Fatimə (s.ə) ilə üzbəüz oturmaqdan ötrü fırlandılar. Fatimə (s.ə) yenə də üzünü onlardan yan çevirdi. Bu iş neçə dəfə təkrar olundu. Bu vaxt O, Əliyə (ə.s) ərz etdi:
- Mənim üzümü ört.
Həzrəti-Zəhra (s.ə) xidmətində olan qadınlara buyurdu:
- Mənim üzümü çevirin.
Zəhranın (s.ə) üzünü çevirdikdən sonra həmin iki nəfər yenə də Zəhra (s.ə) ilə üzbəüz oturdu. Xahiş etdilər ki, Zəhra (s.ə) onlardan razı qalsın və keçmişləri yaddan çıxartsın. Fatimə (s.ə) buyurdu:
- Sizi and verirəm Allaha! Peyğəmbərdən (s) eşitdinizmi: «Fatimə mənim bədənimin yarısıdır və mən ondanam, ona əziyyət edən mənə əziyyət etmişdir. Mənə əziyyət edən isə Allaha əziyyət etmişdir. Mənə ölümümdən sonra ona əziyyət edən şəxs elə bil, mənim sağlığımda ona əziyyət edib. Mənim sağlığımda ona əziyyət edən isə elə bil, mənim ölümümdən sonra ona əziyyət etmişdir».
Dedilər:
- Bəli, eşitmişik.
Buyurdu: - Allaha şükr olsun. Allahım, sən özün şahidsən, həmçinin burada olanlar, siz də şahidsiniz ki, bunlar (Əbu Bəkr və Ömər) mənə əziyyət vermişlər. Alaha and olsun, nə qədər ki Allahımla görüşüb, onların mənə etdikləri zülmdən şikayət etməmişəm, bir kəlmə də onlarla söz danışmaram.
Başqa bir mənbəyə əsasən, Fatimə (s.ə) əllərini göyə açıb buyurdu:
- İlahi, bu iki nəfər mənə əziyyət etdi, onlardan şikayətimi Sənin və Peyğəmbəri nin (s) hüzurunda deyəcəyəm. Atam Rəsulullah (s) ilə görüşüb sizin mənə etdiyiniz zülm və haqsızlıqları ona çatdırmayınca, sizə halal etməyəcəyəm. Qoy O özü mənimlə sizin aranızda olanları mühakimə etsin.
Bu vaxt Əbu Bəkr çığırdı:
- Vay olsun mənim halıma, ah o ilahi əzab!!! Ey kaş! Anam məni doğmayaydı.
Ömər Əbu Bəkrə dedi:
- Səni özlərinə rəhbər seçən camaata təəccüb edirəm. Sən süst qoca bir kişisən. Bir qadınıın qəzəbindən belə qorxursan, bir qadının xoş rəftarından isə xoşhal olursan.
Sonra onlar ayağa qalxıb getdilər. (İbn Quteybə Dinvəri (270-ci hicri ilində vəfat edib), “Əl imamhətu vəssiyasət”, səh: 24, Misir çapı.)

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu heç rəvayət də deyil, kitab müəllifinin özündən uydurduğu bədii nağıldır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

əssələmu aleykum.Bu doğrudurmu...
İbni Әbil Hədid yazır: “Әli və Bəni – Haşim tayfası Fatimənin evində idilər. Zübeyr də onlarla birlikdə idi. Ömər bir dəstə ilə o evə tərəf gedib onlardan çölə çıxmalarını istədi. Zübeyr qılıncını götürüb çölə çıxdı. Ömər yanındakılara əmr etdi: “Bu iti tutub saxlayın. Sümmə ibni Әsləm onun qılıncını alıb daşa vuraraq sındırdı...” (İbni Əbil Hədid, “Şərhu-nəhcil bəlağə” cild: 1.)

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Müəllif rafizidir, ona görə də şərhə ehtiyac yoxdur.
Bunlara deyin ki, bəs necə olur ki, Əli (radiyALLAHU 'anhu) Fatimədən (radiyALLAHU 'anhə) olan qızı Umm Gülsümü Ömərə (radiyALLAHU 'anhu) verdi???
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum...qardaş Süyuti kimdir?
Məşhur Quran müfəssiri Süyuti özünün “Əd-dürrül-mənsur” kitabında ibn Əkasirin vasitəsilə Cabir ibn Abdullahdan belə nəql edir; “Biz Peyğəmbərin (s) yanında idik. Elə bu vaxt Həzrət Əli (ə) bizə yaxınlaşdı. Peyğəmbər (s) onu gördükdə buyurdu: “And olsun Tanrıya ki, canım onun əlindədir, Əli və onun şiələri Qiyamət günü qurtuluşda olanlardandır!” Sonra isə Bəyyinə surəsinin 7-ci ayəsi (“İman gətirənlər və yaxşı işlər görənlər yaranmışların ən yaxşısıdır”) nazil oldu. Sonralar hər vaxt Həzrət Əli (ə) Peyğəmbərin (s) əshabının yanına gəldikdə, onlar belə söyləyirdilər: “Allahın yaratdıqlarının ən yaxşısı gəldi”. (Süyuti, “Əd-dürrül-mənsur”, cild: 6, səh: 379.)
Bütün bunları ibn Abbas, Əbu-Bərzə, ibn Mərdiyə, Ətiyye Ufidə, azacıq fərqlə rəvayət etmişlər. (“Pəyami – Quran”, cild: 9, səh: 259.)

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Suyuti (rahimahullah) gecə odun yığanlardan idi, yəni əlinə keçəni kitaba yazırdı. Onun kitablarında uydurma və zəif hədislər çoxdur.
P.S. Sizə bir daha deyirəm, xüsusən də elminiz zəifdirsə, belə uydurmalarla dolu sayta girib beyninizi qarışdırmayın.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum.Qardaş mümkünsə bu qarilərin Raviləri kimdir yazın.

Quranı bizə nəql edən on qari isə bunlardır:
1. Mədinəli qari İmam Nafi ibn Abdirrəhman. (vəfatı hicri:169)
2. Məkkəli qari İmam Abdullah ibn Kəsir. (v.h.120)
3. Bəsrəli qari İmam Əbu Amr ibn Ala. (v.h.154)
4. Şamlı qari İmam Abdullah ibnşAmir. (v.h.118)
5. Küfəli qari İmam Asim ibn Əbin-Nəcud. (v.h.128)
6. Küfəli qari İmam Həmzə ibn Həbib əz-Zəyyat. (v.h.156) 7. Küfəli qari İmam Əli ibn Həmzə əl-Kisai. (v.h.189)
8. Mədinəli qari İmam Əbu Cəfər Yezid ibn əl-Qaqa. (v.h.128)
9. Bəsrəli qari İmam Yaqub ibn İshaq. (v.h.205)
10. Bağdadlı qari İmam Xələf ibn Hişam. (v.h.229)
Bu on qiraət forması 13 səhabədən: Ömər ibn Xəttab, Osman ibn Əffan, Əli ibn Əbi Talib, Zeyd ibn Sabit, Ubey ibn Kəb, Abdullah ibn Abbas, Abdullah ibn Məsud, Abdullah ibn Əyyaş, Abdullah ibn əs-Saib, Əbu Musa əl-Əşari, Əbu Dərda, Əbu Hureyrə və Hüseyn ibn Əlidən nəql olunmuşdur. Quranın qiraətini əhli-beytdən: Əli, İbn Abbas və Hüseyndən rəvayət edən məhz əhli-sünnətin raviləridir. Biz, bu ravilərin içərisində bir dənə də olsa şiə ravisi görə bilmirik.
şeyx mənə lazımdır ki, Əhli sünnə raviləri kimlərdir.
Birdə Rafizi belə bir şey yazıb:
Abdullah ibn Kəsir Darəmi (vəfatı: 120 h.q); O, Məkkə qarisi olmuşdur. Onun rəvayətçiləri (raviləri) İbn Kəsiri heç vaxt görməyən Bəzza (170-250 h.q) və Qunbul (191-295 h.q) olmuşdur. İndi cavab ver görək necə mütəvatirdir?
bu yazdıqları doğrudurmu?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Çooox güləmli və qəribədir - bir əqidə ki, deyir - Quran təhrif olunub və ya Quran yalnız əhli-beyt barəsindədir, indi gəlib qarilərin sənədi barədə əsassız şübhə yayır. Əgər bu adam belə sənədlərdən danışırsa, bəlkə əvvəlcə gedib öz kitablarının sənədini araşdırsın? Baxsın görsün səndələrlə öz kitablarında heç olmasa, 100 səhih hədis çıxara biləcək?
Beləsinə demək lazımdır ki, evin şüşədəndirsə, başqasının evinə daş atma.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[rasimis]

As salamu aleykum sheyx.1.Eger koftanin qollari dardirsa bu problemdirmi, yeni enni qollu koftalar retki olur buna gore koftalarin ekseriyyetinin qollari dardir? As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Eyib etməz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum.Şeyx bunada aydınlıq gəirin Zəhmət olmasa.Rafizi bu hədisi Gətirmişdi.Bu nə deməkdi?bunlar bunu yozurlar...
Peyğəmbəri Əkrəmdən bütün zamanlar üçün bir hədis nəql olunub: “Hər kəs ölə və öz zamanının imamını tanımaya, cahiliyyət dövrünün insanları kimi ölmüşdür”.
Qaynaq:
1) “Səhih – Müslim”, cild: 12, səh: 440;
2) “Səhih – Buxari”, cild: 5, səh: 13;
3) Muttəqi əl-Hindi, “Kənzül Ümmal”, cild: 1, səh: 103, hədis: 463 və 464, çap: “ər-Risalə müəssisəsi, Beyrut;
4) “Müsnədi – Əhməd”, cild: 4, səh: 96;
5) Təbərani, “əl-Möcamul – Kəbir”, cild: 19, səh: 388, mətbəə: “Daru ihyaut-turasil-ərəbi”, 2-ci çap, Beyrut;
6) Əbu-Nəim İsfahani, “Hilyətul-övliya”, cild: 3, səh: 224;
7) Əbubəkr Heysəmi, “Məcməuz-zəvaid”, cild: 5, səh: 218, mətbəə: “Darul-kutubul-elmiyyə”, çap: Beyrut;
8) “Risalətul-ulə fil-ğeybəti”, cild: 1, səh: 12, mətbəə: “Darul-Mufid”, çap: Beyrut; get imamını tanı. Tanımamış qəbr evinə getmə. Yoxsa, həqiqətən də peşman olacaqsan, amma o zaman gec olacaq...

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bunların adətidir ki, öz iddialarına oxşayan bir söz görən kimi deyirlər ki, bizim imamlara dəlildir. Hədisdə söhbət dövlət başçısından gedir, çünki hakimsizlik cahillik dövründə olan kimidir. Bu hədis hakimin mühümlüyünü göstərir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[w_m_a]

As salamu aleykum ve rahmatullahi va barakatuh

İnşallah sizə birneçə sualım var.
1) Səfərdə ikən namazları birləşdirmək necə olar.
- zöhr vaxtı əsridə qılmaq olar(əsrin vaxtı daxil olmamış) eyniylə məğrib vaxtındada işanı (işanın vaxtı daxil olmamış)
- Hər namazı öz vaxtında qılmaq əgər heçbir maniyə yoxdursa. əks halda zöhr namazını əsrə qədər geciktirmək və birləşdirmək eyniylə məğrib və işa

2) Səfərdə ikən sünnətləri qılmaq olar? əgər qonaqladığın yerdə əminamanlıq və sakitlikdirsə ?

3) 2010-cu il Ramazan ayı girəndən sunnəyə uyğun namaz qılmağa və oruc tutmağa başladım indi məni bir fikir narahat edir. Mən 2009 cu ilin avgust ayında göy məsçiddə adı yadımda qalmayan bir şiə tərəfindən kəbin kəsdirdim bu zaman o menden 40 Manat pul istedi məndə verdim. İndi bu kəbinin düzgünlüyü məni narahat edir.

4) Spor əsnasında hirsləndikdə və bərkdən qışqıraraq danışdıqda dəstəmaz pozulur?

5) Mən dəstəmaz almaqa başlayarkən özümdə niyyət ederek bu sözləri deyirəm (pıçıldayaraq) "Niyyət edirəm dəstəmaz almağa, Əuzu billəhi minə-ş-şeytani-r-racim. Bismilləhi rahmani rahim" qardaşlar deyir sen onsuzda gedende niyyetin destemaz almaqdı "Bismilləh" deməyin kifayyətdir.

6) qusul alarken men niyyətimi tutub deyirem "Niyyət edirəm filan quslu almağa, Əuzu billəhi minə-ş-şeytani-r-racim." Bismilləh demirem qardaşlar deyir eyniylə "Bismilləh" deməyin kifayyətdir. Mən oxuduğuma və bildiyimə görə qusul zamanı "Bismilləh" deyilmir.

7) cume quslundan və ya digər qusullardan sonra şəhadət gətirmək düzgündür ?

Verəcəyiniz cavablara görə öncədən minnətdarlıq bildirirem. Jazak Allahu Hairan

As salamu aleykum ve rahmatullahi va barakatuh

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bu sizin vəziyyətdən asılıdır, əgər imkan yaxşıdırsa, hər namazı öz vaxtında qılın, əks halda birləşdirə bilərsiniz, amma çalışın namazları irəli çəkin, yəni əsri zöhrün vaxtına və işanı məğribin vaxtına.
2. Sünnətlərdən yalnız sübhün sünnətini qılın, amma vitri və duhanı da qıla bilərsiniz.
3. Xeyr, lazım deyil, artıq keçib, əsas budur ki, halallıqla olub, qaçırmamısınız.
4. Xeyr, pozulmur, amma mübahisə bəyənilən iş deyil.
5. Bismilləh deməyiniz kifayətdir, niyyəti dillə demək, özü də hər nası bir formada, lazım deyil.
6. Yuxarıdakı kimi.
7. Xeyr, Müsəlmanın qalası kitabında dəstəmazdan sonra gələn zikri deməyiniz kifayətdir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

Əssələmu aleykum.bu doğrudur?bildiyimə görə Rafizilər yozublar...
“Səhih – Buxari” –də yazılır: “Peyğəmbər ömrünün axır saatlarında belə buyurdu: “Mənə kağız və qələm verin. Sizə bir namə yazım ki, (məndən sonra) heç vaxt azğınlığa (ixtilafa) düçar olmayasınız!” −Peyğəmbərin (s) bu kəlamından sonra bəziləri onunla müxalifətçilik edərək, Həzrətin (s) bu əmrinin yerinə yetməsinə mane oldular. Və hətta elə oradaca onun haqqında təhqiramiz sözlər dedilər.
Qaynaq:
1) “Səhih – Buxari”, fəsil: “Mərəzin – Nəbi”, cild: 5, səh: 11;
2) “Səhih – Müslim”, cild: 3, səh: 125; Bunlar hədisi təhrif edərək, muxalifçilik edənlərin adlarını hədisdən çıxarmışlar. Halbuki hamıya aydındır ki, bunu edən Ömər etmişdir.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Rafizilər yenə də bilməyənləri aldadırlar ))
Birincisi, peyğəmbər (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) həmin hadisədən sonra 12 gün yaşadı, əgər ciddi nəsə yazmaq istəyirdisə, niyə 12 gün ərzində dillə demədi?
İkincisi, orda peyğəmbəri (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) heç kim təhqir etmədi, çünki Əli (radiyALLAHU 'anhu) orda idi, onda bu rafizilərin sözündən belə çıxır ki, kimsə peyğəmbəri təhqir elədi və Əli (radiyALLAHU 'anhu) susdu??? Məgər bu Əliyə (radiyALLAHU 'anhu) tənə deyilmi?
Üçüncüsü, Ömər (radiyALLAHU 'anhu) deyir ki, bizə Allahın kitabı kifayət edər - məgər düz demirdi???
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[abu omer]

salam aleykum .
sheyx sualin biri cavab vermediniz 3)sonra weyx men tehsil almaqa getmek isteyirem ve eger valideyn icaze vermese gede bilerem mi ? ve yahud onlara bilsem ki icaze vermeyecekler soruwmadam gede bilerem mi ? ve bir de weyx gedib tehsil almaq u4un ne lazimdi xaish edirem etrafli bawa salardiniz Allah razi olsun . salam aleykum

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əgər valideyn icazə vermirsə, gedə bilməzsiniz. Siz çalışın onları razı salın.
Ozumağa getmək üçün təhsil haqqında şəhadətnaməni, doğum haqqında şəhadətnaməni (passportu) və sağlam haqqında arayışı ərəb və ya ingilis dilinə tərcümə etdirib notariusda təsdiq etdirin, sonra bu sənədlərə 6 ədəd şəkil əlavə edib təhsil müəssisəsinə göndərin, keçən ildən sənədləri internetlə də göndərmək mümkündür.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Mushfiq]

As Salamu Aleykum exi

MEN BILMEK ISDEYIREM KI KORPE DUNYAYA GELENDE ONA 10 GUNLUK VE 40 GUNLUK VERILIR AMA DUNYADAN GEDENDE 3 GUNLUK 7 GUNLUK BIRDE 40 GUNLUK VRILIR BUNLARIN SEBEBI NEDIR?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu dediklərinizin islamla heç bir əlaqəsi yoxdur və dində bu əməllər əslən yoxdur. Bunları insanlar ya özlərindən uydurublar, ya da başqa dindlərdən götürüblər...
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[ibn bazz]

Salam Aleykum1).Qardas ALLAHIN ruzi verme baresinde bele hedis veya aye var varsa hansi surededi(SENNEN HEREKET MENNEN BEREKET).2)Birde bele aye varmi (istesende isdemesende ALLAH senin ruzivi yzib).3)Rafiziler deyirki meselen biz HUSEYINNEN yada ELIDEN istemirikki biz onun vasitesiynen ALLAHDAN isteyirik bu sirkdida birde bununsirk olma baresinde ZUMER suresi aye3 delil ola bilermi.4)Musrikde kafir olur sirk gosduguna gore?AdaM hem sirk eleyir hemde SAHADET GETIRIR BU NE SAYILIR?5)PEYGEMBER9S.A.V.)dovrunden XAVARICLER olub.ALLAH RAZI OLSUN SIZDEN ALLAH ELMIVIZI ARTIRSIN SALAM ALEYKUM VE REHMETULLAHI VE BARAKATU.
Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Buna oxşar ayələrdən biri: “Əgər o məmləkətlərin əhalisi iman gətirib (pis əməllərdən) çəkinsəydilər, sözsüz ki, onların başlarına göydən və yerdən bərəkət yağdırardıq (göyün və yerin bərəkət qapılarını onların üzünə açardıq). Lakin onlar (öz peyğəmbərlərini) yalançı hesab etdilər, Biz də onları qazandıqlarına (qazandıqları günahlara) görə məhv etdik” (Əraf, 96). Yəni ayədən görünür ki, bərəkətin artması hərəkətlə bağlıdır.
2. Qədər mövzusunda ayə çoxdur, məsələn, “Şübhəsiz ki, Biz hər şeyi müəyyən ölçüdə (lazım olduğu qədər) yaratdıq” (Qəmər, 49).
3. Bəli, bu düzgün deyil, çünki nə peyğəmbər (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam), nə də onun səhabələri bu üsluba əl atmayıblar. Elə peyğəmbərimizin (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) gəlişindən əvvəl ərəblər də Allaha vasitə ilə yanaşırdılar, onda peyğəmbər (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) niyə gəldi?
4. Əgər şəhadəti gətiribsə, sonar şirk və ya küfr edərsə, dərhal müşrik və ya kafir olması üçün biz əhli sunnə val camaat müəyyən şərtləri tətbiq etməliyik.
5. Peyğəmbər (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) vaxtında bunlardan yalnız biri var idi, əsasən Osmanın (radiyALLAHU 'anhu) xilafəti dövründə çoxaldılar.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[SiddiqMuslim2235]

əssələmu aleykum...Şeyx bu doğrudur?
səhih kitabınız Buxaridə bu sülhdə iştrak edən səhabə gör nədeyir : "Ela ibn Museyyib atasindan neql edir ki, Bera ibn Azibi gordum. Ona dedim ki, “xosh halina, Peygemberin (s) sehabesi olmusan, onunla agacin altinda beyet etmisen (rizvan beyetinin ishtirakchisisan).” O dedi: Qardashoglu, sen bizim Peygemberden (s) sonra neler etdiyimizi bilmirsen." P.S.Deyir ki, baxmayaraq ki, beledir, Peygemberden (s) sonra gorduyumuz ishlerle sehabelik ve rizvan beyetinde ishtirak etmek sherefini zay etmishik.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əvvəla, rəvayəti gətirib özündən belə nəticə çıxarmasın – bu rafizilərin adətidir, yəni avamları aldatmaq üçün bu üslubdan çox itsifadə edirlər. İkincisi, səhabənin cavabı belə deyil, sadəcə rafizilər Ridvan beyətini həmişə şübhəyə salırlar.
Səhabə düz deyir, peyğəmbərin (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) vəfatından sonra münafiqlər iç üzlərini göstərdilər, müxtəlif qüvvələr baş qaldırdı, fitnə yayıldı. Sadəcə bu rafizilər səhabələr qarşı qərəzli olduqları üçün onlardan pis zəndədirlər…
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[azeri_muslim]

Salam Aleykum Şeyx. Xahiş edirəm bir neçə suala cavab verəsiz.
1. Ramazanda Quranı xətm etmə şərtləri nədir?
2. Ramazan ayın hər günü Quran oxumaq şərtdi yoxsa şərt Ramazanın sonuna kimi bütün Quranı bitirməkdi?
3. Ayın sonuna qədər oxuyub tam bitirə bilməsən bunun kəffarəsi var, yoxsa ehtiyyac yoxdur?
4. Bildiyimə görə insanı öləndən sonra qəbr əzabı gözləyir, bəs əgər ölümdən sonra meyit basdırılmayıbsa, yəni ya yandırılıb və ya dənizdə batıb və s. bu halda nə baş verir, buna dair hər hansı hədis və ya məlumat varmı?
5. El arasında Dejavu deyilən bir anlayış var, hər hansı bir məqamı sanki birdəfə artıq yaşadığını hiss edirsən, adama ele gəlirki bu məqamı sən artıq nə vaxtsa görmüsən, buna dair İslamda hər hansı bilgi var?
Allah razı olsun.
Salam Aleykum.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Heç bir şərt yoxdur, əslən heç Quran xətm eləmək şərt də deyil, sadəcə Ramazan ayı Quran ayı sayıldığı üçün adət halını alıb.
2. Quranı çalışıb hər gün oxumaq lazımdır, yalnız Ramazanda yox.
3. Heç nə lazım deyil.
4. Yenə də əzab verilir, sadəcə biz bilmirik necə - qəbir əzabı çoxluq baxımından deyilib, yəni çoxluq basdırılır.
5. Bu qeybi aləmdir, ona görə də heç nə demək olmur. Sadəcə dəlil gətirmək olar ki, hər şey əvvəldən yazılıb.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[aze-musafir]

as salam aleykum wa rahmatullahi wa barakatuhu sheyx
1.men unutdum size soylemeyi,men shekil ceken tapmisdim,siz demisdizki magazaya bildirin,men o magazanin yerini unutdum,neca eliyim,xatirladimki men shekilcekeni tapanda icinde sahibinin resmi variydi ve men hemen boyuk ticaret merkezinin icinde axtarmaga basladim,sonra hansi magazadan tapdim unutdum,neca edim?
2.mene en cox kafirler terefden verilen sualdir,donuz eti ne sebebe gore haramdir?genis aciqlmasi deyin Allah rizasi ucun:
3.goyde ucan tarelkdadi nedi olar haqqinda ne bilirsiniz?islam ne deyir olar haqda?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Əgər rastınıza çıxmayıbsa, qadağan şəkillərdən çəkinməklə özünüz üçün istifadə edə bilərsiniz.
2. Donuz yalnız bizə deyil, başqa əhli-kitablara da haramdır. Birincisi, bu bir imtahandır, ikincisi, bu heyvanda insana müəyyən qədər zərər olacaq maddələr var, bunu tibb elmi də sübut edib.
3. Qeybi aləmdir, nə isbat edirik, nə də inkar, sadəcə bilirik ki, məxluqlar var.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[taboy]

salam aleykum eger bir qardaw rusiada oxrana iwdiir ve orda 1sutkadan bir iwleir ve iwde olan sutkada hec bir namazi qila bilmir sentyabra qeder iwdiiyecek orda olarki o qilmadigi namazlarin qezalarini o birsi gun qilsin?
2)men seferde olanda sefer namazi qilirdim lakin son iki gunde deqiq qayiodacagim tarixi bildim onda yenede sefer qilmaliydim yoxsa adi?eger adi qilmaliydimsa lakin men sefer qilmiwamsa neyliim?tezden o namazlari qilim?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Əvəla, çalışsın qəzaya saxlamasın, oturaraq və ya uzanaraq qılsın namazı, amam dediyi kimi imkan yoxdursa, eyib etməz.
2. Evə çatana qədər səfər qılmalısınız.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[rasimis]

As salamu aleykum seyx,size bir sualim var kechen orucdux hansi ayda iydi?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Avqustda başlayıb sentyabrda qurtarmışdı.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[salafitka]

[NN-98]

As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

1)Exi men ishlediyim yer tozludur,sualim beledir:Bele tozlu yerde oruc tutarken orucum sehihdir...qeyd edim ki,bacardigim qeder ozumu tozdan qoruyuram ramazan ayinda.
2) 4-ruketli namazda 2-teshehudde salli ve barik dualarini demek lazimdi?
3)Xristianlara devet ucun ilk novbede hansi kitab ve yaxud video,dersler meslehet korerdiz.
4)Ustume it deyerse destemaz pozulur?paltari yumaq lazimdi?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bəli, inşəAllah, səhihdir.
2. Bəli, deyin.
3. Bu barədə Əhməd Didatın video dərslərinə müraciət edin.
4. Xeyr, sadəcə həmin yeri yuyun və ya çırpın.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Bint Muhammed]

As salamun aleykum şeyx
elmi olmayan 1 kes, hədislərini səhil olub olmadiğini nece ayira biler ??
as salamun aleykum wa rahmatullah

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Heç cür, necə ki, riyaziyyatı bilməyən toplama və çıxmanı da bilməz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

ŞİRKUL ƏSĞƏR - KİCİK ŞİRK
Kicik şirk insanı İslamdan cıxartmasa da belə Tovhidin əslinə də zərər verməz. Lakin Tovhidin
kamilliyinə zərər verir. Kicik şirk boyuk şirkə aparan əməllər, sozlər və niyyətlərdir259. Burada bir məsələ də
vardır ki, kicik şirk boyuk şirkə aparan yoldur. Əgər bir kimsə etiqad etsə ki, hər bir şeydən qoruyan
Allahdır, sadəcə bu gozmuncuqu, həmayil səbəb olaraq taxmışam bu kicik şirkdir. Lakin etiqad etsə ki, xeyr,
mənə komək edən, şəfa verən bu gozmuncuqudur və s. artıq bu əməl boyuk şirkə cevrilir. Bunların hər
ikisindən də cəkinmək lazımdır. Cunki kicik şirkin ozu belə boyuk gunahlardan da boyukdur.
ƏMƏLDƏ ŞİRK
HALQA TAXMAĞIN, İP BAĞLAMAĞIN, GOZMUNCUĞU, HƏMAYİL, OVSUN VƏ TİLSİMLƏR
HAQQINDA: «De ki: «Elə isə bir soyləyin gorək, əgər Allah mənə bir zərər toxundurmaq istəsə, sizin
Allahdan qeyri ibadət etdikləriniz onun zərərini aradan qaldıra bilərlərmi?» Yaxud: «Əgər Allah mənə bir
mərhəmət əta etmək istəsə, onlar onun mərhəmətinə mane ola bilərlərmi?» De ki: «Mənə təkcə Allah
kifayət edər». (əz-Zumər 38). «Əgər Allah sənə bir zərər yetirsə, səni ondan Allahdan başqa hec kəs
qurtara bilməz. Əgər Allah sənə bir xeyir diləsə, hec kəs onun nemətinə manecilik edə bilməz». (Yunus
107). İmran b. Huseyn - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bir
dəfə qolunda sarı halqa (qolbağ) olan bir nəfəri gorub buyurdu: «Bu nədir?». Adam: «Zəiflik uz verməsin
deyə gəzdirirəm» dedi. Peyğəmbər: «Dərhal onu cıxart, cunki o, sənin zəifliyini daha da artırır. Əgər qolunda
bu qolbaqla olsən hec vaxt rahatlıq tapmazsan»260. Uqbə b. Amir - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah boynunda dua (tilsim, həmayil) asanın axirətini
xeyirli etməz, gozmuncuğu gəzdirənə sığınacaq verməz»261. Əbu Səadət deyir ki: «Gozmuncuqları ərəblərin
uşaqların boynuna taxdığı muncuqlardır, onlar (muncuqların uşaqları nəzərdən qoruduğunu) guman edirdilər.
Lakin İslam butun bunların boş bir şey olduğunu isbat etdi». Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Kim tilsim assa şirk etmiş olur». Əbu Hatim rəvayət edir ki, Huzeyfə əlində qızdırmaya qarşı ip
bağlamış bir nəfəri gordukdə ipi qırdı və bu ayəni oxudu: «İman gətirənlərin əksəriyyəti Allaha şərik
qoşmadan inanmırlar». (Yusuf 106). İnsanların Allahdan uz dondərib uşaqlarını muncuqlarla və kəndirlərlə
inandırmağa nə vadar edir? «Allahdan qeyrisini ozlərinə dost secənlər ozunə yuva qurmuş hormucək
kimidirlər. Evlərin ən zəifi isə şubhəsiz ki, hormucək yuvasıdır. Kaş biləydilər! Şubhəsiz ki, Allah onların
Allahı qoyub nəyə dua etdiklərini bilir. O, yenilməz quvvət və hikmət sahibidir». (əl-Ənkəbut 41,42). Əbu
Bəşir əl-Ənsari - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, dəfələrlə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i
səfərlərdə muşayət edib. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dəvələrin boynundakı kohnəlmiş yay
ipindən olan boyunbağıları (həmayili) cıxarmağı və qırılmamış bir dənə də olsun boyunbağı saxlamamaq
əmri ilə qasid gondərərdi»262. Ruveyfi - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – mənə buyurdu: «Ey Ruveyfi! Bəlkə sən cox yaşadın. Ona gorə hamıya deki, kim saqqalına duyun
vursa və ya kohnəlmiş yay ipindən boyunbağı gəzdirsə, yaxud heyvan ifrazatı, sumuyu ilə təmizlənsə
Məhəmməd o, adama cavabdeh deyildir»263. Səid b. Cubeyr - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir
kimsədən tilsimi qırıb atmaq bir qulu azad etmək kimidir»264. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Ovsun, tilsim və cadu şirkdir»265.
TİLSİM – Allah Rəsulunun səhabələri, onların tələbələri və sonrakı nəsillərin alimləri məzmunu Allahın
Kəlamından ibarət olan tilsimlərə dair muxtəlif fikirdədilər. Abdullah b. Amr, Aişə - Allah onlardan razı
olsun - və s. səhabələr tilsimləri (amuleti) qadağan edən hədisin yalnız şirk olanlara aid olduğuna əsaslanaraq
buna icazə verirdilər. Lakin İbn Abbas, İbn Məsud, Huzeyfə, Uqbə b. Amr - Allah onlardan razı olsun - və s.
bunu qadağan edirdilər. Bunun da bir necə musbət tərəfi vardır: 1) Umumi qadağa. 2) Gunah qapılarının
bağlanması, cunki Allahın kəlamından olan tilsimləri taxmaq başqa tilsimləri taxmağa da gətirib cıxarır. 3)
Tilsimi taxanın ona qarşı istər-istəməz hormətsiz munasibəti, cunki o, bununla murdar yerlərə, ayaqyoluna
və s. girir.
OVSUN – İnsanı ilan və ya əqrəb sancanda, cadu olunanda və ya goz dəyəndə, xəstələnəndə başına gələn
bədbəxciliyi goturmək ucun Qurandan və Sunnədən oxunan dualardır. İmam Suyuti – rahmətullahi aleyhi –
ovsun barəsində demişdir: «Alimlər belə bir yekdil fikirə gəliblər ki, ovsuna uc şərt yerinə yetirildikdə icazə
verilir. 1) Onlar Allahın kəlamı, Onun adları və ya sifətləri ilə olmalıdır. 2) Onlar ərəb dilində olmalı və başa
duşulməlidir. 3) Tam əminlik olmalıdır ki, ovsun ozu yox, Allahın izni ilə təsir gostərir.
259 «Qavlus Sədid fi Məqasidit Tovhid» s. 31,54.
260 Əhməd 4/445, İbn Məcə 3531, İbn Hibban 1410.
261 Əhməd 4/154, İbn Hibban 1443, Həkim 4/417.
262 Buxari 6/98, Muslim 2115, Əbu Davud 2552, Əhməd 5/216, Malik 2/937.
263 Əbu Davud 36, Nəsəi 8/135, Əhməd 4/108.
264 Vəki rəvayət etmişdir.
265 Əbu Davud 3883, İbn Məcə 3530, Əhməd 1/381, Həkim 4/418.
Vassalamu Aleykum va rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu!
İnşAllah faydalı olar !

SOZDƏ ŞİRK
ALLAHDAN QEYRİSİNƏ AND İCMƏK - Kəbəyə, əmanətə, şərəfə, bir şeyin bərəkətinə (corək haqqı,
işıq haqqı), bir kimsənin həyatına (sən ol, mən olum), peyğəmbərə, muqəddəs hesab edilən insanlar, ataya,
anaya və uşaqların canına and icmək haramdır və bunlardan birinə and icən kimsə şəhadət kəliməsini
soyləməsi lazımdır. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim Lat və Uzzaya and icərsə
dərhal Lə İləhə İlləllah – (Allahdan başqa ibadətə layiq ilah yoxdur) desin»266. Bir şey də vardır ki, əgər bu
kimi sozlər dildə gəzən sozlərdirsə (dili bu sozlərə vərdiş etdiyinə gorə və s) bu kicik şirk, yox əgər and
icdiyini Allah kimi təzim edərək and icəirsə bu artıq boyuk şirkə cevrilir. Bir şeyi unutmayın ki, kicik şirkin
ozu belə boyuk gunahlardan da boyukdur. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allahım!
Bilərəkdən edə biləcəyim şirkdən sənə sığınıram və bilmədən etdiyim şirkə gorə isə Səndən bağışlanma
diləyirəm»267. İbn Omər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Diqqət edin! Allah atalarınıza and icməyi qadağan edir. Kim and icərsə ya Allaha and icsin, ya da
sussun»268. İbn Məsud - radıyallahu anhu – deyir ki: «Allaha yalandan and icmək Allahdan qeyrisinə
doğurdan and icməkdən mənim ucun daha yaxşıdır». İbn Omər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allahdan qeyrisinə and icən şirk və ya kufr
etmişdir»269. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Əmanətə and icən bizdən deyildir»270. İbn
Omər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Atanıza and
icməyin! Kim Allaha and icərsə doğru danışsın. Kimin ucun Allaha and icsələr qane olsun. Kimi bu qane
etməzsə bu Allahdan deyildir»271. Qane olan kimsə Allahı əzəmətləşdirmiş olur, qane olmayanın isə Tovhidi
naqisdir. Rəvayətlərdə gəlir ki: İsa – əleyhissəlam – oğurluq edən bir nəfəri gorur və ona yaxınlaşaraq: «Sən
oğurluq edirsən?» deyə soruşur. O: «Ondan başqa hec bir məbud olmayan Allaha and olsun ki, mən oğurluq
etmədim» dedi. İsa: «Ozumu (gozumu) yalancı saydım və sənin andını isə qəbul etdim» deyə buyurdu272.
NƏ VAXT İCİLƏN ANDLA RAZI QALMAQ OLAR VƏ OLMAZ? Bu hal beş hissəyə bolunur. Hissi
tərəfdən razı olmaya bilərsən, lakin şəri tərəfdən razı qalmalısan. 1. Yəqinliklə bilirsən ki, o yalandan and
icir. 2. Sən ehtimal edirsən ki, o yalandan and icir. 3. Həm yalan, həm də doğru tərəfdən də ehtimallar
eynidir. Belə halda sən onun andını təsdiq edirsən. 4. Onun doğru olduğuna ehtimal daha coxdur. 5. Bilirsən
ki, o doğurdan and icir.
ANDIN KƏFFARƏSİ – Andın tərifi: İstədiyin bir şeyi Allahın adını əzəmətləşdirməklə təsdiq etmək.
Nəyə gorə bu Tovhid babında gətrilmişdir? Cunki cox and icmək Allahın adını dəyərsişləşdirir ki, bu da
onun Tovhidinə xələldir. Cox and icmək deyildikdə məqsədyonlu şəkildə qəsd olunur. Dili vərdiş etdiyinə
gorə and icərsə bu cox and icmək deyildir. «Allah sizi bilmədən icdiyiniz andlara gorə cəzalandırmaz, lakin
(bilə-bilə) icdiyiniz andları (pozmağa) gorə cəzalandırar. Belə bir andı pozmağın kəffarəsi ailənizə
yedirtdiyiniz orta hesabından on yoxsulu yedirdib doyurmaq, yaxud geyindirmək, yaxud da bir kolə azad
etməkdir. Bunları etməyə imkanı olmayan şəxs uc gun (dalbadal) oryc tutmalıdır. Bu icdiyiniz andların
kəffarəsidir. Bununla belə andlarınızı qoruyun (onları pozmaqdan cəkinin). Allah ayələrini sizə belə izah
edir ki, bəlkə şukr edəsiniz». (əl-Maidə 89). Andın əvvəli and icməkdir, ortası pozulmaqdır, sonu isə
kəffarədir.
Ehtiyac olmadan and icmək bəyənilmir. Lakin hərdən olar. Cunki Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – ondan tələb edilmədiyi halda and icmişdir. Aişə - radiyallahu anhə – rəvayət edir ki, Mahzum
oğullarından, oğurluq etmiş bir qadının durumu Qureyşliləri xeyli uzmuşdu. Qureyş: «Bu qadın haqqında
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ilə kim danışa bilər?» dedilər. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – in cox sevdiyi Usamə b. Zeyd - radiyallahu anhu – dan başqasının buna cəsarəti catmaz» deyə qərar
verdilər. Usamə bu halı Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – danışdıqda o, buyurdu: «Allahın qoyduğu
cəzalardan birinin qaldırılmasınımı istəyirsən?» deyə buyurdu və qalxaraq bir xutbə verdi: «Sizdən
əvvəlkiləri həlak edən bu idi: Ozlərindən adlı-sanlı biri oğurluq edincə onu buraxardılar. Zəif və yoxsul
kimsə oğurluq etdiyi zaman isə ona cəza verərdilər. Allaha and olsun ki, Muhəmmədin qızı Fatimə də
oğurluq etsəydi onun belə əlini kəsərdim (Qəzəbdən onun rəngi dəyişmişdir. Usamə: «Ya Rəsulullah!
Mənim ucun Allahdan bağışlanma dilə» dedim. Sonra o, qadının əli kəsildi)»273. Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – dən and icmək tələb edilmədiyi halda and icmişdir.
İmran b. Huseyn - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Mənim ummətimin ən yaxşıları mənim əsrimdəkilərdir, sonra onların ardıyca gələnlər, daha sonra yenə də
266 Fəthul Bəri 11/536.
267 Əhməd 4/403.
268 Fəthul Bəri 11/530.
269 Əhməd «Musnəd» 2/125,Tirmizi 1535, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 6204.
270 Əbu Davud 3253, əl-Albani «Səhih Silsilə» 94.
271 İbn Məcə 2101.
272 Buxari, Muslim.
273 Buxari 6788, Muslim 1688.
69
onların ardıyca gələnlər. (İmran - radıyallahu anhu – deyir ki, yadımda deyil ki, o ozundən sonra iki yoxsa
uc nəsil zikr etdi). Onlardan sonra elə insanlar ortaya cıxacaq ki, yalandan şahidlik etdikləri ucun onlara
inanan olmayacaqdır, xəyanət274 etdikləri ucun onlara etibar edilməyəcəkdir, vəd verəcəklər, ancaq yerinə
yetirməyəcəklər. Onlar ancaq yoğunlayıb piylənəcəklər»275. İbn Məsud - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Mənim ummətimin ən xeyirliləri mənim
əsrimdəkilərdir, sonra onların ardıyca gələnlər, daha sonra yenə də onların ardıyca gələnlər. Bundan sonra
elə insanlar gələcəklər ki, şahidlik etməmiş and icəcəklər və and icməmiş şahidlik edəcəklər»276. «Əhd
etdiyiniz zaman Allaha verdiyiniz əhdi yerinə yetirin. Allahı ozunuzə zamin edib and icdikdən sonra onu
pozmayın. Həiqətən Allah nə etdiyinizi bilir». (ən-Nəhl 91). «Ey iman gətirənlər! Əhdlərə sadiq olun». (əl-
Maidə 1). «Əhdə vəfa edin. Cunki (insan) əhd barəsində (Qiyamət gunu) cavabdehdir». (əl-İsra 34)277.
ALLAHIN ADINDAN AND İCMƏK - Allaha and icmək – Bu da iki formadadır: 1. And icmək ki, Allah
belə edəcək. 2. And icmək ki, Allah belə etməyəcəkdir.
Allahın adından and icmək isə uc qismə bolunur: 1. Allah və Rəsulunun xəbər verdiyi şeylərə and icmək.
İstər təsdiq, istərsə də inkar formasında. Məs: Allaha and olsun ki, Allah ona şərik qoşanı bağışlamayacaqdır,
Allaha and olsun ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Qiyamət gunu şəfaətcilik
edəcəkdir və s. «(Ya Peyğəmbərim!) Səndən: «O (bizi qorxutduğun əzab və ya Qiyamət gunu) doğrudurmu?
– deyə xəbər alacaqlar. Onlara belə cavab ver: «Rəbbimə and olsun ki, o doğrudur. Siz ondan canınızı
qurtara bilməzsiniz!». (Yunus 53). «Ayələrimizi inkar edənlər: Qiyamət bizə gəlməyəcəkdir – dedilər. (Ya
Peyğəmbər! Sən onlara) de ki: Qeybi bilən Rəbbimə and olsun ki, Qiyamət sizə gələcəkdir…». (əs-Səba 3).
2. Allaha umud bəsləyərək və Allah barəsində gozəl zənn edərək and icirsən. Bu cur and da caizdir əgər bu
iki şərt gozlənilərsə. Rubeyyə b. Nadr - radıyallahu anhə – Ənsarlardan bir qadının dişini vuraraq sındırır.
Onlardan bunun əvəzi olaraq qisas tələb edirlər. Ənəs b. Nadr - radıyallahu anhu – nun bibisi idi. Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – də qisas əmrini verdikdə Ənəs: «Ya Rəsulullah! Sən Rubeyyənin dişini
sındıracaqsan! Vallahi Allah buna imakan verməyəcəkdir» deyə and icir. Peyğəmbər: «Allahın kitabında
qisasdır» deyə buyurdu. Lakin sonra Ənsarlar bu qisaslarından vaz kecərək bağışlayırlar və Peyğəmbər
buyurur: «Allahın elə bəndələri vardır ki, bir iş ucun Allaha and icərlərsə Allah onların andını boşa cıxarmaz.
Dilədiklərini yerinə yetirər». 3. İnsanın oz nəfsinə uyaraq deməsi ki: Vallahi Allah belə edəcəkdir! Bu da
qadağan olunan and icməkdir ki, Allah haqqında pis zəndə olmaqdır. Belə and icənin andını Allah puc edər.
Cundəb b. Abdullah - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Bir kimsə – Vallahi Allah filan kimsəni məğfirət etməz – dedi. Allah: «Mənim filan kimsəni
məğfirət etməyəcəyimi Mənim adımdan and icərək soyləyən kimsə kimdir ki? Mən filan kimsəni hec
şubhəsiz ki, məğfirət etdim və sənin əməlini isə boşa cıxardım» deyə buyurdu278.
Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

KİCİK ŞİRK SAYILAN BƏZİ SOZLƏR
HƏMCİNİN - Allahdan başqasına and icmək, sənin sayəndə, Allahdan başqasını hakimlər hakimi, goydə
Allah, yerdə sən, Allah və sən istəyən kimi olsun, mənim Allahdan və səndən başqa hec kimim yoxdur,
Allaha və sənə sığınıram, bu Allahdan və səndəndir, umudum Allaha və sənədir və s. bu qəbildən olan sozlər
də sozdə şirkə aiddir. Huzeyfə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm
– buyurdu: «Allah və filankəs istəyən olsun deməyin. Deyin ki, Allah istəyən, sonra filankəs istəyən
olsun»279. Quteylə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir yəhudi Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
in yanına gələrək dedi: «Siz, əgər Allah və sən istəsən və ya Kəbəyə and olsun deməklə şirk etmiş
olursunuz». Bundan sonra Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onlara əmr etdi ki, and icdikdə belə
desinlər: «Kəbənin Rəbbinə and olsun! Əgər Allah istəsə, sonra sən istəsən»280. İbn Abbas - radıyallahu
anhu – rəvayət edir ki, bir nəfər Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dedi: «Əgər Allah və sən istəsən».
274 «Ey iman gətirənlər! Bilə-bilə Allaha, Onun Peyğəmbərinə və aranızdakı əmanətlərə xəyanət etməyin». (əl-Ənfal
27). «Yusif dedi: Bu ona gorədir ki, vəzir (evdə) olmadıqda mənim ona xəyanət etmədiyimi və Allahın xainlərin
hiylələrinə yol vermədiyini bilsin». (Yusuf 52). Useymin – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Xəyanət etmək haramdır.
Lakin Hiylə doyuş zamanı icazə verilir». Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – buyurdu: «Muharibə yalandır (hiylədir)». Buxari 3029.
275 Buxari 5/190, 4/7, 11/212,504, Əbu Davud 4657, Tirmizi 2222.
276 Buxari 13/16.
277 İbn Məsud, İbn Omər və Ənəs - radıyallahu anhum – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Əhdini pozan hər kəs ucun Qiyamət gunu bir bayraq olacaqdır. Bu filankəsin vəfasızlığının bayrağıdır»
Buxari 3188, Muslim 1735. Əbu Səid əl-Xudri - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Qiyamət gunu hər bir əhdini pozanın arxasında əhdini pozmasının miqdarına gorə bir bayraq
olacaqdır. Diqqət edin! Dovlət başcısının vəfasızlığından daha boyuk bir vəfasızlıq yoxdur» Muslim 1738.
278 Muslim 2621.
279 Əbu Davud 4980, Əhməd 5/384. Dildə «və» bağlayıcısı, «sonra» zərfinin işlədilməsinin yaratdığı fərq.
280 Nəsəi 7/6, Əhməd 6/371.
70
Peyğəmbər: «Məni Allaha bərabər tutdun əgər Allah istəsə (deyin)»281. Tufeyl - radıyallahu anhu – rəvayət
edir ki, bir gun yuxuda gordum ki, mən bir dəstə Yəhudinin yanına gəlib onlara dedim: «Əgər siz Uzeyr
Allahın oğludur – deməsəydiniz momin olardınız». Onlar: «Siz də əgər Allah və Muhəmməd istəməsə
deməsəydiniz momin olardınız» dedilər. Sonra bir dəstə Xristianın yanına gələrək onlara: «Əgər siz İsa
Allahın oğludur deməsəydiniz momin olardınız» dedim. Onlar: «Siz də əgər Allah və Muhəmməd istəməsə
deməsəydiniz momin olardınız» dedilər. Səhər yuxudan oyandıqda bu yuxunu bir necə adama danışdım.
Sonra Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına gələrək yuxumu ona da danışdım. O: «Bu haqda
kiməsə danışmısan» deyə buyurdu. Mən: «Bəli» dedim. Peyğəmbər: «Allaha həmd-səna etdi, Ona şukr etdi
və buyurdu: «Mənə qulaq asın Tufeyl bir yuxu gorub onu sizdən bəzilərinizə danışıb. Mən bəzi səbəblərə
gorə əvvəllər qadağan edə bilmədiyim ifadəni siz işlədirsiniz. Bundan sonra deməyin – əgər Allah və
Muhəmməd istəsə – deyin ki, əgər Allah istəsə»282.
HƏMCİNİN - də hadisələrin baş veməsini Allahla əlaqələndirməmək məs: Qapıcı olmasaydı evimizə
oğru girərdi, bu dərman olmasaydı mən olərdim, təcrubəmiz olmasaydı işimiz alınmazdı, mən bunlara oz
elmim sayəsində nail olmuşam, butun bu nemətlərə mən ozum nail olmuşam, bu mənim haqqımdır Allah
bunu mənə verməi idi və s. bu qəbildən olan sozlər Tovhidə zidd olan sozlərdir. «Başına gələn musibətdən
sonra dərgahımızdan ona bir mərhəmət əta etsək mutləq: Bu elə mənim haqqımdır. Qiyamətin qopacağını
guman etmirəm. Doğurdan da əgər Rəbbimin huzuruna qaytarılıb gətrilsəm Onun dərgahında məni ən
gozəl nemət (Cənnət) gozləyir deyər. Biz kafir olanlara nə etdiklərini mutləq (bir-bir) xəbər verəcək və
sozsuz ki, onlara şiddətli bir əzab daddıracağıq. (Kafir, naşukur) insana nemət bəxş etdiyimiz zaman
(imandan) uz dondərər, haqdan uzaqlaşıb yan gəzər. Ona bir pislik uz verdikdə (Rəbbinə) uzun-uzadı dua
edər (yaxşı gundə Allahı unudar, dar gundə dərhal Ona yalvarar)» (Fussilət 50-51). «İnsana gəldikdə isə
Rəbbin onu imtahana cəkib ehtiram etsə, ona bir nemət versə o: «Rəbbim mənə ehtiram gostərdi!» deyər.
Amma nə zaman Rəbbin onu imtahana cəkib ruzisini əskiltsə: «Rəbbim məni alcaltdı, mənə xor baxdı!»
deyər». (əl-Fəcr 15,16). «Bu mənə yalnız biliyimə gorə verilmişdir! Deyər. Xeyr, bu bir imtahandır. Lakin
onların əksəriyyəti bilməz». (əz-Zumər 49). İbn Kəsr – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Allah bildirir ki,
bədbə__________xtlik baş verdikdə insan Onun qarşısında alcalır, peşmancılıq kecirir və Ona muraciət edir. Sonra isə
əgər Allah bu bəlanı insan ucun rəhmlə əvəz edərsə insan icazə veriləni aşaraq azğınlıq edir və deyir: «Bu
mənə biliyimə gorə verilmişdir. Allah buna layiq olanları bilir. Mən Allahın yaxşı bəndəsi olmasaydım mənə
bunu verməzdi». Allah: «Xeyr, bu tamahdır…». Məsələ onun guman etdiyi kimi deyildir. Biz ona
verdiyimiz nemətlərlə sınadıq. Tabe olacaq yoxsa asi olacaqdır. Ancaq biz bu haqda əvvəlcədən bilirdik».
«Şubhəsiz ki, bu sozu onlardan əvvəlkilər də demişdilər. Lakin qazandıqları onlara hec bir fayda
vermədi». (əz-Zumər 50). İbn Kəsir – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Onların sozləri duzgun deyildir və
sərvətləri onlara fayda verməyəcəkdir və onlar uğur qazana bilməyəcəklər». «Həqiqətən Qarun Musa
qovmundən idi. Onlara (İsrail oğullarına) qarşı (zulm etməkdə, Musanın uzunə ağ olmaqda və ozunu yuxarı
tutmaqda) həddini aşmışdır. Biz ona acarlarını bir dəstə guclu adamın zorla daşıya biləcəyi xəzinələr
vermişdik. Qovmu ona belə dedi: (Malına qurrələnib) sevinmə. Şubhəsiz ki, Allah (malına qurrələnib)
sevinənləri sevməz. Allahın sənə verdiyindən ozunə axirət qazan (malını Allah yolunda sərf et). Dunyadakı
nəsibini də unutma. Allah sənə yaxşılıq etdiyi kimi sən də yaxşılıq et. Yer uzundə fitnə-fəsad torətməyə
cəhd gostərmə. Həqiqətən Allah fitnə-fəsad torədənləri sevməz. (Qarun) dedi: Bu mənə yalnız məndə olan
elm sayəsində verilmişdir. Məgər Qarun Allahın ondan əvvəl ozundən daha quvvətli və daha varlı olan
necə-necə kəsləri məhv etdiyini bilmirdimi? Gunahkarlar oz gunahları barəsində sorğu-sual olunmazlar».
(əl-Qəsəs 76-78).
İnsan etiraf etsə ki, ona ruzi Allahdan deyil oz zəhməti ilə qazanmışdır, onda olan elmə gorə verilmişdir
bu artıq Rububiyyətdə olan şirkdir. Əgər etiraf etsə ki, ruzini verən Allahdır lakin bu elə mənim haqqımdır,
Allah mənə verməli idi bu da Tovhidə zidd olan sozlərdir. Qatadə – rahmətullahi aleyhi – bu ayə barəsində
deyir ki: «O, iddia edirdi ki, butun qazandıqları onda olan elmə gorədir. Kim iddia etsə ki, oz bacarığı ilə
qazanmışdır bunları onun halı Qarunun halı kimidir. Ona gorə də hər bir musəlmana nemət gəldikdə onu
Allah tərəfindən olduğunu sansın». «Sizə gələn hər bir nemət Allahdandır». (ən-Nəhl 53). Sən oz elminlə,
bacarığınla qazansan da belə bil ki, Allah tərəfindəndir. İmam Bəğavi – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «(Bu
nemət mənə) Allahdan mənə gəlmiş bir elm uzərə verilmişdir. Doğrusu bu mənim haqqımdır». Bilirəm ki,
dunya həyatında bu mənə verildiyinə gorə Allah qatında mənim yerim, şərəfim vardır. Mucahid –
rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bu yaxşılığı əməlim sayəsində qazandım. Mən bu yaxşılığı haqq etdim». İbn
Kəsr – rahmətullahi aleyhi – deyir ki, Allahın sizə bəxş etdiyi nemətlərlə qurrələnib insanlar arasında fəxr
etməyin. Bu sizin əməyinizin nəticəsi olmayıb, Allahın qəza və qədəri ilə sizə bəxş edilən ruzisidir. Allahın
nemətləri ilə təkəbbur və lovğalığ etməyin. Sevincinizi şukrə, kədərinizi isə səbrə cevirin283. «Onlar İslamı
qəbul etdiklərinə gorə sənə minnət qoyurlar. De ki: Musəlman olduğunuzla mənə minnət qoymayın! Xeyr,
281 Nəsəi «Əfəl əl-Yəum vəl-Leyl», Əhməd 1/214,283,347.
282 İbn Məcə 2118, Əhməd 5/72, Darimi 2/295.
283 İbn Kəsr «Təfsir» 4/314.
71
əgər (iman gətirdiyinizi) doğru deyirsinizsə, (bilin ki) sizi imana muvəffəq etməklə əslində Allah sizin
boynunuza minnət qoymuş olar» (əl-Hucurat 17).
Şukr etməyin uc ruknu vardır: 1. Etiraf etməlisən ki, bu nemət Allah tərəfindəndir (qəlbnən). 2. Dil ilə
şukr etməlisən. 3. Həmin neməti Allahın razı qaldığı yerə sərf etməlisən. Əbu Hureyrə – radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah – subhənəhu və təalə – İsrail
oğullarından cuzəm xəstəliyinə tutulanı, kecəli və koru imtahan etmək ucun yanlarına bir mələk gondərir.
Mələk cuzəm xəstəliyinə tutulanınn yanına gələrək: «Ən cox nəyi arzu edirsən?» deyə soruşur. Cuzəm:
«Gozəl rəng, gozəl dəri və insanları məndən iyrəndirərək uzaqlaşdıran bu xəstəliyin getməsini arzu edirəm!»
dedi. Mələk cuzəmin vucuduna əl surtdu. Dərhal ondan bu xəstəlik getdi və ona gozəl rənglə, gozəl dəri
verildi. Mələk: «Ən cox sevdiyin mal hansıdır?» dedi. Cuzəm: «Dəvə və ya inək!» deyə cavab verdi. Ona on
aylıq bir dəvə verildi. Mələk: «Allah bunu sənin ucun bərəkətli etsin!» deyə dua etdi. Sonra mələk kecəlin
yanına gələrək: «Ən cox nəyi arzu edirsən?» deyə soruşur. Kecəl: «Gozəl sac və insanları diksindirərək
məndən uzaqlaşdıran bu kecəlliyin getməsini arzu edirəm!» deyə cavab verdi. Mələk onun da vucuduna əl
surtdu. Dərhal kecəllik ondan gedərək yerinə gozəl sac verildi. Mələk: «Ən cox sevdiyin mal hansıdır?»
dedi. Kecəl: «İnək!» deyə cavab verdi. Ona da balalı bir inək verildi. Mələk: «Allah bunu sənin ucun
bərəkətli etsin!» deyə dua etdi. Sonra mələk korun yanına gələrək: «Sən ən cox nəyi arzulayırsan?» deyə
soruşur. Kor: «Allahdan gozlərimi geri qaytarmasını və insanları gorməyimi arzu edirəm!» deyə cavab verdi.
Mələk ona da əl surtdu və Allah ona gormə qabiliyyətini verdi. Mələk: «Ən cox sevdiyin mal hansıdır?»
dedi. Kor: «Qoyun!» deyə cavab verdi. Ona da balalı qoyun verildi.
Bir muddətdən sonra dəvə və mal-qara sahiblərinin heyvanları bala verdilər. Qoyun sahibinin də
qoyunu quzuladı. O, qədər ki, dəvə sahiblə-rinin bir vadi dəvəsi, mal-qara sahibinin bir vadi mal-qarası,
qoyun sahibinin də bir vadi dolusu qoyunları oldu.
Gunlərin birində mələk bu uc kimsə ilə goruşmək ucun ilk goruşduyu surətdə cuzəmin yanına gəldi və
ona: «Mən kasıb birisiyəm. Səfər zamanı butun azuqəmdən məhrum olmuşam. Bu gunki gundə Allahdan,
sonra da səndən başqa muraciət edəcəyim yer yoxdur. Sənə gozəl rəng, gozəl dəri və gozəl mal verən Allah
xatirinə səndən bu səfərimi bitirib (yurduma) catmaq ucun dəvə istəyirəm. Cuzəm: «Borcum coxdur və (sənə
verəcəyim malım da yoxdur)» dedi. Mələk: «Mən səni tanıyıram. Sən insanların iyrənərək cəkindiyi və
Allahın var-dovlət verdiyi kasıb deyilsən?» dedi. Cuzəm: «Xeyr, mənə bu mal-qara ata babamdan mulk
qalıb!» deyə cavab verdi. Mələk: «Əgər sən yalan deyirsənsə qoy Allah səni əvvəlki vəziyyətinə qaytarsın!»
dedi. Sonra mələk kecəlin yanına gəldiyi ilk gorkəmdə gələrək ona da cuzəmə dediyi sozlərin eynisini dedi.
Kecəl də cuzəmin verdiyi cavabın eynisini vedi. Mələk ona da bəd dua edərək: «Qoy Allah səni də əvvəlki
vəziyyətinə qaytarsın?» dedi. Mələk bundan əvvəlki surətdə gəldiyi kimi korun da yanına gələrək ona da:
«Mən kasıb birisiyəm. Səfər zamanı butun azuqəmdən məhrum olmuşam. Bu gunki gundə Allahdan, sonra
səndən başqa muraciət edəcəyim yer yoxdur. Sənə gozunu qaytaran Allah and verirəm səndən bu səfərimi
bitirib (yurduma) catmaq ucun qoyun istəyirəm». Kor: «İstədiyin qədər gotur və istədiyin qədər də saxla.
Həqiqətən mən kor bir kimsə idim. Allah mənə gozlərimin nurunu verdi. Vallahi bu gun Allah ucun alacağın
(goturəcəyin) hec bir şeydə sənə əngəl olmayacağam və goturduklərini geri qaytarılmasını da istəmirəm!»
deyə cavab verdi. Mələk: «Malını saxla ozunə. Allah sizləri imtahan etdi və səndən də razı qaldı. O, iki
yoldaşına isə qəzəb etdi» deyə cavab verdi284.
Allah kafirlərə də nemət vermişdir. Lakin bu o, demək deyil ki, bu nemətlərlə onları Cənnətlə mujdələyir:
«Munafiqlərin nə malları, nə də oğul-uşağı səni təəccubləndirməsin. Allah onlarla ancaq munafiqlərə
dunyada əzab vermək, kafir olduqları halda canlarını almaq istər». (ət-Tovbə 55). Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – buyurdu: «Həqiqətən də Allah momin bir bəndəsi ilə ədalətsiz davranmır. Onun etdiyi hər
bir yaxşı əmələ gorə onu bu dunyada da, axirətdə də mukafatlandırır. Kafir isə Allah ucun etdiyi yaxşı
əməllərinin mukafatını yalnız bu dunyada alır. Axirətdə isə onun hec bir savabı olmur»285. Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – duasında buyurardı: «Allahım! Verdiyinə mane ola biləcək, vermədiyini də verə
biləcək yoxdur»286.
ƏGƏR – SOZU BARƏSİNDƏ NƏ GƏLİB? – Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Allah guclu momini zəif momindən daha cox sevir. Hər bir işdə ozunə faydalı olanı etməyə səy gostər.
Allahdan komək dilə, (Allaha sığın) aciz olma. Başına bir musibət gələrsə demə: «Əgər belə etsəydim belə
olmazdı» De ki: «Allahın qəza və qədəri bu imiş. Əgər sozu şeytana yol acır»287.
İcazə verilən tərəfi də vardır, qadağan olunan tərəfi də. Bu sozu 6 şəkildə işlədə biərsən: 1. Əgər – sozunu
şəriətə etiraz şəkilində işlədsən haramdır. «(Muharibəyə getməyib Mədinədə evlərində) oturan və
(muharibəyə getmiş) qardaşları haqqında: «Əgər onlar sozumuzə qulaq assaydılar, oldurulməzdilər»
284 Buxari 3464, Muslim 2964.
285 Muxtəsər Səhih Muslim 60.
286 Buxari 1/255, Muslim 1/414.
287 Buxari, Muslim.
72
deyənlərə (Ya Məhəmməd!) soylə ki: «Əgər doğru deyirsinizsə, onda (bacarıb) olmu ozunuzdən
uzaqlaşdırın». (Ali-İmran 168).
2. Əgər – sozunu Qədərə etiraz edərək soyləmək də haramdır. «(Muharibəyə getməyib Mədinədə
evlərində) oturan və (muharibəyə getmiş) qardaşları haqqında: «Əgər onlar sozumuzə qulaq assaydılar,
oldurulməzdilər» deyənlərə (Ya Məhəmməd!) soylə ki: «Əgər doğru deyirsinizsə, onda (bacarıb) olmu
ozunuzdən uzaqlaşdırın». (Ali-İmran 168).
3. Əgər – sozunu peşman olmaq, heyfslənmək şəklində də işlətmək qadağandır. Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah guclu momini zəif momindən daha cox sevir. Hər bir işdə ozunə faydalı
olanı etməyə səy gostər. Allahdan komək dilə, (Allaha sığın) aciz olma. Başına bir musibət gələrsə demə:
«Əgər belə etsəydim belə olmazdı» De ki: «Allahın qəza və qədəri bu imiş. Əgər sozu şeytana yol acır»288.
4. Əgər – sozunu gunah əməllərdə dəlil gətirmək. «Muşriklər belə deyəcəklər: Əgər Allah istəsəydi nə
biz, nə də atalarımız muşrik olar və nə də biz bir şeyi haram bilərdik. Onlardan əvvəlkilər də (oz
Peyğəmbərlərini) belə təkzib etmişdilər. Həyat əzabımızı daddılar. Onlara de ki: Bizim qarşımıza cıxara
biləcək bir elminiz varmı? Siz yalnız zənnə qapılır və yalan uydurursunuz». (əl-Ənam 148).
5. Əgər – sozunu arzulamaq şəkilində demək. Bunun da hokmu arzu edən şəxsin arzuladığı şeydən
aslıdır. Yaxşı şeyi arzu edirsə olar: Əgər mənim pulum olsaydı Allah yolunda belə edərdim, pis şeyi arzu
edirsə qadağandır: Əgər pulum olsaydı belə icərdim. İbn Omər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «İki fəzilət sahibindən başqa hec kəsə həsəd (qibtə) caiz
deyildir. Onlardan biri Allah tərəfindən bir kimsəyə Quran biliyi verilə və o, da onu gecə və gunduz oxuyar.
Digəri isə Allah tərəfindən bir kimsəyə mal-dovlət verilmişdir. O, da onu gecə və gunduz (Allah yolunda)
xərcləyər (Başqa rəvayətdə: Bu ummətin məsələi dord nəfərin misalına bənzəyir: Allah bir kimsəyə mal və
elm vermişdir. O, da elmi ilə malından Allah yolunda xərcləyər. Bir başqa adama da elm verildiyi təqdirdə,
mal verilməmişdir. O da: «Əgər mənim də bu adam kimi malım olsaydı onun etdiyi əməlinin bənzərini mən
də edərdim». Bu iki kimsə əcr baxımından eynidirlər. Digər bir sinif insana Allah var-dovlət verdiyi təqdirdə
ağıl verməmişdir. O, da malı haqqı olmayan haram yerlərə xərcləyir. Bir başqa adama da nə var-dovlət, nə də
ağıl vermişdir. O, da: «Əgər mənim də bu adam kimi malım olsaydı (haqqı olmayan haram yerlərə)
xərcləyərdim». Bu iki kimsə gunah baxımından eynidirlər289)»290.
6. Əgər – sozunu xəbər ver-mək formasında işlətmək caizdir. Əgər dərsə gəlsəydim faydalanardım.
HƏMCİNİN - Xalqın iradəsi Allahın iradəsidir, Din Allahın, vətən hamınındır, Zəmanə pis zəmanədir,
vəfasız zəmanə və s. «Belə deyirlər: Dunya həyatımızdan başqa hec bir həyat yoxdur, oluruk və dirilirik
bizi oldurən ancaq dəhrdir (zaman). Bu barədə onların hec bir biliyi yoxdur. Onlar ancaq zənnə
qapanırlar». (əl-Cəsiyə 24). Umumiyyətlə zəmanəni pisləmək uc şəkildə olur: 1. Zəmanə barəsində onu
pisləməyərək xəbər vermək. Bu gun hava istidir. Bu gun hava soyuqdur və s. Buna da dəlil: «Elcilərimiz
(mələklər) Lutun yanına gəldikləri zaman (tayfası bu gozəl qonaqlara bir pislik yetirər deyə) əndişəyə
duşdu, urəyi sıxıldı və: Bu cox cətin, başı bəlalı bir gundur – dedi». (Hud 77).
2. Etiqad edəsən ki, hər bir şeyi edən zəmanədir. Xeyir və şərri edən zəmanədir. Buna gorə də zəmanəni
soymək. Bu da boyuk şirkdir. Cunki sən etiqad edirsən ki, Allahdan başqa xeyir və şərri edə bilən xaliq
vardır. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Zəmanəni soyməyin. Cunki Allah zəmanənin ozudur»291.
3. Etiqad edir ki, xeyir və şərr Allahdandır. Lakin hər hansı bir gunu pis kecdikdə zəmanəni soyur. Bu isə
haramdır. Həqiqətdə isə onun soyməsi Allaha qayıdır. Cunki zəmanəni idarə edən Allahdır və bununla da
Allahı soymuş olur. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – oz Rəbbindən buyurdu: «Adəm oğlu mənə əziyyət verir, zəmanəni soyur (pisləyir). Zaman isə
Mənəm. Mən gecə ilə gunduzu bir-biri ilə əvəz edirəm»292. «Dunya həyatımızdan başqa hec bir həyat
yoxdur. Oluruk və dirilirik bizi oldurən ancaq Dəhrdir. Bu barədə onların hec bir biliyi yoxdur. Onlar
ancaq zənnə qapanırlar!». (əl-Casiyə 24). «Allahı və Onun Peyğəmbərini incidənlərə Allah dunyada və
axirətdə lənət eləmiş və onlar ucun həqarətli bir əzab hazırlamışdır». (əl-Əhzab 57).
HƏMCİNİN - Huseyn qulu, Pirverdi, Əli qulu, Allah, Məhəmməd ya Əli, Hakimlər hakimi, Şahənşah,
Məlikil mulk (mulk sahibi), Qazilər qazisi, Huccətullah, Ayətullah və s. kimi adlarla Allahdan başqasının
qulluğuna nisbət etmək. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Allah qatında ən cirkin ad (ən cirkin adın sahibi) Məlikul Əmlak adını daşıyan kimsədir».
Sufyan b. Uyeynə - rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Şahən şahdır». (Başqa rəvayətdə: «Qiyamət gunu Allah
qatında ən mənfur, ən cirkin və Allahın ən cox qəzəb etdiyi Allahdan başqa hec bir həqiqi məlik yox ikən,
Məlikul Əmlak – Məlilərin məliki – adı ilə adlandırılmış kimsədir)»293. Hani b. Zeyd – radıyallahu anhu –
288 Buxari, Muslim.
289 İbn Məcə 4228, Əhməd 4/23.
290 Buxari 73, Muslim 815.
291 Muslim 2246, Əhməd 2/395,491. DƏHR – zəmanə Allahın isimlərindən deyildir.
292 Buxari 8/441, 13/389, Muslim 2246.
293 Muslim 2143.
73
rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına bir qrup heyət gəldi. Aralarından birinə:
«Əbul Həkəm deyildiyində Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – o, kimsəyə: «Həkəm Allahdır. Nə
ucun sənə Əbul Həkəm deyirlər?» deyə buyurdu. Adam: «Qovmum hər hansı bir məsələdə ixtilaf
etdiklərində mənim yanıma gəlirlər, mən də həkəmlik edərək aralarında hokm verirəm. Beləcə hər iki tərəf
də verdiyim hokmə razı qalırlar» dedi. Peyğəmbər: «Ovladların varmı» deyə buyurdu. Adam: «Bəli, Şurayh,
Abdullah və Muslim Bəni Hani» dedi. Peyğəmbər: «Ən boyuyu hansıdır?» deyə buyurdu. Adam: «Şureyh»
dedi. Peyğəmbər: «Artıq sən Əbu Şureyhsən» deyə buyurdu294.
HƏMCİNİN - «Sizi tək bir nəfərdən (Adəmdən) xəlq edən və onunla unsiyyət etmək ucun ozundən
zovcəsini (Həvvanı) yaradan Odur. Adəm zovcəsi ilə yaxınlıq etdikdə o, (Həvva) yungul bir yuklə yukləndi
(hamilə oldu) və (bir muddət) həmin yuku daşıdı. Həvva ağırlaşdığı vaxt onların hər ikisi Allaha dua edib:
Əgər bizə saleh bir uşaq versən (bu nemətə gorə Sənə) şukr edənlərdən olarıq! – dedi. Allah onlara saleh
verdikdə ozlərinə verdiyi (uşağın adı) ilə əlaqədar Allaha bir para şəriklər qoşmağa başladılar. Allah isə
Ona qoşulan şəriklərdən ucadır!». (əl-Əraf 189,190). Bəzi izahata gorə ayədə Adəm – əleyhissəlam -, bəzi
izahata gorə isə insan nəzərdə tutulur. Onlar soz verdilər ki, saleh ovladları olsa Allaha şukr edənlərdən
olacaqlar. Lakin Allah onlara ovlad verdikdə onlar şukr edən yox, Allaha şərik qoşan oldular. Ayə uc cur
izah olunur: 1. «Sizi tək bir nəfərdən (Adəmdən) xəlq edən – Yəni bir cinsdən. Bu cur izah edənlər deyirlər
ki, bu qəbildən olan ayələr Qurani Kərimdə coxdur. «Allah mominlərə lutf və mərhəmət gostərdi. Cunki
onların oz icərisindən ozlərinə Allahın ayələrini oxuyan, onları təmizləyən, onlara kitabı və hikməti
oyrədən bir Peyğəmbər gondərdi…». (Ali İmran 164). Bu ayədə onların ozlərindən deyildikdə Ərəblərdən
qəsd olunur. «Sizi tək bir nəfərdən (Adəmdən) xəlq edən – deyildikdə bir cinsdən nəzərdə tutulur. Bu ayədə
Adəm və Həvva qəsd olunmur. 2. «Sizi tək bir nəfərdən (Adəmdən) xəlq edən – deyildikdə Adəm qəsd
olunur. Onlar deyillər ki, Adəm və Həvva ibadətdə deyil, itaətdə Allaha şərik qoşdular. 3. «Sizi tək bir
nəfərdən (Adəmdən) xəlq edən – Yəni əsli Adəm və Həvvadan olan insan oz zovcəsi ilə yaxınlıq etdikdən
sonra Allaha nəzir edirlər ki, ovladları saleh olsa Allaha şukr edənlərdən olacaqlar295. Lakin ovladları
olduqda Allaha şukr deyil, şərik qoşurlar. Bu cur izaha gorə Adəm deyil, zuriyyəti qəsd olunur. Bu qəbildən
ayələr: «Biz həqiqətən insanı (Adəmi) tər-təmiz palcıqdan yaratdıq. Sonra onu nutfə halında mohkəm bir
yerdə yerləşdirdik…». (əl-Muminun 12). Bu ayənin təfsirində İbn Kəsir – rahmətullahi aleyhi – Həsənul
Bəsri - rahmətullahi aleyhi – dən bir necə rəvayət gətirir. Lakin hec birində Adəm və Həvva deyilmir. İbn
Abbas - radıyallahu anhu – bu ayəni şərh edərkən deyir: «Adəm (Həvvaya) yiyələndikdə o, ondan hamilə
oldu. İblis onların yanına gəlib dedi: «Mən sizi Cənnətdən cıxaran ağanızam. Mənə itaət edin, yoxsa mən
sizin uşağınızı buynuzlu edərəm o, sənin yarıb cıxar. O, uşağı Abdul Həris (İblisin qulu) adlandırmalarını
tələb edərək onları qorxudur. Lakin onlar İblisə itaət etməyə imtina etdilər və uşaq olu doğuldu. Sonra o,
ikinci dəfə hamilə oldu və İblis yenə onların yanına gələrək sozlərini təkrar etdi. Onlar bu dəfə də ona itaət
etmədilər. Uşaq yenə də olu doğuldu. O, ucuncu dəfə də hamilə oldu. İblis yenə də onların yanına gələrək
onları qorxudur. Bu dəfə ovlad məhəbbəti onları ələ alır və onlar uşağın adını Abdul Həris qoyurlar».
Mucahid – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Onlar qorxurdular ki, uşaq insan olmaz»296.
HƏMCİNİN - Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm
– buyurur: «Sizdən hec kim oz (qulluqcusuna) Rəbbinə su ver, Rəbbini doydur, Rəbbinə dəstəmaz aldır və s
deməsin. (Ey kolələr!) Sizdən də hec kimsə Rəbbim deyə xitab etməsin. Həmcinin qulum deyə xitab
etməsin. Oğlum, qızım desin»297.
MƏNİM QULUM DEMƏK? – Bu cur deməyin hokmu iki qismə bolunur: 1. Qul - sozunu ozunə deyil
başqasına izafə edərək demək olar. Filankəsin qulu, onun qulu və s. «(Ey mominlər!) Aranızda olan subay
kişiləri və ərsiz qadınları, əməlisaleh kolə və cariyələrinizi evləndirin…». (ən-Nur 32). 2. Qul – sozunu
ozunə mənsub edərək demək. Bu da iki formadadır: 1) Qul – sozunu xəbər formasında demək caizdir:
Qulumu yedizdirdim, qulumu geyindirdim, qulumu azad etdim və s. 2) Qul - sozunu nida (əmr) formasında
demək isə qadağandır: Əy qulum! Bura gəl və s. Alimlər ixtilaf ediblər ki, bu cur demək məkruhdur, yoxsa
haram? Useymin – rahmətullahi aleyhi - deyir ki, ən azından məkruhdur. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Musəlmanın miniyində və qulunda sədəqə (zəkat) yoxdur». Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – Qul – sozunu ucuncu şəxs əvəzliyinə mənsub edərək işlətdi.
RƏBBİNƏ SU VER DEMƏK? – Bu cur deməyin də dord hokmu vardır: 1. Sən, Siz - ikinci şəxs
əvəzliyinə qoşularsa qadağandır. Rəbbini yedizdir, Rəbbini icizdir və s. hədisdə bu şəkildə gəlmişdir. 2.
Mən, Biz – birinci şəxs əvəzliyinə qoşularaq demək olar: Mənim Rəbbim və s. «Axı o, (sənin ərin) mənim
ağamdır». (Yusuf 23). 3. O, Onlar – ucuncu şəxs əvəzliyinə qoşularaq deyilərsə olar: Rəsulullah – sallallahu
aleyhi və səlləm – dən Qiyamətin əlamətlə__________ri haqqında soruşan məşhur Cəbrail – əleyhissəlam – ın hədisində
294 Buxari 811.
295 Bu ayəyə əsasən bəzi alimlər bu cur nəzir deməyi haram gorurlər.
296 Hədisi Əbu Hatim rəvayət etmişdir. Zəif hədis.
297 Muslim.
74
belə buyurdu: «Qul qadının oz ağasını (Rəbbini) doğması…»298. 4. Adlara qoşaraq da demək olar: Filankəsin
Rəbbi və s.
SEYYİD DEMƏK? – Seyyid – padşah, ər, hokmudar, itaət olunan şəxs deməkdir. Peyğəmbər - səllallahu
aleyhi və səlləm – Sad b. Muaz - radıyallahu anhu – gəldikdə buyurdu: «Seyyidiniz ucun ayağa qalxın»299.
əs-Seyyid – deyildikdə isə burada artıq Allah qəsd olunur. Cunki əs-Seyyid Allahın isimlərindəndir.
Abdullah b. Şixxir - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir gun Bəni Amr qəbiləsinin numayəndələrinin
tərkibin-də Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına gəlmişdim. Biz ona: «Ey bizim ağamız!
(seyyidimiz)» deyə muraciyət etdik. O: «Ağa (seyyid) Allahdır» deyə buyurdu. Onda biz dedik? «Ey bizim
fəzilətlimiz və əfzəlimiz» dedik. O: «Oz sozlərinizi deyin, sozlərinisə diqqət edin ki, şeytan sizi
aldatmasın»300301. Ənəs - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bəzi kimsələr: «Ey Allahın Rəsulu! Ey bizim
xeyirlimiz və ən xeyirlimizin oğlu, bizim ağamız (seyyidimiz) və ağamızın oğlu!» deyə muraciət etdikdə
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Məni ozunuz bildiyiniz kimi cağırın, şeytan sizi
aldadıb yoldan cıxarmasın. Mən Allahın qulu və elcisi Muhəmmədəm. Sevirəm ki, sizlər məni Allahın layiq
bildiyindən yuxarı qaldırmayasınız»302. Bu cur demək haram deyildir. lakin bəyənilmir. Şirkə, gunaha
aparmasın deyə qarşısı alınır. Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – ozunə şərəf duyardı Allahın qulu
olmaqdan.
Fasiqə, gunahkara, munafiqə seyyid demək olmaz: Bureydə – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: Munafiqə (seyyid) ağa – deyə muraciət etməyin. Əgər o,
ağa olsa onda sizlər Allahı qəzəbləndirmiş olarsınız»303.
298 Buxari, Muslim.
299 Muslim 1768.
300 Əbu Davud 4806, Əhməd 4/25.
301 TƏRİF OLUNMAQ - Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – tərif etdikdə həddi aşmağı və tərif olunan ucun bir
fitnə olmasından qorxulduğu ucun tərif etməyi qadağan edərdi. Bu haqda bir cox dəlillər vardır. Əbu Bəkrə -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in huzurunda bir kimsə digər bir kimsəni
tərif etdi (Başqa rəvayətdə: Yə Rəsulullah! Filan və filan xususlarda Allah və Rəsulundan sonra o, kimsədən daha
fəzilətli hec kimsə yoxdur). Peyğəmbər: «Vay sənə! Sən (belə tərif) etməklə qardaşının boynunu vurdun. Vay sənin
halına! Sən qardaşının boynunu vurdun» deyə buyurdu. Muslim 3000. Əbu Musa - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –bir kimsə digər bir kimsəni tərif edərək həddini aşdığını gordukdə buyurdu:
«And olsun ki, siz o, kimsəni (məğrur edib) həlak etdiniz və ya o, kimsənin belini qırdınız». Muslim 3001. Bir kimsə
Osman - radıyallahu anhu – nu tərif etməyə başladı (Başqa rəvayətdə: Bir kimsə əmrlərdən birini tərif etməyə başladı).
Bu vaxt Miqdad - radıyallahu anhu – həmən iki dizi uzərinə cokdu. İri bir adam olmasına baxmayaraq yerdən cakıl
ovuclayaraq tərif edənin uzunə atmağa başladı. Osman, Miqdada: «Sənin bu halın nədir?» dedi. Miqdad: «Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – tərif edən kimsələri gorduyunuz zaman onların uzlərinə torpaq atın» deyə buyurmasıdır.
Muslim 3002. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – tərifi tohmətləyərdi, cunki o insanı oz şəxsi gozundə ucaldır və
təkəbburluyə səbəbdir ki, bu isə Tovhidin kamilliyinə zidir. Buna gorə də ən cətin sınaqlar zamanı belə Allah Rəsulu
aləmlərin Rəbbi qarşısında alcalardı. Bu Allaha itaətə, Onun qarşısında qorxmağa və təvəzokarlığa aparır. Allah
qarşısında alcalmağa can atmayan hər kəs Onun huququna əl uzadır. Cunku Mutəkəbbir ozu Allahdır. Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Boyukluk (Kibriya) mənim ridam (ortuyum), ucalıq isə izarımdır. Kim bu
ikisindən bir uzərində mənimlə cəkişərsə onu yox edərəm (Cəhənnəmə ataram)». Buxari, Muslim 2620. Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Qəlbində zərrə qədər təkəbburluk olan kimsə Cənnətə girməz…Təkəbburluk
haqqı danmaq və insanlara xor baxmaqdır». Muslim 91. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim
təkəbburlu olaraq yeriyərsə və təkəbburlu olaraq danışarsa Cənnətə girməz». Əbu Davud. Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – buyurdu: «Qəlbində xardal dənəsi qədər iman movcud olan kimsə Cəhənnəmə girməz. Qəlbində
xardal dənəsi qədər ululuq və əzəmət olan kimsə də Cənnətə girməz». Muslim 91. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Cənnət və Cəhənnəm aralarında munaqişə etdilər. Cəhənnəm: «Mənə Cəbarlar və Mutəkəbbirlər
girər» dedi. Cənnət: «Mənə zəiflər və miskinlər girər» dedi. Muslim 2846.
TƏRİF OLAR – İmam Nəvəvi – rahmətullahi aleyhi - deyir ki, bu hədislərin hər biri tərif etməyi qadağan olmasını
bildirir. Lakin tərif etməyi mubah edən hədislərdə vardır ki, alimlər bir-birinə zid gorsənən bu hədisləri bu cur
acıqlamışlar. Əgər tərif olunan kimsə təridən sonra oyunmək, qururlanmaq, təkəbburluk yaranmazsa, nəfsinin əsiri
olmazsa belə bir kimsəni tərif etmək nə haramdır, nə də məkruh. Lakin bu soylənilənlər onun haqqında umulursa belə
bir kimsəyə qarşı uzunə tərif etmək məkruhdur. Tərif etməyin mubah olduğunu gostərən hədislər. Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – Əbu Bəkr - radıyallahu anhu – ya Cənnətin butun qapılarından cağırılacaq olanları qəsd
edərək: «Sənin də onlardan olmağını umuram» deyə buyurmuşdu301. Həmcinin: «Sən geyimini təkəbburluk edərək yerlə
surukləyənlərdən deyilsən»301. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Omər - radıyallahu anhu –ya: «Şeytan sənin
bir yolla getdiyini gorərsə, hec şubhəsiz ki, yolunu dəyişərək başqa bir yola kecər» deyə buyurmuşdu301. Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – tərif etməyi bizə oyrədərək buyurdu: «Mən filankəsi (yaxşı adam) hesab edirəm. Onu
hesaba cəkən isə Allah olacaq. Mən hec kəsi Allah yanında təmizə cıxartmıram. Əgər (Həmən şəxsin həqiqətən də) o,
cur olduğunu bilirsə, mən onun bu cur və bu cur olduğunu hesab edirəm» desin. Muslim 2296. Təriflənən şəxs isə
deməlidir: «Allahım! Onların soylədiklərinə gorə məni qınama, bilmədikləri şeyləri (onlardan gizli qalan gunahlarımı)
mənə bağışla (və məni onların zənn etdiklərindən də daha xeyirli et)». Buxari «Ədəbul Mufrad» 761.
302 Əhməd 3/153,241.
303 Əbu Davud 4977.
75
Ağalıq kişilərə aiddi, qadınlara seyyid demək olmaz. Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – isə
Qiyamət gunu butun insanların seyyidi olacaqdır. Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Qiyamət gunu insanların seyyidi mənəm, qəbri acılacaq ilk kişi mənəm. İlk şəfaət edən və şəfaəti qəbul
olunacaq ilk kişi də mən olacağam»304.
Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[nisa083]

ASSALAMU ALEYKUM
EYER BIR INSAN EVINDE CIN OLDUGUNU IDIA EDIRSEN,ONU EVDEN NECE CIXARA BILER,BUNUN YOLU VAR?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əlbəttə, yolu var, bu halda peyğəmbər (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) evdə Bəqərə surəsini oxumağı bildirib, ümumiyyətlə, Quran oxumaq olar.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[teymur-i20]

Salamaleykum Mümkünse etraflı basha salardız, ölen adama yaxınları ehsan verməlidirmi ve eger vermelidirse bunun qaydası nejedir?Ümumiyyetce ehsan ne demekdir ve nece olmalıdır? Haqqınızı halal edin ve coxsaqolun.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Xeyr, əslində şəriətdə belə şey yoxdur. Sadəcə ölü yiyəsinə baş sağlığı verə bilərlər, eyib etməz qabaqlarəna çay qoymaq, amma bunu yeyib-içmək məclisinə çevirmək olmaz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalamun Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

NİYYƏTLƏRDƏ ŞİRK
İnsanlar etdikləri əməlləri ilə dunyanı qəsd edirlər. Riyada insan oz ibadətində maddi bir şeyi istəmir.
Lakin bu ibadətdə isə insanlar dunya malını qəsd edirlər. Muəzzindir azanı maaşa gorə verir. Maaşı kəsiləndə
azan vermir. Elm oyrənir dunya malını əldə etmək və vəzifə sahibi olamq ucun. Oruc tutur Allahın əmri
olduğu ucun deyil sadəcə sağlamlıq ucun və s. «Kim dunyanı və onun bərbəzəyini istəyərsə Biz ona
əməllərinin əvəzini elə orada verərik. Onların dunyadakı mukafatları əsla azaldılmaz. Belələrini axirətdə
ataşdən başqa bir payı yoxdur. Onların dunyada gordukləri işlər puc olar və butun əməlləri boşa cıxar».
(Hud 15-16). «Kafir olanlar Cəhənnəm oduna gostəriləcəkləri zaman gun: Siz dunya həyatınızda butun
nemətləri gorub daddınız və onlardan ləzzət aldınız. Bu gun isə yer uzundə nahaq yerə təkəbbur
gostərdiyinizə və fasiqlər olduğunuza gorə həqarətli əzabla cəzalandırılacaqsınız». (əl-Əhqaf 20). «Hər kəs
fani dunyanı istəsə, dilədiyimiz şəxsə istədiyimiz neməti orada (dunyada) tezliklə verərik. Sonra isə
(axirətdə) ona Cəhənnəmi məskən edərik. O, Cəhənnəmə qınanmış və qovulmuş bir vəziyyətdə daxil olar».
(əl-İsra 18). Ayə onu gostərir ki, Allah kafir olanlara bu dunyada verir. Lakin axirətdə isə onlara oddan
başqa hec bir şey verilməyəcəkdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Dinarın qulu
bədbəxt olsun, dirhəmin qulu bədbəxt olsun. Pal-paltarın, zinətin qulu bədbəxt olsun. Beləsinə istədiyi
veriləndə razı qalar, verilməyəndə isə qəzəblənər. Bədbəxt olsun və başı aşağı cevrilsin. Onun ayağına batan
tikan belə cıxmasın»305. İnsanın malı dunyanı sevməsi və bu işdə dəridən qabıqdan cıxması insanın bu şərəfli
omrunu zay etməsidir. Onlar elə zənn edirlər ki, xoşbəxtlik yalnız pulun cox olmasındadır. Bolunmuş,
yazılmış ruzini tələb etməkdə vaxtı zay etməkdir. Ruzi artıq bolun-muşdur. Həris, tamahkar insan isə
məhrumdur. Sələflər deyərdilər: «Qədər haqdırsa onda tamahkarlıq boş şeydir. Əgər xəyanət insanın
təbiətində varsa onda hər kəsə bel bağlamaq acizlikdir. Əgər olum hər kəsi gozləyirsə onda dunyaya da
arxalanmaq axmaqlıqdır». İnsan bu omrundə uca dərəcələri və əbədi nemətləri qazana bilərdi. Lakin bu
dunya malını toplayaraq bu dunyada qoyub gedir. Hesabı ozunə qalır, kefi isə başqalarına. Cabir b. Abdullah
- radiyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ilə birlikdə Mədinənin Aliyə
tərəfindən bazara daxil olduq. Olmuş kicik qulaqlı bir oğlaq gordu. Onun qulağından tutaraq buyurdu:
«Sizdən kim bunu bir dirhəm qarşılığında almaq istər?». Səhabələr: «Allaha and olsun ki, o diri olsaydı da
belə onu hec kəs almazdı. Cunku qusurlu oğlaqdır. Qulaqları kicikdir» dedilər. Peyğəmbər: «Allaha and
olsun ki, bu sizin ucun nə qədər dəyərsiz olduğu kimi du dunya da Allah ucun o, qədər dəyərsizdir» deyə
buyurdu306. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Dunyanın axirətdəki durumu ancaq sizdən
hər hansı bir kimsənin barmağını dənizə salıb cıxartdıqdan sonra nə cıxartdığına baxması kimidir»307 .
Peyğəmbər –sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Şubhəsiz ki, dunyanın zəval olması Allah ucun
musəlman bir kimsənin oldurulməsindən daha xəfifdir»308. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Sizi sevindirəcək şeylərin mujdəsini sizə verirəm və bunları (gələcəkdə də) umud edə bilərsiniz.
Allaha and olsun ki, mən sizin ucun fəqirlikdən qorxmuram. Lakin mən sizin ucun əvvəlkilərə dunyanın
imkanları geniş verildiyi kimi sizə də veriləcəyindən və onlar necə bu şeydə bir-birləri ilə yarışdıqları kimi
sizin də yarışacağınızı və (dunya) onları necə həlak etdisə sizi də həlak edəcəyindən qorxuram»309. Sələflər
deyərdilər: «Sən fikirləşmə ki, kasıblıq varlığın olmamasıdır. Həqiqi kasıblıq dinin olmamasıdır. Ey
qardaşım! Sən tamahkar insanın yığdığı mala gorə ona qibtə etmə. Sizin ona yazığınız gəlsin. O, bu dunyada
elə bir şeylə məşğul olub ki, sabah onu həlak edəcəkdir». Allahdan qeyrisinə (dunyaya, pula) bağlandıqlarına
gorə, Allahı unutduqlarına gorə Allah da onları unudar və onları ozlərinə həvalə edər. «Allahı unutduqları
ucun Allahın da onları ozlərinə unutdurduğu kimsələrə bənzəməyin! Onlar fasiqlərdir». (əl-Həşr 19).
Omər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir gun Peyğəmbər –sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına daxil
oldum. O, həsirin uzərində uzanmışdır. Sonra o, qalxıb oturdu, onun əynində izardan başqa bir şey yox idi.
Həsirin izi onun ciynində və boyrundə qalmışdı. Mən onun eyvanına nəzər salıb gordum ki, orada təqribən
bir saa arpa, bir o, qədər akasiyə ağacının qabığı və bir də aşılanmış dəridən başqa hec bir şey yoxdur. Bu
halı gordukdə mənim gozlərim yaşla doldu. Peyğəmbər –sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ey Xəttabın
oğlu, səni ağladan nədir?». Mən: «Ey Allahı Rəsulu! Nə ucun ağlamayımda. Mən gorurəm ki, həsir sənin
bədənini bu hala salıb, eyvanda da gorduklərimdən başqa bir şey yoxdur. Qeysər (Rum imperatoru) və
304 Buxari, Muslim.
305 Buxari 6/61, İbn Məcə 11/216.
306 Muslim şərhi 5/814 (Muslim «Zuhd» 2).
307 «Səhihul Cəmi» 5423.
308 Tirmizi 5/82, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 453.
309 Buxari 4/63, Muslim şərhi 5/816.
76
Xosrov (Fars imperatoru) cah-cəlal icərisində yaşayırlar. Sən isə Allahın Rəsulu və sevimlisi olduğun halda
bu da sənin eyvanın!» dedim. Peyğəmbər: «Ey Xəttabın oğlu! Məgər istəmirsən ki, onlar ucun dunya, bizim
ucun isə axirət olsun? (Başqa rəvayətdə: Dunya ilə mənim işim nə! Mənim və dunyanın misalı ancaq bir
ağacın kolgəsində bir muddət oturan, sonra da oradan durub gedən bir suvariyə bənzər310)» deyə buyurdu311.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Dunya mominin zindanı, kafirin isə Cənnətidir»312.
Həqiqi azad insan kimdir. Dunyanı əlində edən, dunyanı qəlbinə salmayan kimsədir. Nə qədər dunya malı
onda olarsa onu əlində saxlayar. Dunya malını Allaha itaətdə xərcləyər. İmam Əhməd – rahmatullahi aleyhi
– dən soruşduqda ki, insanda min dinar olduğu halda zahid ola bilərmi? O: «Bəli, ola bilər». O, kimsə: «Ey
imam bu necə ola bilər?» deyə soruşdu. O: «Artanda sevinmir, azalanda isə kədərlənmir». Tək olan Allaha
ibadət edən insan varlı da ola bilər, şərəflidə ola bilər. Lakin butun bunları əlində edər. Bunların hec birini
qəlbinə salmaz. Cunku butun bunlar dunyanın kecici zovqudur. Momin kimsə qəlbini yalnız Allaha sevgi,
Peyğəmbərinə itaətlə doldurur. Bu qəlb parcasını Allahdan qeyrisinə yonəltmir. «Bilin ki, dunya həyatı
oyun-oyuncaq, bər-bəzək, bir-birinizin qarşısında oyunmək və mal-dovlət, oğul-uşaq coxaltmaqdan
ibarətdir. Bu elə bir yağışa bənzəyir ki, onun yetişdirdiyi bitki əkincilərin xoşuna gəlir. Sonra o, quruyar
və sən onun cor-copə donduyunu gorərsən. Axirətdə isə şiddətli əzab, Allahdan bağılanma və razılıq
gozləyir. Dunya həyatı aldanışdan, yalandan başqa bir şey deyildir». (əl-Hədid 20). «Qadınlar, uşaqlar,
qızıl-gumuş yığınları, yaxşı cins atlar, mal-qara və əkin yerləri kimi nəfsin istədiyi və arzuladığı şeylər
insanlara gozəl gostərilmişdir. Lakin butun bunlar dunya həyatının kecici zovqudur, gozəl donuş yeri isə
Allah yanındadır». (Ali-İmran 14). «Dunya həyatı isə aldadıcı həzzdən, əyləncədən başqa bir şey deyildir».
(Ali İmran 185). «Dunyanın ləzzəti və faydası azdır, lakin muttəqi ucun axirət daha xeyirlidir». (ən-Nisa
77). «…Dunya malı axirət yanında yalnız cuzi bir şeydir». (ət-Tovbə 38). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurur: «Kimin dərdi axirət dərdi olarsa Allah varlığı onun qəlbində edər. İşlərini duzub qoşar,
dunya istəmədiyi halda ona gələr. Əgər kimin dərdi dunya dərdi olarsa Allah kasıblığı onun qarşısında edər.
Allah onun işlərini dağıdar. Ona dunyadan yazılandan başqası verilməz»313. Sələflər axirət ucun yaşayardılar
və axirət ucun calışardılar. Allah da onlara dunyanı istəmədikləri halda verərdi.

Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

ŞİRKUL XƏFİY-GİZLİ ŞİRK
Saleh əməlin qəbul olunması ucun şərtlərindən biri də riyadan uzaq olaraq ixlas ilə Allah ucun etmək:
Mominlərin əmiri Əbu Həfsə Omər b. əl-Xəttab – radıyallahu anhu – deyir ki, mən Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm - in belə buyurduğunu eşitdim: «Əməllər ancaq niyyətlər ilədir və hər bir kimsə ucun ancaq
niyyət etdiyi bir şey vardır. Hər kimin hicrəti314 Allah və Rəsulu ucundursə, onun hicrəti Allah və Rəsulu
ucun deməkdir. Hər kimin hicrəti əldə edəcəyi bir dunyalıq və ya nigahlanacağı bir qadın ucundursə, onun
hicrəti nə ucun hicrət etmiş isə elə onun ucundur!»315. Sunnəyə uyğun olan əməldir: Ummu Abdullah Aişə –
radiyallahu anhə – deyir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər kim bizim işimizlə
əlaqəli ondan olmayan bir şeyi sonradan ortaya cıxararsa o, rədd olunacaqdır (Başqa rəvayətdə: Hər kim
bizim işimizə uyğun olmayan bir əməl etmiş olarsa o, (əməl) rədd olunacaqdır)»316. «Munafiqlər Allahı
aldatmağa calışırlar. Halbuki əsilndə Allah onları aldadır. Onlar namaza durduqları zaman (yerlərin-dən)
tənbəlliklə (konulsuz) qalxar, ozlərini (yalandan) xalqa gostərər və Allahı olduqca az yad edərlər». (ən-
Nisa 142). «Kim Rəbbi ilə qarşıla-şacağına umud bəsləyirsə yaxşı iş gorsun və Rəbbinə etdiyi ibadətdə hec
kəsi şərik qoşmasın». (əl-Kəhf 110). Bu iki hədis əməllərin tərəzisidir. Bunlarla əməlləri olcərək qiymət verə
bilərsən.
RİYA – RAƏ – sozundən gotrulub gostərmək deməkdir. Şəriətdə isə hər hansı bir əməli insanlara
gostərmək və eşitdirmək ucun etmək deməkdir. Həmcinin xəbər yayılsın və insanlar onun haqqında danışsınlar
deyə bir iş gorən də kicik şirkə duşmuş olur. Hətta bəzi alimlər qeyd edirlər ki, riya insanda cox olarsa
bu boyuk şirkə də apara bilər. Bu kimsə bilir ki, Allah – subhənəhu və təalə – dən başqa İlah, Ondan başqa
xeyir verən, zərər verə, oldurən, dirildən və s yoxdur. Bu şirkin ən yungulu və xəfif olanıdır. Bu novu
Allahdan başqa ibadətə layiq İlah olmadığına, ondan başqa zərər və fayda verən hec bir İlah və Rəbbin
olmadığına inanan kimsədən gəlir. Lakin bu kimsə etdiyi əməldə xalis Allah – subhənəhu və təalə – yə
yonəlmir. Belə kimsələr oz muamələlərində və etdiyi ibadətlərində gorursən ki, Allah ucun ixlaslı olmayıb
bəzən də nəfsi ucun pay ayırırlar. Etdiyi əməli dunyanı tələb etmək, bəzən də rəhbərlik, dərəcə və insanlar
qatında şohrətə nail olmaq ucun edir. Əməlində Allah – subhənəhu və təalə – ucun də pay vardır, həmcinin
310 Tirmizi.
311 Muslim10/82.
312 Muslim 2956.
313 Tirmizi, əl-Albani səhih.
314 HİCRƏT – tərk etmək deməkdir. Kufr olkəsindən İslam yurduna kocmək. Həmcinin Allahın qadağalarını tərk
etməkdə hicrət adlanır.
315 Buxari 1, Muslim 1907.
316 Buxari 2697, Muslim 1718.
77
də nəfsi istəkləri ucun də. Həmcinin şeytan və insanlar ucun də pay vardır. Bu da ibadətdə şirkdir. Bu da
insanların coxsunun halıdır. Buna gorə də gorursən ki, bir əməldə bir necə pay vardır. Riyanın isə hamısı
şirkdir. «Kim Rəbbi ilə qarşılşacağına umid bəsləyirsə yaxşı iş gorsun və Rəbbinə etdiyi ibadətdə hec kəsi
şərik qoşmasın». (əl-Kəhf 110). Uluhiyyətdə tək olduğu ucun ibadətdə də Allah – subhənəhu və təalə –
təklənməlidir. Saleh əməl də riyadan uzaq olan və sunnəyə muvafiq olan əməldir. Əgər əməldə riya varsa və
ya o, əməl sunnəyə uyğun deyilsə saleh əməl sayılmır. Saleh əməlində iki şərti vardır. İxlaslı olması və
sunnəyə uyğun olmasıdır. Omər - radıyallahu anhu – dua edərək deyərdi: «Ey Allahım! Sən mənim
əməlimin hamısını saleh əməl et və butun etdiyim əməllərimi də sənin ucun edənlərdən et! Bu əməlimdə hec
kimsə ucun bir pay ayırma». Bu ibadətdə olan şirk əməlin savabını yoxa cıxarır. Bəzən də cəzaya layiq
gorulur əgər etdiyi əməl vacibdirsə. Elə bil ki, o əməli etməyib. Buna gorə də əməli etmədiyinə gorə cəzaya
layiq gorulur. Allah – subhənəhu və təalə – əmr etmişdir ki, ibadət xalis Ona olmalıdır. Hec bir şeynən
qarışmadan «Halbuki onlara əmr edilmişdir ki, Allaha dini yalnız Ona məxsus edərək, digər butun batil
dinlərdən İslama donərək ibadət etsinlər, namaz qılıb zəkat versinlər. Doğru-duzgun din budur!». (əl-
Bəyyinə 5). Əgər bir kimsə ibadətində xalis olmazsa (Muxlis) o, kimsə əmr olunanı yerinə yetirməmişdir. Elə
bil ki, onun etdiyi əməl əmr olunmayan bir şeydir. Ona gorə də səhih deyildir və qəbul da olunmur. İbn
Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «(İnsanlara)
eşitdirmək ucun bir iş gorənin əməlini Allah (Qiyamət gunu insanlara) eşitdirəcəkdir. Ozunu gostərmək ucun
bir iş gorənin əməlini də Allah (Qiyamət gunu insanlara) numayiş etdirər»317. Cundub b. Abdullah b. Sufyan
- radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim etdiyi
yaxşılığı xalqa eşitdirmək ucun edərsə Allah da Qiyamət gunu onu rəzil edər. Kim də riya edərsə Allah da
Qiyamət gunu onun riyakarlığını xalqın onundə acar»318. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim ki, Allah rizası ucun oyrənilməsi lazım olan bir
elmi sırf dunya malını əldə etmək ucun oyərənərsə Qiyamət gunu Cənnətin iyisini belə almaz»319. Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Mən ozunə şərik qoşulanlardan şərikliyə ən cox ehtiyacı
olmayanam. Kim bir əməl etməklə əməlində mənə başqasını şərik qoşarsa onu və şirkini kənarlaşdıraram»320.
Əbu Səid - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sizin
ucun nəyin Məsih Dəccəldən də daha təhlukəli və qorxulu olduğunu xəbər verimmi?». Səhabələr: «Bəli, ya
Rəsulullah!» dedilər. O: «Bu gizli şirkdir. Bir adamın namaz qıldıqda başqa birisinin ona baxdığını hiss
edincə namazını bəzəyibduzməsidir»321. Muaz - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – buyurdu: «Riyanın azı belə şirkdir»322. Fudeyl b. İyad – rahmətullahi aleyhi - deyir ki:
«Əməllər həm duzgun, həm də səmimi olmayana qədər, səmimi olub duzgun olmayanda və ya duzgun olub
səmimi olmayanda qəbul edilmir. Səmimi Allah ucun edilən, duzgun isə Sunnəyə uyğun olandır». Momin
işlərini yalnız Allah ucun etməli, urəyində insanlardan tərif eşitmək arzusu olmamalıdır. Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Mən ən cox oz ummətimdə kicik şirkdən qorxuram». Səhabələr: «Bu
nədir? Ya Rəsulullah» dedilər. Peyğəmbər: «Riya» deyə buyurdu323. «Etdikləri əməllərə gorə sevinən və
gormədikləri işlərə gorə tərif olunmağı sevən kimsələr əzabdan xilas olacaqlarını guman etmə. Onları
şiddətli əzab gozləyir». (Ali İmran 188). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah Qiyamət
gunu riya edən kimsələrə buyuracaqdır: Kimin ucun calışmısınızsa (riya etmisinizsə) gedin onların yanına
gorun sizə nə verirlər»324.
RİYA QATIŞAN İBADƏTİN HOKMU NƏDİR? - Bu da bir necə novdur.
1. İbadətin əslində riya olarsa. Əgər ibadətin əsli riya ilə edilərsə artıq həmən ibadət batil olur. İbadətin
əsli Allah ucun deyil kiminsə ucun edilir.
2. İbadət əsnasında riya gələrsə. Bu da muxtəlif qismlərə bolunur. 1) Əgər ibadətin əvvəli axırı ilə
bağlıdırsa bu cur ibadət əsnasında riya gələrsə ibadət batil olur. Məs: Namaz – əvvəli ilə axırı bir-birinə
bağlıdır. 2) Bu ibadətin əvvəli axırı ilə bağlı deyildir. Məs: Sədəqə vermək. Birinci dəfə verdikdə Allah ucun
verdin, ikinci dəfə isə kiməsə gostərmək ucun verdin. Bu ozu də iki hissəyə bolunur. Əgər ibadət əsnasında
insana riya gələrsə və bununla mubarizə apararsa bu ibadət qəbuldur. Əgər riyaya davam edərsə artıq həmən
ibadət batil olur. «Kim Rəbbi ilə qarşılaşa-cağına umid bəsləyirsə yaxşı iş gorsun və Rəbbinə etdiyi
ibadətdə hec kəsi şərik qoşmasın». (əl-Kəhf 110).
3. İbdətdən sonra riya gələrsə. Bunun hec bir zərəri yoxdur. Lakin sədəqə verdikdən sonra verdiyi insana
minnət edərsə, başa qaxarsa verdiyi sədəqə batil olur. «Ey iman gətirənlər! Sədəqələrinizi malını
riyakarlıqla sərf edən, Allaha və axirət gununə inanmayan şəxs kimi, minnət qoymaq və əziyyət verməklə
317 Muslim 4/2289.
318 Buxari 6499.
319 Əbu Davud 3664.
320 Muslim 2985, İbn Məcə 4202.
321 Əhməd 3/30, İbn Məcə 4204.
322 Həkim.
323 İmam Əhməd.
324 İmam Əhməd.
78
puca cıxarmayın». (əl-Bəqərə 264). Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Rəsulullah –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah, dil ilə soyləmədikcə və əməl ilə etmədikcə ummətimin
qəlblərindən kecdikləri gunahları cəzalandır-mamışdır»325.
RİYA OLMAYAN ƏMƏLLƏR: İnsanların tərif etməsi: Əbu Zərr - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
mən: «Ya Rəsulullah! Bir kişi yaxşı bir əməl edir və xalq da onun bu əməlinə gorə onu tərif edir. Buna nə
buyurursan?» dedim. Peyğəmbər: «Bu momin ucun bu dunyada olan bir mujdədir» deyə buyurdu326. Gozəl
geyinmək və kecinmək: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Allah gozəldir və gozəldən
başqasını da qəbul etməz»327. «O, yaratdığı hər şeyi gozəl yaratdı». (əs-Səcdə 7). «Ey Adəm oğulları! Sizə
ayıb yerlərinizi ortəcək bir geyim və bir də bəzəkli libas nazil etdik. Lakin təqva libası daha yaxşıdır». (əlƏraf
26). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Allah nemətinin əsərini, qulunun uzərində
gorməyi sevər»328. Əbul Əhvas əl-Cəşmi deyir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – uzərimdə kohnə
və cırılmış paltar gordu və buyurdu: «Malın varmı?». Mən: «Bəli» dedim. O: «Nəyin var?» deyə buyurdu.
Mən: «Dəvələrim və qoyunlarım» dedim. O: «O, halda sənə verdiyi bu nemət və qayğını uzərində gostər»
deyə buyurdu329. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in minbər uzərində namaz qılması və buyurması
ki: «Mənə tabe olmağınız və necə namaz qıldığımı oyrənməyiniz ucun belə etdim» 330 . Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – uzunu səhabələrə tutub buyurdu: «Hansı biriniz bu gun oruc tutb?». Əbu bəkr:
«Mən» dedi. Peyğəmbər: «Hansı biriniz bu gun cənazəni təqib edib?». Əbu Bəkr: «Mən» dedi. Peyğəmbər:
«Hansı biriniz bu gun kasıbı yedizdirib?». Əbu Bəkr: «Mən» dedi. Peyğəmbər: «Hansı biriniz bu gun xəstəni
ziyarət edib?». Əbu Bəkr: «Mən» dedi. Peyğəmbər: «Bu dord gozəl xisləti ozundə cəm edən kimsə Cənnətə
daxil olar» deyə buyurdu331.

Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[sham41]

салам алейкум.
Что вы можете сказать относительно шейха ибн Джибрина и его убеждений?

Ответ:

Ва алейкумус салам ва рахматуллахи ва баракатуху!
Он был салафом, я несколько раз встречался с ним, был у него в гостях дома. Но наша позиция к ученым такова: ученые не безгрешны, все могут ошибаться.
Аллах знает лучше!
Вас саламу алейкум ва рахматуллахи ва баракатуху!

[nisa083]

assalamu aleykum. deiyler qadinin saci yaw olarsa namaz qilmaq ucun gerek qurudasan, bir de sac yaw olanda destemaz almaq sayilmir ,bele bir wey var?
assalamu alykum va rahmatullah ,va barakatuhu.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Heç bir problem yoxdur, yaş saçla namaz da qılamq olar, dəstəmaz da almaq olar.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[nisa083]

assalamu aleykum.men suallara baxirdim orda biri sizin evin,mawinin ,qainin dwer-duwmesi oldugunu dediyinizi yazmiwdi.men bezi kitablar da,mes.muselmanin qalasi-orda yazilir ki islamda nes deye bir wey yoxdu,bes onda bu nece olur ki,duwer duwmezlik olur,bezen de bele weylerustunde evlerde qadini gozum cixdiya salirlar ,ne bilim,senin ayagin duwmedi bele oldu,filan.bu haqda aydinliq getirseniz yaxwi olar.hasisa hadisenin baw vermesinde bawqalarini neslemek yerinde ,ozumuze baxsaq yaxwidi,olabilsin,sehvler biz edirk.islamda nes yoxdu.mence bu daha mentiqe uygundu mence.sadece oz ikrimi,oxudugumu,tezadlar oldugunudemek istedim.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəli, islamda nəs yoxdur və bu məsələ islamda aydındır ki, düşər-düşməzlik yoxdur. Hədisə gəlincə, bəzi ləfzlərində deyilir ki, əgər düşər-düşməzlik olsaydı, məhz bu üş şeydə olardı.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[ziyad]

salam aleykum weyx!!sualim beledir,
1.Eger et mehsulunun uzerinde HALAL sozu yazilibsa,bu halaldir?men bildiyime gore,Inwallah halaldir,amma eger shuphe edirsense,cekinmek olar,yeni yememek!!
2. Qalstuk geymeyin hokmu ve ne derecede olar ve ya olmaz,?(eger geymek olmasa )neye gore olmaz?
3.en esas bu sualdir weyx!!!ikinci zovce alanda,birinci zovceden halalig almag ne derecede duzgundur?(eger bele shey sheriyyetde varsa)ve ya xeberderliq vermek kifayettir?birinci zovcenin elminin azdigindan,fitne fesat yaradir,ve buna engel olursa,bu zaman ne etmek lazimdir?onuda qeyd edimki,birinci zovceden 2 ushaq var!!
Allah sizden razi olsun!!Salam aleykum!!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Əlbəttə, seçim edə bilərsiniz.
2. Əsas budur ki, adət etməyin.
3. Bu çox ciddi məsələdir, düzdür, kişi bu məsələdə azaddır, amma çox vaxt 1-ci zövcə biləndə, 1-ci ailədə problemlər başlayanda, adətən kişi 2-ci zövcədən ayrılmağa üstünlük verir. Ona görə də bu addımı atmazdan əvvəl ciddi düşünmək lazımdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[selefi-89]

Əs salamu aleykum və rahmətullahi va bərakatuh!

1. Kompüter mağazası Bank yolu ilə kreditə kompüter satışın görür. Bu mağazada işləyən sabit maaş alan birisinin gəliri halaldırmı?

2. Qoyun alış-satışı görən bir firmaya pul yatırımı edib qoyun alınır. Həmin qoyunların doğacaq quzularının satışından gələcək gəlirin yarısı qoyun alanındır. Bu cür ticarət üçün yatırım etmək olar?

Əs salamu aleykum və rahmətullahi va bərakatuh!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Başqa iş yeri tapan kimi işinizi dəyişin, çünki istər-istəməz siz harama vasitəçi olursunuz.
2. Bəli, edə bilərsiniz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[teymur-i20]

Salamaleykumş Menim meyyidin yuylması baresinde ve cenaze namazı qılınması baresinde suallarıma cavab verdiyiniz üçün çoxsaqolun. Faydalı olsada amma tam ve dolqun melumat elde edə bilmedim. Problem ondadırki biz üç qardashıq ve söz vermişik ki ailemizde dünyasın deyişen kişi xeylaqlarıni qismet olsa özümüz yuyaq ve cenazə namazlarınıda qismet olsa özümüz qılaq. Amma heç cür sizden bu barede tam ve dolqun melumat eldə edə bilmirem. ALLAH rizası ücün tam qaydası ile melumat yaza bilersizmi bu iki mesele baresinde? Ve yaxud bu iki mesele barede men hardan kitab elde edə bilerem? Haqqınızi halal edin coxsaqolun.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu barədə məscidimizin ətrafındakı mağazalarda kitablar var, alıb oxuya bilərsiniz. Amma saytımızdakı məqlaələri də oxuyun:
CƏNAZƏ VƏ ONUNLA ƏLAQƏDAR HÖKMLƏR
Meyit üçün nə etmək vacibdir? - 1
Meyit üçün nə etmək vacibdir? - 2
Meyit üçün nə etmək vacibdir? - 3
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[-abu Omar-]

[NN-98]

As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu.

1)Ferz namazlarinda secdede oz dilimizde dua etmek olar?
2)Gece namazindan sonra dua etmek olar,yoxsa daha musteheb secdede etmekdi?
3)Ramazanda sahurda ve iftarda ne cur dua edek,nezerde tuturam ki,sufre bashindami,elini qaldirmaqmi,yoxsa qelbimizde,sahur ve iftardan evvel yoxsa sonra?
4)Qohumluq elaqelerinde menim tek getmeyim kifayetdirmi,yoxsa zovcede ketmelidi yeni aparmasam mene gunah yazilir? oz qohumlarimi nezerde tuturam.
5)Zovcenin Valideyinlerinden,qardashindan bacisindan bashqa emisi,bibisi,xalasi,dayisi bunlara aparmasam mene gunah yazilir,bunlarda qohumluq elaqeleridi?
6)Bezi qohumlarda qadin cox qeybetcil,fitnekar olarsa ora zovceyle ketmek meslehetdirmi?
7)Eker qardash evlenerse ve evlenen zaman ziyafet vermeye imkani olmazsa,bunu bir nece aydan sonra vere biler.
8)Bu ziyafeti ramazanda iftar vaxti verse olar,yoxsa ramazandan sonra versin?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bəli, olar.
2. Səcdədə və təşəhhüddə salamdan əvvəl etmək daha yaxşıdır.
3. Səhurdan və iftardan əvvəl dua edə bilərsiniz, əlləri açmaq şərt deyil.
4. Həmişə aparmaq vacib deyil, siz ordakı vəziyyətə uyğun hərəkət edin.
5. Bəli, imkan daxilində aparın, onlar da qohumdurlar.
6. Ona görə də dedim ki, ordakı vəziyyətə uyğun hərəkət edin - belə yerə getsəniz belə, çalışın az oturun.
7. Edə bilər, bu imkana bağlıdır.
8. Necə istəyir, elə də etsin.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[nisa083]

assalamu aleykum.soruwmaq istiyirem,teqlid vacibdi?buna ehtiyac var? assalamu aleykum.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Xeyr, vacib deyil, sadəcə alimlər bunu avam adamlara caiz görüblər.
P.S. Bir də böyük hərflərlə yazmayın!!! Klaviaturada CAPS LOCK düyməsini söndürün!!!
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[amit-1982]

salam aleykum ve rahmatullah.sheyx necesen? 1.sheyx size irad tutan(guya haqqi demirsiz) ve bezi qardashlara ve xususende elshad mahmudovun son xutbelerinden birini gundeme getirib mueyyen hal ve veziyyeti ashilamaq isteyenlere fikir bildirmek isteyirem.biz bilirik ki,exlaqsizliq,fitne,cahillik ve s olkeni buruyub ve bununla mubarize aparmaq ucun mutleq quran ve sunneden yapishmaq lazimdir.mueyyen bir elm elde etdikden sonra devete bashlamaq olar.devetimiz tovhid,Rebbimizi haqqina tanitdirmaqdan ibaret olmalidir.devet elme esaslanmalidir,emosiyalara yox.elshad mahmudov hal-hazirki durum baresinde danisib, ve demek olar ki,her muselman bu veziyyeti bilir,yeni evrovision,mahni oxumaq,exlaqsiz geyim ve s.ve bizim meqsedimiz onlara kinaye ile yanashmaq yox,mueyyen yollarla devet etmekden ibaret olmalidir.tesevvur et ki,bir icki icene ve ya exlaqsiz qadina kinaye ile baxirsan ve ya tehqir ve tenqid edirsen, he ne olsun ki?onsuzda onun vecine olmayacaq,cunki nefsine uyub ve s.amma ona Rebbini xatirlatsan,isim ve sifetlerini anlada bilsen,bu onun ucun daha xeyirli olar,ve dogru yola gelmesine sebeb olar.biz qardashlar esasen imanimizi ve elmimizi artiracaq xutbe ve derslere ustunluk vermeliyik.qamet qardash
evrovisiondan danishmasa meger bunun exlaqsizliq olmasi bir muselman ucun gorsenmir ve ya bilinmir ki?qamet qardash bize bununla mubarize aparmaq yollarini danishir,Elhemdulillah.ve bizim meqsedimiz olkemizdeki exlaqsizligi,fitneni,shirki muzakire etmek yox,bu cur insanlara haqqi catdirma yollarini muzakire etmek lazimdir.salam aleykum ve rahmatullah

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bunun islahı, ən birincisi, tovhidə dəvətlə olur, necə peyğəmbərlər ediblər. Bunun üzərində çalışmaq lazımdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Esma2011]

Assalamu aleykum.menim 1sualim var.bir gun mescid de namaz qilanda 1baci yaxinlasib mene dedi ki,salvarda namaz qilmaq qadinlara haramdi.
Assalamu aleykum.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəyənilmir, xüsusən də, əgər şalvar sıxdırsa.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

SEHR
MOCUZƏ – insanların gordukləri və ya Peyğəmbər olaraq gondərənin varlığına kəsin bir dəlildir. Onları
gondərən isə Allahdır. Cunki bunlar bəşəriyyətin guc və taqətindən kənar olan xususlardır. Allah mocuzələri
Peyğəmbərlərini dəstəkləmək və onlara komək etmək ucun meydana gətirir.
KƏRAMƏT – Allahın saleh (yalnız saleh) qullarına Allahdan onlara bir ikram olaraq verdiyi bir şeydir.
Bu kəramət Quran ayələri, hədislərdən və əsərlərdən məlum olduğu kimi Allah bir cox qullarına bunu ikram
etmişdir. Məs: İsa – əleyhissəlam – dunyaya gəlməsi mocuzə, onun anası ucun isə kəramətdir. Zəkəriyyə –
əleyhissəlam – ın Məryəm – əleyhissəlam – yanına girdikdə orada yayda qış meyvələrinin olduğunu, qışda
isə yay meyvələrinin olduğunu gorur. Musa – əleyhissəlam – ın anasına Allah vəd verir ki, biz uşağı sənə
qaytaracağıq. Omər - radıyallahu anhu – xutbə verərkən oz gondərdiyi qoşunun uduzduğunu gorərək onlara
qışqırır ki: «Ey Səriyyə! Dağa tərəf cəkil». Və həqiqətən də onlar qalib gəlib qayıtdıqda deyirlər ki, biz
hamımız sənin səsini eşitdik». Həmcinin Rahib Cureycin hadisəsi332, Mağarada qalan uc kişinin halı və s333.
Kəramət də yalnız Allahın vəlilərinə məxsusdur.
ALLAHIN VƏLİLƏRİ (OVLİYALARI) KİMLƏRDİR? – Vəli – əmr olunanı yerinə yetirən, qadağandan
cəkinən, təqdir edilənlərə qarşı səbr edən, Allahın sevdiyi və Allahı sevən, Allahdan razı olan kimsədir.
«Bilin ki, Allhın dostlarının hec bir qorxusu yoxdur və onlar qəm-qussə gorməzlər. O, kəslər ki, iman
gətirmiş və pis əməllərən cəkinmişlər. Onlara dunyada da, axirətdə də mujdə vardır. Allahın sozləri hec
vaxt dəyişməz. Bu ən boyuk qurtuluş və uğurdur». (Yunus 62-63). «Allah, Ona inananların dostudur,
onları zulmətdən cıxarıb işığa tərəf yonəldər. Kafirlərin dostu isə şeytandır. Onları nurdan ayırıb zulmətə
salarlar. Onlar Cəhənnəmlikdirlər və orada həmişəlik qalacaqlar». (əl-Bəqərə 257). «Sizin haminiz ancaq
Allah, Onun Peyğəmbəri və iman gətirən-lərdir. O, kəslər ki, (Allaha) boyun əyərək namaz qılar və zəkat
verərlər». (əl-Maidə 55). Amr b. əl-As - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi
və səlləm – buyurdu: «Diqqət edin! Filankəslər mənim dostlarım (vəlilərim) deyildir. Mənim dostlarım Allah
və saleh (təqvalı) mominlərdir»334. Həsənul Bəsri – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Bir qrup kimsələr Allahı
sevdiklərini iddia etdilər. Uca Allah: «De ki: Əgər Allahı sevirsinizsə mənə uyun ki, Allah da sizi
sevsin…». (Ali İmran 31). İmam Şafii – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Sizlər bir adamın su uzərində
yeridiyini və ya havada ucduğunu gorsəniz belə onun Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə uyması
haqqında bir bilgi sahibi olmadığınız muddətdə onu təsdiqləməyin. Onun bu halına aldanmayın».
325 Muslim 127.
326 Muslim 2642.
327 Muslim 1015.
328 Tirmizi 2819.
329 Əbu Davud 4063.
330 Buxari, Muslim.
331 Muslim 6132.
332 Buxari 3/51-52, Muslim 8/89-90.
333 Buxari 4/140, Muslim 8/3-4.
334 Muslim 215.
79
SEHR – «…Həqiqətən onlar belə şeyləri satın alanların axirətdə payı olmadığını yaxşı bilirlər». (əl-
Bəqərə 102). «…Onlar Cibt və Tağuta inanır». (ən-Nisa 51). «Musa: «Siz atın» dedi. Onlar (əllərindəkiləri
və əsaları) atdıqda, adamların gozlərini bağlayıb (sehrləyib) onları qorxutdular və boyuk bir sehr etdilər».
(əl-Əraf 116). «Musa dedi: «Xeyr, (əvvəlcə) siz tullayın! (onların əllərindəki ipləri və dəyənəkləri yerə atan
kimi) Musaya elə gəldi ki, onların sehri nəticəsində kəndirləri hərəkətə gəlib surunur». (Ta ha 66).
«Şeytanların kimə nazil olduqlarını sizə xəbər verimmi? Onlar hər bir gunahkara, yalancıya (cadukara,
falcıya, sehrbaza və adlarını kahin qoyub xalqı aldadanlar) nazil olur». (əş-Şuəra 221,222). «Sehrbaz isə
harda olursa olsun mətləbinə catmaz». (Ta ha 69). «Sehrbazlar (dunya və axirətdə) nicat tapmazlar».
(Yunus 77). Omər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki: «Cibt – sehirdir, tağut isə şeytandır». Cabir -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki: «Tağutlar şeytanların səmadan enib xəbərlər gətirdikləri kahinlərdir ki,
onların hər birində bir şeytan vardır». İmam Məlik – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Tağut Allahdan qeyri
ibadət edilən hər bir şeydir». İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki: «Cibt butlərdir». əş-Şabi –
rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Cibt munəccimlərdir». Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ozunuzu yeddi həlak edici gunahdan qoruyun».
Səhabələr: «Ya Rəsulullah! Onlar hansılardır?» deyə soruşdular. Peyğəmbər: «Allaha şərik qoşmaq, Sehrlə
məşğul olmaq, haqqı olmadan Allahın haram etdiyi insanı oldurmək, Sələm (faiz) almaq, Yetim malını
yemək, Doyuş gunu meydandan qacmaq, ismətli, namuslu qadınları namussuzluqda ittiham edərək bohtan
atmaq»335.
İbn Qudamə – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Sehr duyunlər, oxumalar və soylənən sozlər, yazılan
ifadələr, edilən şeylərdir ki, bunlar sehr edilən kimsənin bədəninə, qəlbinə və ya ağlına bilavasitə təsir edir.
Sehirin bir həqiqəti vardır ki, kimisə oldurur, kimisə xəstə edir, kimisə xanımına yaxınlaşmaqdan cəkindirir,
ər və arvadı bir-birindən ayırır. Sehrin oyrənilməsi və oyrədilməsi haramdır. Bəziləri ozlərinə təskinlik
vermək ucun deyirlər ki, biz insanlara yaxşılıq edirik, onların dərdlərini azaldırıq. Buna da ağ maqiya adını
verirlər. Lakin bu əsla belə deyildir. Nə ağ maqiya, nə də qara maqiya ilə məşğul olmaq olmaz. Bunların hər
ikisi də haramdır. Bu işlə məşğul olan adam tovbə etməsə – Allah qorusun – dunyasını da, axirətini də puc
edəcəkdir. Əgər sehr yaxşı bir şey olsaydı Allah ondan sığınmağı əmr etməzdi. «De ki: Pənah aparıram
subhun Rəbbinə, yaratdıqlarının şərindən, zulmətə burunməkdə olan gecənin şərindən, (ovsun oxuyub)
duyunlərə ufurən (yaxud cadu edib iplərə duyun vuran) qadınların şərindən və bir də paxılın şərindən».
(əl-Fələq 1-5). «De ki: Pənah aparıram insanların Rəbbinə, insanların ixtiyar sahibinə, insanların
tanrısına, vəsvəsə verən, qacıb gizlənən şeytanın şərindən. O, şeytan ki, insanların urəklərinə vəsvəsə
salır. O, şeytan ki, cinlərdən də olur, insanlardan da». (ən-Nəs 1-6). Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Uca Allah səmada bir iş ucun əmr
verdikdə mələklər Onun dediklərinə tabe olmaq əlaməti kimi qanad calırlar. Sanki onlar qayaya cırpılmış
zəncir gurultusundan qorxmuşlar kimi. Onların urəyin-dən qorxu getdikdən sonra isə soruşurlar: «Rəbbimiz
nə buyurdu?». Onlara: «Haqqı buyurdu. O, hər şeydən Ucadır və Boyukdur». Şeytanlar bu sozləri eşitmək
ucun oğrun-oğrun bir-birinin belinə minirlər (Sufyan b. Uyeynə bunu əlinin barmaqları ilə təsvir etdi) ustdə
olan eşitdiyini altındakına catdırır, o da oz novbəsində altındakına yetirir ki, həmin sozləri kahinə və ya
falcıya catdıra bilsin. Şeytan o, sozu falcıya catdırmamış axan ulduz onu məhv edir və ya ulduz şeytana
catmamış şeytan sozu falcıya catdırır və o, da bu doğruya yuz yalan əlavə edir. Adamlar da deyirlər ki:
«Məgər bizə o, gun belə-belə demədinmi? Bununla da səmadan eşidilən soz insanlarda onlara qarşı inam
yaradır»336. İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
Ənsardan olan səhabələrindən biri mənə xəbər verdi ki, bir gecə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
ilə birlikdə otururkən axan uldu duşdu və ətrafı aydınlaşdırdı. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
onlara buyurdu: «Cahiliyyə dovrundə bunun kimi bir ulduz duşdukdə nə deyirdiniz?». Onlar: «Allah və
Rəsulu ən gozəl biləndir. Bizlər bu gecə boyuk bir kimsə doğuldu və boyuk bir kimsə oldu deyirdik» dedilər.
Peyğəmbər: «Şubhəsiz ki, bu ulduz hec kəsin olumu və həyatı ucun atılmaz. Lakin uca və boyuk olan
Rəbbimiz bir işi hokm etdiyi zaman HAMALƏTUL ARŞ (ərşi daşıyan mələklər) təsbih edərlər. Sonra
onların ardıyca səma əhli təsbih edər. Nəhayət bu təsbih səma və dunya əhlinə catır. Ərşi daşıyan
mələklərdən sonra gələn mələklər onlara: «Rabbimiz nə buyurdu?» deyə soruşarlar. Onlar da Rəbbələrinin
buyurduğunu xəbər verərlər. Beləcə səmalar əhalisinin bir qismi digərindən xəbər istər. Beləcə xəbər dunya
səmasına catır. Bu an cnlər oğrun-oğrun qulaq asaraq bu sozləri oğurlayaraq dostlarına (sehrbazlara,
falcılara) catdırarlar və axan ulduzlarla (mələklər) onları vurarlar. Gətirdikləri (oğurladıqları) şey sabitdir.
Lakin onlar bunun uzərinə yalan qarışdırırlar. «Onun huzurunda izn verdiyi kimsələr istisna olmaqla hec
kəsin şəfaəti fayda verməz. Nəhayət urəklərindən o, mudhiş qorxu cıxınca onlar: Rəbbimiz nə buyurdu? –
deyə soruşar və o birilər də: Haqqı buyurdu! O, (hər şeydən) ucadır, (hər şeydən) boyukdur – deyə vcavab
verərlər». (əs-Səba 23)337. «Biz səmada burclər yaratdıq, onları baxanlar ucun bəzədik. Onları hər bir
335 Buxari 5/294, Muslim 89, Əbu Davud 2874, Nəsəi 6/257.
336 Buxari 8/413 və 8/288.
337 Muslim 2224.
80
məlun şeytandan qoruduq. Lakin (şeytanlardan) kim (mələklərin sohbətinə) xəlvəti qulaq assa, onu odlu
bir axan ulduz təqib edə (və ustunə duşub yandırar)». (əl-Hicr 16-18). Muaviyətu b. Həkəm əs-Suləmi -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən soruşdum: «Ya
Rəsulullah! Bir cox işlər vardır ki, cahiliyyə dovrundə bizlər onları edərdik. Kahinlərin yanına gedərdik».
Peyğəmbər: «Kahinlərin yanına getməyin (Başqa rəvayətdə: «Bizlərdən cizgilər cəkib yazılar yazan bir qrup
kimsələr vardır» dedi. Peyğəmbər: «Peyğəmbərlərdən bir Peyğəmbər cızıb yazardı. Hər kmin yazısı onun
yazısına uyğun olarsa qurtulan odur)» deyə buyurdu. Mən: «Biz təşəum edərdik (bəzi şeyləri uğursuz
sayardıq)» dedim. Peyğəmbər: «Bu hər hansı birinizin qəlbində hiss etdiyi əsli olmayan bir şeydən ibarətdir.
Əsla bu əsli olmayan şeylər sizləri kəsb edib getdiyiniz işlərdən uzaqlaşdırmasın» deyə buyurdu338. Aişə -
radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, mən: «Ya Rəsulullah! Kahinlər bizlərə bəzi şeyləri soyləyirlər ki, onların
dedikləri doğru cıxır». Peyğəmbər: «Bu doğru (sabit) olan kəliməlrdir ki, cinlər oğrun-oğrun qulaq asaraq
(bu kəlimələri) oğurlayaraq oz dostlarının (sehrbazların, falcıların, kahinlərin) qulağına sozlərə yuz dənə
yalan əlavə edərək pıcıldayarlar (Başqa rəvayətdə: Toyuğun qaqqıldaması kimi sozləri onların qulağına
əyilərək boşaldarlar. Onlar hec bir şey deyillər)» deyə buyurdu339. Kabisə b. əl-Mubarək - radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Cizgilər cəkərək fala baxan, quşun
otməsini uğur və ya uğursuzluq sayan və quşun sağa-sola ucmasından (sağ tərəfə ucarsa xeyir, sol tərəfə
ucarsa şər kimi) mənalar cıxarmaq kufrun əlamətidir»340. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sehrbazın cəzası qılınc zərbəsidir»341. Bəcələ b. Əbdən
rəvayət edir ki: «Omər - radıyallahu anhu – yazılı surətdə fərman vermişdir ki, hər bir sehrbaz kişi və qadını
oldurun. Biz də ucunu oldurduk»342. Əbu Məsud əl-Bədri - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – itdən gələn pulu, zinakarın qazancını və falcılıqdan gələn pulu goturməyi
qadağan etmişdir»343. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Əbu Bəkr - radıyallahu anhu – nun bir koləsi
vardı. Bir gun yeməyə bir şey gətirdi, Əbu Bəkr də ondan yedi. Kolə ona: «Bunu nəyin qazancından
alındığını bilirsənmi?». O: «Bu nəyin qazancındandır?» deyə soruşdu. O, da: «Cahiliyyə dovrundə bir nəfərə
kahinlik etmişdim. Halbuki mən kahinliyi bilmirəm. Lakin onu aldatmışdım. Mənimlə qarşılaşdı və bunları
mənə verdi. Sənin yediklərin də odur. Əbu Bəkr - radıyallahu anhu – əlini ağzına soxaraq yediklərini
qusdu»344.
Auf – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «İyafə – quşların ucuş istiqamətlərinə gorə gələcəkdən xəbər
verməkdir. Tarq – yer uzərində xətlərin cəkilməsidir». Həsənul Bəsri – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Cibt
– şetanın əkssədasıdır»345. İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Astrologiya elmindən bir sahəni oyrənən sehrdən bir sahə oyrənmiş olur. Coxunu
oyrənən kəs sehrdən bir o, qədər oyrənmiş olur»346. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim bir duyun bağlayıb ona ufurərsə sehr etmiş olur.
Kim də sehr edərsə Allaha şərik qoşmuş olur. Kim bir şeyə bağlanarsa ona təvəkkul etmiş olur»347. İbn
Məsud - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Mən sizə
nəyin sehrə aid olduğunu deyimmi? Bu bohtan və adamlar arasında soz gəzdirməkdir»348. İbn Omər -
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Bəlağətdə də
sehrdən bir pay vardır»349. İbn Omər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir gun şərq tərəfdən iki nəfər
gəlmişdir və onlar oz bəlağətli sozlərilə insanları məst etmişdilər. Bu xəbər Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – ə catdıqda o. buyurdu: «Həqiqətən də bəlağətli danışıq (insana) sehrin təsiri kimi təsir gostərə
bilər»350.
338 Muslim 2228.
339 Muslim 2229.
340 Əbu Davud 3907, əl-Albani zəif hədis.
341 Tirmizi 1460, Həkim 4/360.
342 Buxari 6/184, Tirmizi 1586, Əhməd 1/190, Əbu Davud 3043.
343 Buxari 2237, Muslim 1567.
344 Buxari 3843.
345 İbn Əbu Xatim, Səid b. Cubeyrin sozlərini rəvayət edir ki: «Uca Allah iblisi lənətliyəndə onun siması dəyişərək
mələklərin simasından tam başqa bir sima aldı və o, inildədi. Onun butun əkssədası bu dunyada Qiyamət gununə qədər
qalacaqdır». Bəki b. Məhləd ozunun Qurana verdiyi təfsirdə yazır ki, İblis dord dəfə inildəyib: Lənətlənəndə,
qovulduqda, Allah Rəsulu anadan olanda və Fatihə surəsi nazil olanda». Səid b. Cubeyr - radıyallahu anhu – rəvayət
edir ki, İbn Abbas - radıyallahu anhu – dedi: «Allah Rəsulu Məkkəni fəth edəndə iblis elə fəryad cəkdi ki, səsinə butun
ordusu toplandı».
346 Əhməd 1/277,311, Əbu Davud 3905, İbn Məcə 3726.
347 Nəsəi 7/112, Tirmizi 2073, Əhməd 4/310, Həkim 4/216.
348 Muslim 2606.
349 Buxari, Muslim. Gozəl danışmaq sehr kimi təsir edir. Cunki gozəl danışan adam həqiqəti yalan, yalanı isə həqiqət
kimi təqdim edir. Cahil insanların urəkləri buna meylli olur və onlar yalanı qəbul edib həqiqəti inkar etməyə başlayırlar.
350 Buxari 5767.
81
KAHİNLƏR - Bu falcılar sadəlovh insanları ozlərinə inandırmağa məcbur edirlər və onların pullarını və
mallarını haram yolla onların əlindən alırlar. Qum ustunədə cizgi cəkməklə, əl icinin xətlərini oxumaqla,
balıqqulağı, kofe stəkanı ilə, fincan, guzgu və s. usullar tətbiq edirlər. Gələcəyini bilmək, nigahda və
ticarətdə xoşbəxtmi və yaxud bədbəxtmi olacaqlarını oyrənmək, itirilmiş əşyalarını tapmaq və buna oxşar
məqsədlərlə sehrbazların yanına gedirlər. Falcının və ya cadugərin yanına gedən şəxs, onların dediklərinin
doğru olduğuna inanarsa kufr etmiş olar. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim bir kahinin yanına gedib onun dediyini təsdiq edərsə
Məhəmmədə nazil olanı inkar etmiş olar» 351 . İbran b. Huseyn - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim (duşər-duşməzlik, nəhs gətirmək və s movhumatı)
sınaq etsə, yaxud etdirsə, kim baxıcılıq etsə, yaxud oz falına baxdırsa, kim sehr etsə, yaxud sehrbaza
muraciət etsə bizdən deyildir. Kim də kahinin yanına gedib onun dediklərini təsdiqləsə Məhəmmdə nazil
olanı inkar etmiş olur»352. Əgər cadugər və ya falcı yanına gedən şəxs onun qeybi bildiyini qəbul etmirsə və
onu sadəcə dinləmək və ya buna bənzər bir səbəblə gedirsə kufr etmiş olmur, lakin fərz namazları qırx gun
muddətində qəbul edilmir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim ƏRRAF353 adlanan bir
falcı yanına gedib fala baxdırsa və ona inansa onun qırx gunluk namazı qəbul edilməz»354.
Kahin – gələcəkdə baş verəcək hadisələrdən (qeybdən) xəbər verən, (falcılıq etmək mənasındadır),
həmcinin də guya oğurlanmış, itmiş şeylərin yerlərini gostərə bilən kimsələrdir. Onlar avam insanları
aldadaraq Qurani Kərimi acırlar və itən əşyaların yerlərinin orada yazıldığını xəbər verirlər. Subhənəllah! Bu
qədər də yalan olar. Məgər Qurani Kərimdə insanların itən əşyaları haqda bir şeylər yazılıb. Bu qədər də
avamcılıq olar. Dəhşət burasıdır ki, insanlar da onlara inanırlar. Ozunu Allahın yaxını və qeybi bildiyini
bəyan edən kəs Allahın yaxını yox, şeytanın dostudur. Qeybi bilmək yalnız Allaha xas olan bir haqdır.
«Qeybin acarları (Allahın) yanındadır. Onları ancaq O bilir. (Allah) suda və quruda nə varsa bilir. Yerə
duşən elə bir yarpaq yoxdur ki, (Allah) onu bilməsin. Yerin zulmətləri icində elə bir toxum, (kainatda) elə
bir şey yoxdur ki, acıq-aydın kitabda olmasın». (əl-Ənam 59). «Qeybi bilən ancaq Odur və Oz qeybini hec
kəsə əyan etməz. Bəyənib secdiyi Peyğəmbərdən başqa! Allah onların onundə və arxasında gozətcilər
qoyar». (əl-Cinn 26-27). Buna gorə də sehrbaza inanan bu ayələrin həqiqiliyini inkar etmiş olur ki, bu da
kufrdur.
UĞURSUZLUĞA İNANMAQ – «Onlara bolluq qismət olduğu zaman: Bu bizim (haqqımızdır) deyər,
bir pislik uz verdikdə isə bunu (bir uğursuzluq, nəhslik kimi) Musadan və yanındakılardan gorərdilər.
Agah olun ki, onların başına gələn uğursuzluq (nəhslik) Allahdandır. Lakin onların əksəriyyəti (bunu)
bilməz». (əl-Əraf 131). Fironun ailəsi bədbəxtliyə uğrayanda bunu Musa və onunla olanlarla əlaqələndirib
deyərdilər: «Bunların hamısı Musanın və onun səhabələrinin ucbatından-dır». Lakin Allah bu şeyi təqzib
edir. «Harada olursunuz olun, hətta uca qalalar icərisində olsanız belə, olum sizi haqlayacaqdır. Onlara
bir xeyir yetişdikdə: Bu Allahdandır – deyirlər, bir pislik uz verdikdə isə: Bu səndəndir – soyləyərlər.
(Onlara) de: Hamısı Allah tərəfindəndir. Bu cəmaata nə olub ki, az qala soz də anlamır! Sənə yetişən hər
bir yaxşılıq Allahdandır, sənə uz verən hər bir pislik isə ozundəndir. Biz səni insanlara Peyğəmbər
gondərdik. Allahın buna şahid olması (sənə) kifayət edər». (ən-Nisa 78-79).
Ərəblərdə biri səfər etmək və hər hansısa bir iş gormək istədikdə bir quş ucurardı. Əgər quş sağ tərəfə
ucsaydı o, işi uğurlu sayardı, yox əgər sol tərəfə ucsaydı uğursuzluq sayar və o, işdən əl cəkərdi. Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Uğursuzluğa inanmaq şirkdir»355. İbn Omər - radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim quş ucurmaqla (işin nəhs
gətirməyinə inanıb) işindən qalsa şirk etmiş olur». Soruşdular: «Bəs bu gunahı nə ilə yumaq olar?».
Peyğəmbər: «İlahi nə Sənin verdiyin xeyirindən başqa xeyir yoxdur, nə də Sənin (ucmasına) izn verdiyin
quşdan başqa quş yoxdur və səndən başqa ilah yoxdur»356. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Quş ucuran və onun ucun quş ucurulmasını istəyən,
kahinlik edən və etdirən, cadu edən və etdirən bizdən deyildir»357.
Tovhid əqidəsinə zidd olan belə haram əməllərdən: Ayların uğursuz olmasına inanmaq (Cahiliyyə
ərəbləri Səfər ayında evlənməzdilər. Cunki bu ayı uğursuz ay sayırdılar və aylarda baş verən nigahın uğursuz
olduğuna da inanırdılar. Bu ayı boş bir ay sayardılar. Aişə - radıyallahu anhə – deyir ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – mənimlə bu ayda evləndikdən sonra bu xurafata son qoydu), gunlərin
uğursuzluğuna inanmaq (Birinci gun ağır gundur. Bu gundə iş gormək olmaz, beşinci gunu ayın 13-nə
351 Əhməd 2/408,429,476, Əbu Davud 3903, Tirmizi 135.
352 əl-Munziri «Tərğib vət Tərhib» 4/52, Heysəmi 5/117.
353 ƏRRAF – kahin novlərindəndir. İbn Əsir – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Munəccim, qeybi bildiyini iddia edən
kimsdir». Xattabi – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Oğurlanmış əşyanın yerini deyən, qeyb olan şeylərin məkanını bilən
və s. buna bənzər şeyləri soyləyən kimsədir».
354 Muslim 2230, Əhməd 5/380, 4/68.
355 Əhməd 1/389, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 3955.
356 Əhməd 2/220, Heysəmi «Məcmu Zəvaid» 5/180, əl-Albani «Səhih Silsilə» 1065.
357 Təbərani 18/162, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5435.
82
duşərsə), rəqəmlərin uğursuzluğuna inanmaq (on uc rəqəminə), adların və ya şikəst adamların bədbəxtlik
gətirməsin inanmaq (dukancının ilk alıcısı şikəs birisi olarsa o, gunu ticarətin zəif olmasına inanmaq) və s.
bu kimi xurafatlara inanmaq. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – buyurdu: «Nə xəstəliyə yoluxma (infeksiya), (Başqa rəvayətdə: (Ey momin!) Sən
cuzəmlidən aslandan qacdığın kimi qac358), nə işin nəhs gətirməsi, nə bayquşun ulaması, nə də Səfər ayının
nəhs ay olması, ulduzların da təsiri yoxdur, təşəum (hər hansı bir şeyi uğusuzluq saymaq) da yoxdur,
qulyəbani də yoxdur, şərr quvvələrdə»359. Ənəs - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – buyurdu: «Nə xəstəliyə yoluxma, nə də işin nəhs gətirməsi doğrudur. Lakin gozəl bir soz,
xoş bir kəlimədən ibarət olan fal mənim xoşuma gəlir»360. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Təşəum yoxdur. Onun ən xeyirlisi təfəuldur361. Ya
Rəsulullah! Fal nədir? Deyə soruşdular. Peyğəmbər: Sizdən birinizin eşidəcəyi gozəl bir kəlimə (Başqa
rəvayətdə: Mən saleh bir falı sevirəm)»362. İbn Məsud - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Uğursuzluğa inanmaq şirkdir. Ona inanan adam hec bir vəchlə
bizdən deyildir»363. İbn Omər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Hər hansı bir şeydə uğursuzluq yoxdur. Uğursuzluq ancaq Qadında, (xidmətcidə), atda və evdə
olur»364.
Butun bunlar quşların ucuşu, qara pişiyin yoldan kecməsi, həftənin muəyyən gunlərini, gecə vaxtı dırnaq
tutmaq, ev supurmək, qaşıq duşdu qonaq gələcək, gecə vaxtı guzguyə baxmazlar və s. muxtəlif əşyaları,
sozləri yozmaqla bədbinliyə qapanmaqdır. Allah movhumatcılığı haram buyurub və pis əlamətləri inanları
qınayır. O, gozəl əlamətləri sevir və pis əlamətlərə nifrət edir. Bu iki anlayış arasında xeyli fərq vardır. Xoş
əlamət insanın əqidəsinə və şuuruna təsir etmir. Həmcinin onun qəlbini Allahdan başqa hec nə ilə bağlamır.
İnsan bəd əlamət gordukdə qəti etmək fikrində olduğu işdən imtina edə və ya hansısa işdən donə bilər. Bu da
insanın qəlbinin bu haram əmələ bağlandığını və oz iradəsini və inancını ona tabe edərək onun ardıyca gedir.
Şubhəsiz ki, bu da onun Allaha olan inamına, Tovhidinə və təvəkkul etməyinə təsir edir. Bu kimi fikirlər
insana gələrsə bununla mubarizə aparmalı Allaha sığınmalı və Ondan komək diləməlidir.
ULDUZ FALI – Qatadə – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Allah ulduzları uc məqsədlə yaradıb. Səmaya
zinət salmaq ucun, onlarla şeytanları vurmaq ucun və səfərdə olanlara (yolu tapmaq ucun) səmt gostərən
kimi. Kim onlardan başqa məqsədlər ucun istifadə etsə səhv etmiş və taleyi bekara olar. Bu ona ozunun də
təsəvvur etmədiyi dərəcədə baha başa gələr»365. «And olsun ki, Biz dunya səmasını qəndillərlə (ulduzlarla)
bəzədik, onları şeytanlara atılan mərmilər etdik və onlar (şeytanlar) ucun yandırıb-yaxan alovlu atəş əzabı
hazırladıq». (əl-Mulk 5). «Suyun və qurunun zulmətində (yolunuzu) duz getmək ucun ulduzları sizin ucun
yaradan da Odur. Biz bu ayələri anlayan bir cəmaat ucun bu cur ətraflı izah etdik». (əl-Ənam 97).
Həmcinin də jurnal və qəzetlərdən ulduz falına baxmaq da bu qəbildəndir. Taleyinə ulduzların (burclərin) və
planetlərin təsiri olduğuna inananlar muşrukdurlər. Əylənmək ucun ulduz fallarını oxuyarsa asidir,
gunahkardır. FAL OXLARI – Şeytan əməlidir. Nə ucun? Cunki onun dedikləri əgər duz olsaydı onda insanın
həyatı zəhirmara donərdi. 1-ci gun colə cıxma başına bəla gələcək, 3-cu gun filan dostunla goruşmə xətrivə
deyəcəkdir, 4-cu gunu filan yerə getmə səni aldadacaqlar və s. Ulduzlarla gələcəyi soyləməyin yalan olduğu
haqda bir cox rəvayətlər vardır. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Mən ummətimdə uc
şeyin yaranmaasından qorxuram. İmamların ədalətsizliyindən, ulduzlara inanmaqdan və qədəri inkar
etməkdən»366. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Mən ozumdən sonra ummətimdə iki
şeyin yaranmasından qorxuram. Qədəri inkar etməkdən və ulduzlara inanmaqdan» 367 . Peyğəmbər –
358 Sakif heyəti icində cuzəmli bir kimsə vardır. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ona buyurdu: «Biz səninlə
beyətləşdik. Artıq sən geri don diyə xəbər gondərdi (Başqa rəvayətdə: Cuzəmli ilə goruşdukdə aranızda bir və ya ik
sungu boyu qədər məsafə olsun)». Muslim 2231.
359 Buxari 10/182, Muslim 2220.
360 Buxari 10/181, Muslim 2224.
361 TƏFƏUL – uğurlu və xeyirli saymaqdır. Gozəl sozlə təfəul haqqında ən gozəl misal Peyğəmbər – sallallahu aleyhi
və səlləm – in Hudeybiyyə səfərində Suhey b. Amrın adı ilə təfəul etməsidir. Məmər deyir ki, Əyyub İkrimədən xəbər
verir ki, Suheyl b. Amr gəldikdə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – səhabələrə buyurmuşdu: «Artıq sizin butun
işləriniz yungulləşdi!». Buxari 2731, Muslim 1783.
362 Muslim 2223.
363 Əbu Davud 3910, Tirmizi 1614, İbn Hibban 1427, İbn Məcə 3538.
364 Muslim 2225,2226. İmam Məlik deyir ki: «Hədis zahiri uzərədir. Cunki Allah bəzən evdə oturmağı zərər və ya
həlaka bir səbəb edir. Muəyyən bir qadını, atı, yaxud da xidmətcini almaq da belədir ki, bəzən həlak Allahın qəzası ilə
bu şeylərin yanında hasil olur». Digər alimlər isə: «Evin uğursuzluğu onun darlığı, qonşunun pisliyi və əzabına gorədir.
Qadının uğursuqluğu doğmamasına, dilinin pisliyinə gorədir. Atın uğursuzluğu isə qiymətinin baha olması və doyuş
edilməməsi və səyahət edilməməsinə gorədir. İmam Nəvəvi.
365 Buxari 6/211.
366 İbn Əsakir.
367 Əbu Yala.
83
sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Uc nəfər Cənnətə girməz. Sərxoşluq edən, sehrin doğruluğunu təsdiq
edən, qohumluq əlaqələrini kəsən»368.
YAĞIŞIN YAĞMASINI ULDUZLARLA ƏLAQƏLƏNDİRMƏK - Əli - radıyallahu anhu – rəvayət edir
ki: «Ruzisinə şukr etməli olduğunuz halda onu yalanmı hesab edirsiniz». (əl-Vaqiə 82). Yəni sizin
minnətdarlığınız: «Yağış ulduzların hansısa yerləşməsinin və ya hansısa ulduzun sayəsində yağdı» deyərək:
«Onun inkar edilməsi»369. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ummətimdə cahiliyyə
dovrun-dən dord əlamət qalmışdır. Oz əsil-nəcabəti ilə fəxr etmək, başqasının nəslinə tənə etmək, yağışın
yağmasını ulduzlarla əlaqələndirmək və olu ustundə ağı deyib ağlamaq»370.
Şeyx Useymin – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Ulduzlardan yağış diləmək iki qismə bolunur: 1. Boyuk
şirkdir. Bunun da iki novu vardır: 1) Ulduzları və burclərin ozlərinə dua edərək onlardan yağış dilmək. Bu da
Allahdan qeyrisinə dua etməkdir. Uluhiyyətdə olan şirkdir. «Kim Allahla yanaşı başqa bir tanrıya ibadət
edərsə bunun ucun onun hec bir əsası yoxdur – (Qiyamət gunu) onun cəzasını Allah ozu verəcəkdir.
Həqiqətən də kafirlər nicat tapmazlar». (əl-Muminun 117). 2) Yağışın yağmasını ulduzlara mənsub etmək.
Yağışı filan ulduz yağdırdı. Bu da boyuk şirkdir. Rububiyyətdə olan şirkdir. Yağışı yağdıran Allahdan
qeyrisidir.
2. Yağış diləmənin ikinci novu isə kicik şirkdir. Bu da ulduzları səbəb goturməkdir. Kicik şirkin tərifi də
odur ki, Allahın nə vəhy, nə də qədər vasitəsilə səbəb etmədiyi bir şeyi səbəb goturməkdir. Bu səbəbə gorə
yağış yağdı. Kicik şirk insanı İslamdan cıxarmır. Lakin bəzi alimlər kicik şirkin də İslamdan cıxardığını qeyd
edirlər. «Şubhə yoxdur ki, Allah ozunə şərik qoşanları əf etməz. Lakin istədiyi şəxsə bundan başqa olan
gunahlarını bağışlayar. Allaha şərik qoşan şəxs əlbəttə ki, boyuk gunah etmişdir». (ən-Nisa 72). «Allah
ona şərik qoşmağı əsla bağışlamaz. Bundan başqa olan gunahları isə istədiyi şəxsə bağışlayar. Allaha
şərik qoşan şubhəsiz ki, cox azmışdır». (ən-Nisa 116). Ayədə Allah umumi olaraq dedi ki, şirki bağışlamır.
Buna gorə də şirkin hər birindən cəkinmək lazımdır. Zeyd b. Xalid - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Hudeybiyyədə bizə subh namazını qıldırdı. O, gecə guclu yağış
yağmışdır. Namazı qılıb qurtardıqdan sonra uzunu cəmaata tərəf cevirərək buyurdu: «Bilirsinizmi Rəbbiniz
nə buyurdu?». Səhabələr: «Allah və Rəsulu daha yaxşı bilir» dedilər. Rəbbiniz buyurdu ki, qullarımdan
kimisi mənə momin, kimisi də kafir olaraq sabahladılar (Başqa rəvayətdə: Kimisi şukr etmiş, kimisi kufr).
Hər kim yağış bizə Allahın rəhmi və mərhəməti sayəsində yağdı desə o, Mənə iman gətirmiş, ulduzlara iman
etməmişdir. Hər kim də yağış bizə ulduzların yerləşməsinə gorə yağdı desə o, kimsə Mənə iman gətirməmiş,
ulduzlara iman gətirmişdir (Başqa rəvayətdə: Allah qullarına hər nə zaman bir nemət ehsan etdisə bir qrupu
onu ulduzlar etdi, ulduz sayəsində oldu deyərək o, nemətə kufr etdilər)» «Ulduzların mənzillərinə and olsun
ki, kaş bunun nə qədər boyuk bir and olduğunu biləydiniz – bu cox qiymətli Qurandır. Qorunub
saxlanılan kitabdır. Ona yalnız pak olanlar toxunar. (O) Aləmlərin Rəbbi tərəfindən nazil edilmişdir. İndi
siz bu kəlamı yalan sayırsınız? Ruzinizə şukr etməli olduğunuz halda onu yalanmı hesab edirsiniz». (əl-
Vaqiə 75-82)371. Əgər kimsə yağışın yağmasını ulduzların muəyyən duzuluşunə gorə yağdığını deyirsə bu
tovhidin prisiplərinə ziddir. Etiraf edilməlidir ki, yağış və digər nemətlər Allahın oz bəndələrinə olan
mərhəmətidir. Ulduzların yağışın yağmasına hec bir təsiri yoxdur. Cunki bunun səbəbi Allahın oz
bəndələrinə onların ehtiyaclarına olan diqqəti və onlara olan rəhmidir. Allah oz rəhmətilə yağış gondərir.
Cunki insanların və butun canlı aləmin buna cox ehtiyacı vardır. Ulduzların və ya onların yerləşməsinin
yağışın yağmasına təsir etməsi kufr və şirk olan əməldir, eynilə oluyə və ya olmayana yalvarıb onun fayda
gətirməsi və ya şərdən qoruması iddiası kimi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in zamanında gunəş
tutuldu. İnsanlar: «Gunəş İbrahimin olumunə gorə tutulmuşdur» dedilər. Peyğəmbər: «Həqiqətən gunəş və
ay Allahın rəmzlqəridir. Onlar hec kəsin olmunə və ya doğulduğuna gorə tutulmurlar…»372.

Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va barkauhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

QEYBİ BİLƏN ALLAHDIR
Falcıya və cadugarə gəldikdə isə onların hər ikisi də Allahı inkar edənlərdir. Onlar qeybi bildiklərini iddia
edirlər. Halbuki qeybi yalnız Allah bilir. «Allah pisi yaxşıdan ayırmaq ucun mominləri sizin indi
olduğunuz vəziyyətə qoyan deyildir. Allah sizə qeybi də bildirən deyildir. Lakin Allah oz
Peyğəmbərlərindən istədiyi şəxsi secər (ona qeybdən bəzi şeyləri bildirər). Buna gorə də Allaha və Onun
Peyğəmbərinə inanın. Əgər inanıb Allahdan qorxsanız, sizi boyuk bir mukafat gozləyir». (Ali İmran 179).
De ki: «Mən sizə demirəm ki, mənim yanımda Allahın xəzinələri vardır. Mən qeybi də bilmirəm və sizə də
368 Əhməd 4/399, İbn Hibban 1380, Həkim 4/146.
369 Əhməd 1/89,108,131, Tirmizi 3291.
370 Muslim.
371 Muslim 73.
372 Buxari, Muslim. Ucuncu oğlu İbrahimdir. Hicri 8-ci ildə Mədinədə dunyaya gəlmiş və hicri 10-cu ildə 17 və ya 20
aylıq ikən vəfat etmişdir. Ənəs - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – oğlu
İbrahim olduyu zaman buyurdu: «O, korpə ikən oldu. Onun Cənnətdə iki sud anası vardır. Onlar onun sudunu iki ilə
tamamlayacaqlar. Cunki o, mənim oğlumdur».
84
demirəm ki, mən mələyəm. Mən ozumə gələn vəhyə tabe oluram». De ki: «Kor gorənlə bir olurmu? Məgər
duşunmursunuz!» (əl-Ənam 50). De ki: «Mən Allahın istədiyindən başqa ozumə nə bir xeyir, nə də bir
zərər verə bilərəm. Əgər qeybi bilsəydim, sozsuz ki, (ozum ucun) daha cox xeyir tədaruk edərdim və mənə
pislik də toxunmazdı. Mən iman gətirən bir tayfanı qorxudan və mujdələyənəm» (əl-Əraf 188). «Qeybi
bilən ancaq Odur! O, qeybi hec kəsə əyan etməz». (əl-Cinn 26). «(Ya Muhəmməd!) De ki: Allahdan başqa
goylərdə və yerdə olanı, qeybi hec kəs bilməz! Onlar yenidən nə vaxt diriləcəklərini də bilməzlər!». (ən-
Nəhl 65). «Sonra Suleymana olum hokmu verdiyimiz zaman onun olduyunu onlara (cinlərə) Suleymanın
əsasını yeyən ağac qurdu xəbər verdi. O, olmuş halda yerə sərildikdən sonra cinlərə bəlli oldu ki, əgər
onlar qeybi bilsəydilər, alcaldıcı əzab icində qalmazdılar». (Səba 14). «Qeybin acarları Allahın əlindədir.
Onları ancaq Allah bilir. Allah həm suda, həm də quruda olanların hamısını bilir. Elə bir duşən yarpaq
yoxdur ki, Allah ondan xəbərsiz olsun, yerin zulmətləri icində elə bir toxum, kainatda elə bir şey yoxdur
ki, məhz acıq-aydın (lovhi məhfuzda) olmasın». (əl-Ənam 59). «Qeyb aləmi ancaq Allaha məxsusdur».
(Yunus 20). «Goylərin və yerin qeybi Allaha məxsusdur». (Hud 123).

Vassalam Aleykum va rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

SEHR, CADU VƏ GOZ DƏYMƏDƏN MUALİCƏ
Sehrbazın cəzası olumdur. Qazancı haramdır. Cahillər, zalımlar və imanı zəif olanlar bəzi insanlara
duşməncilik bəslədiklərinə gorə onlardan intiqam almaq məqsədilə cadu edənlərin yanına cadu etdirməyə
gedirlər. Sehrə məruz qalmış kimsəni Allahın iznilə qurtarmaq biri icazə verilən digəri isə haram olan iki
yolla mumkundur.
1. Sehri, başqa bir sehrlə qaldırmaq bu kicik kufurdur. Cabir - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən sehrin (sehr yolu ilə) gotrulməsi haqqında soruşanda o,
buyurdu: «Bu şeytanın əməllərindən biridir»373.
2. Alimlər uc şərtin olduğu təqirdə ovsunla mualicəyə icazə verirlər. 1) Ovsunla mualicə Allahın kəlamı,
yaxid İsim və Sifətləri, yaxud da Onun Peyğəmbərinin hədisləri ilə olmalıdır. «(Ya Muhəmməd!) de ki: O,
iman gətirənlərə hidayətdir və (cəhalət xəstəliyinə tutulmuş urəklərə) şəfadır». (əl-Fussilət 44). «Biz
Qurandan mominlər ucun şəfa və mərhəmət olan ayələr nazil edirik». (əl-İsra 82). «(Ey insanlar!) Sizə
Rəbbinizdən bir oyud-nəsihət, urəklərdə olana bir şəfa, mominlərə hidayət və mərhəmət (Quran)
gəlmişdir». (Yunus 57). Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
xəstələndiyi zaman Cəbrail – əleyhissəlam – gələrək ona: «Bismilləh! Allah sənə hər xəstəlikdən şəfa versin
və həsəd etdiyi zaman həsəd edəndən, hər goz sahibinin (goz dəyməsindən) şərrindən də səni qorusun»
deyərək ruqiyyə edərdi374. Əbu səid əl-Xudri - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Cəbrail – əleyhissəlam –
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına gələrək: «Ya Muhəmməd! Rahatsızsan?» deyə soruşdu.
Peyğəmbər: «Bəli» deyə buyurdu. Cəbrail: «Bismilləh! Sənə səni incidən hər şeydən, hər şərri nəfsdən,
həsəd edici gozdən ruqiyyə edirəm. Allah sənə şəfa versin. Allahın İsmilə sənə ruqiyyə edirəm» dedi375. Aişə
- radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, bizdən bir kimsə rahatsız olduqda Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – onu sağ əli ilə məsh edər və: «Ey insanların Rəbbi! Bu xəstəliyi apar. Şəfa ehsan et. Ancaq Sən şəfa
verirsən. Sənin şəfandan başqa hec bir şəfa yoxdur. (Ya Rəbbim! Bu xəstəyə elə bir şəfa ver ki, xəstə
uzərində hec bir xəstəlik izi qalmasın». Aişə: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – xəstələndiyi zaman
əlini tutdum və onun etdiyinin eynisini etmək istədikdə əlini əlimdən cəkdi və: «Ya Allahım! Məni məğfirət
et və məni ən yuksək Rəfiq ilə bərabər et» deyə buyurdu376. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ailəsindən bir kimsə xəstələndiyi zaman onun uzərinə (ələrinin ic
hissələrini birləşdirərək icinə uflər) və Muavizat surələrini oxuyardı377«. Aişə - radıyallahu anhə – deyir ki,
ozu xəstələndikdə isə onun ucun mən oxuyur və oz əli ilə bədəninə məsh edərdi»378. İbn Abbas - radıyallahu
anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – nəvələri olan Həsən və Huseyn -
radıyallahu anhum – ucun dua oxuyar və deyərdi ki, bu duanı atanız olan İbrahim – əleyhissəlam - oz
oğulları İsmail və İshaq – əleyhimussəlam - Allaha sığındırırdı: «Hər şeytandan, zərərli həşəratlardan və hər
pis gozdən qorunmaq ucun sizi Allahın tam kəlmələrinə həvalə edirəm»379. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm - buyurdu: «Kim səhər-səhər Mədinənin ən yaxşı xurma novundən yeddi ədəd (Başqa rəvayətdə:
Mədinənin iki dağı arasındakı acva xuma novundən) yesə həmin gun ona nə zəhər, nə də cadu zərər gətirə
bilər»380.
373 Əbu Davud 3868, Əhməd 3/294.
374 Muslim 2185.
375 Muslim 2186.
376 Muslim 2191.
377 əl-Fələq və ən-Nəs surələri.
378 Muslim 2192.
379 Buxari 4/119.
380 Buxari 10/247, Muslim 3/1618.
85
2) Ovsunla mualicə ya ərəb dilində, ya da başqaları tərəfindən başa duşulən bir dildə olmalıdır. Qurani
Kərim qəlb və bədən, dunya və axirət xəstəliklərinin tam dərmanıdır. Hec bir xəstəlik, cadu, sehr, goz dəymə
və s. Quranın qarşısında əsla tab gətirə bilməz. Allah Qurani Kərimdə qəlb və bədən xəstəliklərini və onların
mualicəsini qeyd etmişdir.
QƏLB XƏSTƏLİKLƏRİ: 1. Şəkk-şubhə. 2. Şəhvət və azğınlıq. Bədən xəstəliklərinə gəldikdə isə bunlar
ucdur. 1. Səhhəti qorumaq. 2. Zərərli amillərdən cəkinmək. 3. Bədənə zərərli və əziyyət verən maddələrdən
təmizləmək381. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ilan və əqrəb sancmasından da ruqiyyə etməyi
tovsiyə edərdi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Bunda bir beis gormurəm. Sizdən hər
kim qardaşına bir mənfəət etməyə gucu yetərsə ona mənfəət versin»382. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «Ruqiyyəniz mənə gostərildi. Ruqiyyə etməkdə şirk olmadığı muddətdə hec bir beis
yoxdur» deyə buyurdu383. Əbu Səid əl-Xudri - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – in səhabələrindən bir qrup insanlar səfərdə idilər. Ərəb qəbilələrindən birinə yetişdilər və
onlara musafir olmalarını istədilər. Lakin o, qovm onları musafir olaraq qəbul etmədilər. (Bu vaxtı qovmun
başcısını ilan və ya əqrəb sancmışdır). Bir qadın bizə yaxınlaşaraq dedi: «İcinizdə ruqiyyə edən varmı?
Qovmun başcısı ilan və ya əqrəb tərəfindən sancılmışıdır». Bizdən bir kimsə qadınla bərabər getdi. Biz o,
kimsənin ruqiyəni gozəl edəcəyini zənn etmirdik. Nəhayət o, səhabə qovmun başcısını FATİHƏTUL
KİTAB ilə ruqiyə etdi. O, da sağaldı. Qovm ona bir suru qoyun verdilə və bizlər də suddən doyunca icdik.
Səhabə bu hədiyyəni qəbul etmək istəmədi. Bu məsələni Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – xəbər
vermədikcə bunları goturmərəm. Nəhayət Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına gəldik və
hadisəni ona danışdıq. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – təbəssum edərək buyurdu: «Sən onun
ruqiyə olduğunu nə bildin? O, qoyunları onlardan goturun və mənə də sizinlə bərabər bir pay verin»384.
Qurani Kərim mominlər ucun rəhmət və şəfadır. İbn Qeyyim – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Mən bir
muddət Məkkədə qalmalı oldum. Mənə xəstəliklər uz verirdi. Nə dərman, nə də həkim var idi. Ozumu Fatihə
surəsi ilə mualicə edirdim. Bunun da mocuzəvi təsirini gorurdum. Bir az Zəm-zəm suyu goturur və dəfələrlə
ona Fatihə surəsini oxuyur sonra da icərdim. Beləliklə də tam sağalardım. Sonralar bir cox ağrıları mualicə
edərkən bu usula əsaslanır və faydasını da gorurdum. Ağrıdan şikayətlənənlərə də bu mualicə usulunu
deyirdim. Əksəriyyəti də tez bir muddətdə sağalırdı. Bir məsələdə vardır ki, bu zikirlər, ayələr, dualar ozuozluyundə
fayda verəndir. Lakin qəbul edəndə olmalıdır. Əgər şəfa gecikərsə ya onu edəndə zəiflik vardır,
ya da şəfaya mane olan guclu maneə vardır. Şəfanın verilməsi ucun tək dua kifayət deyildir. Dua edənin də
iradəsi guclu olmalıdır. Bəzən gorursən ki, duanın nəticəsi gecikir dua ozu zəif olduğuna gorə. O, dua
Allahın sevmədiyi dua olduğuna gorə. Bəzən də dua guclu olur lakin qəlb zəif olduğuna gorə. Dua etdiyi
zaman qəlb butunluklə Allaha yonəlmir. Bu dua da zəif yaya oxşayır. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Siz Allaha yəqinliklə dua edin. Allah
qafil, ayıq olmayan qəlbdən duanı qəbul etməz» 385 . Həmcinin də duanın qəbul olmasına mane olan
səbəblərdən haram yemək, icmək, zulm, qəlbin pas ilə bağlanması da vardır. Əbu Hureyrə - radiyallahu
anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Şubhəsiz ki, Allah pakdır (və
noqsansızdır) və pak olanı da qəbul edir. Allah Peyğəmbərlərinə əmr etdiyi şeyin eynisini mominlərə də əmr
etmişdi. Allah buyurur: «Ey Peyğəmbərlər! təmiz və halal nemətlərdən yeyin və yaxşı işlər gorun» (əl-
Muminun 51). Yenə Allah buyurur: «Ey iman gətirənlər! Sizə verdiyimiz ruzilərin təmiz və halalından
yeyin» (əl-Bəqərə172). Sonra Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Sacı-saqqalı bir birinə
qarışmış, ust-başı toza bulaşmış halda uzun səfər etmiş, yediyi haram, icdiyi haram və haram ilə bəslənən
birisini xatırladaraq, bu kişi əllərini səmaya qaldıraraq ya Rəbbim, ya Rəbbim deyə dua etsə, necə ola bilər
ki, onun duası qəbul olunsun386«387.
381 Zədul Məad 4/352.
382 Muslim 2199.
383 Muslim 2200.
384 Muslim 2201.
385 Həkim «Mustədrək».
386 DUA – Dua ən faydalı dərmandır. O, bəlanın, musibətin duşmənidir. Onunla vuruşur, onun enməsinə mane olaraq
onu qaldırır və ya nazil olanı yungulləşdirir. Bu da mominin silahıdır. Əli - radiyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər –sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Dua mominin silahıdır, dinin dayağıdır, goylərin və yerlərin
nurudur. Duanın bəla ilə yanaşı uc movqeyi vardır: 1) Bəladan guclu olaraq bəlanı dəf etməsi. 2) Bəladan zəif olur ki,
bəlada ona qalib gəlir. Bəla bəndəyə toxunur lakin onu yungulləşdirərək hətta zəif olsada belə. 3) Onlar bir-birilərinin
arasında carpışırlar. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Dua nazil olan və olmayan bəlalar ucun
xeyirlidir. Odur ki, ey Allahın qulları Allaha dua edin». Tirmizi, Həkim, Əhməd, əl-Albani «Səhhul Cəmi» 3/151, H.
3403. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Qəza və qədri dəyişdirən yalnız duadır, omur isə yalnız
yaxşılığın sayəsində uzanır». əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 1/76, H. 154. İmam Əhməd «Zuhd» kitabında rəvayət
edir ki: Bəni İsrailin başına musibət gəlir. Onlar bir yerə cıxırlar. Allah onların Peyğəmbərinə vəhy edərək buyurur: Siz
bu duzənliyə nəciz, murdar bədəninizlə cıxmısınız. Siz mənə qan tokmuş əllərinizi qaldırırsınız. Bu əllərinizlə evlərinizi
haramla doldurursunuz. Mənim qəzəbimin sizə şiddətləndiyi vaxt əllərinizi qaldırırsınız. Məndən uzaq olun». Duanı
86
3) Etiqad olunmalıdır ki, ovsunla mualicə biləvasitə deyil Allahın qudrəti sayəsində təsir gostərir və o,
insanın şəfa tapmasında sadəcə olaraq bir vasitə rolunu oynayır. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki,
Bəni Zureyq Yəhudilərindən Ləbidu b. əl-Əsləm adında bir Yəhudi Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm
– ə sehr etdi. Hətta Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bəzi işləri etmədiyi halda ona elə gəlirdi ki, bu
işləri edib. Nəhayət gunun birində, yaxud da gecənin birində Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dua
etdi, sonra təkrar dua etdi, sonra təkrar yenə də dua etdi. Sonra mənə buyurdu: «Ya Aişə! Allahdan fətva
istədiyim şey haqqında Allahın mənə fətva verdiyini bildinmi? Mənim yanıma iki nəfər gəldi (Cəbrail və
Mikail). Bunlardan biri baş tərfimdə, digəri isə ayaq tərəfimdə oturdu. Baş tərfimdə olan ayaq tərəfimdə
olana və ya ayaq təfimdə olan baş tərəfdə olana: «Bu kimsənin xəstəliyi nədir?» deyə soruşdu. O da:
«Sehrlənmişdir» deyə cavab verdi. O: «Kim onu sehr etmişdir?» deyə soruşdu. Digəri: «Ləbidu b. əl-Əsləm»
deyə cavab verdi. O: «Sehr nə ilə edilib?». Digəri: «Daraqdan gotrulmuş sac, saqqal tuku və erkək xurmanın
tumurcuğunun qurusu ilə» deyə cavab verdi. Digəri: «Harada edilmişdir?». O: «zu-Zərvan quyusunda» deyə
cavab verdi. Səhəri Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – səhabələrdən bəziləri ilə cıxıb o, quyunun
yanına getdilər. Qayıtdıqdan sonra mənə buyurdu: «Ya Aişə! Allaha and olsun ki, quyunun suyu xına suyu
kimi qırmızı, ətrafdakı xurma ağacının budaqlarının ucları isə şeytanın başları kimi idi». Mən: «Ya
Rəsulullah! Sən o, sehri cıxarıb basdırdınmı?» deyə soruşdum. Peyğəmbər: «Xeyr, basdırmadım. Cunki
Allah mənə şəfa verdi. Bir də sehri cıxarmaqla insanlar arasında sehrin şərrinin yayılmasını istəmədim.
Quyunun ağzının bağlanmasını əmr etdi və quyu basdırıldı»388. İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir
ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Goz dəymə sabit bir həqiqətdir (Başqa rəvayətdə:
Goz dəymə həqiqətdir). Əgər qədərin onunə kecən bir şey movcud olsaydı onun onunə goz dəymə
kecərdi…»389. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – goz
dəymədən ruqiyyə eməyi əmr edərdi». Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu
aleyhi və səlləm – Ənsardan olan bir ev əhlinə zəhərli heyvanlardan (zəhərli şeylərdən, ilan, əqrəb
sancmasından, yan tərəfdə cıxan yaralardan və goz dəymədən) ruqiyyə etmək xususunda ruxsət verdi»390.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in zovcəsi Ummu Sələmə - radıyallahu anhə – nin evində uzu
saralmış bir qız uşağını gordu və: «Bu uşağda nəzər vardır onun ucun ruqiyyə edin» deyə buyurdu391.
KƏRAMƏT VƏ SEHR - 1. Kəramət insanın istəyi ilə gəlmir. Onu Allah istədiyi vaxt və istədiyi saleh
quluna verir. 2. Kəramət momin bəndə ucun olur. 3. Kəramət sahibi təkəbburlu olmaz və onu insanlar
arasında yaymaz. 4. Kəraməti hec nə məhv edə bilməz.
MOCUZƏ VƏ SEHR - 1. Bu dunyada mocuzə yoxdur. kəramət və ya sehr vardır. Peyğəmbərlər
yoxdursa mocuzə də yoxdur. 2. Mocuzə qeyri adi bir şey olur. Allah elə bir mocuzə gostərir ki. insanlar
dəhşətə gəlilər. 3. Mocuzə iman gətirən şəxs ucun olur. Sehr isə kafir, fasiq və s. ucun olur. 4. Mocuzənin
qarşısını hec nə ilə almaq olmaz. Sehri isə Quran ayələri, dualarla qarşısını almaq olar.

Vassalam Aleykum va Rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Harun]

Salam alekum Sheyx.

1) Bu yaxinlarda ozderini Maliki mehzebine aid eden bir adamin dersinde oldum , amma bir shey maraxli idiki onlarda shiyeler kimi eli acix namaz gildilar . Beyem sunnede bele shey varmi ?

2) Yoxsa bunlarda nese bashga bir ferg var ?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Xeyr, belə bir şey yoxdur.
2. Xeyr, imam Malik (rahimahullah) özünün Muvatta əsərində məhz əlləri bağlı namaz qılmağı qeyd edir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[rasimis]

As salamu aleykum sheyx,1.Eger birinnen nifret edirsense ama onu dozmelisen bashqa yolu yoxdursa Allah rizasi uchun sebr edirsense bunun insana ne kimi xeirleri var?2.Bu dunyada kin,keder,paxilliq,qisqancliq ve.s hamisi insanlar uchundur insan hasandliqla sheytana uyub bu hisleri yashayir bunlar kichik gunahami girir yoxsa umumuyyetce bele sheyler gunahdirmi yeni bunun qabagini da almaq olmur bezen bu hissleri ister istemez yashayirsan? As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Nifrət həmin insana deyil, onun bəzi əməllərinə olmalıdır, eynilə kin saxlamaq da. Həsəd və paxıllıq isə günah sayılır. Çalışın nəfsinizlə mübarizə aparın.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[rasimis]

[teymur-i20]

[Mushfiq]

As Salamu Aleykum Biemillehirrehmanirrehim

1.Yaxinlarda baglig oxuna getmishdim adeten baliqi baliq qulaqi ile tuturduq baliq qulaqin blende qabigi elime kecdi qanadi shalvarima deydi elimi yuyub yarami bagladim amma qan damcisi shalvarimin bri hissesien deymishdi bu halda bilmeden esir namazin orda qildim namazim sehihdir?

2.Orda kulek berk esdiyinden yere hesir sere bilmeidm kulek aparirdi
mecbur olub dereye dushdum derede duz dayanmaq olmurdu yeni qicimin biri gude biri duz dayanirdi bu halda namaz qildim sehihdirmi?yoxsa namazda her iki ayaq duz olmalidir?

3.Qurbani kesmeyinq aydalari nece olur xahsi edirem basha salin ev hansi dualar oxunur?

Elhemdulillah

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bəli, səhihdir.
2. Əgər buna səbəb var idisə, eyib etməz.
3. Sadəcə bismilləh deyib kəsin.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Mushfiq]

[Mushfiq]

GUEST nickine mashin deyishme haqqinda yazdiqi erhe cavab

As Salamu Aleykum qardash onlara gunah dushur chunki momin chekide ve olcude aldatmamalidir
amam sen ki, ushaq deyilsen KCMISHDE AT ALANDA APARIRDILAR BAYTARA YADA naxirciya atin keyfiyyetin bilrirdi
amma indki zemanede AUTO DIAQNOSTIC SERVICE yeni mashin diaqnostka servisi deyilesi bir muessise var mashini almamishdan qabag aparib orada diaqnostik edib mashinin harasinda problemi varsa deqiq yoxlatdira bilerdin
islam movzusundan kenar cixdiqim ucuhn haqqinizi halal edin
sadece qardasha komek emqsedi ile yazdim
elhemdulillah

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əlbəttə, hər şey belə olmalıdır, inşəAllah, gələcəkdə qardaşlar belə edərlər.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[salafitka]

[aze-musafir]

as salam aleykum wa rahmatullahi wa barakatuhu sheyx

men hamamda cilpaq cimirem,yeni tumansiz,bela cimmek ve destemaz veya qusl almag olarmi?

Allah razi olsun
as salam aleykum wa rahmatullahi wa barakatuhu

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu, məkruh əməllərdəndir, düzdür, qüsül və dəstəmaz səhih sayılacaq, amma çalışın əsas övrət yerləri bağlı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Harun]

Salam alekum sheyx

1) Men ozumnen sora size guran ve sunneni buraxiram .
2) Men ozumnen sora size guran ve ehli beyti buraxiram .

Bu iki sozderden hansi Muhammed s.a.s aid dir. ve sehih dir ?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Hər ikisi səhihdir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Islami Nur]

salam aleykum Qamet qardas..
Sünni alimləri tərəfindən vəhhabilərə qarşı yazılan ilk kitab “əs-Səvaiqül-ilahiyyə fir-rəddi ələl-vəhhabiyyə” əsəridir. Bu əsərin müəllifi Süleyman ibn Əbdül Vəhhabdır (Məhəmməd ibn Əbdül Vəhhabın qardaşı).
Abbas Mahmud Əqqad deyir:
“Şeyx Məhəmmədin ən böyük müxalifi qardaşı, “əs-Səvaiqül-ilahiyyə” kitabının müəllifi Şeyx Süleyman idi. Şeyx Süleyman öz kitabında qardaşının fikir və əqidəsinin puç və batil olduğunu söylədikdən sonra belə deyir:
“Vəhhabilərin şirk və küfr kimi hesab edib, bu bəhanə ilə müsəlmanların qanını və malını halal bildiyi əməllər əslində peyğəmbər və imamların dövründə müsəlmanlar tərəfindən yerinə yetirilirdi.
Lakin İslam rəhbərləri bu əməllərin sahiblərini kafir və ya mürtəd adlandırmayıblar. Müsəlmanlara qarşı cihad hökmü verib onları qətlə yetirməyiblər. Heç bir müsəlman şəhərlərini “biladi-şirk” (müşrik şəhəri) və ya “darül-küfr” (kafir evi) adlandırmayıblar Əl-İslamü fil-qərnil-işrin, s. 126-137.
İbn Zeyni Dəhlan deyir:
“Şeyx Məhəmmədin atası və qardaşı alim və saleh adamlar idi. Şeyx Məhəmməd Mədinə şəhərində oxuyarkən atası Əbdül Vəhhab və qardaşı Şeyx Süleyman onun fikir azadlığını və əqidəsinin puç olduğunu hiss etmişdilər. Elə buna görə də onu tez-tez danlayır və camaatı ondan uzaqlaşdırırdılar
Əl-Fütuhatül-İslamiyyə, c. 2, 357-ci s.

. Bə`zi tədqiqatçıların söylədiklərinə görə, Şeyx Məhəmməd və onun davamçıları İbn Teymiyyənin əqidəsini əsas götürərək, bu əqidəyə itaət edirlər. Yə`ni vəhhabilərin əqidəsinin əsasını İbn Teymiyyənin fikir və əqidəsi təşkil edir. İbn Teymiyyə öz əqidəsini aşkar edib, fikrini qələmə alaraq kitablar yazdığı zaman İslam alimləri, xüsusilə sünni məzhəbinin alimləri cəmiyyətdə fəsadın qarşısını almaq üçün iki əsas tədbir gördülər:
a) Onun əqidə və fikrinə e`tiraz əlaməti olaraq kitablar yazdılar. Biz bu kitablardan bir neçəsini qeyd etməyi lazım bilirik:
1. Təqiyyəddin Sübkinin “Şifaüs-siqam fi ziyarəti qəbri xeyril-ənam” və “əd-Dürrətül-muziətu fir-rəddi əla İbn Teymiyyə” adlı kitabları.
2. Maliki məzhəbinin qazısı Təqiyyəddin ibn Abdullah Əxnainin “Əl-Məqalətül-Mərziyyətu” adlı kitabı.
3. Fəxr ibn Müəllim Qürəşinin “Nəcmül mühtədi və rəcmül-müqtədi” adlı kitabı.
4. Təqiyyəddin Hüsnanın “Dəf`üş-şübhəti” adlı kitabı.
5. Tacəddinin “əl-Tühfəiül muxtarətu fir-rəddi əla münkəriz-ziyarət” adlı kitabı.
Bu kitablar İbn Teymiyyənin əqidəsinə qarşı yazılmış əsərlərdir. Bununla da onun fikrinin əsassız olduğu sübuta yetirilir.

bunlara fikriniz...yeni oxuma lazim deyil,eqide kitablariniz oxuyun kimi cavablar konkret olaraq bizi qane etmiyecek...
xais edirem bir Seyxe yarasan cavab veresiz...
salam aleykum

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bilin ki, şeyxin qardaşı ona qarşı olmayıb, sadəcə bidət əhli sonradan cəfəngiyyatlarla dolu olan bir kitab yazıb və müəllifliyi ona nisbət ediblər. Məqsədləri isə bilməyənləri aldatmaq, çaşdırmaq, azdırmaq və şübhəyə salmaqdır.
Digər rəddiyələrə gəlincə, bu da aydındır, bunlar hamısı fərqli əqidə sahibləridir və yazdıqları da təbiidir. Rəddiyə məsələsi belədir ki, bəzən elə olur ki, hətta eyni məzhəb daxilində bir alim digərinə rəddiyə yazır.
Əsas budur ki, bilin - şeyx sələfi idi, əlhəmdulillah və ona qarşı deyilənlərin hamısı böhtan və uydurmadır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Esma2011]

Assalamu aleykum seyx.menim 1sualim var.deyirler ki salvarda namaz qilmaq qadinlara haramdir.bu haqqda melumat vererdiz.Assalamu aleykum ve rahmatullahu va bereketuhu.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu rəydə olan alimlər var, xüsusən də, əgər şalvar dardırsa.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[teymur-i20]

[az-Zubeyr]

[selef_87]

AsSalam aleykum ve rehmetullahi ve bereketuhu Weyx necesiniz?
1.Dinde qadinin huquqlari nedi?qadin erinden neyi teleb ede biler?
2.Qadin eyer cinsi elaqe zamani kiwinin saqqalindan iyrenerse hec cur buna oyrewe bilmirse,yeni kiwi saqqal saxladiqda oz zovcesinden halalliq almalidir?bele ewitmiwemki kiwinin cemali(uzu) qadina aiddi,yeni qadinin hallaligi olmalidir,xaiw edirem etrafli yazin,Cezekallahu xeyrun,AsSalam aleykum

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Qadının tələb etdiyi haqlar şəriətə zidd olmamalıdır. Məsələn, saqqalı kişilərə peyğəmbər (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) əmr edib, bu məsələdə heç bir tələbin yeri yoxdur.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[teymur-i20]

Salamaleykum Mümkünsə deyərdiz aşaqdakılardan hansı daha gözəl salamlama qaydasıdır Rəsullulahı???
1 Səllalahu əleyhi vəssəlləm?
2 Səllalahu əleyhi və alihi vəssəlləm?
3 Səllalahu əleyhi və alihi və əshabihi vəssəlləm?
4 Səllalahu əleyhi və alihi və əshabihi əjməin vəssəlləm?
Və bunlardan hansının deyiliş qaydasın düzgün yazmışam??? Yaxud da ki siz mənə daha düzgünün yaza bilersizmi??? Ve yuxarda sadaladıqlarımızdan hansı düzgün deyil??? Haqqınızı halal edin. Coxsaqolun.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Hamısı gözəldir, sadəcə SəllAllahu və əcməin olmalıdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Саляфит]

[alizulfuqar]

[alizulfuqar]

[Harun]

Salam alekum sheyx .

1) Sunnet namazini gilmax daha gozel olar yoxsa elm orgenmek ( deyelim ki ele sizin formdan istifade elemek ?)

2)( Bu mesele biraz garishix oldu menim ucun ) Sejdeye gedende birinci el goyulur yoxsa dizder. Burda bir gardash deli olarag hedis getirdi ve yazdiki Peygenber s.a.s once dizderi goymagi qadagan edib .

Allah razi olsun sizden

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Fərz namazından əvvəl və sonrakı sünnətləri qılın.
2. Hər ikisi caizdir, sadəcə ömrünün sonlarında əvvəl əllərini yerə qoyardı.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Abusaleh]

Bismilləh. Dəyərli şeyximiz! Hörmətli Qamət Süleymanov! Mən 1999-2004-cü illər arasında Bakı Dövlət Universitetinin İlahiyyat fakultəsini əla və yaxşı qiymətlərlə bitirmişəm. Allaha həmd olsun ki, 2000-ci ildən Əbubəkr məscidinə gəlirəm. Bacardığım və gücüm çatan qədər bütün dərslərdə iştirak etmişəm. Fakultədə bizə dini türklər öyrədiblər. Bununla bağlı mənim "Əbubəkr məscidi haqqında təəssüratlarım" adlı yazımda da qeyd etmişəm. Allahın izni ilə yorucu olmamasını arzu edərək həmin yazını buraya yerləşdirirəm ki, oxuyasınız.

http://ehlisunneveca...ssuratlarm.html

Qeyd edim ki, bundan əvvəl ..... blogunda muxtelif faydali yazlar yazirdiq. Sonra blogu bagladilar.
Siz məni çox gözəl tanıyırısnız. Yəni dəfələrlə səninlə görüşmüşük. Elə bu yaxınlarda Sumqayıt məscidi ilə bağlı sizinlə görüşdük. Telefonunuzda o vaxtdan məndə var, nəsə sualım olanda sizə müraciət edirəm. Allah təala sizi xeyirlə mükafatlandırsın. Amin! İlahiyyatçı diplomum olduğu üçün Sumqayıtda məni qardaşlar inşallah gələcəkdə məscid imamı kimi görmək istəyirlər. Lakin hələdə süründürməçilik var və məscid məsələsi sizində bildiyiniz kimi uzadılır. Yaşar Qurbanov qardaşımız öz saytında mənim məqalələrimi elə o vaxtdan yerləşdirir və yadımdadır ki, bir dəfə məni sizinlə tanış etmişdi. Ola bilsin yadınızda qalıb və ya unutmusunuz. Bilmirəm. Özüm AMEA-da Elyazmalar institutunda elmi işçi və dissertant kimi çalışıram. Çoxdandır vaxt edib foruma girə bilmirdim. Bu gun vaxt edib daxil oldum və forumda suallara cavab verdyinizə görə sevindim. Allah təala sizi və bizi inşallah Cənnətdə görüşdürsün. Amin! Bəzi qaranlıq qalan məsələlər var. Szin cavabınız çox zəruridir:
1. Hərdən məni Azdliq radiosuna və bəzi TV-lərə dəvət edirlər. Mən məsləhət alaraq hansısa bildiyim bir mövzudan danışmağa gedirəm. Belə olduqda bəzi xəvaric fikirli və təkfirə meyilli olanlar məni iddiham edirlər. Hər ağızdan bir söz çıxır. Guya sizdən icazə almaq lazımdır, əgər icazə almıramsa demək sizi sevmirəm və s. Buna münasibət bildirin.
2. Mən işlədiyim sahə dövlət işi olsa da gücüm çatan qədər sünnəyə riayət edirəm. Bəzi məəsləlrdə gücüm çatmır. Məsələn, bir misal verim, saqqalı 4 barmağa qədər çatdıra bilmirəm. Buna görə bəziləri deyir ki, saqqalın belə 4 barmağa çatmırsa sənin sələfiliyi təbliğ etməyin düzgün deyil, mən özüm çalışıram bu işə, amma yavaş-yavaş, belə olduqda bunlara nə cavab verim.
3. Bəzi qardaşlarımız məni ALlah üçün sevirlər, məqalələrim və radiolarda çıxışlarım xoşlarına gəlir. Doğru danışdığımı deyirlər. Həta saytı olan bütün qardaşlar mənə məqalə yazıb verməyimi tələb edirlər. Bu halda mənə mesajlar gəlir ki, sən özünü reklam edirsən, məqalə yazmaqla və çıxışlar etməklə özünü göstərmək istəyirsən. Allah qəlbləri biləndir. Allah şahiddir ki, tələbat olduğu üçün yazıram. Çünki biz dəvət etməsək təkfirçilər bir çox gəncləri çaşdıra bilər. Buna görə də bu məsələyə də aydınlıq gətirməyinizi sizdən çox xahiş edirəm.
4. Sizi və bütün Mədinə tələbələrini, həmçinin bütün doğru yolda olan elm əhlini Allah üçün sevirəm. Sizdə mənə olan münasibətinizi açıq şəkildə bildirin.
5. Mənə Səlman Farisiylə bağlı səhih və tutarlı məlumatlar lazımdır. Bu işdə mənə köməklik etsəniz, mənbə tapmamda istiqamət versəniz çox gözəl olardı.
Haqqınızı halal edin. Mən bütün müsəlman qardaş və bacılarımı Allah üçün sevirəm. Salam Aleykum va rahmatullah.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Xeyr, siz tam azadsınız, bildiyiniz mövzuda gedib danışa bilərsiniz, sadəcə mövzu çətin olarsa, mənimlə şərt deyil, bilən adamla məsləhətləşin.
2. Deyin ki, bunu vəziyyətə görə edirsiniz və inşəAllah, tam saxlayacaqsınız.
3. Əsas budur ki, sizin niyyətiniz Allah üçün olsun - hər deyilənə fikir verməyin.
4. Biz qardaşıq.
5. Ən yaxşısı ibn Kəsirin və Zəhəbinin Tarix kitablarına müraciət edin, orda kifayət qədər məlumat var.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Ehtiram]

salam aleykum,menim anam oruc tuta bilmir,medesinde yazvasi var,nenemde cox yashli olduquna ve taqeti omadiqina gore oruc tuta bilmir ,gunde bir nefer kasibi yedirmelidi,evvela bele insanlari hardan yapaq,olar ki mescidde bir gunluk orucu acmasinda komeklik etsinler ,yeni 30 neferlik yemek versinler,yemek alinmasa pulun deyeri ne qeder olmalidi ki mescide verek 30m neferlik yemek versin,xahish edirem bu haqda yazasiz.
salam aleykum

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Belə halda məscidə verə bilərsiniz.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Islami Nur]

Assalam aleykum ve rahmatullahi ve berakatuh
Qamet qardas...xais edirem bu yaziya cavab bildirin...Men bunu arasdirmaq isteyirem,,Allah(c.c) xatirine oz deyerli fikirlerinizi bizimle bolusun...Yeqin ki komek etmekden imtina etmezsiz...Umid edirem efirde cavablandirarsiz..
salam aleykum ve rahmatullah

Bismillahir Rəhmanir Rəhim
Əlhəmdulillahi Rəbbil aləmin
Allahummə səlli ələ Muhəmmədin və al-i Muhəmməd
Əhli Beyt a.s vilayətinin haqq olduğunun dəlilləri həm Quran və həmdə hər 2 məzhəbin üzərində itifaq etdiyi səhih, müstəfəz və mütəvatir hədislərdədir. şükür Allaha ki, sadəcə Əhli Beytin a.s vilayətinin haqq olduğu haqqında dəlillər deyil, həmdə səhabə və Əhli Beytin a.s vilayət məsələsi haqqında sözləri səhih sənədlərlə biz çatmışdır. sadəcə dəlilləri göstərmək ilə qalmırıq, həmdə səhabə və Əhli Beytin a.s bu məsələdəki düşüncəsini də nəql edirik. inşaAllah bu mövzuda "12 xəlifə" hədisi haqqında danışacaq, hədisi əhli sünnə mənbələrindən nəql edəcək və hədis haqqında iradlara cavab verməyə çalışacağıq. əvvəlcə hədisləri görək:


حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ حُصَيْنٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ ح وَحَدَّثَنَا رِفَاعَةُ بْنُ الْهَيْثَمِ الْوَاسِطِيُّ وَاللَّفْظُ لَهُ حَدَّثَنَا خَالِدٌ يَعْنِي ابْنَ عَبْدِ اللَّهِ الطَّحَّانَ عَنْ حُصَيْنٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ دَخَلْتُ مَعَ أَبِي عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَسَمِعْتُهُ يَقُولُ إِنَّ هَذَا الْأَمْرَ لَا يَنْقَضِي حَتَّى يَمْضِيَ فِيهِمْ اثْنَا عَشَرَ خَلِيفَةً قَالَ ثُمَّ تَكَلَّمَ بِكَلَامٍ خَفِيَ عَلَيَّ قَالَ فَقُلْتُ لِأَبِي مَا قَالَ قَالَ كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ
...Cabir b. Səmurə dedi: atam ilə birlikdə Rəsulullahın s.a.a yanına getdim və onun "Həqiqətən bu iş 12 xəlifə olduğu müddətçə əziz olacaqdır" dediyini eşitdim. daha sonra bir sözdə dedi amma eşitmədim. atamdan "nə dedi?" deyə soruşdum. "Hamısı Qureyşdən" dedi.

Müslüm, "əs-Səhih", Əmirlik kitabı, hədis 1821
Tirmizi, "Sünən", Fitnə kitabı, hədis 2223
Əbu Davud, "Sünən", Mehdi kitabı, hədis 4279

"Səhihi Müslüm"ün türkcə tərcüməçisi bu hədisi Buxarinin də nəql etdiyini deyir. həmçinin Əhməd b. Hənbəl və ibni Hibban da bunu nəql etmişdir. Müslüm bu hədisi 9, Əbu Davud 3, Tirmizi 1, Buxari 3 sənəd ilə nəql etmişdir hələ digərlərini (Əhməd, ibni Hibban və b.) saymırıq. bəzi hədislərdə "əmir", bəzi hədislərdə isə "xəlifə" ləfzi ilə gəlmişdir. hədisdən çıxan nəticə:

1. xəlifələr 12-dir.
2. xəlifələr Qureyşdəndir.
3. xəlifələr olduğu müddətçə İslam əziz olacaqdır.

inşaAllah biz ilk öncə 12 xəlifənin kim olduğunu araşdıracağıq, daha sonra isə hədis haqqında ortaya atılan şübhələrə cavab verəcəyik.
həmçinin, bu hədis bizim müxaliflərə qarşı dəlilimizdir. beləki hədisin açıq nəssinə görə xəlifələr ancaq 12-dir. halbuki, əhli sünnənin "xəlifə" saydığı şəxslər 12-dən çoxdur. onların xəlifələri:

1. "Raşidi xəlifələr" dedikləri 4 xəlifə və bəziləri imam Həsən a.s-ı da "Raşidi xəlifələr"dən saymışdırlar.
2. Əməvilər.
3. Abbasilər.
4. Abbasilərin Misir dövrü.
5. Osmanlılar.

1. "Raşidi xəlifələr" dedikləri 4 xəlifə və bəziləri imam Həsən a.s-ı da "Raşidi xəlifələr"dən saymışdırlar. 2. Əməvilər. 3. Abbasilər. 4. Abbasilərin Misir dövrü. 5. Osmanlılar.

indi sayın görək bunlar 12-dən çoxdur yoxsa yox. həmçinin hədisin açıq nəssi ilə xəliflər ancaq Qureyşdəndir. ancaq bilindiyi kimi Osmanlılar türkdür. həmçinin bütün bu xəlifələr dövründə də (onların dediyi mənada) İslam əziz olmayıb. gündə müharibələr, xristianların hücumları, monqoların basqınları, üsyanlar və s.
salam aleykum

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bu səhih hədis barədə dəfələrlə demişik. Onların ardıcıllığı barədə ixtilafdır, əsas odur ki, bu 12 xəlifə şiələrin dediyi 12 imam deyil, çünki imamlardan yalnız ikisi xəlifə olub. Alimlər arasında olan ittifaqa görə, bu 12 xəlifədən 4-ü dəqiq məlumdur ki, ilk dörd raşidi xəlifələrdir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[w_m_a]

As salamu aleykum ve rahmatullahi va barakatuh

İnşallah sizə sualım var.

Ilahiyyet mescidinde Ramazan teeqvimi verilib orda
isaq - 4:43
subh - 5:16
gunesh doghur - 6:37
Zohr - 13:50
.......

burda subh yazilan
Передают со слов Ибн ‘Умара, да будет доволен Аллах ими обоими, что посланник Аллаха, да благословит его Аллах и приветствует, сказал: «(Когда) Билял станет произносить азан ночью, (продолжайте) есть и пить1, пока призыв не начнёт возглашать Ибн Умм Мактум2».
(Передатчик этого хадиса) сказал:
«А он был слепым и не начинал призывать к молитве, пока ему не говорили: “Светает, светает!”». Buxari 617.

Bu hedisde deyilen vaxdir ???

Verəcəyiniz cavablara görə öncədən minnətdarlıq bildirirem. Jazak Allahu Hairan

As salamu aleykum ve rahmatullahi va barakatuh

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəli, sübhün vaxtı gələn kimi ibn Ummu Maktuma (radiyALLAHU 'anhu) xəbər verirdilər, o da ikinci, əsas azanı verirdi, birinci azan isə xəbərdaredici azan olurdu. Məkkə və Mədinədə indiyə kimi belədir.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Ehtiram]

salam aleykum

1.shiye,cahil,xristiyan ve yahudi olende ALLAH rehmet elesin demek olar?
2.ozune qesd eliyen adama rehmet dilemek olar ?
3.quranda elleri ve uzleri yuyun ayaqa ve basha mesh cekin yazilib,shiyeler deyir ki biz duz deyirik men onlara nece cavab verim ? (biz axi yuyuruq)
4.namaz qilmayan adam cennete gire biler ? girerse neye esasendi delilimiz
5.teshehutde barmaqimiza baxmaliyi yoxsa secde etdiyimiz yere,bele hedis var ki peyqemmer (S.A.S) dizinnen qabaqi baxmazdi
6.Azan verilende biz onu tekrarlamaliyiq yoxsa ehtiyac yoxdur ?
7.duzdur ki Omer r. azanda xeyrul emel cumlesini yiqishdirib
8.Said Bryatskiye qulaq asmaq olar ? bezileri deyir yox,ancaq onun delili quran ve sunnedir,olmazsa neye esasen omaz
9.qonaq gedende qohumlar namaza bashlayanda men nece qoshula bilerem,dayim oqlu imam diyanir yoldashi ve bacilari arxada men nece qoshula bilerem?

Salam Aaleykum

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Cahil və şiə öləndə demək olar, amma xistian və yəhudiyə demək olmaz.
2. Olar.
3. Quranda yumaq yazılıb, şiələr yəqin ki, bizdəki öz tərcümələrini qəsd edirlər. Peyğəmbər (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) də ayaqlarını yuyardı, ya da corab və ya xofun üzərindən məsh çəkərdi.
4. Bəli, Allahın istəyi altındadır, dəlil isə, məsələn, Nisa, 48.
5. Hər ikisi olar.
6. Bəli, özünüz də təkrarlayın.
7. Xeyr, azanda elə kəlmə olub ki, onu da kimsə yığışdırsın?
8. Xeyr, olmaz, çünki elm tələbəsi də deyildi, özü isə yolunu azmışlardan idi.
9. Dayı oğlu imamdırsa, onun sağında dayanın, qadınlar isə arxada. Kişilərin sayı çox olsa, imam irəlidə, ondan araxada kişilər və ən arxada isə qadınlar dayınır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[aze-musafir]

as salam aleykum wa rahmatullahi wa barakatuhu sheyx

men qurannan bela bir aye oxumusdum,indi yadimnan cixib mene deyerdiniz hansi sure ve ayedir,sehv elamiremse beladir.."size atalariniz tanimag emr olundu" yeni bu ayeden texminen bela basha dusmek olurki atani,soyunu kokunu tanimalisan.

Allah razi olsun
as salam aleykum wa rahmatullahi wa barakatuhu

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəqərə, 200 və Əhzab, 5-ə baxın.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[alizulfuqar]

[alizulfuqar]

[Islami Nur]

[alizulfuqar]

[Islami Nur]

[NN-98]

As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

1)Destemaz alanda hamamin icerisinde zikirleri demek olar?
2)Qardashlara ve ya bashqalarina nese bash verdiqde haqini halal et demek olar?sunnede bele bir shey kelibmi?
3)Kimse cimib cixanda ona hemishe temizlikde demek olar?
4)Zovcenin menim Valideyinlerime Ata Ana demelidi?Bu barede elim ehlinden sorushmusham,konkret demishler olmaz.Sheyx xahish edirem bu barede etrafli melumat vererdiz.Ne cur muraciyet etse daha yaxshi olar.Eker olarsa zovce dese alishmamisham,utaniram onda mecbur etmek olar onu?
5)Zovce xestedirse oruc tutmur,terafih namazlarini qila biler?
6)Cahil asqiranda elhemdulilleh demirse,ona sadece saglam ol demek olar?
7)Cahil asqiranda elhemdulilleh deyirse ona ne cur demeliyem?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Xeyr, sadəcə bəzilərini üzrəyinizdə deyə bilərsiniz, məsələn, bismilləh.
2. Eyib etməz.
3. Eyib etməz.
4. Deməlidir, yox, sadəcə hörmət mənasında deyə bilər.
5. Bəli, qıla bilər.
6. Xeyr, susun.
7. Yarhamukallah.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[afiz]

ас саламу алейкум если я опаздал на джамат намаз мечеть можноли второй джамат намаз сделать илиже одному зделать если можно далил

Ответ:

Ва алейкумус салам ва рахматуллахи ва баракатуху!
Этот вопрос спорный среди ученых. Но вы можете совершать второй джамаат намаз. Потому, что однажды один из сахабов опаздал на джамаат намаз, и пророк (sallALLAHU 'aleyhi wa sallam) обратился к тем, кто только что совершил намаз – кто может сделать садага своему брату? (то есть совершить с ним намаз).
Аллах знает лучше!
Вас саламу алейкум ва рахматуллахи ва баракатуху!

[Harun]

Salam alekum sheyx.

1) Zohur namazinnan evvel 2 ruket ve sora 2 ruket buda sunnetdendirmi ?
2) Bir tanish var namazdadi ( cumeler gilir ) Meshebini henefi hesab edir amma , zina edir , gumar oynayir allah bilir sora ne oyunnardan cixir. Belebir ehvalat oldu ki, mennen bunun baresinde sorushdular (ona giz vermek baresinde ) mende dedim o zinakarin biridi ve men ona hec gapimdaki iti vermerem . Bu dediyim soz geybete dushurmu ???

salam alekum

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bəli.
2. Xeyr, qeybət deyil, elə belə də lazım idi.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va rahmatullahi va Barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

QİYAMƏTƏ YAXIN ŞİRKİN ZUHR ETMƏSİ
Qiyamətin əlamətlərindəndir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ummətində şirk zuhr
edəcəkdir. Artıq İslam gəldikdən sonra, peyğəmbərlik verildikdən sonra Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – umətini Tovhidə dəvət etdi. Umməti İslamı qəbul edərək şirkdən cəkindilər. Artıq Məkkənin
fəthindən sonra Məkkədə muşrik qalmadı. Ərəbistan yarmadası butunluklə İslamı qəbul etdilər. Quran bunu
qadağan etdiyi halda. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bunun ucun gondərildiyi halda cox kecmədi
ki, insanlar yenidən bu cirkin əməli işləyərək Allaha şəriklər qoşmağa başladılar. Sovban - radıyallahu anhu
– rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Həqiqətən də mən ummətimdə doğru
yoldan azdıran imamların peyda olmasından qorxuram. Ummətim arasına ədavət duşsə bu Qiyamət
gununədək davam edəcəkdir. Mənim ummətimdən sağ qalanlar muşrik-lərlə birləşməyincə, bir hissəsi
93
butlərə ibadət etməyincə Qiyamət qopmayacaqdır»420 . «(Ya Muhəmməd!) Kitabdan ozlərinə az bir şey
verilənləri (Yəhudiləri) gormursənmi? Onlar Cibt və Tağuta inanır və kafirlər ucun də: Bunlar
mominlərdən daha doğru yoldadırlar – deyirlər». (ən-Nisa 51). Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət
edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Devs qəbiləsinin qoca qadınları Zul Xalasa
(butu) ətrafında tavaf edə-edə quyruqlarını titrətmədikcə qiyamət qopmayacaqdır. Zul Xulasa Devs
qəbiləsinin cahiliyyə dovrundə ibadət etdikləri butdur» 421 . Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu: «Gecə və gunduz Lat və Uzzaya ibadət edilmədikcə yox olub getməz»422. Artıq şirk insanların
əqidəsinə cevrilmişdir. Haradan bir səs eşitsələr, harada bir işıq gorsələr (istər ağac olsun, istər daş olsun,
istər qəbir olsun onlara fərq etməz) dərhal oranı ibadətgaha cevirirlər. Ağacın uzərinə əskilər, parcalar
bağlayaraq niyyət edən kim, təvaf edən kim, ovlad diləyən kim. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in
dovrundə də səhabələr Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən belə bir ağac istədilər. Lakin gorun
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onlara nə cavab verdi: Əbu Vaqid əl-Leysi – radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – ilə birlikdə Məkkədən Huneynə tərəf yola
cıxmışdıq. Biz o, vaxtlar təzə musəlmanlardan idik və kufrdən yenicə cıxmışdıq. Muşriklərin ustundən
silahlarını asdıqları boyuk bir Sidr ağacı vardı. Onun ətrafında yığışaraq oz adət ən-ənələrini yerinə yetirir və
o, ağacı «Zətu Ənvat» deyə cağırırdılar. Biz də bu boyuk bir Sidr ağacının yanından kecdikdə: «Ey Allahı
rəsulu! Onların «Zətu Ənvat» olduğu kimi bizim ucun də «Zətu Ənvat» duzəlt» dedik. Peyğəmbər: «Allahu
Əkbər! Şubhəsiz ki, bunlar hamısı kecmiş adət ən-ənələrdir. Nəfsim əlində olana and olsun ki, siz İsrail
oğullarının Musadan istədikləri şeyin eynisini məndən istədiniz: «…Bizə onların sitayiş etdikləri butlər kimi
bir but duzəlt!» (əl-Əraf 138) Həqiqətən siz əvvəlkilərin adət ən-ənəsi ilə gedəcəksiniz423. Bu səhabələr
İslamda yeni olduqları ucun bir cox tovhid məsələrini bilmirdilər. Məhz buna gorə də Peyğəmbər - səllallahu
aleyhi və səlləm –dən muşriklərin uğur gətirmək ucun dilədikləri bir but kimi, onlar ucun də uğur diləmək
ucun bir but duzəltmələrini istəmişlər. «Allahı qoyub ozlərinə dost tutanlar: «Biz onlara bizi Allaha
yaxınlaşdırmaq ucun ibadət edirik!» Deyirlər. (əz-Zumər 3). «Onlar Allahı qoyub ozlərinə nə bir xeyir, nə
də bir zərər verə bilən butlərə ibadət edir və: «Bunlar Allah yanında bizdən otru şəfaət edənlərdir!»
deyirlər. De ki: «Allaha goylərdə və yerdə bilmədiyi bir şeyimi xəbər verirsiniz? Allah ozunə şərik qoşulan
butlərdən uzaqdır və ucadır». (Yunus 18).
Şeytan oz Rəbbinə vəd vermişdir ki, insanları haqq yoldan azdıracaqdır və hər bir vəchlə, fitnə və hilə ilə
insanları Allaha ibadət etməkdən yayındırmağa calışır. Təki insanlar Allaha ibadət etməsinlər. Şeytana
qulluq edənlər də belə bir ibadətgahlar qurmaqla insanları azdırmağa calışırlar. Siz deyirsiniz ki, onlar
salehlərdir, ovliyalardır, Allahın sevimliləridir. Bizlər isə gunahkarlarıq, Allah yanında hec bir qədirqiyətimiz
yoxdur. Onlara qarşı məndə olan sevgiyə, məhəbbətə gorədir ki, mən onun vasitəsilə Allaha
yaxınlaşıram. Mənim sizə bir necə sualım vardır. Bizə İslam dinini catdıran, hər bir şeyi ətraflı şəkildə xəbər
verən kim olub? Sozsuz ki, deyəcəksiniz Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm –. Məgər Peyğəmbər -
səllallahu aleyhi və səlləm – bizə əmr edib ki, mən oləndən sonra məni Allah ilə oz aranızda vasitəci tutun və
ya Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – bunu ozu edib və ya səhabələrinə tovsiyə edib ki, oluləriniz
vasitəsilə Allaha yaxınlaşın və onlardan nə istəyirsinizsə diləyin və ya Əbu Bəkr, Omər, Osman, Əli - Allah
onlardan razı olsun - və s. səhabələr hansı ki, cuzi bir yaxşı əməl olduqda onu dərhal etməyə calışardılar
Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm – in qəbrinin yanına gələrək deyərdilər ki: «Ey Rəbbimiz! Bu
Peyğəmbərinin (hansı ki, sizin ibadət etdiklərinizin hər birindən əfzəl olan) xatirinə, onun Sənin yanında olan
məqamına gorə bizi bağışla, bizə ruzi ver və s» şeylər diləyərdilər. Hec olmasa bir ayə, bir hədis də belə
gətirin ki, biz də iman edək. Əgər gətirə bilməsəniz bilin ki, onda siz ozunuzu onlardan ağıllı sayırsınız.
Cunki onlar bu boyukluyundə əfzəl əməli gormurdulər və ya bilmirdilər amma sizlər bundan xəbərdarsınız.
Allah bizi və əhli-əyalımızı şirkə tapınmaqdan qorusun. Amin!
Vassalam Aleykum va rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

ALLAH – Subhənəhu Və Təalə – YƏ QARŞI PİS ZƏNNDƏ OLMAQ424
Allah – subhənəhu və təalə – barəsində zənn iki curdur: 1. Xeyir zənn etmək. Bu da iki şeylə bağlıdır: 1)
Allah – subhənəhu və təalə – nin kainatda etdiyi əməllərlə. Musəlamn etiqad etməlidir ki, bunlarda hikmət
vardır. 2) İnsan ozu barəsində Allah nə edirsə gozəl zənndə olmalıdır. İnsan dua edir və gozəl zənn bəsləyir
ki, Rəbbi onu eşidir və duasını da qəbul buyuracaqdır. Bir şərtlə ki, Allahın qoyduğu şəriətə uyğun olsun.
«Onlar Allaha, axirət gununə inanır, (insanlara) yaxşı işlər gorməyi əmr edir, (onları) pis əməllərdən
cəkindirir və xeyirli işlər gorməyə tələsirlər. Onlar ələlisaleh şəxslərdəndirlər». (Ali imran 114). 2. Pis, şərr
420 Muslim 4/2215, Əbu Davud 4202,4252, İbn Məcə 3952, Əhməd 5/278,284.
421 Buxari 13/76, Muslim 4/2230,2906.
422 Muslim 4/2230,2907.
423 Tirmizi 2180, Əhməd 5/218 əl-Albani səhih.
424 «Zənn əsla həqiqət ola bilməz». (ən-Nəcm 28). «Ey iman gətirənlər! Cox zənnə-gumana qapılmaqdan cəkinin.
Şubhəsiz ki, zənnin bəzisi gunahdır…». (əl-Hucurat 11). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Zəndən
cəkinin. Cunki sozun ən yalanı zəndir». əl-Albani «Səhihul Cəmi» 1/45.
94
zənn etmək. «Allah Onun barəsində bədguman, bədniyyət olan munafiq kişi və qadınları, muşrik kişi və
qadınları əzaba ducar etsin. Onların bədniyyətliyi oz başlarında catlasın!». (əl-Fəth 6).
Əgər bu məsələ sənə bəyan olarsa burada boyuk bir əsas vardır ki, məsələnin sirrini acır. Bu da Allah –
subhənəhu və təalə – nin qatında gunahların ən boyuyu Allah haqqında pis zəndə olmaqdır. Allah haqqında
pis zəndə olan Allahın kamilliyinə, Allahın İsim və Sifətlərinə qarşı pis zənn etmişdir. Buna gorə də Allah
ozunə qarşı belə zəndə olanları hədələmiş, bundan qeyri hec kəsi bu cur hədə ilə hədələməmişdir. «Allah
Onun barəsində bədguman, bədniyyət olan munafiq kişi və qadınları, muşrik kişi və qadınları əzaba ducar
etsin. Onların bədniyyətliyi oz başlarında catlasın!». (əl-Fəth 6). «Siz qulaqlarınızın, gozlərinizin və
dərilərinizin əleyhinizə şəhadət verəcəklərindən qorxub (gunah işləməkdən) cəkinmir, etdiyiniz əməllərin
coxunu isə Allahın bilməyəcəyini zənn edirdiniz. Sizin oz Rəbbiniz barəsindəki bu zənniniz sizi məhv etdi
və ziyana uğrayanlardan oldunuz!». (Fussilət 22-23). Onlar elə zənn etdilər ki, Allah etdiyi hər bir işi bilmir
və bununla da Allahın elm sifətini inkar etdilər. Həmcinin də «Allahı qoyub yalancı tanrılarımı istəyirsiniz?
Aləmlərin Rəbbi barəsində gumanınız nədir?». (əs-Saffət 86-87). Yəni sizlər Allahın Rububiyyətində və
Uluhiyyətində İsim və Sifətlərində zənn etdiniz ki, bu da sizi Allahdan qeyrisinə qulluq etməyə vadar etdi.
Sizə vacib olan isə Allaha layiq olduğu şəkildə zənn etmək idi.
HƏMCİNİN - Allahı layiqincə qiymətləndirməmişdir: Bizlər gunahkar bəndələrik, onlar isə ovliyalardır.
Biz bu kimsələrin vasitəsi ilə Allaha yaxınlaşırıq. Necə ki, padşahların yanına daxil olduqda birbaşa daxil ola
bilmədiyimiz kimi. Belə bir kimsə Allahı layiqincə qiymətləndir-məmişdir. Belə bir kimsə Allahın
Rububiyyətinə, Uluhiyyətinə, Allahın təkliyinə tən etmişdir. Allahın vasitəyə ehtiyacı yoxdur. Onlar isə
acizdirlər. Belə bir pis zənn gətirən insan Allaha qarşı pis bir zənn etmişdir. Belələrinin cazası əzab, lənət və
Cəhənnəmdir. Allahın belə bir cirkin şeyi əmr etməsi qeyri mumkundur. Ağıl, fitrət bu cur şeyi qəbul edə
bilməz. Ən cirkin zulmdur ki, insan Allahın haqqını ozu kimi bir insana versin və ya onu ozu ilə Allah
arasında şərik tutsun. Bu şərik qoşulan da Allahın oz quludur. Nə qədər insanlar vardır ki, Allahdan qeyrisini
umurlar, dua edirlər, təvəkkul edirlər. Gorursən ki, namazlarını hec xuşu ilə qılmırlar. Namaz qıldıqda
fikirləri orada-burada olur. Lakin kimnsə qəbrinin yanında durduqda isə xuşu ilə, zəlil olaraq dua edir.
Allahın qarşısında isə bu cur zəlillik yoxdur, nə inki qəbrin, hansısa bir məxluqun yanında. Artıq Allahdan da
onu ustun tutmuşdur. «Allah sizə ozunuzdən bir məsəl cəkir. Sahib olduğunuz kolələr icərisində sizə
verdiyimiz mal-dovlətə sizinlə bərabər ortaq olan, ozunuzdən (bir-birinizn haqqına toxunmaqdan)
cəkindiyiniz kimi o, kolələrdən də cəkindiyiniz şərikləri-niz varmı? Biz ayələrimizi ağılla duşunən bir
qovm ucun belə ətraflı izah edirik». (ər-Rum 28). Necə ola bilər ki, insanlar mallarında, dovlətlərində
Allahın onlara verdiyi bu ruzidə kiminsə onlara şərik olmasını istəmirlər. Bundan pis olur. Onda nə ucun
sizlər mənim qullarımı, bəndələrimi mənə şərik tutursunuz. Kim belə bir zəndə olarsa məni lazımınca
qiymətləndirməmişdir, lazımınca təkləşdirməmişdir, lazımınca təzim etməmişdir. «(Ey insanlar!) Bir məsəl
cəkildi, ona qulaq asın! Şubhəsiz ki, Allahdan qeyri ibadət etdiyiniz butlər hec bir milcək də yarada
bilməzlər – lap hamısı bunun ucun bir yerə yığışsa belə! Əgər milcək onlardan bir şey goturub aparsa,
onu milcəkdən geri ala bilməz-lər. İstəyən də aciz, istənilən də! Muşriklər Allahı lazımınca qiymətləndirmədilər
». (əl-Həcc 73-74).
HƏMCİNİN - Allahı lazımınca qiymətləndirməmişdir: Allah Peyğəmbərlər gondərməyib, kitablar nazil
etməyib. O, insan Allahı layiq olmayan bir şeyə nisbət etmişdir. Cunki belə bir iş Allaha yaraşmaz.
Məxluqatı yaratdıqdan sonra onları başlı-başına buraxsın. Bu sozləri işlədən insan artıq kufr etmişdir. «Biz
goyu, yeri və onların arasında olanları boş-boşuna yaratmadıq. Bu kafirlərin pis zənnidir. Vay olsun
onlara və onları Cəhənnəmdə əzab gozləyir». (Sad 27).
HƏMCİNİN - Allahı layiqincə qiymətləndirməmişdir: Allahın İsim və Sifətlərini inkar edən şəxs.
Qədərilər, Cəbərilər və s firqələr kimi. Allah onların bu sozlərindən munəzzəhdir. «(Muşriklər) Allahı
lazımınca qiymətləndirmədilər. Halbuki Qiyamət gunu yer butunluklə Onun ovcunun icində olacaq,
goylər isə Onun sağ əli ilə bukuləcəkdir. Allah (muşriklərin) Ona aid etdikləri sifətlərdən təmamilə uzaq və
ucadır». (əz-Zumər 67).
HƏMCİNİN - Allahı lazımınca qiymətləndirməmişdir: Allah ərşə yuksəlməyib, Allah goydə deyildir hər
yerdədir və s. Həmcinin də Allahın hikmətini, məhəbbətini, rəhmətini, qəzəbini, qısqanmasını, təəccublənməsini,
gulməsini, Qiyamət gunu gorunməsini, ayaq sifətini və s. inkar edənlərdə Allahı lazımınca
qiymətləndirməmişlər. Həmcinin də Allaha ovlad nisbət edənlər, hər bir şeyin Allah olmasını soyləyənlər
(Hululiyyə) İbn Arabi deyir ki: «Qul Allahdır, Allah isə quldur».
HƏMCİNİN - Allahı layiqincə qiymətləndirməmişdir: Allah Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm –
in duşmənlərini yuksəldib, onların ailələrini yuksəldib, zikirlərini ucaldıb bu da Allahı layiqincə
qiymətləndirməmişdir. Mulku, xəlifəliyi, izzəti Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in duşmənlərində
etmişdir deyənlər də Allahı lazımınca qiymətləndirməmişdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in
əhli-beytini alcaltmış, onlara zəlillik vermişdir deyənlər də Allahı lazımınca qiymətləndirməmişdir. Kim belə
bir fikirdədirsə o, Allaha qarşı ləkə yaxmışdır. Bu sozlər Yəhudi və Nəsranilərin Allah barəsində sozundən
alınmışdır. Onlar deyirlər ki, Allah zalım bir padşah gondərmişdir və o, ozundən Peyğəmbərlik iddia
etmişdir. Allaha qarşı yalan danışmışdır. Onun adından əmr etmiş, qadağan etmiş və cəkindirmişdir. O,
95
kimsə Peyğəmbərlərin şəriətini nəsx etmişdir. Bəllidir ki, bu boyuk bir ləkə, Allaha olan tənədir. Allahın
elminə, hikmətinə, Rububiyyətinə təni əhatə edir. Allah bu inkarcıların sozlərindən uzaqdır.
HƏMCİNİN - Allahı layiqincə qiymətləndirməmişdir: Allah oz ovliyalarına, dostlarına cəza verə bilər.
Asilik etməyənləri cəzalandıra bilər və onları Cəhənnəmə daxil edər. Həmcinin də Allah oz duşmənləri-nə,
Ona iman gətirməyənlərə nemət verər və onları Cənnətlərə daxil edər. Əksinə Quran ayələri və hədislər bu
deyilənlərin əksinə gəlmişdir. Allah oz ovliyalarına nemət verər və duşmənlərinə isə nemət verməyəcəkdir.
Artıq Allah oz kitabında belə bir şeyləri ozunə caiz gorəni inkar etmişdir. Belə bir hokm verənləri ən pis
hokm verənlərdən saymışdır. «Yoxsa biz iman gətirib yaxşı işlər gorənləri yer uzundə fitnə-fəsad
torədənlərlə eyni tutacağıq? Yaxud Allahdan qorxub pis əməllərdən cəkinənləri gunahkarlara tay
edəcəyik». (Sad 28). «Yoxsa dunyada pis əməllər edənlər (axirətdə) onları iman gətirib yaxşı işlər
gorənlərlə bir tutacağımızı, onların həyatlarının və olumlərinin eyni olacağını guman edirlər! Onlar nə
pis muhakimə yurudurlər». (əl-Casiyə 21).
HƏMCİNİN - Allahı lazımınca qiymətləndirməmişdir: Allah oluləri diriltməyəcəkdir, Allah Qiyamət
gunu bəndələrini bir yerə toplamaya-caqdır, sorğu-sual olunmayacaqdır deyənlərdir. Belə bir soz deyənlər
Allahın hikmətinə də ləkə yaxmışlar. Əgər olumdən sonra dirilmək yoxdursa onda insanların yaradılışında
bir məqsəddə yoxdur. Əgər olumdən sonra dirilmək yoxdursa bu qədər Peyğəmbərlərin, kitabların nazil
olması nəyə gorə idi. Butun bunlar bizə xəbər verir ki, olumdən sonra dirilmək vardır. O, gunu hər bir kəs nə
etdiyini biləcəkdir, o gunu yalan sayanlarda peşmancılıqlarından, yalanlarına gorə barmaqlarını
gəmirəcəklər. Vay olsun o, gunu yalan sayanların halına. Vay olsun. «Kafirlər onlar oldukdən sonra əsla
dirilməyəcəklərini iddi edirlər. (Ya Peyğəmbər!) De ki: Bəli, Rəbbimə and olsun ki, siz mutləq
diriləcəksiniz. Sonra da etdiyiniz əməllər sizə (bir-bir) xəbər veriləcəkdir. Bu Allah ucun cox asandır». (ət-
Təğabun 7).
HƏMCİNİN - Allahı lazımınca qiymətləndirməmişdir: Allahın əmrinə səhlənkar yanaşaraq, Allahın
əmrinə asi olan kəs. Həmcinin də Allahın qadağanı ona yungul gələrək Allahın haramlarını edən insan.
Allahın haqqı ona elə-belə, boş bir şey kimi gəlir. Allahın haqqını, zikrini zay edir. Həmcinin də qəlbi
Allahın zikrindən qafil olan kimsədə Allahı lazımınca qiymətləndirməmişdir. Onun oz nəfsi istəyi, arzuları
Allahın razılığını tələb etməkdən, axtarmaqdan ustun olmuşdur. Belə bir kimsənin məxluqa olan itaəti Allaha
olan itaətdən daha muhumdur. Ona gorə məxluqun əmrini, buyuruğunu yerinə yetirmək Allahın əmrlərini
yerinə yetirməkdən daha muhumdur. Elə bil ki, Allah onun dilində, qəlbində artıq bir şeydir. Allahdan
qeyrisi isə ona gorə daha ustundur. O, kimsə Allahın onun uzərindəki baxışını aşağı gorur. Halbuki o,
Allahın ovcundadır. Onun ixtiyarı Allahın əlindədir. İnsanların baxışını isə ustun sayır. İnsanlardan utanır,
Allahdan isə utanmır. İnsanlardan qorxur, Allahdan isə qorxmur. İnsanlarla muamələ etdikdə bacardığı qədər
guc və quvvəsindən istifadə edərək calışır. Allah ilə muamələ (Allahın əmrlərini yerinə yetirdikdə) isə ən
aşağı, dəyərsiz şəkildə hərəkət edir. İnsanlardan sevdiyi bir kəsin xidmətində durduqda ciddiliklə,
calışqanlıqla, nəsihətini sərf edərək onun qarşısında durur. Onun xidmətində həm qəlbi, həm də əzaları ilə
calışır. O, insana olan xidmətini oz işlərindən də belə ustun tutur. Allahın haqqını yerinə yetirdikdə isə elə bir
şəkildə edər ki, ozu kimi bir məxluq bundan razı qalmazdı. Allah ucun elə mal sərf edər ki, o malı ozu kimi
bir məxluqa sərf etməz. Belə bir sifəti olan insan Allahı lazımınca qiymətləndirmişdirmi? Əlbəttə ki, yox.
Gorursən ki, insan ən qiymətli şeylərini dunya ucun, Allahdan qeyrisi ucun edir, vaxtının ən cox hissəsini
dunya ucun, faydasız şeyləri əldə etmək ucun ayırır. Lakin Allaha gəldikdə isə cox az bir hissəsini Allaha
sərf edir.
HƏMCİNİN - Allahı lazımınca qiymətləndirməmişdir: Allahla yanaşı Allahın duşmənini, Allahın xalis
haqqında Allaha şərik qoşan bir kimsə Allahı lazımınca qiymətləndirməmişdir. Ona Allaha təzim etdiyi kimi
təzim edir, ona itaət edir, onu umud edir, ondan qorxur. Allahın duşmənini, Allahın gozundən duşən birisini
Allaha şərik qoşur. Muşriklər mələklərə ibadət etdikləri vaxt oz iddialarına gorə onlar elə zənn edirdilər ki,
onlar mələklərə ibadət edirlər. Həqiqətdə isə onlar şeytana ibadət edirdilər. «O, gun (Qiyamət gunu) Allah
onları bir yerə yığacaq, sonra da mələklərə belə deyəcəkdir: Bunlar sizəmi ibadət edirdilər? (Mələklər):
Sən pak və muqəddəssən. Bizim ixtiyar sahibimiz onlar deyil, Sənsən! Xeyr, cinlərə (şeytanlara) ibadət
edirdilər. Onların əksəriyyəti cinlərə iman gətirmişdir – deyə cavab verəcəklər». (Səba 40-41) Şeytan insanı
ozunə ibadətə cağırır və elə ilham etdirir ki, o mələkdir. Həmcinin gunəşə, aya, ulduzlara ibadət edənlərdə
belədir. Buna gorə də gunəş doğanda şeytanın iki buynuzu arasında doğur və kafirlər gunəşə səcdə edirlər.
Həqiqətdə isə gunəşə deyil şeytana səcdə edirlər. Həmcinin gunəş batdığı zamanda. Həmcinin İsa, Məryəmə,
ovliyalara, pirlərə, seyyidlərə ibadət edənlərdə onlara deyil şeytana ibadət edirlər. «Ey Adəm ovladı! Məgər
Mən sizə: Şeytana ibadət etməyin, o sizin acıq duşməninizdir – deyə buyurmadımmı». (Yasin 60). Butun
bunlar onu bildirir ki, şirkin Allah qatında boyuk gunahlardan olmasının sirrini bildirir. Allah onu tovbəsiz
qəbul etmir. Şirk insanı əbədi əzabda qalmasını vacib edir. Allah bizi şirkdən qorusun. Amin!
Vassalam Aleykum va rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[TƏQVA]

Assalaam Aleykum va rahmatullahi va barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

ŞİRKİN ZƏRƏRLƏRİ VƏ FƏSADLARI
1. Dunya və Axirətdə pis aqibətlə qarşılaşmaq. 2. Dunya və Axirətdə olan sıxıntıların ən boyuk səbəbi
şirkdir. 3. Şirk dunya və axirətdə olan əminliyi qaldırar, qorxulara səbəb olar. 4. Şirk dunya və axirətdə
96
zəlalətə duşməyə səbəbdir. 5. Boyuk şirk edən kimsə olumundən oncə tovbə etməzsə bağışlanması mumkun
deyildir. 6. Boyuk şirk butun əməlləri yox edər. 7. Boyuk şirk sahibinə Cənnəti haram, Cəhənnəmi ilə halal
edər. 8. Boyuk şirk sahibi Cəhənnəmdə əbədi qalacaqdır. 9. Şirk ən boyuk zulm və iftiradır. 10. Allah və
Rəsulu muşriklərdən uzaqdır. 11. Şirk Allahın qəzəbini və cəzasını gətirən və Allahdan uzaqlaşdıran ən
boyuk səbəbdir. Allahı qəzəbləndirən hər şeydən Allaha sığınırıq. 12. Şirk fitrət nurunu sondurur. 13. Gozəl
əxlaqı yox edər. Gozəl əxlaq fitrətdəndir. 14. Boyuk şirk sahibinin qan və mal toxunulmazlığını qaldırır. 15.
Kicik şirk imanı zəiflədir və boyuk şirkə aparan səbəbdir.
Ey musəlman qul! Boyuk olsun, kicik olsun şirkin hər birindən uzaq ol! Bundan Allaha sığın, Ondan
dunya və axirətdə salamatlıq, məğfirət və rəhmət diləyirik! Amin.
BOYUK VƏ KİCİK ŞİRKİN FƏRQİ
1. Boyuk şirk insanı İslamdan cıxardır, kicik şirk isə İslamdan cıxarmır.
2. Boyuk şirk oz sahibini əbədi olaraq Cəhənnəmə salır, kicik şirk isə əbədi deyildir.
3. Boyuk şirk butun əməllə__________ri batil edir, kicik şirk isə yalnız riya ilə olunan əməlləri batil edir.
4. Boyuk şirk edənin canı və malı halal olur, kicik şirk edənin isə canı və malı halal deyildir.
5. Boyuk şirk edən kimsə ilə musəlmanlar arasında duşməncilik olması lazımdır. Musəlmanların onu
sevməsi mumkun deyildir. Yaxın əqrabası olsa da belə. Kicik şirk sahibini sevməməyə bir səbəb yoxdur.
Sahib olduğu şirkinə gorə nifrət edilir, imanına gorə isə sevilir.

Vassalam Aleykum va rahmatullahi va barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[alizulfuqar]

Salam aleykum. Bu gün (İyul 31) artıq Şabanın 30-du, hicri təqvimində də ay ya 29, ya da 30 gün olur. Ona görə də sabah oruca başlayaq (Avqustun 1-i) inşəAllah. Peyğəmbər (səllallahu aleyhi və səlləm) demişdir: "Biz savadsız bir ümmətik, nə yazırıq, nə də hesablamırıq. Bir ay ya filan, ya da filan qədər gündür - yəni, 29 və ya 30 gündür." (Səhih Müslim, 1080). Məkkə və Mədinədə də bu gün Şabanın 30-dur, bizdə də Şabanın 30-dur, ona görə də sabah tutaq inşəAllah.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əlhəmdulillah.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[ziyad]

salam aleykum sheyx!!
islamda ad gun kecirmenin ve diger bayramlarin kecirilmrsine aid hokm,ve hedisler getirin zehmet olmasa,menden sorusublar,dedimki degigleshdirib deyerem cavabi verdim!!
Allah razi olsun!!SALAM ALEYKUM!!!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Müsəlmanlar üçün Allah Təala iki bayramı keçirməyi buyurub: Qurban və Ramazan. Digər bayramlar isə əsasən xristianlardan gəlib.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Islami Nur]

[sham41]

салам алейкум
моя жена сейчас кормящая мать, еще раньше во время рамазана она иногда падала в обморок, поэтому я посоветовал ей не держать пост в этот раз...
правильно ли я сделал и если да , то какое искупление надо принести за пропущенный пост?
второй вопрос- я работаю моряком и подолго не бываю дома,если точнее по шесть, семь месяцев...если в шариате что -нибудь по этому поводу, в смысле периода отсутсвия который нельзя превышать и т.п.?

Ответ:

Ва алейкумус салам ва рахматуллахи ва баракатуху!
1. После освобождения, иншаАллах, восполнит те дни.
2. Да, это большой срок, но это связано с вашей работой.
Аллах знает лучше!
Вас саламу алейкум ва рахматуллахи ва баракатуху!

[TƏQVA]

Assalam Aleykum va Rahmatullahi va barakatuhu !
İnşAllah faydalı olar !

Orucun hökmü:
Ramazan orucu İslamın əsaslarından və fərz əməllərindən biridir. Uca Allah buyurur: “Ey İman gətirənlər! Oruc tutmaq sizdən əvvəlki ümmətlərə vacib edildiyi kimi,sizə də vacib edildi ki, (bunun vasitəsilə)siz pis əməllərdən çəkinəsiniz! (Oruc tutmaq)sayı müəyyən olan (bir ay )günlərdir. (Bu günlərdə) sizdən xəstə və ya səfərdə olanlar tutmadığı günlər qədər başqa günlərdə oruc tutmalıdırlar. Oruc tutmağa taqəti olmayanlar isə (hər günün əvəzində ) bir yoxsulu doyuracaq qədər fidyə verməlidirlər. Hər kəs könüllü xeyir iş görərsə (həm oruc tutub, həmdə fidyə verərsə), bu onun üçün daha yaxşı olar. Bilsəniz oruc tutmaq sizin üçün nə qədər xeyirlıdır! İnsanlara doğru yolu göstərən, bu açıq dəlilləri ilə aydınlaşdıran və (haqqı batildən) ayıran (Quran) ramazan ayında nazıl edilmişdir. Aya (ramazan ayına) yetişən şəxslər (bu ayı ) oruc tutmalıdırlar: xəstə və ya səfərdə olanlar isə tutmadığı günlərin sayı qədər başqa günlərdə tutsunlar.Allah sizin üçün ağırlıq deyil, yüngüllük istər ki, fövtə gedən günlərin orucunu tamamlayasınız və sizi düz yola yönəltməsinə görə Ona (“ Allahu Əkbər deməklə) təzim və şükür edəsiniz” Əl-Bəqərə: 183-185.
İbn Ömər radiAllahu anhu Peyğəmbərin sallallahu aleyhi və səlləmin belə dediyini rəvayət edir: “İslam beş əsas üzərində qurulmuşdur. Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud olmadığına (Lə iləhə iləllah), Məhəmmədin Allahın elçisi (Muhəmmədin rəsuləllah) olduğuna şəhadət vermək, namaz qılmaq, zəkat vermək, Beytül-Həramı həcc etmək və Ramazan orucunu tutmaq” Buxari: 1/49/№8. Müslim: 1/45/№16, №20. Hədis onun rəvayətinə əsasən verilmişdir. Tirmizi: 4/119/№2736. Nəsai:8/107.
İslam ümməti Ramazan orucunun vacibliyini , onun İslamın beş əsasından biri olduğunu , dinin zəruri əməllərindən sayıldığını və onun vacibliyini inkar edənın İslamdan çıxaraq mürtəd olduğunu yekdilliklə vurğulamışlar.Fiqhus Sünnə: 1/366.
Ramazan orucunun fəziləti:
Əbu Hureyra radAllahu anhu Peyğəmbərin sallallahu aleyhi və səlləmin belə dediyini rəvayət edir: “ Kim Razmazan orucunu iman və ihtisabla (savabını Allahdan diləməklə) tutarsa keçmiş günahları bağışlanar” Buxari : 4/115/№1901. Nəsai:4/257. İbn Macə : 1/526/№1641. Müslim: 1/523/№760.
Əbu Hureyra radiAllahu anhu Peyğəmbərin sallallahu aleyhi və səlləmin belə dediyini rəvayət edir: “Uca Allah demişdir: Adəm övladınnın orucdan başqa etdiyi hər bir əməl onun özünündür. Oruc mənimdir. Mən də onun savabını verəcəyəm. Oruc qoruyucudur. Sizlərdən kimsə oruc tutduğu gün pis sözlər danışmasın, səsini yüksəldib qəzəblənməsin və cahil əməlləri etməsin.Kitabın müəllıfi hədisin tərkibində, (səsini yüksəldib qəzənlənməsin, cahil əməlləri etməsin)sözlərini bir hədisin sözü kimi qeyd etmişdir.Amma əslində (səsini yüksəldib qəzəblənməsin) sözləri bir, (cahil əməlləri etməsin) sözləri isə digər hədisdə qeyd olunmalıdır.
Əgər kimsə onu söysə, yaxud onunla savaşmaq istəsə iki dəfə”mən orucam “-desin.Məhəmmədin canı əlində olana and olsun ki, oruc tutanın ağzından gələn iy, qiyamət günü Allah yanında misk (ən gözəl ətir)iyindən daha gözəldir. Oruc tutan iki dəfə sevinir: İftar edəndə yeməyinə sevinir, Rəbbi ilə qarşılaşdıqa isə tutduğu oruc ilə sevinəcəkdir”
Səhl ibn Səəd radAllahu anhu Peyğəmbərin sallallahu aleyhi və səlləmin belə dediyini rəvayət edir: “Cənnətdə bir qapı vardır. Adı Rəyyandıq. Qiyamət günü o qapıdan oruc tutanlar daxil olacaqlar. Onlardan başqa heç kəs bu qapıdan daxil olan deyildir.O zaman belə deyiləcəkdir: Oruc tutanlar haradadır? Onlar bunu eşidib irəli gedəcəklər. Onlardan keçib qurtardıqdan sonra qapı bağlanacq, sonra başqa heç kəs o qapıdan keçmədən , qapı bağlanacaqdır”
Hilalı (təzə doğmuş ayı )gördükdə ramazan orucunu tutmaq vacibdir: Əbu Hureyra radAllahu anhu Peyğəmbərin sallallahu aleyhi və səlləmin belə dediyini rəvayət edir: “Onu (təzə doğmuş ayı) gördükdə oruc tutun, onu gördükdə də iftar edin(orucu açın). Əgər onu görə bilməsəniz onda ayın günlərinin otuzdan hesablayın” Buxari: 4/111/№1896. Hədis onun rəvayətinə əsasına verilmişdir. Müslim: 2/808/№1152. Amma digər üç alımin rəvayətində isə hədisin ardı rəvayət olunur. Onlar, Tirmizi: 2/132/№762. İbn Macə : 1/525/№1640. Nəsai: 4/168.
Ramazan ayının başlanması nə ilə isbat olunur?
Ramazan ayının başlanması təzə doğmuş ayı (hilalı ) görməklə isbat olunur. Bunu bir nəfər ədalətli müsəlman görüb şahidlik edərsə kifayətdir. Eləcə də Şaban ayının günlərini otuzdan hesablamaqla Ramazan ayının başlanmasını bilmək olar. İbn Ömər deyir ki, “ İnsanlar təzə doğmuş ayı (hilalı ) görmək üçün axtarışa çıxmışdılar. Mən onu gördüyümü Peyğəmbərə sallallahu aleyhi və səlləmə xəbər verdim, Peyğəmbər sallallahu aleyhi və səlləm bu xəbərlə özü oruc tutdu və camaata da oruc tutmağı əmr etdi” Hədis səhihdir. əl-İrva: № 908. Fiqhus Sünnə : 1/367. Hədisi Əbu Davud rəvayət etmişdir.: 6/468/№2325.
Əbu Hureyrənin radiAllahu anhunun ötən hədisinə( hədisdə deyilir ki, “Onu təzə doğmuş ayı gördükdə oruc tutun, onu gördükdə də iftar edin(orucu açın).Əgər onu görə bilməsəniz onda ayın günlərini otuzdan hesablayın”) əsasən havanın buludlu olması və ya başqa səbəblə yeni doğmuş ayı görmək mümkün olmazsa o zaman Şaban ayının günləri otuzdan hesablanır. Amma Şəvval ayının daxil olması isə iki nəfərin şahidliyi ilə isbat olunmalıdır. Əbdürrəhman ibn Zeyd ibn əl-Xəttab insanların Ramazan ayının qurtarıb-qurtarmaması ilə əlaqədar olaraq xütbə vermiş və demişdir: Mən Peyğəmbərin sallallahu aleyhi və səlləmin səhabələri ilə yoldaşlıq etmiş və onlardan (bir çox şeylər) soruşmuşam. Onlar mənə danışıblar ki, Peyğəmbər belə demişdir: “Onu (təzə doğmuş ayı )gördükdə oruc tutun, onu gördükdə də iftar edin (orucu açın). Həccinizi də bu minvalda edin. Əgər onu görə bilməsəniz onda ayın günlərini otuzdan hesablayın. Əgər iki nəfər müsəlman (təzə doğmuş ayı gğrdüklərinə) şahidlik etsələr o zaman oruc tutun, iftar edin” Hədis səhihdir. Səhih əl-Cami əs-Səğir: №3811. Əhməd : 9/264-265/№50. Nəsai: 4/132-133. Amma onun rəvayətində “ikinəfər müsəlman” sözləri yoxdur.
Məkkənin əmiri Haris ibn Hatib deyir ki, “Peyğəmbər sallallahu aleyhi və səlləm bizə təzə doğmuş ayı görməklə həcc etməyi, ayı görmədikdə isə iki nəfər ədalətlı şəxsin şahidiyi ilə həcc etməyi əmr etmişdir” Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud : № 2050. Əbu Davud : 6/463/№2321.
“Əbdürrəhman İbn Zeydin hədisində “Əgər iki nəfər müsəlman (təzə doğmuş ayı gördüklərinə) şahidlik etsələr o zaman oruc tutun , iftar edin” həmçinin Məkkənin əmiri Harisin hədisində deyilən “ Ayı görmədikdə isə iki nəfər ədalətlı şəxsin şahidliyi ilə həcc etməyi əmr etmişdir”- sözlərinin məfhumu dəlalət edir ki, ramazan ayının başlayıb bitməsi bir nəfərin şahidliyi ilə məqbul sayılmır. Sonra digər hədisə baxdıqda görürük ki, Ramazan ayının başlanmasını bilmək üşün bir nəfərin şahidliyi kifayətdir. Amma Ramazan ayının bitməsini bilmək üçün bir nəfərin şahidliyinin kifayət etməsi haqqında isə sübut yoxdur”. Bu məlumat Tuhfətul Əhvəzi kitabından ( 3/373-374) müxtəsər olaraq nəql edilmişdir.
Diqqət ! Kim təzə doğmuş ayı özü görərsə camaat oruc tutmadıqca o da oruc tutmamalı, camaat iftar etmədikcə o da iftar etməməlidir. Əbu Hureyra radiAllahu anhu Peyğəmbərin sallallahu aleyhi və səlləmin belə dediyini rəvayət edir: “Oruc camaatın oruc tutan , iftar caamatın iftar dedən, qurbanlıq da camaatın qurban kəsən günüdür” Hədis səhihdir. Səhih əl-Cami əs-Səğir: №3869. Tirmizi: 2/101/№693. Sonra Tirmizi bu hədisi rəvayət etdikdən sonra demişdir: “Bəzi elm adamları bu hədisə açıqlama verərək demişlər: Bu hədisin mənası odur ki, oruc tutmaq, iftar etmək camaatla-çoxluqla olur”

Oruc tutmaq kimlərə vacibdir?
“Alimlər yekdilliklə vurğulamışlar ki, oruc tutmaq hər bir aqıl, həddi buluğa çatan, sağlam, qeyri müsafir olan müsəlmana vacibdir. Qadınlar isə oruc tutmaq üçün heyz(aybaşı) və nifasdan (doğuşdan sonra qanaxmadan) pak olmalıdırlar” Fiqhus Sünnə: 1/506. Ər-Rəyyan nəşri.
Orucun dəli və həddi buluğa çatmayanlara vacib olmaması Peyğəmbərin sallallahu aleyhi və səllləmin bu hədisinə əsasəndir: “Üç insandan qələm qaldırılmışdır (etdiklərinin məsuliyyətindən azad olunmuşdur): Dəli ağıllanana qədər, uşaq həddi buluğa çatana qədər”
Orucun xəstə və müsafirə vacib olmaması Uca Allahın bu ayəsinə görədir: “(Bu günlərdə) sizdən xəstə və ya səfərdə olanlar tutmadığı günlər qədər başqa günlərdə oruc tutmalıdırlar” Əl-Bəqərə: 184.
Lakin xəstə və müsafirin tutduğu oruc məqbul sayılır. Çünki, onlara oruc tutmamaq haqqında verıilən icazə bir rüsxətdir(asanlıqdır). Onlar qeyri rüsxəti götürsələr bu da xeyirlidir.

Xəstə və müsafir üçün oruc tutmaq yaxşıdır, yoxsa iftar etmək?
Əgər xəstə və müsafir üçün oruc tutmaq çətin deyilsə, o zaman oruc tutmaq daha yaxşıdır.
Əbu Səid əl-Xudri radiAllahu anhu deyir ki, “bir dəfə Ramazan ayında Peyğəmbərlə sallallahu aleyhi və səlləmlə döyüşə çıxmışdıq. Bəziləri oruc tutmuş, bəziləri isə iftar etmişdilər. Oruc tutan iftar edəni , iftar edən də oruc tutanı qınamırdı. Onlar oruc tutmağa qüvvəsi olanlar üçün oruc tutmağı, oruc tutmağa taqəti olmayanlar üçün isə iftar etməyi daha məqsədəuyğun hesab edirdilər” Hədis səhihdir. Səhih Sünən Tirmizi: №574. Müslim : 2/787/№1116. Tirmizi: 2/108/№708.
Heyzli və ya nifaslı qadın oruc tutarsa onun orucu məqbul sayılmaz. Çünki, orucun məqbul sayılması üçün qadının heyz və nifasdan təmizlənməsi şərtdir. Buna görə onlar tutnmadıqları günlərin orucunu qəza etməlidirlər. Aişə radAllahu anhu deyir ki, “Biz Peyğəmbərin sallallahu aleyhi və səlləmin vaxtında heyz olarkən, tutmadığımız orucları qəza etmək əmr olunurdu. Amma qılmadığımız namazları qəza etmək isə əmr olunmurdu” Hədis səhihdir. Səhih Sünən ət-Tirmizi: № 630. Müslim: 1/265/№335. Əbu Davud : 1/444/№259, №260. Tirmizi: 2/141/№784. Nəsai: 4/191.
Qoca kişi. Qadın və xəstəliyinin sağalacağına ümid olmayan xəstələrin boynun düşən vacib nədir?
Qocalıq və bu kimi səbəblərə görə oruc tutmaqda aciz olan kimsələr iftar edib, hər günün əvəzinə bir nəfər miskini yedizdirməlidirlər. Uca Allah buyurur: “ Oruc tutmağa taqəti olmayanlar isə (hər günün əvəzində) bir yoxsulu doyuracaq qədər fidyə verməlidirlər” Əl-Bəqərə: 184.
Əta deyir ki, mən İbn Abbasın bu ayəni oxuduğunu və sonra belə dediyini eşitdim: “ Bu ayə nəsx (hökmü ləğv ) olunmamışdır. Ayə oruc tutmağa taqəti olmayan qoca kişi və qadınlara aiddir. Onlar tutmadıqları hər günün əvəzində bir nəfər miskini yedizdirməlidirlər”
Hamilə və südverən qadının orucu:
Hamilə və südverən qadının oruc tutnmağa taqəti olmasa yaxud övladına zərər toxunacağından qorxsa o zaman iftar edə bilər. O tutmadığı orucu qəza etmir. Əvəzində fidyə verir.
İbn Abbas radAllahu anhu demişdir:”İlk vaxtlarda oruc tutmaq iqtidarında olan qoca və kişi və qadınlara iftar etmək ixtiyarı verilmişdi. Onlar istəsələr iftar edər və hər günün əvəzində bir miskin yedizdirərdilər. Amma oruclarının qəzasını etməzdilər. Sonra deyilən hökm bu ayə ilə nəsx (ləğv olundu: “ Aya (ramazan ayına )yetişən şəxslər( bu ayı) oruc tutmalıdırlar”Əl-Bəqərə-185. Bu ayə nazıl olandan sonra taqəti olmayan qoca kişi və qadın. Təhlükə hiss edən hamilə və südverənlər(dayələr)iftar edib hər günün əvəzində bir miskin yedizdirməli oldular” Hədisin sənədi möhkəmdir. Beyhaqı: 4/230.
Həmçinin İbn Abbas demişdir: “Ramazan ayında hamilə öz canına , südverən (dayə) övladına görə ehtiyatlanarsa iftar edir( orucunu açır) və hər günün əvəzində bir miskin yedizdirir, orucu qəza etmirlər” Hədis səhihdir. Albani əl-İrva kitabında ( 4/19) Təbəranin (№2785) rəvayət etdiyini demiş və hədisin sənədinin Müslimin şərti əsasında səhih olduğunu qeyd etmişdir.
Nafi demişdir:” İbn Ömərinqızı qureyşlilərdən bir nəfərdə ərdəydi. O hamilə idi. Ramazan ayının bir günü qadın susuzluqdan əziyyət çəkdi. İbn Ömər ona iftar edib hər günün əvəzində bir miskin yedizdirməyi əmr etdi” Hədisin sənədi səhihdir.Əl-İrva : 4/20. Dərəqutni : 2/207/15.
Miskinlərə verilən yeməyin miqdarı:
“Ənəs ibn Malik bir il oruc tutmağa taqəti olmadığı üçün bir qab sərid-(Ərəblərin milli yeməyidir. Bu yeməyin hazırlanmasında ətdən, ət suyundan və çörəkdən istıfadə olunur.) yeməyi hazırlayıb. Otuz miskini doyuzdurduğunu deyir” Hədisin sənədi səhihdir. Əl-İrva : 4 /21. Darəqutni: 2/207/16
Vassalam Aleykum va rahmatullahi va Barakatuhu !

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Allah razı olsun.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Question]

Assalamu aleykum ve rahmetullahi ve bereketuhu

insan diline ALLAHi sevmediyini bir anliq getirib, sonra tovbe edirse ona nece gunah yazilir? yeni

dinden cixirmi? pesman olsa da artiq gec olur, ne etmek lazimdir onda?

Assalamu aleykum ve rahmetullahi ve bereketuhu

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Xeyr, əlhəmdulillah, xüsusən də peşman olub tövbə etsə.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[Calilov_ilqar]

Assalamu aleykum .
Men bu saytdan Namazin vaxtlarini goturmushem

Sübh,Güneş,Zöhr,Esr,Meğrib,İşa - bilmek isterdim Namazlari bu vaxtlarin arasinda qilmaqmi lazimdir ? Yani subh Namazini gunesh cixana qeder- Zohr Namazini Gunesh cixandan Esr vaxtina qeder ve bu ardicilliqlami ? Xahish edirem meni basha salin- Evvelceden minnetdaram
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Bəli, amma zöhrü elə zöhrdən əsrə kimi qılmaq lazımdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!

[aze-musafir]

as salam aleykum wa rahmatullahi wa barakatuhu sheyx!

1.menim bacim hamiledir ve ozude vereme xestelenib,hekimler usagi gotuzdurmeyi ve mualice olunmasini istiyirler,bu olarmi?eger olmazsa nece elamayi meslehet gorursuz?
2.Allah rizasi ucun bacim ucun,ve butu xeste olan muselmanlar ucun camaatla dua edesiz.

Allah razi olsun!
as salam aleykum wa rahmatullahi wa barakatuhu!

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Şəriət yalnız bir halda uşağı götürməyə icazə verir - əgər ananın həyatına təhlükə varsa.
2. Allah bacınıza şəfa versin.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!